0O'ZBEK VA FRANSUZ TILLARIDAGI KIYIM-KECHAK NOMLARINI TARJIMA QILISHNING QIYINCHILIKLARI
Minavarxon Sharobidinovna Maraimova
Termiz davlat universiteti Xorijiy filologiya fakulteti Roman-german tillar kafedrasi
fransuz tili o'qituvchisi [email protected]
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada o'zbek va fransuz tillaridagi kiyim-kechak nomlarini tarjima qilishdagi qiyinchiliklar o'rganiladi. Tarjima tilshunosligida madaniy leksik birliklar, xususan, kiyim-kechak atamalarini tarjima qilish jarayoni turli madaniy farqlar va milliy kiyinish an'analariga bog'liq ravishda murakkab jarayon hisoblanadi. Maqolada asosiy qiyinchiliklar sifatida madaniy farqlar, iqlim va geografik sharoitlarning ta'siri, hamda kiyim nomlarining milliy va semantik farqlari muhokama qilinadi. Tavsifiy tarjima va madaniy ekvivalentlar orqali bu muammolarni yengib o'tish yo'llari keltirilgan.
Kalit so'zlar: tarjima qiyinchiliklari, madaniy farqlar, kiyim-kechak nomlari, O'zbek tili, Fransuz tili, milliy kiyinish, semantik farqlar, tavsifiy tarjima, tarjima strategiyalari
ABSTRACT
This article examines the difficulties in translating clothing names in Uzbek and French languages. In translation linguistics, the process of translating cultural lexical units, in particular clothing terms, is a complex process depending on various cultural differences and national dress traditions. The article discusses cultural differences, the influence of climate and geographical conditions, and national and semantic differences in clothing names as the main difficulties. Ways to overcome these problems are presented through descriptive translation and cultural equivalents.
Keywords: translation difficulties, cultural differences, clothing names, Uzbek language, French language, national dress, semantic differences, descriptive translation, translation strategies.
KIRISH
Tarjima tilshunosligida madaniy leksik birliklar, xususan kiyim-kechak nomlarini tarjima qilish, ko'p hollarda katta qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Bu qiyinchiliklar asosan ikki millatning til va madaniyati o'rtasidagi o'ziga xos farqlar bilan bog'liqdir. Ushbu
October, 2024
149
maqolada o'zbek va fransuz tillaridagi kiyim-kechak nomlarini tarjima qilishda duch kelinadigan asosiy muammolar, shu jumladan madaniy farqlar, milliy kiyinish uslublari va iqlimning tarjimaga ta'siri tahlil qilinadi.
MATERIALLAR VA METODLAR
Mazkur maqolada o'zbek va fransuz tillaridagi kiyim-kechak nomlarini tarjima qilishning qiyinchiliklari madaniy farqlar, so'zlarning ma'no jihatdan noaniqligi, iqlim va geografik sharoitlar hamda milliy kiyinish uslublarini hisobga olib o'rganildi. Tarjima jarayonida duch kelinadigan asosiy qiyinchiliklar tahlil qilindi va ilmiy adabiyotlar yordamida amaliy misollar keltirildi.
NATIJALAR
Madaniy farqlar va milliy kiyinish uslublari. O'zbek va fransuz milliy kiyimlarida mavjud madaniy farqlar kiyim-kechak nomlarini tarjima qilishda aniq ekvivalent topish masalasida muhim ahamiyat kasb etadi. O'zbek tilidagi "chopon" so'zining fransuz tilidagi aniq ekvivalenti bo'lmaganligi sababli, uni "manteau traditionnel" deb tarjima qilishga to'g'ri keladi. Ammo bu tarjima choponning o'ziga xos madaniy xususiyatlarini to'la ifodalab bera olmaydi. O'zbekiston va Fransiyada kiyinish madaniyati an'anaviy jihatlari bilan ajralib turadi. O'zbek milliy kiyimlari asosan paxta va ipakdan tikilgan, an'anaviy liboslar qatoriga chopon, do'ppi, atlas ko'ylaklar kiradi. Fransuz modasi esa xalqaro miqyosda tan olingan nafis va zamonaviy uslublari bilan mashhur bo'lib, palto, kashmir sharf beret kabi kiyimlar orqali milliy o'ziga xosligini ifoda etadi. Shu sababli, ushbu liboslarni tarjima qilishda ba'zan to'g'ri ekvivalent topish qiyinlashadi.
1. Tarjima qiyinchiliklari va noan'anaviy qo'llanilish. Ba'zi kiyim nomlari, masalan, o'zbekcha "do'ppi" va fransuzcha "beret", muayyan madaniyatga xos bo'lib, tarjimada to'g'ri ekvivalent topilmasligi mumkin. Tarjimada ularning milliy madaniy ma'nolari va ijtimoiy konteksti hisobga olinishi zarur.
1. Iqlim va geografik omillar ta'siri. O'zbekistonning iqlimi va Fransiyaning iqlimi kiyim-kechak nomlarini tarjima qilishda o'ziga xos qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Masalan, o'zbek tilidagi "po'stin" so'zini fransuz tiliga tarjima qilishda, sovuq iqlim sharoitiga mos tushadigan kiyim ekvivalenti tanlanadi, biroq bu qalin teridan tikilgan po'stin o'zbek madaniyatida chuqur ildiz otgan. Ba'zi kiyim-kechak nomlari o'ziga xos va faqat muayyan madaniyatga tegishli bo'lib, tarjimada aniq ekvivalent topilmasligi mumkin. Masalan, o'zbekcha "do'ppi" va fransuzcha "beret" ikki xil bosh kiyim hisoblanadi, ammo ikkalasi ham milliy madaniyatni ifodalovchi asosiy elementlardan biri. Shu kabi, fransuz tilidagi "cravate" (galstuk) so'zini o'zbek tiliga
October, 2024
150
^cademicResearch^nEdUCâiiSââiSiiiBiieeSSN
tarjima qilishda hech qanday qiyinchilik yuzaga kelmaydi. Ammo "nœud papillon" (kapalak galstuk) so'zi o'zbek madaniyatida keng tarqalmaganligi sababli tarjima jarayonida tushunarsiz bo'lib qolishi mumkin. Bunday holatlarda fransuz tilidagi atamaning tushuntiruvli tarjimasi qo'llaniladi.
2. Madaniy so'zlarning semantik farqlari. O'zbekcha "kamzul" va fransuzcha "gilet" so'zlarining tarjimasida ular o'z milliy kiyinish uslubiga bog'liq bo'lgan semantik farqlarni ifodalaydi. Bu farqlar tarjima jarayonida so'zlarning to'liq ekvivalentiga erishish uchun tushuntirish yoki tavsifiy usulni talab qiladi.
Ba'zan kiyim nomlarini to'g'ridan-to'g'ri tarjima qilishning iloji bo'lmaganida, ularning tavsifiy tarjimasi amalga oshiriladi. Bu kiyimlarning shakli, materiali va funksiyasiga asoslangan tavsiflash orqali amalga oshiriladi. Masalan, o'zbek tilidagi "loh" so'zini tarjima qilishda, tavsif sifatida "moskva sochiq" yoki "bosh kiyim" kabilar qo'llaniladi. Fransuz tilida esa bu turdagi bosh kiyimlar keng tarqalmaganligi sababli, fransuz o'quvchisiga tushunarli bo'lishi uchun tavsif qo'llaniladi.
MUHOKAMA
O'zbek va fransuz tillaridagi kiyim-kechak nomlarini tarjima qilishda asosiy qiyinchiliklar madaniy, iqlimiy va tarixiy omillar bilan bog'liq. O'zbek va fransuz millatlari o'rtasidagi madaniy xususiyatlar kiyim-kechak terminologiyasiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Tarjima qiyinchiliklarini yengish uchun tavsifiy tarjima, madaniy kontekstni tushuntirish va ba'zi atamalarning tushuntiruvli izohlarini kiritish kabi usullar qo'llanishi mumkin.
O'zbek va fransuz tillaridagi kiyim-kechak nomlarini tarjima qilish qiyinchiliklari, asosan, madaniy farqlar, tarixiy va ijtimoiy omillar, hamda har bir til va madaniyatning o'ziga xos terminologik tizimi bilan bog'liq. Ushbu atamalarni to'g'ri tarjima qilish uchun tarjimon nafaqat ikki tilda mukammal bilimga ega bo'lishi, balki madaniy kontekstni ham chuqur tushunishi zarur. To'g'ri tarjima uchun tavsifiy tarjima usulini qo'llash, madaniy ekvivalentlar topish, va zarur bo'lsa, so'zlarning ma'nosini tushuntirish orqali qiyinchiliklar yengib o'tilishi mumkin.
REFERENCES
1. Fakhriddinovna, K. B. (2023). The current state of teaching english to technical students, methodological approaches: the current state of teaching english to technical students, methodological approaches.
XULOSA
October, 2024
Academic^esearch^n^ducational^c^
2. Karshieva, B. F. (2022). Methodology and pedagogical practice-test result of organization of pedagogical training. Экономии и социум, (12-1 (103)), 135-138.
3. Newmark, P. (1988). A Textbook of Translation. London: Prentice-Hall International.
4. Nord, C. (1997). Translating as a Purposeful Activity: Functionalist Approaches Explained. Manchester: St. Jerome Publishing.
5. Reiss, K., & Vermeer, H. J. (1984). Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie. Tübingen: Niemeyer.
6. Suoqi, P. (2001). Intercultural Communication and Translation. Paris: Presses Universitaires de France.
7. Бax,одиров, Ш. (2020). Тaржимa Ba aмaлиёти. Тошкент: Фaн шшриёти.
8. Винэй, Ж.-П., & Дaрбелне, Ж. (1958). Тaржимa нaзaрияси: Технига Ba aмaлиёт. Пaриж: Лессинг шшриёти.
9. Гaльперин, И. Р. (1981). Текстнинг стилистик тaxлили. Mосквa: Олий мaктaб нaшриёти.
10. Корнилов, О. (2003). Кросс-култур aлокa Ba тилшунослик. Mосквa: ВК нaшриёти.
11. Лотмaн, Ю. М. (1992). Maдaният Ba коммунигация. Mосквa: Искусство нaшриёти.
12. Сaидов, М. (2015). O'zbek va chet tillarida madaniy leksik birliklar. Тошкент: Узбекистон нaшриёти.
October, 2024
