APPLIED SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center IF = 7.984 www.in-academy.uz
IMPROVING THE ACCURACY OF MEDICAL IMAGES USING
A NEURAL NETWORK Bahramov Rustam Rakhmatullaevich
Zarmed University of Samarkand city Assistant of the "Pre-Clinical Sciences" department
Julliev Samandar Olim ugli Student of Zarmed University Faculty of Medicine
Khabibova Jasmina Bakhtiyar kizi Student of Zarmed University Faculty of Medicine https://doi.org/10.5281/zenodo.14557113
ABSTRACT
ARTICLE INFO
Received: 19th December 2024 Accepted: 25th December 2024 Online: 26th December 2024
KEYWORDS Medical images, visualization, neural network, artificial intelligence, computer
technology, medical devices.
In this paper, digital signal processing to improve the quality of medical images and improve the accuracy of images using neural network. Effective use of digital technology and artificial intelligence in health care, signaling the development of our medicine. Based on existing literature, the article discusses the theoretical foundations of signal processing using digital technology and image processing using neural networks for disease diagnosis and prognosis.
НЕЙРОН ТАРМОГИ ЁРДАМИДА ТИББИЙ ТАСВИРЛАРНИ АНИЦЛИГИНИ
ОШИРИШ
Бах,рамов Рустам Рахматуллаевич
Самарканд шах,ар Зармед университети «Клиник олди фанлари» кафедраси ассистенти Жуллиев Самандар Олим ^ли Зармед университети Даволаш факултети талабаси
Хабибова Жасмина Бахтиёр кизи Зармед университети Даволаш факултети талабаси https://doi.org/10.5281/zenodo.14557113
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received: 19th December 2024 Accepted: 25th December 2024 Online: 26th December 2024
KEYWORDS Тиббий тасвирлар,
визуализация, нейрон
тармоги, суъний интеллект, компьютер технологиялари, тиббиёт курилмалари.
Ушбу маколада Нейрон тармоги ёрдамида тиббий тасвир сифатини яхшилаш учун ракамли сигнални кайта ишлаш ва тасвирларни аниклигини ошириш. Согликни саклашда ракамли технология ва суъний интеллектдан унумли фойдаланиш,
тиббиётимизнинг ривожланаётганлигидан дарак бериш. Мавжуд адабиётлар асосида макола ракамли технология ёрдамида сигналларни кайта ишлашнинг назарий асосларни мууокама этиш ва нейрон тармогини куллаш оркали тасвирларга ишлов бериш касалликни аниклаш ва прогноз бериш.
Кириш
Бугунги кунда мамлакатимизда согликни саклаш сох,асида жуда катта узгаришлар олиб борилмокда, шифокорнинг иш уринларини замонавий тиббиёт курилмалари билан жих,озланиши бу тиббиётимизнинг ривожланишидан дарак беради. Клиника ва оилавий клиникаларда беморга курсатилётган тиббий хизматларни сифати кундан кунга ошиб бормокда. Иш уринларини автоматлаштириш учун мулжалланган компьютер ахборот тизими шифокорга жуда катта ёрдам курсатади беморнинг диагностик маълумотларига караб ташхис куйишда хатога йул куймасликни талаб килади. Бу ерда технологик жараёнларда даволаш профилактикаси, х,исобот бериш ва тиббий статистик маълумотларни такдим килиш, режалаштириш ишларини кадамма кадам бажаришлигини курсатиш, х,ар хил турдаги тиббий маьлумотномалар олишни назарда тутади. Тиббий тасвирларнинг тиббиётдаги урни жуда мухим. Беморларга куйилаётган тугри ташхис хозирги кунда жуда катта ах,амиятга эга. Шифокорлар томонидан беморларга курсатилаётган тиббий хизматлар даволашнинг замонавий усуллари, диагностика усуллари, касалликнинг олдини олиш ва согликларини тиклаш, беморга курсатилаётган биринчи ёрдамни тезкорлигини ошириш бунда, тиббий тасвирларнинг аниклилига боглик булиб келмокда. Тасвирларнинг ноаниклиги эса беморга нотугри ташхис куйилишига олиб келади.
Хозирги кунда ракамли технология куплаб сохаларда, жумладан, тиббиётда х,ам жорий этилмокда, тиббиёт муассаларида тиббий курилмаларнинг х,ар бири замонавий жахон стандартларига мос курилмалар билан жихозланмокда. Бундан ташкари диагностика тиббий курилмаларнинг барчаси ракамли технологияга утишган ва беморларни касаллигини тезда аниклаб бериш кудратига эга.
Ракамли тиббиёт-бу ахборот технологиялари ёрдамида улчаш ва таъсир курсатиш воситаси сифатида фойдаланиш билан боглик булган инсон саломатлига ижобий таъсир курсатадиган сох,адир. Ракамли тиббиёт махсулотлари сифатли тиббий курилмалари ва дастурий таъминот билан белгиланади. Согликни саклаш сох,асида олдинлари рентген курилмалари ёрдамида беморларга ёрдам курсатишган ва натижаларни олишда узок вакт кутиб колишган, тасвирлар эса аник ва тиник чикмаган, ушбу тасвирлар билан шифокорни беморга куйиладиган ташхиси аниклик
Кнрнтнш
д™,
APPLIED SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center IF = 7.984 www.in-academy.uz
фоизи анча паст булган. Хозирда х,ар бир клинакада ва хусусий клинакаларда тиббиёт курилмаларнинг барчаси ракамли технологияга утишган, шифокорнинг беморга куйиладиган ташхиси тиббий тасвирларнинг аниклилигига боглик. Шундагина шифокор беморга ташхис куйишда хатога йул куймайди. Тиббиётни ракамлаштириш бутун дунё буйлаб ривожланмокда, шу билан бир каторда мамлакатимизда х,ам ривожланаётганлигини куришимиз мумкин, тиббий ракамли технологиянинг асосий максади инсонларга сифатли тиббий хизматдан фойдаланишни ривожалантириш.
Суъний интеллектнинг асосий максади инсон саломатлигини саклаш ва мустахкамлаш, умрини узайтириш, касалликларни даволаш ва олдини олишдир. Суъний интеллект атамасининг мазмуни деганда биз компьютер технологияларини укитишга асосланган ва х,ар кандай жараёнларни амалга оширишда инсон харакатларини алмаштиришга мулжалланган технологияларни тушунамиз.
Хозирги вактда тиббиётда суъний интеллектнинг роли жуда мух,им булиб бормокда. Суъний интеллектга (СИ) эга тиббий тизимлар куплаб тиббиёт сохаларида мавжуд. Маълумки, шифокорларнинг билими, кузатишларда ва маълумотларга караганда, уларда юкори тажрибага эгалари камрокни ташкил этади, купинча укув жараёнидан ёки адабиётдан олинган манбаларга асосланиб колиши беморга ташхис куйишда кийинчиликларга дуч келишмокда. Хар бир аник ташхис- даволашни амалга оширишда шифокор уз тахминларини тасдиклаш учун ухшашликларга асосланиб, асосий гояларни шахсий тажриба билан бирлаштиради. Шу билан бирга, малака ва тажрибасига караб, касалликнинг холати ва куриниш шаклларини таниб олиб жараённинг динамикасини прогноз килади. Жахон согликни саклаш ташкилоти маълумотларига кура, суъний интеллект бутун дунё буйлаб согликни саклашни яхшилаш учун ажойиб имкониятларни такдим этади. Хориж согликни саклаш муассаларида нейронлар оркали нейрокибернетиканинг асосий гояси булган инсон мияси каби фикрлай оладиган инсон миясини яратишдир. Бунинг учун суъний интеллект ёрдамида инсон миясининг тузилишига ухшаш тузилмаларни моделлаштириш ва нейронлар оркали бу ухшашликларни яратиш ва амалга ошириш мумкин.
Суъний интеллект ёрдамида упка раки хужайраларини анализ килишда, инсон мияси тузилиши яратишда, 3D улчамли юрак яратишда, ДНК анализида, протез лойихалашда, трансплантация вактларини оптимизациялашда, шифохона харажатларини камайтиришда ва сифатини оширишда, шошилинч тез тиббий ёрдам хоналарини замонавий моделини яратишда фойданилмокда.
Нейрон тармоги тиббий диагоностика ва патология скрингида энг истикболли хисобланади. Бугунги кунда бутун дунёда техника ва технологиянинг ривожланганлиги даврида тиббиётда аниклаш кийин булган касалликни жумладан онкология белгиларини аниклашда ва прогноз беришда хозирги тиббий компьютер технологияларинг урни жуда мухим. Тиббий тасвирларни тахлил килиш учун шифокор тизимга расмларни юклайди (бир вактнинг узида ёки бутун пакетда). Кейинчалик, тизим тадкикотлар руйхатини устуворлик буйича - патологиянинг энг юкори эх,тимолидан тортиб то энг камига кадар тартиблайди. Шундай килиб, шифокор биринчи навбатда тизимда неоплазма борлигига шубх,а киладиган беморларнинг
APPLIED SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center IF = 7.984 www.in-academy.uz
тасвирларини куриб чикади. Бу сизга тезда кушимча текширув утказиш, ташхис куйиш ва даволанишни бошлаш имконини беради. Шифокор руйхатдаги маълум бир тадкикотни очади ва тизим маркер билан патологиянинг белгилари куринадиган жойларни таъкидлаган расмни куради. Кейин шифокор тизим томонидан автоматик равишда яратилган тасвирнинг тавсифига карайди ва агар керак булса, унга шархлар беради. Шундай килиб, компьютер куриш технологияларига асосланган хизматларнинг асосий максадлари шифокорнинг мунтазам ишини енгиллаштириш, тадкикот учун вактни кискартириш ва натижада беморга тезрок ёрдам курсатишдир.
DNK тахлили нейрон тармокларни куллашнинг яна бир истикболли ва фаол ривожланаётган сохасидир. Мисол учун, Мичиган штати университети томонидан ишлаб чикилган восита генетик тадкикотлар олиб боради ва инсон геномидан фойдаланиб, унинг буйини уч сантиметр аниклик билан аниклаш, саратон, инсулт ва юрак хуружи каби жиддий касалликларнинг ривожланишини башорат килиш, суяк зичлигига таъсир килувчи мутацияларни аниклаш ва хаттоки таълим даражасини башорат килиш имконини беради. Шифокорларнинг иш жараёнлари нафакат беморларга маслахат бериш ёки тадкикот утказишни уз ичига олади. Вактнинг катта кисми хар хил турдаги хужжатларни тулдиришга сарфланади. Нейрон тармок технологиялари хам шифокорга ушбу мунтазам ишда ёрдам бериши мумкин.
Биринчи тусик тиббий нейрон тармогидан фойдаланиш билан эмас, балки унинг ривожланиши билан боглик. Сунъий интеллектни ургатиш катта хажмдаги маълумотларни талаб килади. Тиббий тасвирни тахлил килишда, уларда белгиланган объектлар билан тасвирлар талаб килинади.
Шунинг учун ишлаб чикувчилар узларининг моделларини ургатиш учун узларининг маълумотлар тупламларини йигмасдан кила олмайдилар. Ва бу, уз навбатида, шифокорларнинг бевосита иштирокини талаб килади. Бирок, уларнинг иштироки нафакат маълумотларни туплаш ва белгилашда, балки ривожланишнинг бошка боскичларида хам талаб килинади. Кайта алока булмаса, махсулот хакикий клиник амалиёт билан "алокадан ташкарида" булади ва шифокорлар ишининг узига хос хусусиятларини етарли даражада хисобга олмайди.
Хулоса. Согликни саклаш сохасида беморга курсатилаётган хизматларинг сифати ошиб бормакда. Х,ар бир клиника ва хусусий клиникаларида ракамли тиббиёт технологияси курилмалари билан жихозланиб келинмокда. Малакали шифокорлар томонидан ракамли тиббиёт технологиялари оркали беморларни касаллиги тез ва аник ташхислар куйилиб касалликни олди олинмокда.Замонавий ракамли тиббиёт технологиялари курилмалари компьютер томографияси, УЗИ, кардиоэхо, лаборатория асбоб ускуналари ва бошка тиббиёт курилмалари, бундан ташкари нейрон тармоги оркали тасвирларга ишлов бериш ва аниклигини ошириш шулар жумласидандир.
References:
1. Авдеенко, Т.В., Алетдинова, А.А. Цифровизация экономики на основе совершенствования экспертных систем управления знаниями // Научно-технические ведомости Санкт-Петербургского государственного политехнического университета. Экономические науки. 2017. Т. 10. № 1. С. 7-18.
APPLIED SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center IF = 7.984 www.in-academy.uz
2. Гребенщикова, Е.Г. Персонализация медицины и медикализация будущего // Философские проблемы биологии и медицины. Сб. статей. М.: Моск. гос. медико-стоматолог. университет им. А.И. Евдокимова, 2015. С. 75-77.
3. Бах,рамов Р. и др. РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ МАТЕМАТИЧЕСКОЙ СТАТИСТИКИ В МЕДИЦИНЕ //Eurasian Journal of Academic Research. - 2022. - Т. 2. - №. 13. - С. 1615-1619.
4. Rakhmatullaevich B. R. et al. STATISTICAL ANALYSIS OF MEDICAL DATA AND PROCESSING IN MS EXCEL //British View. - 2023. - Т. 8. - №. 1.
5. Бах,рамов Р. Р., Маликов М. Р., Абдурахмонов Р. П. ЗАБОЛЕВАНИЯ ВЫЗВАННЫЕ ГЕЛЬМИНТАМИ У ДЕТЕЙ И ПРОГНОЗ РАЗВИТИЯ ЭТИХ ЗАБОЛЕВАНИЙ //Eurasian Journal of Medical and Natural Sciences. - 2022. - Т. 2. - №. 5. - С. 58-62.
6. Бахрамов Р. Р., Маликов М. Р. БОЛАЛАРДА ПАРАЗИТЛАРНИ АНИКЛАШДА ФУНКЦИОНАЛ ДИФФЕРЕНЦИАЛ ТЕНГЛАМАДАН ФОЙДАЛАНИШ УСУЛИ //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 3. - С. 280-288.
7. Bakhramov R. R., Abdurakhmonov R. P., Malikov M. R. Diseases caused by helminths occuring in children of world countries and prognosis of these diseases //Web of Scientist: International Scientific Research Journal. - 2022. - Т. 3. - №. 3. - С. 330-334.
8. Бах,рамов Р. Р., Абдурахмонов Р. П., Маликов М. Р. ДУНЁ МАМЛАКАТЛАРИ БОЛАЛАРИДА УЧРАЙДИГАН ГИЖЖАЛАР (ГИЛЬМЕНТ) КЕЛТИРИБ ЧИКДРАДИГАН КАСАЛЛИКЛАР ВА УШБУ КАСАЛЛИКЛАР ПРОГНОЗИ.
9. Бах,рамов Р. и др. БОЛАЛАРДА ГИЖЖА КАСАЛЛИГИНИ ПРОГНОЗ КИЛИШДА МАТЕМАТИК МОДЕЛЛАШТИРИШДАН ФОЙДАЛАНИШ //Eurasian Journal of Medical and Natural Sciences. - 2022. - Т. 2. - №. 12. - С. 172-177.
10. Бах,рамов Р., Абдурахмонов Р., Маликов М. ГИЖЖА КАСАЛЛИГИНИ ПРОГНОЗ КИЛИШДА МАТЕМАТИК СТАТИСТИКАДАН ФОЙДАЛАНИБ ИШОНАРЛИЛИК КОЭФФИЦИЕНТИНИ АНИКЛАШ //Евразийский журнал права, финансов и прикладных наук. - 2023. - Т. 3. - №. 2. - С. 146-151.