CC BY
32013
ВЕСТНИК ПОЛОЦКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА. Серия А
НАСТАУН1К ЖЫЦЦЯ: ПОЛАЦКАМУ ДЗЯРЖАУНАМУ УНГОЕРСГГЭТУ - 45!
д-р eiem. навук, дац. Д.У. ДУК (Полацт дзяржауны унюератэт)
У 2013 годзе спауняецца 45 гадоу з дня заснавання Полацкага дзяржаунага ушверсиэта. Часошс серый А 'Туманиарныя навукГ' пачынае серыю навукова-тэарэтычнага выдання "Весшк Полацкага дзяржаунага ушверсиэта" у юбшейным годзе.
Historia est magistra vitae ... З гэтых крылатых слоу як больш трапных i адпаведных хацелася б па-значыць асноуныя накiрункi развiцця гiстарычных навук у Полацкiм дзяржауным унiверсiтэце з нагоды яго юбiлею.
Кафедра айчыннай i усеагульнай гiсторыi была заснавана у 1994 годзе (загадчык кафедры - кандыдат пстарычных навук, дацэнт Вастй 1ванав1ч Шайкоу). У тым жа годзе быу арганiзаваны набор на спецыяльнасць "Псторыя". З 2005 года кафедру узначальвае выпускнiк Полацкага дзяржаунага ушверсиэта спецыяльнасщ "Псторыя", доктар пстарычных навук, дацэнт Дзятс Уладз1м1рав1ч Дук. Сёння на кафедры працуюць 16 выкладчыкау, з ix 1 доктар пстарычных навук, 6 кандыдатау гiстарычных навук.
Значная частка выкладчыкау кафедры з'яуляюцца выпускнiкамi Полацкага дзяржаунага ушверсиэта (Д.У.. Дук, А.В. Сумко, В.1. МШына, П.1. Мшын, С.Я. Глазырын, У.Я. Аусейчык, В.У. Чарауко), у мапстратуры пры кафедры i у знешшх аспiрантураx навучаюцца будучыя выкладчыш (В.У. Бараненка, А.Л. Коц, Г.М. Лабоха, К.А. Таляронак). На кафедры працуюць лабаранты - выпускшш па спецыяльнасщ "Гiсторыя" (Т.М. Трохсваякава, 1.В. Кавалёва).
Прыярытэтнымi накфункамп навуковай работы кафедры з'яуляюцца:
- археалаг1чнае вывучэнне Полацка i Полацкай зямл1;
- этнаграфiчнае вывучэнне Беларускага Падзвiння;
- антраnалагiчнае вывучэнне насельнщтва Беларуа у старажытны час i сучаснасщ;
- сацыяльна-эканамiчная гкторыя Беларуа Х1Х- ХХ1 стагоддзяу.
Штогадова выкладным кафедры удзельшчаюць у навуковых канферэнцыях, выдаюць каля 30 на-вуковых артыкулау, навуковыя манаграфй. М1жнародныш партнёрамi вучоных кафедры з'яуляюцца расш-сш пстарычны часопiс "Родина", 1нстытут этналогл i антрапалогй iмя М.М. Мжлуха-Маклая Расiйскай акадэмй навук. Заключаны дагаворы аб супрацоУнiцтве з 1нстытутам псторыи Нацыянальнай акадэмй навук Беларусi, Нацыянальным Полацкiм йсторыка-культурным музеем-запаведшкам. З гэтыеш установа-мi рэалiзуюцца сумесныя заданш i праграмы, самым буйным з ix з'яуляецца праект "Сацыяльная тапагра-фiя, гаспадарка, культура i антрапалойя насельнiцтва Полацка i Полацкай зямлi у IX - XVIII стагоддзях», якi выконваецца у межах дзяржаунай праграмы навуковых даследаванняу "Гуманiтарныя навуш як фак-тар развiцця беларускага грамадства i дзяржаунай iдэалогii" на 2011 - 2015 гады. Сярод вышэйшых на-вучальных устаноу кра1ны цесныя творчыя сувязi усталяваны з Беларусшм дзяржауным унiверсiтэтам, Рэс-публшансшм iнстытутам вышэйшай школы, Магшёусшм дзяржауным унiверсiтэтам iмя А.А. Куляшова, Вщебсшм дзяржауным унiверсiтэтам iмя П.М. Машэрава i шш.
Акрамя штатных выкладчыкау, навучанне гiсторыкаУ у сценах ПДУ ажыццяуляюць буйнейшыя вучоныя СНД i Рэспублт Беларусь, якiя традыцыйна запрашаюцца для чытання асобных спецкурсау i дысцыплш, праводзяць творчыя навуковыя сустрэчы (кандыдат пстарычных навук, дацэнт, галоуны рэ-дактар расiйскага пстарычнага часотса "Родина" Ю.А. Барысёнак; кандыдат бiялагiчныx навук, старшы навуковы супрацоУнiк кафедры антрапалогй бялапчнага факультэта Маскоускага дзяржаунага ушвера-тэта iмя У.В. Ламаносава С.Б. Баруцкая; доктар бiялагiчныx навук, прафесар 1нстытута этналогп i антрапалогй РАН С.У. Ваальеу; кандыдат пстарычных навук, дацэнт, дырэктар 1нстытута псторып НАН Беларусi В.В. Данiловiч; доктар бiялагiчныx навук, вядучы навуковы супрацоушк аддзела антрапалогй i экалогл 1нстытута гiсторыi НАН Беларусi, дацэнт I.I. Салiвон; доктар габiлiтаваны, прафесар 1нстытута антрапалогй бiялагiчнага факультэта Ушверсиэта iмя А. Мiцкевiча у Познаш Януш Шонтэк; прафесар остэаархеалогл Ушверсиэта Готланда Сабша Стэн; доктар медыцынсшх навук, прафесар, загадчыца аддзела антрапалогй i экалогп 1нстытута псторып НАН Беларусi Л.1. Цегака i шш.).
Выкладчыш кафедры ажыццяуляюць распрацоуку вучэбна-метадычных комплексау па выклада-емых дысцыплiнаx, многiя з выдадзеных ВМК з'яуляюцца аyтарскiмi: ("Арxеалогiя", "Гiсторыя Полацка (па матэрыялах арxеалагiчныx даследаванняу)" (Д.У.. Дук); "Этналопя" (У.А. Лобач); "Псторыя перша-бытнага грамадства" (В.А. Емяльянчык); "Вялжая Айчынная вайна савецкага народа", "Спецыяльныя гiстарычныя дысцыплжг" (A.I. Корсак) i iншыя).
Кафедра аргашзуе экспертызу i рэцэнзаванне артыкулау для навукова-тэарэтычнага часошса «Весшк ПДУ» (серыя "Гiсторыя"). Дадзенае выданне уключана у спiс Вышэйшай атэстацыйнай камiсii Рэспублт Беларусь для публ^ацып матэрыялау кандыдацюх i доктарск1х дысертацый па йстарычным навукам. У межах дагавора ажыццяуляецца традыцыйная партнёрская дзейнасць з буйнейшай культурна-асветнiцкай установай Полаччыны - Нацыянальным Полацшм псторыка-культурным музеем-запаведнiкам.
ГУМАНИТАРНЫЕ НАУКИ. Настаутк жыцця: Полацкаму дзяржаунаму утверстэту - 45!
№ 1
Буйным навуковым мерапрыемствам кафедры з'яуляецца правядзенне традыцыйнай мiжнароднай навуковай канферэнцып «Беларускае Падзвiнне: вопыт, методыка i вынiкi палявых i мiждысцыплiнарных даследаванняу» (2008, 2011). Па вынiках канферэнцый выдаецца зборнiк артыкулау. Вучоныя кафедры (У.А. Лобач, У.Я. Аусейчык) адказныя за выданне «Полацкага этнаграфiчнага зборшка», у якiм адлю-страваны палявыя матэрыялы па этнаграфiчнаму вывучэнню Беларускага Падзвiння.
У 2012 годзе у межах святкавання 1150-годдзя Полацка у Полацкiм дзяржауным унiверсiтэце была праведзена мiжнародная навуковая канферэнцыя "Полацк у гiсторыi i культуры Еуропы". Гэтая канфе-рэнцыя ставiць мэтай аб'яднанне шырокага кола даследчыкау з Беларуа, блiзкaгa i далёкага замежжа у справе вывучэння невычэрпнага псторыка-культурнага патэнцыялу Полацка. У рэзaлюцыi канферэнцый прынята рашэнне зрaбiць яе пастаяннай i прaводзiць праз пяць год. Зборнш прац гэтай кaнферэнцыi, яш пабачыу свет у 2012 годзе, стау свайго рода працягам абагульняючага калектыунага выдання, прысвеча-нага гiсторыi i aрхеaлогii Полацка "Полоцк: Полоцк и Полоцкое княжество (земля) в IX - XIII веках, летопись древних слоев, Полоцк и его округа в XIV - XVIII веках, ремесло, денежное обращение и торговые связи Полоцка в средневековье (по данным археологии, нумизматики и письменных источников), культура и просвещение в средневековом Полоцке" (Минск: Белорусская наука, 2012). У гэтай калектыу-най працы шырока адлюстраваны напрацоуш вучоных Полацкага дзяржаунага ушверсиэта: Д.У. Дука,
B.А. Емяльянчык, 1.У. Мaгaлiнскaгa, В.У. Чарауко i iншых.
Кафедра aргaнiзуе i прaводзiць вучэбныя прaктыкi: aрхеолaгa-этнaгрaфiчную, арх!уна-музейную, iнфaрмaцыйную, педагапчную, даследчыцкую (пераддыпломную).
Творчы, у першую чаргу навуковы, патэнцыял выкладчыкау кафедры вельмi высокi. Над доктар-сшм дысертацыям! плённа працуюць дацэнты УА. Лобач i С.А. Шыдлоуст, большасць маладых выкладчыкау кафедры пaдрыхтaвaлi альбо актыуна рыхтуюць да абароны кaндыдaцкiя дысертацш: У.Я. Аусейчык,
C.Я. Глазырын, Г.М. Лабоха, К.А. Таляронак, В.У. Чарауко.
Як псторыя з'яуляецца настаунщай жыцця для уах нас, так i Полaцкi дзяржауны ушверсиэт стау першым нaстaунiкaм у дзейнасщ многiх прaфесiйных гiсторыкaу. Выпускшш спецыяльнасщ "Псторыя" Полацкага дзяржаунага унiверсiтэтa працуюць у шматлтх навуковых, адукацыйных, музейных i aрхiу -ных установах, у рэдакцыях чaсопiсaУ i газет, у органах дзяржаунай улады i шшых установах красны.
Натуральна, што уся праца выкладчыкау арыентавана на падрыхтоуку спецыялктау-псторыкау. Студэнты-гiсторыкi Полацкага дзяржаунага ушверсиэта падчас навучання не тольш iмкнуццa авалодаць нaвыкaмi прaфесiйнaй дзейнасщ, але i зaявiць аб сабе як аб таленавиых маладых вучоных. Мнопя сту-дэнты падчас навучання удзельтчаюць у рэспублшансшх конкурсах, выступаюць на м!жнародных, рэспуб-лiкaнскiх i навуковых канферэнцыях. Тройчы студэнты-гюторыш гюторыка-фшалапчнага факультэта ПДУ стaнaвiлiся лаурэатам рэспублжанскага конкурса студэнцюх навуковых работ (В. У. Чарауко, У.Я. Аусейчык, 1.У. Магалтст). Высокая вытш навуковай дзейнасщ грунтуюцца на актыуным удзеле нашых студэнтау у палявых экспедыцыях, працах у aрхiвaх i бiблiятэкaх. Навуковыя нaкiрункi, замацаваныя за таленаш-тыгш студэнтaмi, падчас нaпiсaння курсавых i дыпломных работ, распрацоуваюцца на працягу усяго перы-яду навучання. Мнопя студэнты становяцца aутaрaмi значнай колькасщ артыкулау, узначальваюць улас-ныя археалапчныя (на падставе адпаведных Дазволау 1нстытута гiсторыi НАНБ) i этнaгрaфiчныя дасле-дaвaннi. З 2003 па 2007 год кафедра ажыццяуляла набор студэнтау па спецыяльнасщ "Псторыя. Англшская мова". Традыцыйна ажыццяуляецца падрыхтоука спецыялютау-псторыкау па спецыялiзaцыi "Пстарычная iнфaрмaтыкa", лепшыя выпускнш працягваюць навучанне у навуковай мапстратуры.
Матэрыяльная база рaзвiцця кафедры i усяго гiстaрычнaгa нaкiрунку па зместу i напауненню цал-кам адпавядае лепшым сусветным тэндэнцыям.
У 2003 годзе нaмaгaннямi першага рэктара Полацкага дзяржаунага ушверсиэта прафесара Эрнста Мiхaйлaвiчa Бaбенкi адбылася знакавая падзея - перадача старажытных карпусоу былой Полацкай езущ-кай aкaдэмii унiверсiтэту. З таго часу Полaцкi дзяржауны ушверсиэт стау Полацшм не тольш намшаль-на, але i рэальна. Адным з яршх наступствау навуковай i педaгaгiчнaй дзейнaсцi на Полацкай зямл! з'яуляецца штогадовая праца археалапчнай экспедыцыi.
Полацк - самы старажытны горад на тэрыторы! Белaрусi, адзш з трох цэнтрау станаулення дзяр-жaунaсцi на тэрыторы! Усходняй Еуропы. Падчас археалапчных даследаванняу Полацкага дзяржаунага ушверсиэта было навукова абгрунтавана, што у часы станаулення i росквиу першых дзяржау на тэры-торып Белaрусi (XI стагоддзе) Полацк з'яуляуся найбуйнейшым горадам на тэрыторш Усходняй Еуропы, быу роуней Кiеву i па сацыяльна-эканам!чнаму патэнцыялу перaУзыходзiу Ноугарад i !ншыя дзяржава-творчыя цэнтры Рус!. Гэтая рэчаюнасць, якая доуп час не была вядома, сёння мае надзейны навуковы падмурак, з'яуляецца гонарам уах беларусау, крынщай пашаны да нашай Бацькаушчыны.
Беларусам ёсць чым ганарыцца у сваёй псторып. Нашы продш - мужы-палачане - спрадвек буда-вал! сваю дзяржаву, здолел! адстаяць незалежнасць у часы мангола-татарскага нашэсця ! крыжацкай навалы, заклал! падмурак духоунасщ, культуры Беларуа на працягу мнопх стагоддзяу.
Сёння у аснове сацыяльна-эканам!чнага росквиу Полацка закладзены невычэрпны турыстычны патэнцыял. Упэунены, што сумесным! намаганням! ! вучоных, ! дзяржауных улад будзе зроблена усё, каб гонар вякоу полацкай псторыи стау гонарам сучаснай моцнай ! квинеючай Беларуа.
