CC BY
2UDC: 665.76:621.43(045)(575.1) EDN: https://elibrary.ru/xxegob
MOTOR MOYLARINING AVTOMOBIL EKSPLUATATSIYASIGA TA'SIRI
Karimov Akmal Akbarovich
texnika fanlari bo'yicha falsafa doktori (PhD), dotsent ORCID: 0000-0003-1473-6222 e-mail:
karimovakmalakbarovich@ gmail.com
Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti
Annotatsiya. Ushbu maqolada O'zbekiston Respublikasi iqlim sharoitida motor moylari sifat ko'rsatkichlarining chegaraviy qiymatlarini ishlab chiqishga doir masalalar o'rganilgan. Dvigatelda motor moyi sifati nafaqat dvigatelning asosiy mezonlari, resursi va texnik holati, balki motor moylari sarfi hamda almashtirish muddatlariga ham katta ta'sir ko'rsatadi. Moylarni almashtirish muddatlari esa uning ekspluatatsiya sharoitida chegaraviy qiymatlari miqdoriga bog'liq. Motor moylari dvigatel konstruksiyasi uchun eng zarur ashyo bo'lib, moylash materiallari sifati yonilg'i tejamkorligi va dvigatelning uzoq muddat ishlashiga ta'sir qiladi. Neft mahsulotlari zaxirasining kamligi va narxining qimmatligi ulardan tejamli foydalanishni talab etadi. Motor moylari sifat ko'rsatkichlarining o'zgarishi, transport vositalari samaradorligiga salbiy ta'sirini o'rganish hamda ushbu ta'sirlarni iqlim sharoitidan kelib chiqqan holda kamaytirish dolzarb muammodir. Tadqiqot predmeti sifatida motor moylarining fizik-kimyoviy xossalari va ekspluatatsion ko'rsatkichlari kabi omillar olingan. Ekspluatatsiya sharoitida motor moylari sifat ko'rsatkichlarining chegaraviy qiymatlari bo'yicha zarur adabiyotlarni tahlil qilish, motor moylari assortimenti hamda motor moylarini ekspluatatsiya sharoitida sifat ko'rsatkichlari chegaraviy qiymatlarini o'rganish tadqiqotning asosiy maqsadidir. Laboratoriya sharoitida eksperimental tadqiqotlar o'tkazilib, ekspluatatsiya sharoitida motor moylari sifat ko'rsatkichlarini baholash mezonlari tanlab olindi. Shuningdek, motor moylari sifat ko'rsatkichlarining chegaraviy qiymatlari ishlab chiqildi.
Kalit so'zlar: motor moylari, dvigatel, moy almashtirish, dizel dvigatellari, sifat ko'rsatkichi, ekspluatatsiya sharoiti, iqlim sharoiti, transport vositalari.
ВЛИЯНИЕ МОТОРНЫХ МАСЕЛ НА ЭКСПЛУAТАЦИЮ ТРАНСПОРТНЫХ СРЕДСТВ
доктор философии по техническим наукам (PhD)
Каршинский инженерно-экономический институт
Каримов Акмал Акбарович
Аннотация. В данной статье рассмотрены вопросы разработки предельных значений показателей качества моторных масел в климатических условиях Республики Узбекистан. Качество моторного масла оказывает большое влияние не только на основные критерии, ресурс и техническое состояние двигателя, но и на расход и сроки замены моторного масла. Сроки замены масла зависят от величины его предельных значений в условиях эксплуатации. Моторные масла являются необходимым элементом конструкции двигателя, а качество смазочных материалов влияет на экономию топлива и долговечность двигателя. Небольшие запасы и дороговизна нефтепродуктов требуют их экономного использования. Актуальной проблемой является изучение изменения качественных показателей моторных масел, их негативного влияния на эффективность эксплуатации транспортных средств, а также смягчение этих воздействий, обусловленных климатическими условиями. В качестве предмета исследования были взяты такие факторы, как физико-химические свойства и эксплуатационные показатели моторных масел. Основными целями исследования является анализ необходимой литературы касательно предельных значений показателей качества моторных масел в условиях эксплуатации и ассортимента моторных масел. Проведены
Iqtiboslik/ Цитирование /Citation: Karimov, A. A. (2024). Effects of motor oils on vehicle operation. 82 (In Uzbek). Science and Innovative Development, 7(6), 83-92.
экспериментальные исследования в лабораторных условиях, выбраны критерии оценки качественных показателей моторных масел в условиях эксплуатации. Также разработаны предельные значения показателей качества моторных масел.
Ключевые слова: моторные масла, двигатель, замена масла, дизельные двигатели, показатель качества, условия эксплуатации, климатические условия, транспортные средства.
EFFECTS OF MOTOR OILS ON VEHICLE OPERATION
Karimov Akmal Akbarovich
Doctor of Philosophy in Technical Sciences (PhD)
Karshi Engineering Economics Institute
Kelib tushgan/ Получено/ Received: 28.10.2024
Qabul qilingan/Принято/ Accepted: 26.11.2024
Nashr etilgan/
Опубликовано/Published:
14.12.2024
Abstract. The article discusses the issues of development of limit values of quality indicators of motor oils in climatic conditions of the Republic of Uzbekistan. The quality of engine oil greatly affects basic criteria, resource and technical condition of the engine, as well as - consumption and timing of the engine oil change. Timing of oil replacement depends on the value of its limit values in operating conditions. Engine oils are an essential element of the engine design, and the quality of lubricants affects fuel economy and engine durability. Small stocks and high cost of oil products require their efficient use. The research relevance is explained by the need to study changes in qualitative indicators of motor oils, their negative effect on the efficiency of operation of vehicles, as well as mitigation of these effects caused by climatic conditions. Factors including physical and chemical properties and performance indicators of motor oils, were taken as the research subject. The main objectives of the study include review of the relevant literature concerning the limit values of quality indicators of motor oils in operating conditions and the range of motor oils. Experimental studies in laboratory conditions have been made, criteria for assessing the quality indicators of motor oils under operating conditions - selected. And limit values of quality indicators of motor oils have also been developed.
Keywords: motor oils, engine, oil change, diesel engines, quality indicator, operating conditions, climatic conditions, vehicles.
Kirish
Hozirgi vaqtda avtomobil dvigatellarini moylash uchun motor moylarining keng assortimenti taklif etilmoqda. Respublikamiz ish sharoitlari yuqori harorat, chang va yuqori tuz miqdori bilan ajralib turadi. Iqlim sharoitining avtomobil motor moylari sifati o'zgarishiga ta'siri yetarlicha o'rganilmagan. Motor moylarining jadal eskirishi transport infratuzilmasiga uzviy bog'liqdir. Bu borada O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-yanvardagi "2022-2026-yillarga mo'ljallangan Yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi" Farmonida transport infratuzilmasini rivojlantirish bo'yicha vazifalar belgilab berilgan.
Turli ishlash sharoitlarida harakatlanuvchi tarkibning ishlashi nafaqat agregatlar ishonchliligi va chidamliligi, balki ekspluatatsion materiallar, ayniqsa, motor moylari sifati, resursi va sarfi o'zgarishiga ta'sir qiladi.
Dvigatelda motor moyi sifat ko'rsatkichlari nafaqat dvigatelning asosiy mezonlari, resursi va texnik holati, balki motor moylari sarfi, almashtirish muddatlariga ham katta ta'sir ko'rsatadi. Moylarni almashtirish muddatlari esa uning ekspluatatsiya sharoitida chegaraviy qiymatlari miqdoriga bog'liq. Ishlab chiqaruvchilar tomonidan dvigatel moylarini almashtirish uchun tavsiya etilgan muddatlar mo'tadil iqlim va boshqa sharoitlar uchun belgilanadi (Karimov & Kichkinaev, 2023).
Dvigatel moyi sifatining chegaraviy qiymatdan oshishi, asosan, atmosfera changi, yeyilish mahsulotlari, yoqilg'i yonishi natijasida hosil bo'ladigan gazsimon, suyuq va qattiq zarralar
bilan ifloslanishi, shuningdek, asosiy moyning uglevodorodlari hamda qo'shimchalarining kimyoviy va fizik-kimyoviy o'zgarishi tufayli yuzaga keladigan moddalar bilan ifloslanishidan kelib chiqadi.
Shuning uchun ekspluatatsiya sharoitida moylar sifati o'zgarishini o'rganish va avtomobil dvigatellarida motor moylarini almashtirish uchun oqilona muddatlarni belgilash dolzarbdir. Sanoati rivojlangan xorijiy mamlakatlarda moy iste'molini kamaytirish uchun zaxiralar deyarli tugaganligi sababli butun dvigatel resursi davomida kam moy sarflanishini ta'minlash, dvigatelning ish vaqtiga bog'liqligini kamaytirishga ko'proq e'tibor qaratilmoqda.
Abashkin & Alekhin (2022), Kolesnikov (2024), Zaharia et al. (2022), Baskov et al. (2020), Jakoby et al. (2003), Landowski & Baran (2019), Longwic & Sander (2018), Syundyukov et al. (2019), Raposo et al. (2019), Bekana et al. (2015), Nagy et al. (2019), Schumacher et al. (2005), Hasannuddin et al. (2016), Agocs et al. (2021), Holland et al. (2019), Kim et al. (2013), Korneev et al. (2018), Kumar et al. (2005), Lützenkirchen-Hecht et al. (2014), Peric et al. (2014), Korneev et al. (2023), Kumbär & Dostäl (2013), Magaril & Magaril (2016) kabi xorijlik, Alimova et al. (2021), Alimova et al. (2022) kabi mahalliy olimlar o'z ilmiy tadqiqotlarida motor moyi sifat ko'rsatkichi va uning dvigatelga ta'sirini o'rgangan. Ushbu o'rganishlar natijasida qator ilmiy natijalar qo'lga kiritilgan. Lekin O'zbekiston hududida iqlim sharoitidan kelib chiqqan holda, transport vositalarining motor moylari xususiyatlarining o'zgarish qonuniyatlari to'liq o'rganilmagan.
Material va metodlar
O'tkazilgan eksperimental tadqiqotlar asosida belgilangan dastur bo'yicha transport vositasi ish unumdorligiga motor moyi sifat ko'rsatkichlarining ta'sir etuvchi parametrlari aniqlab olindi. Ushbu ko'rsatkichlar sifatida ekspluatatsiya qilinayotgan motor moyining:
- kinematik qovushqoqligi;
- ochiq tigeldagi o't olish harorati hamda motor moyidagi:
- ishqorlar soni;
- yeyilish mahsulotlari;
- vodorod ko'rsatkichi tanlab olindi.
Tadqiqotlar Qashqadaryo viloyati Qarshi shahri va G'uzor tumanlarida o'tkazildi.
Ekspluatatsiya qilinayotgan motor moylari sifatining laboratoriya tahlilini o'tkazish uchun fizik-kimyoviy va ekspluatatsiya ko'rsatkichlarini baholashning quyidagi usullari tanlandi:
- O'zDSt 33-2000 bo'yicha kinematik qovushqoqlik;
- O'zDSt 11362-96 bo'yicha vodorod ko'rsatkichi (pH);
- O'zDSt 4333-87 bo'yicha o't olish harorati;
- O'zDSt 11362-96 bo'yicha ishqorlar soni;
- O'zDSt 6370 moylardagi yeyilish mahsulotlari miqdori.
O'zDSt 33-2000 bo'yicha kinematik qovushqoqlikni aniqlash metodikasi quyidagicha: olingan namuna oson aralashishi uchun 60 oC dan kam bo'lmagan haroratgacha isitilishi kerak. Standart talablarga binoan,40 oC va 100 oC qabul qilingan. Shisha trubkadan motor moyi quyiladi. Moy birinchi nuqtadan o'tayotganda, sekundomer ishga tushiriladi. Erkin oqim 0,1 s aniqlikda o'lchab boriladi. Moy ikkinchi nuqtaga yetib kelganda, sekundomer to'xtatiladi (1-rasm). 1 mm2 yuzadan erkin oqimning necha sekund davomida oqib o'tishi aniqlanadi va qovushqoqlik ko'rsatkichi yozib olinadi. Kapillyar viskozimetrda moyning oqib o'tish vaqti (t), zichligi (p) va kapillyar konstansiyasi (C) asosida qovushqoqlik ko'rsatkichi qiymati aniqlanadi.
Ya'ni n = P x tx C
(1)
bu yerda n - kinematik qovushqoqlik (sSt); p - moy zichligi;
t - moyning kapillyardan o'tish vaqti;
C - kapillyar konstantasi (kapillyar konstantasi viskozimetr ishlab chiqaruvchilar tomonidan aniqlangan kattalik bo'lib, asbob pasportida ko'rsatiladi).
Yuqoridagi metodika bo'yicha oxirgi marta o'lchanadi va natijalarning o'rta arifmetigi qiymati asos qilib olinadi.
Boîîilasir' idi nuqta
1-rasm. Viskozometr yordamida motor moyi qovushqoqligini aniqlash metodikasi
Ekspluatatsiya qilingan moyning o't olish harorati O'zDSt 4333-87 bo'yicha aniqlandi. Standart talablar bo'yicha ikki usulda aniqlash mumkin: 1) ochiq tigelli usul; 2) yopiq tigelli usul.
Biz ochiq tigelli usuldan foydalandik. Juda yuqori haroratga chidamli metall yoki shisha idish tanlab olindi. Moy havo bilan to'g'ridan-to'g'ri aloqada bo'ladi va bir xil tezlikda isitiladi (daqiqasiga 5-6 0C), so'ngra kichik alanga paydo bo'lgan muhitda harorat ko'rsatkichi yozib olindi.
Ekspluatatsiya qilingan moyning ishqor soni O'zDSt 11362-96 bo'yicha aniqlandi va 2-5 grammgacha namuna olindi. Titrator yordamida kolbaga 50 ml erituvchi aralashma (H2SO4) qo'shildi, so'ng 2-3 tomchi fenolftalein solindi. Ko'zlangan rangga erishgach, titratuvchi eritmaning sarflangan hajmi yozib olindi. Ishqorlar soni (TBN - Total Base Number) quyidagi formula bo'yicha hisoblandi:
(2)
TBN = V * N_*_ Ш
bu yerda V - sarflangan titratuvchi eritma hajmi (ml);
N - titratuvchi eritmaning normalligi (mol/l);
W - moy namunasi massasi (g);
56,1 - kaliy gidroksidning (KOH) molekulyar massasi.
Tadqiqot natijalari
Qashqadaryo viloyatida joylashgan "Epsilon development company" mas'uliyati cheklangan jamiyati avtotransport xizmati yuk avtomobillari parkidagi "SHACMAN F3000"
samosvallari dizel dvigatellari bilan harakatlanadi. Bunda turli yo'nalishlarda ekspluatatsiya qilinayotgan yuk avtomobillari tadqiqot obyektlari sifatida belgilangan. "SHACMAN F3000" yuk samosvallari (o'zi ag'dargichlar) "Epsilon development company" avtotransport xizmati "SHACMAN" samosvallar dizel yuk avtomobillari KMUS - Mirshikor - Koson - G'uzor - Kitob - Navoiy - Toshkent - Farg'ona Qamchiq davoni oralig'i bo'ylab harakatlanadi. O'rtacha kunlik yurish masofasi 201 km. Bazadan neft quduqlariga kerakli yuklarni buyurtma asosida yetkazib berish vazifasini bajaradi.
"SHACMAN F3000" samosval yuk avtomobillari ko'proq KMUS - Mirshikor - Talimarjon -KMUS oraliq masofa bo'yicha harakatlanadi. Bunda o'rtacha bosib o'tilgan masofa 170 km.
Boshqariladigan transport vositalari ekspluatatsiya uchun 225 417 km dan 378 845 km gacha bo'lgan masofani bosib o'tgan oltita birlikda texnik jihatdan soz samosval (o'zi ag'dargich)lar tanlab olindi.
Boshqariladigan transport vositalari to'g'risidagi ma'lumotlar, samosvallar (o'zi ag'dargichlar) ning 3 oy boshqarilishi davomida moyning dvigatelda ishlagan muddatlari bo'yicha ma'lumotlar 1-jadvalda keltirilgan.
1-jadval
Moyning dvigatelda ishlash muddatlari
T/R Davlat raqami № Avtomobil ishlab chiqarilgan yil Avtomobilning ekspluatatsiya boshidagi yurgan yo'li, km Moyning dvigatelda ishlagan muddati, km Dvigatel turi
1 Q1MQQ86Q9 2Q19 1B647S B272 Dizel
2 Q1MQQ816B 2Q19 14B227 S272 Dizel
B Q1MQQ86B9 2Q19 17Q6S7 9272 Dizel
4 Q1MQQ9944 2Q19 94QQ6Q 86Q2 Dizel
S Q1MQQ996Q 2Q19 Ю8б14 б747 Dizel
б Q1MQQ994S 2Q19 11447б 7B44 Dizel
"SHACMAN" yuk avtomobillari dvigatellaridan olingan motor moylari namunalari laborator tahlil qilindi va kinematik qovushqoqligi 13,3 mm2/s dan 15,8 mm2/s gacha o'zgarishi kuzatildi. Moy sifat ko'rsatkichining o'zgarish chegarasi 15,5 mm2/s deb qabul qilingan.
Motor moylarining ifloslanishi dvigatel detallarining tez yeyilishi, kuyindi va lak hosil bo'lishi, porshen halqalari kokslanishi, moy o'tkazgich tur va trubkalari tiqilib qolishiga sabab bo'ladi.
Motor moylari ifloslanishiga, shuningdek, organik (smolali-asfalt birikmalar, uglerod zarrachalari hamda oksidlangan uglevodorodlar) va noorganik (dvigatel detallari yeyilishidan hosil bo'lgan zarrachalar, ishlash muddati tugagan prisadka qoldiqlari, moyga tushuvchi chang, qum, suvlar) moddalar ham kiradi. 2-jadvalda tanlab olingan 6 birlikdagi avtomobillar kesimida ishlatilgan motor moyining kinematik qovushqoqligi ko'rsatkichlari keltirilgan. Ekspluatatsiya sharoitida motor moylari sifat ko'rsatkichlarining chegaraviy qiymatlari 3-jadvalda berilgan.
2-jadval
Ishlatilgan moyning kinematik qovushqoqli
T/R Davlat raqami Avtomobil ishlab chiqarilgan yil Avtomobilning ekspluatatsiya boshidagi yurgan yo'li, km Moyning dvigatelda ishlagan muddati, km. Yangi moyning kinematik qovushqoqligi, 100 oC 2 mm /s Ishlatilgan moyning kinematik qovushqoqligi, 100 oC 2 mm /s
1 01M008609 2019 136475 3272 13,3 13,6
2 01M008163 2019 143227 5272 13,3 13,7
3 01M008639 2019 170657 9272 13,3 15,7
4 01M009944 2019 940060 8602 13,3 15,3
5 01M009960 2019 108614 6747 13,3 14,7
6 01M009945 2019 114476 7344 13,3 15,8
gi (100 0C, mm2/c)
3-jadval
Ekspluatatsiya sharoitida motor moylari sifat ko'rsatkichlarining chegaraviy
qiymatlari
№ Ko'rsatkichlar Chegaraviy qiymatlar
1 Ochiq tigelda moyning alangalanish harorati (oC) 20 oC
2 Qovushqoqlik 11,5-15,5
3 Ishqorlar soni, mg KON, 1 g moyda 0,2-0,4
4 Vodorod ko'ratkichi, pH 5 dan kam
5 Moyning zichligi (20 oC) 890 dan yuqori emas
Tadqiqot natijalari tahlili
Natijalarga ko'ra, moyning zichligi, ishqorlar soni va moyning o't olish haroratining transport vositalari bosib o'tgan masofalarga bog'liqlik grafiklari olindi. 2-rasmda avtomobil bosib o'tgan masofaning moydagi ishqorlar soniga nisbatan o'zgarish grafigi berilgan.
y = 13,217x<W»B
2-rasm. Avtomobil bosib o'tgan masofaning moydagi ishqorlar soniga nisbatan
o'zgarish grafigi
2-rasmdan ko'rinib turibdiki, moydagi ishqorlar sonining bosib o'tilgan masofa ortgan sayin kamayishi kuzatildi. Ishqorlar soni 6,5 dan 6,2 gacha o'zgarib, bu 5 500 km va 9 000 km gacha bo'lgan masofalarga to'g'ri keladi. Ishlatilgan motor moyi ishqor sonining kamayishi tabiiy holatdir. Bunga yonish jarayonida hosil bo'lgan sulfat va nitrat kislotalari sabab bo'ladi. Ular moyning ishqoriy komponentini kamaytiradi. Boshqa ilmiy tadqiqotlar ham shunga o'xshash natijalar ko'rsatgan.
Motor moyidagi ishqorlar soni yengil avtomobillarga nisbatan og'ir yuk tashiydigan avtomobillarda yuqori bo'ladi, chunki dizel yonish jarayonida kislotalar ko'proq ishlab chiqiladi. Standart talablarga ko'ra, yangi moyning TBN qiymati 50 %dan tushganda, ushbu motor moylarini almashtirish tavsiya etiladi. Chunki moydagi ishqor sonining kamayishi motorda quyidagi nuqsonlarga olib kelishi mumkin: 1) korroziya: moy kislotalarni neytrallay olmay qolganda, dvigatel qismlarida korroziya paydo bo'ladi; 2) dvigatelning ishdan chiqishi: ishqor zaxirasi tugagan moy dvigatelning uzoq muddat ishlashini ta'minlay olmaydi, bu esa qimmat ta'mirga olib kelishi mumkin.
3-rasmda moy (20 oC) zichligining bosib o'tgan yo'lga bog'liqligi grafigi tasvirlangan.
887,5 -
887
886,5
886
885,5
885
884,5 -
884 -0
3-rasm. Moy zichligining bosib o'tgan yo'lga bog'liqligi grafigi (zichligi 20 oC, kg/m3)
3-rasmdan ko'rinib turibdiki, moy zichligi 4 000 km da 885 kg/m3, 9 000 km da 887 kg/m3 gacha o'zgargan. Bunda zichlik oshishi moydagi har xil abrazib zarrachalarning ta'siri natijasi hisoblanadi.
O't olish harorati moyning fraksion tarkibi va asosiy komponentlar molekulalarining tuzilishi bilan bog'liq bo'lib, bir necha sabablarga ko'ra muhimdir. Moy qovushqoqligi pasaygani sari yonish nuqtasining pasayishi yonilg'i ta'minoti tizimidagi muammolarni bartaraf etish uchun oldindan belgi bo'lib xizmat qiladi. O't olish harorati o'zgarishi 210 oC dan pastga tushganda, moyning sifat ko'rsatkichlari talab darajasidan pastga tushadi.
4-rasmda o't olish haroratining bosib o'tilgan yo'lga bog'liqligi keltirilgan. Grafikda moyning o't olish harorati 4 000 km masofa bosib o'tilganidan keyin jadal kamayib borganligi ko'rsatilgan. 8 000 km ga kelib, o't olish harorati 210 oC dan pastga tushadi va natijada moyning sifat ko'rsatkichlari talab darajasida bo'lmaydi.
4-rasm. O't olish haroratining bosib o'tilgan yo'lga bog'liqligi grafigi
Xulosalar
Tadqiqot davomida transport vositalarining ish unumdorligi texnik xizmat ko'rsatish jarayonida amalga oshiriladigan moylash ishlari sifatiga bog'liqligi aniqlandi. Transport vositalari uchun ishlatiladigan motor moylari xususiyatlari dvigatelning samarali ishlashini ta'minlovchi asosiy omillardan biridir. Moyning eskirish tavsifi iqlim sharoitiga bog'liq.
Motor moyining sifat ko'rsatkichlari me'yorlardan chetga chiqqan holatlarda uni almashtirish muddatlari bosib o'tilgan masofaga bog'liq ravishda belgilandi. Ushbu tadqiqot natijalariga ko'ra, ekspluatatsiya sharoitida foydalaniladigan yuk avtomobillari uchun motor moyini almashtirish muddatini 7 500 km qilib belgilash ilmiy jihatdan asoslandi.
REFERENCES
1. Abashkin, R. I., & Alekhin, A. V. (2022). Motor oil change in the process of operation in internal congnition motors. (In Russian). Science and Education, 5 (2), 257. https://cyberleninka. ru/article/n/izmenenie-motornogo-masla-v-protsesse-ekspluatatsii-v-dvigatelyah-vnutrennego-sgoraniya
2. Agocs, A., Nagy, A. L., Tabakov, Z., Perger, J., Rohde-Brandenburger, J., Schandl, M., & Dörr, N. (2021). Comprehensive assessment of oil degradation patterns in petrol and diesel engines observed in a field test with passenger cars-Conventional oil analysis and fuel dilution. Tribology International, 161, 107079. https://doi.org/10.1016/j.triboint2021.107079
3. Alimova, Z. X., Kholikova, N. A., Kholova, S. O., & Karimova, K. G. (2021). Influence of the antioxidant properties of lubricants on the wear of agricultural machinery parts. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 868 (1), 012037. IOP Publ. http://dx.doi.org/10.1088/1755-1315/868/1/012037
4. Alimova, Z., Makhamajanov, M. I., & Magdiev, K. (2022). The effect of changes in the viscosity parameters of engine oils on the operation of engine parts. Eurasian Journal of Academic Research, 2 (10), 151-154. https://www.researchgate.net/publication/366918869_CAUSES_OF_CHANGES_IN_ THE_VISCOSITY_PARAMETERS_OF_MOTOR_OILS_DURING_OPERATION
5. Baskov, V., Ignatov, A., & Polotnyanschikov, V. (2020). Assessing the influence of operating factors on the properties of engine oil and the environmental safety of internal combustion engine. Transportation Research Procedia, 50, 37-43. https://doi.org/10.1016/j.trpro.2020.10.005
6. Bekana, D., Antoniev, A., Zach, M., & Marecek, J. (2015). Monitoring of agricultural machines with used engine oil analysis. Acta Universitatis Agriculturae et Silviculturae Mendelianae Brunensis, 63 (1), 15-22. https://doi.org/10.11118/actaun201563010015
7. Hasannuddin, A. K., Wira, J. Y., Sarah, S., Wan Syaidatul Aqma, W. M. N., Abdul Hadi, A. R., Hirofumi, N., Aizam, S. A., Aiman, M. A. B., Watanabe, S., Ahmad, M. I., & Azrin, M. A. (2016). Performance, emissions and lubricant oil analysis of diesel engine running on emulsion fuel. Energy Conversion and Management, 117, 548-557. https://doi.org/10.1016/j. enconman.2016.03.057
8. Holland, T., Abdul-Munaim, A. M., Watson, D. G., & Sivakumar, P. (2019). Influence of sample mixing techniques on engine oil contamination analysis by infrared Spectroscopy. Lubricants, 7 (1), 4. https://doi.org/10.3390/lubricants7010004
9. Jakoby, B., Scherer, M., Buskies, M., & Eisenschmid, H. (2003). An automotive engine oil viscosity sensor. IEEE Sensors Journal,3 (5), 562-568.
10. Karimov, A. A., & Kichkinaev, M. A. (2023). Additive for motor oils. (In Russian). Educational Research in UniversalSciences,2 (3), 1021-1024.
11. Kim, Y., Kim, N. Y., Park, S. Y., Lee, D. K., & Lee, J. H. (2013). Classification and individualization of used engine oils using elemental composition and discriminant analysis. Forensic Science International, 230 (1-3), 58-67. https://doi.org/10.1016/j.forsciint2013.01.013
12. Kolesnikov, K. A. (2024). An overview of modern engine oil additives and their effect on engine performance. Cifra. Mechanical Engineering,2 (3). https://doi.org/10.60797/ENGIN.2024.3.5
13. Korneev, S. V., Jigadlo, A. P., Bakulina, V. D., & Pashukevich, S. V. (2023). Evaluation of the service life of engine oils contaminated with fuel during vehicle operation. AIP Conference Proceedings (vol. 2784 (1)). AIP Publ. https://doi.org/10.1063/5.0140203
14. Korneev, S. V., Yarmovich, Y. V., Saveliev, S. V., Poteryaev, I. K., Buravkin, R. V., & Machekhin, N. Y. (2018). The influence of the KAMAZ diesel engines design on changing engine oil performance. AIP Conference Proceedings (vol. 2007 (1)). AIP Publ. https://doi.org/10.1063/1.5051856
15. Kumar, S., Mukherjee, P. S., & Mishra, N. M. (2005). Online condition monitoring of engine oil. Industrial Lubrication and Tribology, 57 (6), 260-267. https://doi. org/10.1108/00368790510622362
16. Kumbar, V., & Dostal, P. (2013). Oil additive and its effect. Acta Universitatis Agriculturae et Silviculturae Mendelianae Brunensis, 61 (3), 691-697. https://doi.org/10.11118/ actaun201361030691
17. Landowski, B., & Baran, M. (2019). Analysis of selected results of engine oil tests. Proceedings of the MATEC Web of Conferences (vol. 302, p. 01010). EDP Sciences. https://doi.org/10.1051/ matecconf/201930201010
18. Longwic, R., & Sander, P. (2018). The course of combustion process under real conditions of work of a traction diesel engine supplied by mixtures of canola oil containing n-hexane. IOP Conference Series: Science and Engineering,421 (4), 42050. IOP Publ. https://doi.org/10.1088/1757-899X/421/4/042050
19. Lützenkirchen-Hecht, D., Müller, L., Hoffmann, L., & Wagner, R. (2014). Analysis of engine motor oils by X-ray absorption and X-ray fluorescence spectroscopies. X-Ray Spectrometry,43 (4), 221-227. https://doi.org/10.1002/xrs.2543
20. Magaril, E., & Magaril, R. (2016). Improving the environmental and performance characteristics of vehicles by introducing the surfactant additive into gasoline. Environmental Science and Pollution Research, 23, 17049-17057. https://doi.org/10.1007/s11356-016-6900-1
21. Nagy, A. L., Knaup, J. C., & Zsoldos, I. (2019). Investigation of used engine oil lubricating performance through oil analysis and friction and wear measurements. Acta Technica Jaurinensis, 12 (3), 237-251. https://doi.org/10.14513/actatechjaur.v12.n3.495
22. Peric, S., Nedic, B., & Grkic, A. (2014). Applicative monitoring of vehicles engine oil. Tribology in Industry, 36 (3), 308. http://www.tribology.fink.rs/journals/2014/2014-3/10.pdf
23. Raposo, H., Farinha, J. T., Fonseca, I., & Ferreira, L. A. (2019). Condition monitoring with prediction based on diesel engine oil analysis: A case study for urban buses. Actuators, 8 (1), 14. MDPI. https://doi.org/10.3390/act8010014
24. Schumacher, L. G., Peterson, C. L., & Van Gerpen, J. (2005). Engine oil analysis of biodiesel-fueled engines. Applied Engineering in Agriculture,21 (2), 153-158. https://doi. org/10.13031/2013.18146
25. Syundyukov, I. S., Ivanov, E. K., Skotnikova, M. A., Qian, J. D., Medvedeva, V. V., & Krylov, N. A. (2019). Tribotechnical diagnostics of an internal combustion engine according to the condition of the oil. Key Engineering Materials,822, 649-655. https://doi.org/10.4028/www.scientific.net/ KEM.822.649
26. Zaharia, C., Niculescu, R., Nastase, M., Clenci, A., & Iorga-Siman, V. (2022). Engine oil analysis to evaluate the degree of its wear during the period of operation of the vehicle. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering,1-1220 (1), 012037. IOP Publ. https://doi.org/10.1088/1757-899X/1220/1/012037
