CC BY
4INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© V.N. Kutlikov1H_
10'zbekiston davlat san'at va madaniyat instituti, Toshkent, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: ushbu maqola 2016-2022 yillar davomida O'zbekistonda milliy madaniyatni rivojlantirish borasida olib borilgan islohotlar va yangicha yondashuvlarni tahlil qiladi. Unda milliy qadriyatlarni tiklash, an'anaviy madaniyatni zamonaviy san'at bilan uyg'unlashtirish va madaniy merosni asrab-avaylash jarayonlari ham ko'rib chiqiladi. Shu bilan birga, madaniyat sohasidagi yangicha boshqaruv tizimi, ijodiy faoliyatni qo'llab-quvvatlash va xalqaro hamkorlikning ortishiga alohida urg'u beriladi. Tadqiqotda milliy madaniyatni rivojlantirishning asosiy omillari va istiqboldagi vazifalar xususida fikr yuritiladi. Umuman olganda, 2016-2022-yillar davomida milliy madaniyat va san'at sohasida davlat tomonidan amalga oshirilgan islohotlar jamiyatning madaniy hayotini boyitishga, ijodkorlarni rag'batlantirishga va xalqaro hamkorlikni kengaytirishga qaratildi.
MAQSAD: ushbu maqolaning maqsadi 2016-2022 yillar davomida O'zbekistonda madaniyatni tiklash va yangicha ishlab chiqarishni tahlil qilish, qonuniy yo 'nalishlarini va madaniyatni saqlash, va milliy maydonda targ'ib qilish milliy sa'y-sanitini himoya qilishdir. Maqola milliy madaniyatni rivojlantirishning ahamiyatini ko'rsatish va bu sohada hosil bo'ladigan natijalarni ishlab chiqarishdagi o'zgarishlar bo'lib, o'zbek madaniy merosi va san'atining zamonaviy dunyo uyg'unlashuvini ochib beradi.
MATERIALLAR VA METODLAR: ushcha materiallar va metodlar orqali maqola madaniyatni rivojlantirish bo'yicha yangibo'limi ilmiy maqolalarda tadqiqotning qanday materiallar asosida olib borilganini va qanday metodlar qo'llanilganini tushuntiradi. "Rasmiy hujjatlar va davlat qarorlari" - 2016-2022 yil O'zbekistonda milliy madaniyatni rivojlantirishga qaratilgan. madaniyatni rivojlantirishga oid qabul qilingan qarorlar, farmonlar va qonunlar. Jumladan: - O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yildagi "O'zbekkino" milliy agentligini qayta tashkil etis h haqidagi qarori; Milliy madaniyat sohasi mutaxassislari, san'at sohasi mutaxassislari, tarixchilar o'rtasidagi tajriba' suhbat va intervyular asosida madaniy jarayonlardagi tajribadagi tahlil natijalari. Bu usul milliy madaniyatning zamonaviy davrdagi rivojlanishi haqida chuqurroq ma'lumot olishga imkon berdi
MUHOKAMA VA NATIJALAR: 2016-2022 yillar milliy madaniyatni rivojlantirish bo'yicha qabul qilingan davlat siyosati O'zbekiston madaniyatining yangi bosqichga ko'tarilishiga sabab bo'ldi. Prezident Shavkat Mirziyoyevning davlat madaniyatini qo'llab-
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
quvvatlash qarorlari milliy merosni saqlash, zamonaviy san'at va madaniyatni rivojlantirish, maydonda milliy qadriyatlarni targ'ib qilish yo'nalishlarida katta loyihalarga olib keldi.
Madaniy merosni saqlash va tiklashga yordamida- milliy qadriyatlarni avlodlarga yetkazish uchun muhim bo'ldi. Xalqaro aloqalarning kuchayishi esa o'zbek madaniyatini jahon maydonida kengroq targ'ib xizmat qildi. Bu fuqarolar ham milliy madaniyatni rivojlantirishda qo'shimcha vosita buldi.
XULOSA: milliy madaniyatni rivojlantirish borasida yangicha yondashuvlar quyidagi xulosalarni beradi:
• Madaniyatlararo muloqot va tolerantlik- Turli madaniyatlarga hurmat bilan yondashish, ularni o'rganish orqali milliy madaniyatni boyitish va rivojlantirish imkoniyati paydo bo'ladi. Bu jarayonda tolerantlikni oshirish, madaniyatlar o'rtasida muloqot qilis h muhim ahamiyat kasb etadi.
• Ijodiy sektorni qo'llab-quvvatlash- Madaniyatni rivojlantirishda ijodiy sektor va madaniyat sohasidagi tadbirkorlikni rag'batlantirish yangi imkoniyatlar yaratadi. Yosh iste'dodlarni kashf qilish va ularga sharoit yaratish milliy madaniyatni zamonaviy ko'rinishda yanada yuksaltiradi.
Bu yondashuvlar milliy madaniyatni jahon miqyosida rivojlantirishda zamonaviy va barqaror asoslarni yaratishga yordam beradi.
Kalit so'zlar: milliy madaniyat, islohotlar, madaniy meros, boshqaruv tizimi, ijodiy faoliyat, xalqaro hamkorlik, san'at.
НОВЫЕ ПОДХОДЫ К РАЗВИТИЮ НАЦИОНАЛЬНОЙ КУЛЬТУРЫ (НА ПРИМЕРЕ
2016-2022 ГОДОВ)_'_
© В.Н. Кутликов1И
1 Государственный институт искусства и культуры Узбекистана, Ташкент, Узбекистан Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в данной статье анализируются реформы и новые подходы, проводимые в Узбекистане в период 2016-2022 годов по развитию национальной культуры. Рассматриваются процессы возрождения национальных ценностей, гармонизации традиционной культуры с современным искусством и сохранения культурного наследия. Особое внимание уделено новым методам управления в культурной сфере, поддержке творческой деятельности и расширению международного сотрудничества. В исследовании обсуждаются основные факторы развития национальной культуры и задачи на будущее. В целом, реформы, осуществленные в 2016-2022 годах в сфере национальной культуры и искусства, были направлены на обогащение культурной жизни общества, поощрение творческих деятелей и расширение международного сотрудничества.
Iqtibos uchun: Kutlikov V.N. Milliy madaniyatni rivojlantirish borasida yangicha yondashuvlar (2016-2022 yillar misolida). // Inter education & global study. 2024. №8. B.401-412.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ЦЕЛЬ: целью данной статьи является анализ реставрации и нового производства культуры в Узбекистане в 2016-2022 годах, защита национальных усилий по сохранению правовых направлений и культуры, а также продвижение их на национальной арене. В статье показана важность развития национальной культуры и изменений в производстве результатов в этой области, а также раскрыта современная мировая адаптация узбекского культурного наследия и искусства.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в новой главе, посвященной развитию культуры, с помощью трех материалов и методов объясняются исследовательские материалы и методы, используемые в научных статьях. «Официальные документы и государственные решения» - 2016-2022 годы, направленные на развитие национальной культуры в Узбекистане. принимал решения, указы и законы, связанные с развитием культуры. В том числе: - решение Президента Республики Узбекистан в 2017 году о реорганизации национального агентства «Узбеккино»; Приведены результаты анализа опыта культурных процессов на основе бесед и интервью специалистов в области национальной культуры, специалистов в области искусства, историков. Этот метод позволил получить более глубокие сведения о развитии национальной культуры в новейшее время.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: принятая государственная политика по развитию национальной культуры на 2016-2022 годы позволила культуре Узбекистана подняться на новый уровень. Решения президента Шавката Мирзиёева о поддержке государственной культуры привели к реализации крупных проектов в сфере сохранения национального наследия, развития современного искусства и культуры, продвижения национальных ценностей на площади.
Помощь в сохранении и восстановлении культурного наследия стала важной для передачи национальных ценностей поколениям. Укрепление международных связей послужило более широкому продвижению узбекской культуры на мировой арене. Эти граждане также стали дополнительным инструментом развития национальной культуры.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: новые подходы к развитию национальной культуры позволяют сделать следующие выводы:
• Межкультурная коммуникация и толерантность. Уважение различных культур и их изучение дает возможность обогащать и развивать национальную культуру. В этом процессе важно повышать толерантность и общаться между культурами.
• Поддержка творческого сектора. Стимулирование предпринимательства в творческом секторе и культурном секторе в развитии культуры создает новые возможности. Выявление молодых талантов и создание для них условий позволит поднять национальную культуру на современный лад.
Эти подходы помогают создать современную и устойчивую основу для развития национальной культуры в мировом масштабе.
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №8
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Ключевые слова: национальная культура, реформы, культурное наследие, система управления, творческая деятельность, международное сотрудничество, искусство.
Для цитирования: Кутликов В.Н. Новые подходы к развитию национальной культуры (на примере 2016-2022 годов). // Inter education & global study. 2024. №8. С. 401-412.
NEW АPPROАСHES TO THE DEVELOPMENT OF NАTIONАL ^LTURE ^SED ON THE EXАMPLE OF 2016-2022)_
© Kutlikov N. Valisher1®
1 State Institute of Art and Culture of Uzbekistan, Tashkent, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: this article analyzes the reforms and new approaches implemented in Uzbekistan from 2016 to 2022 to develop national culture. It examines the processes of reviving national values, harmonizing traditional culture with contemporary art, and preserving cultural heritage. Special emphasis is placed on new management methods in the cultural sector, supporting creative activities, and expanding international cooperation. The study discusses the main factors influencing the development of national culture and the tasks ahead. Overall, the reforms carried out between 2016 and 2022 in the fields of national culture and arts aimed to enrich the cultural life of society, encourage creative individuals, and expand international partnerships.
AIM: the purpose of this article is to analyze the restoration and new production of culture in Uzbekistan in 2016-2022, to protect national efforts to preserve legal directions and culture, and to promote them in the national arena. The article shows the importance of the development of national culture and changes in the production of results in this area, and also reveals the modern world adaptation of Uzbek cultural heritage and art.
MATERIALS AND METHODS: in the new chapter devoted to the development of culture, with the help of three materials and methods, the research materials and methods used in scientific articles are explained. "Official documents and government decisions" -2016-2022 aimed at the development of national culture in Uzbekistan. made decisions, decrees and laws related to the development of culture. Including: - the decision of the President of the Republic of Uzbekistan in 2017 on the reorganization of the national agency "Uzbekkino"; The results of the analysis of the experience of cultural processes are presented based on conversations and interviews with specialists in the field of national culture, specialists in the field of art, historians. This method allowed us to obtain more in-depth information about the development of national culture in modern times.
DISCUSSION AND RESULTS: the adopted state policy on the development of national culture for 2016-2022 allowed the culture of Uzbekistan to rise to a new level. The decisions of President Shavkat Mirziyoyev to support state culture led to the
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
implementation of large-scale projects in the field of preserving national heritage, developing contemporary art and culture, and promoting national values in the square.
Assistance in preserving and restoring cultural heritage has become important for the transmission of national values to generations. Strengthening international ties has served to promote Uzbek culture more widely on the world stage. These citizens have also become an additional tool for the development of national culture.
CONCLUSION: new approaches to the development of national culture allow us to draw the following conclusions:
• Intercultural communication and tolerance. Respect for and study of different cultures makes it possible to enrich and develop national culture. In this process, it is important to increase tolerance and communicate between cultures.
• Support for the creative sector. Stimulating entrepreneurship in the creative and cultural sectors creates new opportunities in the development of culture. Identifying young talents and creating conditions for them will help to raise national culture to a modern level. These approaches help to create a modern and sustainable basis for the development of national culture on a global scale.
Key words: national culture, reforms, cultural heritage, management system, creative activities, international cooperation, art.
2018-yil 28-noyabr "O'zbekiston Respublikasida milliy madaniyatni yanada rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risida"gi PQ-4038-son qarori sohadagi tashkiliy-huquqiy hujjatlarni tartibga solish, madaniyat va aholi dam olish markazlari negizida madaniyat markazlari tashkil etish, mazkur madaniyat markazlari faoliyatini tanqidiy ko'rib chiqish, ulardagi mavjud to'garaklarga yoshlarni jalb etish, xorijiy tillarni o'rganish, bir nechta klub va kurslar tashkil etish va ularning moddiy-texnik bazasini yaxshilash edi. Eng asosiysi, soha fidoyilari mehnati rag'batlantirish maqsadida "Madaniyat va san'at fidokori" ko'krak nishonini ta'sis etildi. Shu bilan birga "Xalq cholg'u ijrochilari", Mukarrama Turg'unboyeva nomidagi "Milliy raqs ijrochilari", Yunus Rajabiy nomidagi "Yosh maqom ijrochilari" respublika ko'rik-tanlovlarini ta'sis etildi va o'tkazilib kelinmoqda.
Har yili 21-27-mart kunlari "Teatr tomoshalari" haftaligini o'tkazish, shu kunlari davlat teatrlariga bepul kirish to'g'risidagi (talabalar uchun naqadar yaxshi imtiyoz) kabi ham mavjud muammolarni yechimiga asos topish, ham rag'bat masalalarini hal etish borasidagi huquqiy hujjat sifatida jamoatchilikning e'tirofiga sabab bo'ldi.
2018-yilning 19-dekabrida imzolangan "Moddiy madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish sohasidagi faoliyatni tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi Prezident qarorida moddiy madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish, ilmiy o'rganish,
For citation: Kutlikov N Valisher. (2024) 'New approaches to the development of national culture (based on the example of 2016-2022)', Inter education & global study, (8), pp. 401-412. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ulardan oqilona foydalanish, O'zbekistonimizning sayyohlik salohiyatini rivojlantirish, masalan "Sarmishsoy", "Shahrisabz", "Termiz" va "Qo'qon" davlat muzey-qo'riqxonalarini tashkil etish masalalariga qaratilgani ham fikrimizning isbotidir. Milliy sirk san'ati taraqqiyoti yo'lidagi dadil qadamlardan biri sifatida Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 23-yanvardagi Qaroriga ko'ra sirk dasturlari va spektakllarning badiiy saviyasini oshirish, sirk mutaxassislari tayyorlashda innovatsion uslublarga tayanish, dunyoga mashhur sirk artistlarining mahorat darslarini tashkil etish, Fransiyaning "Cirque du Soleil", Xitoyning "Chang Long" xalqaro sirki, Rossiyaning Svetnoy bulvardagi "Moskva sirki", "Moskva katta sirki" kabi sirklar gastrollarini tashkil etish, shuningdek Monte Karlo va Budapesht xalqaro sirk festivallariga munosib sirkimiz rivojiga xizmat qiladi.
Yangi O'zbekistonning madaniyat va san'at solnomasiga nazar tashlar ekanmiz, "Milliy raqs san'atini rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi va "Raqs sohasida yuqori malakali kadrlar tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish va ilmiy salohiyatni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi 2020-yil 4-fevraldagi Prezident qarorlari o'zbek raqs san'ati taraqqiyotida unutilmas voqeadir.Qarorlarda esa dunyoga mashhur Mukarrama Turg'unboyeva nomidagi "Bahor" davlat raqs ansamblini qaytadan tashkil etish, Toshkent davlat milliy raqs va xoreografiya oliy maktabi negizida davlat oliy ta'lim muassasasi shaklida xoreografiya Akademiyasini tashkil etilgani, raqs san'atining ijodiy, ilmiy-uslubiy va ijro an'analarini puxta o'zlashtirish, "ustoz-shogird" maktablarini tashkil etish choralariga asoslangan.
Xalqimiz orasida qadimdan bir rivoyat bor. Xorazmliklarning rivoyat qilishlaricha, Yaratgan egam jonni tanaga kirishiga buyruq berganida zimiston tanaga kirgan jon qo'rqib chiqib ketgan ekan. Shunda xudoyim uni o'z ruhiga chayib olibdi. Shu onda ajoyib bir navo taralibdi. Unga vobasta bo'lgan jon barmoqlar uchidan boshlab tanaga kira boshlagan va butun vujudni tiriltirgan ekan. Ming yillar davomida bu ajoyib kuyga hech bir mug'anniy, navozanda, hofizu shoir so'z baxsh eta olmagan. Faqat Xorazm san'atining timsoli sanalmish buyuk xofiz Komiljon Otaniyozovgina birinchi marta "Lazgi"ni so'zi bilan ijro etib, unga ikkinchi umrni baxsh etgan ekan. Qadim Xorazmning "tashrif qog'ozi" atalmish "Lazgi"sini "Xorazm raqsi-Lazgi" nomi ostida YUNESKOning Insoniyat nomoddiy madaniy merosi ro'yxatiga kiritilgani hamayniqsa quvonarlidir. YUNESKO "Lazgi" raqsini insoniyatning Nomoddiy madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish bo'yicha hukumatlararo qumitasining Kolumbiya poytaxti Bogota shahrida o'tkazilgan 14-sessiyasida qabul qilindi.
Raqs- inson his tuyg'ularini, ichki kechinmalarini, o'y -xayollarini tana harakatlari bilan ifoda etuvchi san'at.Unda tabiiylik, joziba bor.Raqs malum bir millatning o'tmishi, buguni va ertasi, orzu-havaslari, hatto xarakterini ifodalaydi.Shu bilan bir qatorda til va millat tanlamaydigan san'at. 2022-yilning 26-30-aprel kunlari Xorazmning Xiva shahridagi "Lazgi" xalqaro raqs festivalida 30 davlatdan 192 nafar ishtirokchilar qatnashdilar.
Lazgi raqsi tarixi haqida.Xorazm xonligining so'nggi davrlarida Enash xalqa otliq ayol jozibador raqslari va laparlari bilan taxmt egalarini hayratga solgan. Unga hasad qilgan kimsalar saroy yo'lagidagi zinapoya yog'ochlarini yashirincha arralab qo'yishadi,
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
saroyga chaqirilgan Enash xalfa shoshilib kelayotganida arralangan zina qulab tushadi va arralangan zina qulab tushadi, raqqosa yiqilib, oyog'i sinadi.
Oyoqlar raqqosa uchun muhim ahamiyatga ega. Sozanda uchun qo'llari va har bir barmog'i qadrli.Enash xalfa oyog'i cho'loq bo'lib qolsa ham raqs tushaveradi. O'zining jismoniy holatiga mos ravishda Chanoq lazgisini o'ylab topadi. YA'ni ovqat suziladigan chanoq-mis laganda turib raqs ijro etadi, bunda raqqosaning butun jismi to'rt yuz oltmish suyaklari harakatlanadi.Faqat mayib oyoqlari bir joyda, chanoq ichida harakatsiz turadi.Chentdan qaraganda chanoq, yo'q, tuvakda o'sgan gul burlib, eshilib, ko'kka o'rlaydi. Festival doirasida raqqosa Dilnoza Ortiqova gran-pri (7000 AQSH dollari), "Eng yaxshi raqs jamoasi" nominatsiyasi bo'yicha Alisher Navoiy nomidagi O'zbekiston davlat Akademik katta teatrining "Tumor" raqs ansambli, "Eng yaxshi yakkaxon raqs ijrochisi" o'zbekistonlik Sherzod Kenjaboyev va qozog'istonlik Gulnur Kosimbek, "Eng yaxshi sahnalashtirilgan raqs" nominatsiyasi bo'yicha Bolgariyaning "Pirin" raqs jamoasi, "Eng yaxshi raqs jamoasi" nominatsiyasi bo'yicha ikkinchi o'rin O'zbekiston davlat filarmoniyasining "Navbahor" ansambli, Fikrat Aminov nomidagi Ozarbayjon davlat ashula va raqs ansambliga, uchinchi o'rin Qirg'izistonning "Shattik"va Turkiyaning "Inegol" raqs ansambliga, "Eng yaxshi yakkaxon raqs ijrochisi" nominatsiyasi bo'yicha ikkinchi o'rin hindistonlik Nidxi Misra va o'zbekistonlik Feruza Azatovaga uchinchi o'rin ispaniyalik Nireya Fernandesga, rossiyalik kristina Kovrovaga, Nikita Gruzdevga nasib qildi, Eng yaxshi sahnalashtirilgan raqs" nominatsiyasi bo'yicha ikkinchi o'rin O'zbekiston davlat filarmoniyasining "O'zbekiston" ashula va raqs ansambliga, Tojikistonning "Zebo" ansambliga, shu nonominatsiya bo'yicha uchinchi o'rin Serbiyaning "Sveti dordi", Misrning "Tannura" ansambliga nasib etdi.
Yangi O'zbekistonning madaniyat va san'at solnomasiga nazar tashlsangiz ijod va ijodkorga munosabat yangicha dunyoqarash asnosida shakllanadi.O'zbek estradasi milliy qiyofasining asoschisi, serqirra ijodkor, san'atimiz fidoyisi Botir Zokirovning XX asr zamonaviy o'zbek musiqa san'atini sifat jihatidan yangi bosqichga ko'targani, respublikada yetuk "Myuzik-xoll" singari yetuk estrada jamoasini tashkil etgani muxlislarga ma'lum. Romanslar, operalar, ariyalarni yuksak professional uslubda ijro etgan taniqli san'atkorning hind, eron, tojik, arab, ukrain, italyan, yugoslav, rus fransuz tillaridagi qo'shiqlari umumjahon musiqa madaniyatida katta o'rin topgan.
Prezidentimizning 2020-yil 2-dekabrdagi "O'zbekiston xalq artisti Botir Zokirov tavalludining 85 yilligini keng nishonlash to'g'risida"giqaroriga muvofiq O'zbekiston davlat konservatoriyasi huzurida Botir Zokirov nomidagi Milliy estrada san'ati instituti tashkil etilgani, milliy estrada yo'nalishida zamonaviy ijro namunalarining "Oltin fondi"ni yaratildi. Madaniyat va san'atning insonni ma'naviy kamolotga erishishiga xizmat qiluvchi tarixiy islohotlar, inson ruhiyatining benazir chizgilariga ezgulik, mehr, yaxshilik siyratlari bilan bezovchi xalqaro anjumanlar soni va sifati kundan-kunga ortib bormoqda. Mana shu beqiyos ilhom va ijod sohiblarining besh yil davomida davlatimiz va hukumatimiz rahbariyati boshchiligida o'zbek madaniyati va san'atini dunyo minbarlariga, jahon sahnalariga olib chiqqan munosib baholanib kelinmoqda.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
"O'z kuch va imkoniyatlarimizga bo'lgan ishonch bizni Yangi O'zbekistonni barpo etish va Yangi Uyg'onish davri poydevorini yaratishdek ulug' maqsad yo'lida birlashtirib, yanada kuchli va mustahkam qilmoqda[1].
"Tasviriy va amaliy san'at sohasi samaradorligini yanada oshirishga doir chora -tadbirlar to'g'risida"gi 2020-yil 21-aprelda imzolangan Prezident Qarori milliy madaniy merosni qadrlash, buyuk musavvir va rassom Kamoliddin Behzod tavalludining 565 yilligini keng nishonlash bilan birga atoqli rassom va xalq ustalari xotirasini abadiylashtirish, ijodiy yo'nalishda oliy o'quv yurtidan keyingi ta'limni tashkil etish, tasviriy va amaliy san'at, dizayn sohasini takomillashtirish, "Kamoliddin Behzod izdoshlari" miniatyura va xalq amaliy san'ati asarlari ijodiy tanlovi, "O'zbekiston zamonaviy miniatyurasi" katalogini tayyorlash, tasviriy san'at yo'nalishlarida (dastgohli, grafika, mahobatli, miniatyura, haykaltaroshlik) faoliyat olib borayotgan iste'dodli ijodkorlarni saralash imkonini beradi.
Yurtimiz muzeylari fondlarini yuksak darajadagi tasviriy san'at asarlari bilan muntazam boyitib borish, tasviriy san'atiga ulkan hissa qo'shgan atoqli ijodkor Pavel Benkov nomini Respublika ixtisoslashtirilgan rassomlik maktabiga berish kabi fayzli amallar bo'lajak tasviriy va amaliy san'at egalari uchun qutlug' imkoniyatlar eshigini ochgani rost. Millatning ma'nan yuksalishida madaniyat va san'at sohasining transformatsiya jarayonlari katta o'rin tutadi. Odamlarning ruhiyati, kayfiyatiga qanot berishga arzirli madaniyat va san'at asarlari nafaqat jamiyatning gullab-yashnashi, balki kelgusi vazifalarning baroriga ham ijobiy ta'sir qiladi.
"Mamlakatimiz aholisi, avvalo, yoshlar qalbida amalga oshirilayotgan islohotlarga daxldorlik hissini kuchaytirish, shu yo'nalishdagi ma'naviy-ma'rifiy ishlarning ta'sirchanligini yanada oshirishimiz zarurligi davr talabiga aylanib bormoqda[2].
Davlatimiz rahbarining 2021-yil 20-yanvarda imzolangan "Madaniy faoliyat va madaniyat tashkilotlari" to'g'risidagi O'zbekiston Respublikasi Qonuni madaniy faoliyatni, madaniyat tashkilotlari faoliyati sohasidagi munosabatlarni tartibga solishi, ijodkorni, ijodiy jamoani, ijodiy faoliyatni qo'llab quvvatlashi uchun ham nihoyatda ahamiyatlidir. Ijodiy faoliyat erkinligi, madaniy faoliyat sohasidagi ta'lim va tarbiyaning tizimliligi, ilmiyligi va uzluksizligi tamoyillariga asoslangan bu qonun asosan madaniy merosimiz, tarixiy milliy o'zligimizni anglash, tarixiy merosimizni kelajakka bekamu kust yetkazish, milliy va umuminsoniy qadriyatlarni farzandlarimiz tafakkuriga singdirish, xalq ijodiyotini qo'llab -quvvatlash, madaniyat sohasida xalqaro hamkorlikni taraqqiy toptirish, milliy madaniyatimizni jahon madaniyatining yakdil bir qismi sifatida e'zozlash kabi muhim masalalarga qaratilgani bilan ahamiyatlidir.
Baxshichilik xalq og'zaki ijodining eng qadimiy san'atlaridan sanaladi. Dostonlar, aytimlar, termalar vatanparvarlik, qahramonlik qo'shiqlariga aylanib asrlararo yashab kelmoqda. Baxshilar, oqinlar, jirovlar qadimdan ezgulik elchilari sifatida e'zozlangan. YUNESKOning Nomoddiy madaniy merosni muhofaza qilish bo'yicha hukumatlararo qo'mitasi (NMMMHQ) XVI sessiyasi doirasida "Baxshichilik san'ati" O'zbekistonning nomoddiy madaniy merosi elementi sifatida Insoniyat nomoddiy madaniy merosi Reprezentativ ro'yxatiga kiritildi. Ushbu element bo'yicha nominatsion paket Prezidentimiz
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan O'zbekistonning YUNESKO ishlari bo'yicha Milliy komissiyasi tomonidan tayyorlanib, 2020-yilda NMMMHQga taqdim etilgan. Ikki yil davomida YUNESKO ishlari bo'yicha Milliy komissiya va O'zbekistonning Parijdagi doimiy delegatsiyasi Qo'mitaga a'zo davlatlar, Baholash komissiyasi va YUNESKO Kotibiyati bilan hamkorlikda mazkur elementni targ'ib qilish bo'yicha faol ish olib bordi.
"Yana shuni alohida ta'kidlash lozimki, O'zbekiston boshqa davlatlar bilan hammualliflikda "Shoshmaqom" (2008), "Navro'z" (2016) va "Miniatyura san'ati" (2020) nominatsiyalarini ilgari surishda ishtirok etdi[3].
"O'zbekiston Respublikasida Milliy madaniyatni yanada rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risida"gi Prezident Qarori haqida so'z ketsa avvalo ushbu tarixiy hujjatning qabul qilinishiga madaniyat va san'at sohasidagi qator muammolarga yechim topish, xalqning ko'ngliga yetib borayotgan ijodiy namunalarning kamligi va bir qancha sabablar bo'lganini eslab o'tish joiz[4].
2018-yil 19-dekabrda qabul qilingan "Moddiy madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish sohasidagi faoliyatni tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi Prezident Qaroriga asosan qadimiy yozma manbalarni saqlash, tadqiq va targ'ib qilish tizim ining yanada takomillashtirilishi, Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi, O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzurida O'zbekistonga oid xorijdagi madaniy boyliklarini tadqiq etish markazi va O'zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi bar po etilgani, o'zbek nomoddiy madaniyatining qator elementlari - "Shashmaqom" va "Boysun tumanining madaniy makoni" (2008), "Katta ashula" (2009), "Askiya" (2014), "Osh madaniyati va ana'analari ", "Navro'z" (2016) ham ushbu tashkilotning vakillik ro'yxatiga kiritilgan- "O'zbek palov madaniyati va an'analari" shuningdek, Usmon Qur'oni, Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik institutining qo'lyozmalar to'plami, Xiva xonligi devonxonasi hujjatlari Jahon xotirasi ro'yxatiga kiritilgani, orazm "Lazgi"sini "Xorazm raqsi-Lazgi" nomi ostida YUNESKOning Insoniyat nomoddiy madaniy merosi ro'yxatiga kiritilgani,Buxoro,Samarqand, Xiva, Shahrisabz shaharlarining tarixiy markazlari YUNESKOning Umumjahon madaniy merosiga kiritilgani madaniy merosni avlodlarga yetkazish borasidagi ma'rifiy ishlar qatoriga kiradi.
Atoqli san'atkorlarning O'zbekistonda ishlash shart-sharoitlarini yaratish, respublika markazidan tortib eng olis hududlargacha madaniy-ma'rifiy faoliyatining samarali usullarini qo'llab-quvvatlash, to'plangan ilg'or tajribalarni umumlashtirish,festival, gastrol va ko'rgazmalar faoliyatini yanada kengroq rivojlantirish,soha hodimlari malakasini oshirish tizimini takomillashtirish, xalq amaliy san'ati an'analarini saqlash va rivojlantirish,xalq hunarmandchiligini, badiiy havaskorlikni rivojlantirishga asoslangan madaniy-ma'rifiy sohada madaniyat markazlaridan tortib barcha madaniyat va san'at muassasalarining ishlarini qaytadan ko'rib chiqilishi, aholining gavjum joylariga aylantirilishida ko'rinadi. "Muzeylar Renovatsiya dasturining tasdiqlangani, mamlakatdagi barcha muzeylarda "ochiq eshiklar" - ya'ni muzeylarga tashrif buyuruvchilar uchun bepul va qulay sharoitlar yaratish borasidagi, muzeylar uchun ham iqtisodi baquvvat tashkilotlar bilan "do'stlik
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
klublari" hamkorligini tashkil qilish esa muzeylar sohasidagi katta o'zgarishlarga sabab bü1di[5]. ■■■¡■■■■■■■IH
2017-2027-yillarda davlat muzeylarini takomillashtirish va moddiy -texnik bazasini mustahkamlash bü'yicha kompleks chora-tadbirlar dasturi ishlab chiqilgani va shu hujjatga asoslanib, davlat muzeylarining yangi konsepsiyalarini ishlab chiqish milliy istiqlol, erkin, farovon hayot, an'anaviy san'atimiz va qadriyatlarimizga nisbatan yuksak hurmat, ehtirom tuyg'ularini uyg'otadigan ko'rgazmalar tashkil qilish masalalari qo'yilgan. Teatr san'ati sohasidagi tasavvurlar buyuk fransuz adibi Sartr aytganidek "Nasr-reallik, she'riyat esa tasavvur bilan bog'liq ijod mahsuli. Dramaturgiya - har ikkisining uyg'unligidir. Nasrda ijod qilayotganlar personaj xarakteri suratini chizayotgan paytda, shoirlar inson tuyg'ulari haqida afsonalar yaratadi"degan hikmatlarga mengzaydi inson tasavvurini.
Hurmatli teatr arboblarimiz o'zlarining matbuot va televideniyedagi chiqishlarida ko'pincha ma'rifatparvar bobomiz Mahmudxo'ja Behbudiyning "Teatr - ibratXonadir" degan hikmatli so'zlarini keltirishni yaxshi ko'radilar. 2021 -yildan boshlab har ikki yilda bir marotaba noyabr oyida Toshkent shahrida "Xalqaro sirk festivali"ni o'tkazilishi haqidagi xabar o'zbek milliy sirki istiqbollarida nurli sahifalar ochadi. Bu sirk san'ati rivojining asosiy omillaridan sanaladi. YUNESKO shafeligida 1997-yildan beri har ikki yilda Samarqandda o'tkazib kelinayotgan "Sharq taronalari", iqtidorli yoshlar orasidagi "Nihol" tanlovi, Yunus Rajabiy nomidagi tanlovlarning har biri Konsepsiyamizning musiqa san'ati sohasidagi islohotlariga katta mazmun-mohiyat bag'ishlaydi, qator turli darajadagi tanlovlar va festivallarn o'tkazish;akademik yo'nalishdagi janrlarni (opera, balet, orkestr va h.k.) ansambl ijrochiligi (simfonik, xalq cholg'ulari, estrada, damli, kamer turlari), kompozitorlar ijodiyotini insoniyat intellektual xazinasi sifatida xalq orasida targ'ibot qilish va rivojlantirish,0'zbekiston filarmoniyasi, uning tarkibidagi jamoalar faoliyatining badiiy va tarbiyaviy ahamiyatini hisobga olgan holda respublika aholisi, ayniqsa yoshlar orasida keng targ'ib qilish borasidagi say-harakatlar ko'lamini kengaytirish masalalari ham o'zbek musiqa san'atini jahon sahnalariga yo'llashga xizmat qilishi shubhasiz. 2020-yilning 4-fevralida Muhtaram yurtboshimiz tomonidan imzolangan "Milliy raqs san'atini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi Qarorda ta'kidlangan Madaniyat vazirligi huzurida davlat muassasasi sifatida shakllangan Mukarrama Turg'unboyeva nomidagi "Bahor" davlat raqs ansambli qayta tiklangani, 2020-yil 28-sentabrdagi "Lazgi" xalqaro raqs festivalini tashkil etish borasidagi Prezident qarori o'zbek xalqining boy raqs san'atining ming yillik an'analarini saqlash va rivojlantirish, raqs san'ati orqali xalqlar o'rtasidagi do'stlik, birodarlik rishtalarini kuchaytirish, xaqaro miqyosda ijodiy hamkorlik ko'lamini va madaniy aloqalarni yanada kengaytirish vazifasini o'taydi, Konsepsiyamizning milliy raqs san'ati sohasidagi maqsadlari mana shulardan iborat[6].
Ijtimoiy hayotning barcha jabhalarini keng qamrab olgan musiqa san'ati madaniyat va san'at muassasalari tadbirlarining, faoliyatining eng asosiy o'zaklaridan biri milliy estrada san'atini takomillashtirish, milliy musiqa, jonli so'z, ohangi baland kuylar orqali tomoshabin va muxlislar ko'ngliga kirib boradigan qo'shiqlarning yashovchanligini oshirishga xizmat qilishini yaxshi bilamiz.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
2021-yil 7-aprelda imzolangan "Kino san'ati va sanoatini yangi bosqichga olib chiqish, sohani davlat tomonidan qo'llab-quvvatlash tizimini yanada takomillashtirish to'g'risida"gi Prezident Farmoni, "Kinematografiya sohasida davlat boshqaruvi tizimini takomillashtirish hamda soha vakillarining ijodiy faoliyati uchun munosib sharoit yaratish to'g'risida"gi Prezident Qarori o'zbek kinoijodkorlari yaratayotgan kino mahsulotlarining mafkuraviy-badiiy darajasini yanada ko'tarish uchun xizmat qiladi. Yurtimizda madaniyatning turli yo'nalishlari bo'yicha madaniy ziyoratgohlarni tayyorlash, mamlakatning butunlay yangi madaniy landshaftini shakllantirish, O'zbekistonning to'liq topografik imidji va tarixiy-madaniy landshafti hamda majmuasini va mamlakatning noyob madaniyatini namoyon etgan holda sayyohlarni ommaviy jalb etadigan jozibali ko'rinishni yaratish madaniy turizm sohasini o'zida aks ettiradi. O'zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligining "Xalq cholg'ulari ijrochilari", 2019-yil iyun oylaridan boshlab, har ikki yilda bir marotaba o'tkazilishi belgilangan Mukarrama Turg'unboyeva nomidagi "Milliy raqs ijrochilari" tanlovi bo'lib o'tdi, 2020-yil mart-aprel oylarida Yunus Rajabiy nomidagi "Yosh maqom ijrochilari" respublika ko'rik-tanlovlarini an'anaviy ravishda o'tkazildi, har ikkila tanlov g'oliblariga tegishli oliy o'quv yurtlariga imtiyozli asosda qabul qilish imkoniyatlari berildi. Shuningdek, har yili 21-27-mart kunlari "Teatr tomoshalari haftaligi"ni va uning doirasida madaniy-ma'rifiy tadbirlar, jumladan, teatr rassomlarining ko'rgazmalari, teatr liboslari va dekoratsiyalari namoyishlarini tashkil qilish, tomoshabinlar bilan ijodkorlar o'rtasida muloqotlar o'tkazish hamda aholining shu kunlari davlat teatrlariga bepul kirishi ayniqsa talabalar va o'quvchilar uchun ayni muddao sanaladi.
O'zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi YUNESKO ishlari bo'yicha O'zbekiston Respublikasi Milliy komissiyasi va Tashqi ishlar vazirligi bilan birgalikdagi davlatlararo qo'shma loyiha doirasida Buyuk ipak yo'lining mamlakatimizdan o'tgan qismini "Ipak yo'li: Zarafshon daryosi vohasi" va "Ipak yo'li: Farg'ona - Sirdaryo havzasi" nomi ostida YUNESKOning Umumjahon madaniy merosi ro'yxatiga kiritilgani Konsepsiyaning maqsadi va vazifasini e'tirofi bo'ladi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Mirziyoyev Sh. Yangi O'zbekiston strategiyasi. - Toshkent. O'zbekiston, 2021. - B. 464. https://uzbektourism.uz/news/
2. O'zbekistonda milliy madaniyatni yanada rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to'g'risida"gi Prezident Qarori 2018-yil. 28-noyabr. Qarang: https://lex.uz/docs/-4084926
3. Vazirlar Mahkamasining "2017-2027-yillarda davlat muzeylari faoliyatini takomillashtirish va moddiy-texnik bazasini mustahkamlash bo'yicha chora-tadbirlar dasturini tasdiqlash to'g'risida"gi 975-sonli qarori. 2017-yil. 11-dekabr. Qarang: https://lex.uz/docs/-3451889
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
4. Milliy raqs san'atini yanada rivojlantirish chra-tadbirlari to'g'risidagi Prezident Qarori. 2020-yil. 4-fevral. Qarang: https://lex.uz/docs/-4724383
5. Kalkanatov, Asilbek. "PROFESSIONAL QUALIFICATION OF THE MANAGER IN THE CULTURAL FIELD." JOURNAL OF ECONOMY, TOURISM AND SERVICE 2.9 (2023): 19-23.
6. Kalkanatov, Asilbek. "THE IMPORTANCE OF MANAGING THE PARTICIPATION OF CULTURAL AND ART INSTITUTIONS AND ORGANIZATIONS IN CULTURAL ACTIVITIES." Journal of Innovation, Creativity and Art 2.9 (2023): 7-10.
7. Nazarbay o'g'li, Qolqanatov Asilbek. "OMMAVIY TOMOSHA MUASSASALARI FAOLIYATI TAHLILI." Academic Integrity and Lifelong Learning (France) 2 (2023): 1521.
8. QOLQANATOV, Asilbek. "MA'DANIYAT VAZIRLIGI VA MADANIYAT MARKAZLARI: TARIXIY TARAQQIYOT JARAYONLARIDAN." News of UzMUjournal 1.1.1. 1. (2024): 16-20.
9. Nazarbay o'g'li, Qolqanatov Asilbek. "OMMAVIY TOMOSHA MUASSASALARI FAOLIYATI TAHLILI." Academic Integrity and Lifelong Learning (France) 2 (2023): 1521.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
^Kutlikov Valisher Nurmaxamat o'g'li, O'zbekiston davlat san'at va madaniyat instituti 1-Talabalar turar joyi pedagogi, [Кутликов Валишер Нурмахаматевич Педaгoг 1-го общежития студентов Гocудaрcтвеннoгo инcтитутa иcкуccтвa и культуры Узбекиcтaнa], [Kutlikov Valisher Nurmaxamatevich, Pedagogue of the 1st Dormitory of the Uzbekistan State Institute of Arts and Culture.]; manzil: 190111, O'zbekiston, Toshkent, ^дре^ 190111, Узбекиcтaн, Тaшкент,], [address: 190111, Uzbekistan, Tashkent,]
