МАЛАКАЛИ ДЗЮДОЧИЛАРГА ИНДИВИДУАЛ ЁНДАШУВНИНГ
УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ
Сирожиддин Ма^мат^обилович Шоди^улов
К,арши давлат университети катта укитувчиси
АННОТАЦИЯ
Маколада дзюдо кураш тури билан шуFулланувчи спортчиларнинг масъулиятли мусобака олди тайёргарлик боскичларида, дзюдочиларнинг турли хджмдаги толикиш белгилари аникланиб, машFулот юкламалари таксимланган. Дзюдочиларга индивидуал ёндашувни амалга ошириш йулидаги хусусиятларини урганилган.
Калит сузлар: малака, дзюдо, спорт, индивидуал ёндашув, хусусият.
CHARACTERISTICS OF INDIVIDUAL APPROACH TO SKILLED
JUDOISTS
Sirojiddin Mahmatkobilovich Shodikulov
Senior Teacher of Karshi State University
ABSTRACT
The article identifies signs of fatigue of judokas of different sizes in the responsible pre-competition training stages of judo wrestlers, and distributes training loads. The characteristics of the individual approach to judo have been studied.
Keywords: qualification, judo, sports, individual approach, feature.
КИРИШ
Х,ар бир машFулот даврида муайян педагогик муаммолар хал этилади. МашFулотларни даврийлаштириш туFридан-туFри спорт мусобакаларининг таквими билан боFлик булиб, унда тайёргарликнинг кучайиши ракобат даврига туFри келади ва унинг энг юкори кутарилиши спорт мусобакаси даврида булади
[1, 3].
Индивидуал ёндашувни амалга ошириш йулидаги биринчи зарур кадам бу шуFулланувчиларнинг хусусиятларини урганишдир. Малакали спортчиларни тайёрлаш индивидуал ёндашувга асосланган булиб, буни спорт машFулотлари назарияси ва амалиётидаги тадкикотлар тасдиклайди. Амалиётдан куриниб
турибдики, ёш курашчиларнинг машFулот жараёнида индивидуал психологик тайёргарлигига етарлича эътибор берилмайди. Спортчиларнинг рухий холатини тартибга солиш учун зарур булган воситалар ва усуллар жамоаларда психологлар йуклиги сабабли бажарилмайди. Бу куплаб амалий тажриба тупланганига карамай, марказий асаб тизимининг кучи ва харакатчанлигини урганиш буйича илмий ва услубий тадкикотлар мавжудлигига карамай содир булади. Юкори спорт натижасига эришиш учун спортчиларнинг мусобака олди тайёргарлик холатини туFри тартибга солиш мухим ахамият касб этмокда. Тайёргарлик жараёнларини туFри тартибга солинмаганлиги доимий равишда Fалабаларга тускинлик килади [2, 4].
МЕТОДОЛОГИЯ
Спорт машFулотларида индивидуал ёндашувни куллашнинг асосий муаммоси бу машFулот жараёнларига катнашувчи спортчиларнинг сони куплиги билан ажралиб туради. Спортда индивидуал тикланиш тизимини ривожлантириш учун хар хил табиатдаги мушак фаолиятида чарчок ва тикланиш механизми FOяси асос булади. Спортчиларнинг йиллик машFулот циклида реабилитация воситаларидан фойдаланиши мураккаб жараён, шу жумладан, машк килиш боскичи вазифаларига ва курашчиларнинг вазн тоифасига караб амалга ошириладиган педагогик, физиотерапевик, психологик тикланиш воситаларини куриб чикиш керак. [4, 5].
Жисмоний фаолиятни туFирлаш учун тиббий-педагогик назоратни машFулот жараёнига киритиш тавсия этилади. Эрталаб ва кечкурун машFулотлар оралиFида тикланиш воситаларини - тоникни, кечки машFулотдан сунг эса -бушаштирилган йуналишни куллаш максадга мувофикдир [5].
Тадкикот максади мусобака олди даврида спортчиларни реабилитация килиш ва индивидуал ёндашувдан фойдаланиш. К,ашкадарё вилоятидаги дзюдо мураббийларининг тажрибасини тахлил килишдан иборат.
Тадкикот натижалари ва уларни мухокама килиш. Дзюдочиларнинг тикланишида индивидуал ёндашув муаммоларини аниклаш учун 20.10.20 дан 10.03.21 гача Кдшкадарё вилоятидаги дзюдо мураббийлари уртасида суровномалар утказилди. Суровда 16 киши иштирок этишди (шундан 9 нафари К,арши шахридан, 7 нафари туманлардан).
Респондентлар билан сухбатлашаётганда барча мураббийлар олий маълумотга эга эканлиги ва машFулотлар жараёнида индивидуал ёндашувдан фойдаланиши таъкидланди.
ro^opn Ba önpHHHH Tou^anu Mypaööufinap hkkhhhh gapa^anu MypaöÖHfinapra KaparaHga paKoöaT gaBpuga THKnaHHm ^aonu^raga HHguBHgyan eHgamyBgaH KynpoK ^ofiganamgunap.
HÄTH^Ä^ÄP BA MYXOKAMA
CaBonra-^aBoö ^apaeHHga: "PaKoöaT gaBpuga g3rogonunap TaHacuHHHr x,onaTHHH Ty3aTHm ynyH KaHgafi THKnaHHm BocHTanapgaH ^ofiganaHHnagu?" 22 emgaH 35 emrana öynraH em Myraxaccucnap acocaH THKnaHumHHHr negaroruK Ba ncuxonoruK BocuTanapugaH, 36-58 emgaru Ta^puöanH Myraxaccucnap эca THÖÖHfi-ÖHonorHK BOCHTanapgaH ^ofiganaHHmra x,apaKaT KunumnapuHH aHHKnaguK (1-pacM).
1-pacM
MypaßÖHHHHHr ernara Kapaö THK^aHHm BOCHTa^apngaH ((oHgiaiaHiim
fflyHH TatKHgnam KepaKKH, HHguBHgyan eHgamyBHHHr acocufi ^ux,aTH MypaööufinapHHHr MycoöaKa ongu gaBpH THKnaHHm MHKpocuKnHHHHr oxHpHga TaHa TH3HM^apHHH (Ha^ac o^nm th3hmh, MapKa3ufi acaö th3hmh Ba ropaK-koh tomhp th3hmh) Saxonamugup (2-pacM).
"THKnaHHm gaBpHgarH KaHgafi KypcaTKHnnap KynpoK ax,aMHAT Kacö этagн?" ^eraH caBonra Mypaööufinap KyfiugarunapHH TatKHgnagunap: amponoMeTpHA, gHHaMOMeTpHa, ropaK ypHmH, gaM onum nafiTHga Ba ^hcmohhh MamKnap nafiTHga koh öochmh, ynKaHHHr THpHKnHK chfhmh. CypoBHoMa HaTH^anapura Kypa, MypaöÖHfinapHHHr 64% g3rogonunapHH Tafiepnamra HHguBHgyan eHgomum ynyH roKopugaru KypcaTKHHnapHHHr öapnacu Myx,HMnurHHH TatKHgnagunap. PecnoHgeHTnapHHHr 22%: ropaK ypumu, ynKaHHHr THpHKnHK chfhmh Ba gHHaMoMeTpufl KypcaTKHHnapHHHr Myx,HMnurHHH Ba 14% gaM onum nafiTHga Ba ^ucMoHHfi MamKnap nafiTHga ropaK ypumu, ynKaHHHr THpHKnHK chfhmh Ba koh öochmh KypcaTKHHnapHH Myx,HMnurHHH TatKHgnagunap.
2-расм
Мусоба^а олди даври тикланиш микросиклининг охирида тана тизимларини (нафас олиш тизими, марказий асаб тизими ва юрак-^он томир тизими) мураббийларнинг бахолаши.
ХУЛОСА
Шундай килиб, илмий ва услубий адабиётларни урганиб, мураббийлар уртасида суровнома утказгандан сунг, хулосага келишимиз мумкинки, барча суралган мураббийлар мусобака олди даврда спортчига индивидуал ёндашишни куллайдилар.
Эркаклар хам, аёллар хам купрок тажрибали мураббийлар ракобатлашаётган даврдаги дзюдочиларнинг холатини бахолайдилар, ёш мутахассислар эса назоратга катта ахамият бермайдилар.
Сухбатдош мураббийларнинг аксарияти спортчининг ракобат давридаги холатини бахолайдилар, шу асосда улар спортчига индивидуал ёндашишда тузатишлар киритадилар.
К,айта тиклаш жараёни доирасида барча мураббийлар дзюдочиларни мусобака олди даврида тиклаш учун воситалардан фойдаланадилар. Тадкикот натижасида, анкета сурови асосида тажрибаси паст мураббийлар тикланиш учун педагогик ва психологик воситалардан фойдаланиши, ракобат даври охирида биологик-тиббиёт воситаларидан фойдаланмаслиги маълум булди. Тажрибали мураббийлар узларининг машFулотларида купрок психологик ва педагогик воситалардан ташкари, тиклашнинг биомедикал воситаларини фойдаланиши тажрибаларда аникланди.
REFERENCES
1. Бобомуродов, Н. Ш. (2020). Features of development of physical qualities in the process of sports training of students. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, Vol.24, Issue 09, 2020 ISSN: 1475-7192/ (4225-4229 бетлар)
2. Бобомуродов, Н. Ш. (2020). Структуры физической подготовленности курашистов "Вестник" науки и оброзавания научно -методической журнал №4(82). Часть 2. 2020 (стр. 41-44)
3. Рузикулов, Б. Б. (2019). Морфо-функциональные показатели как критерии для прогнозирования перспективности футболистов с учетом возраста и игрового амплуа. Фан - спортга, (3), 57-62.
4. Э.Кувватов (2021) Курашчиларнинг анаэробик ишланмасини бах,олаш Academic Research in Educational Sciences, 2 (1), 18-22.
5. Рузикулов, Б. (2019). Узлуксиз таълим тизимида жисмоний тарбия ва спорт самарадорлигини ошириш. Муаллим ва узлуксиз таълим, (2), 145-149.
6. Рузикулов, Б. Б. (2020). Футболчиларнинг махсус чидамлилигини ривожлантиришнинг долзарб муаммолари. Academic Research in Educational Sciences, 1 (4), 260-265.
7. Бобомуродов, Н.Ш. (2020). Спорт мактаблари рахбарларининг бошкарувчилик кобилиятини шакллантириш. Фан - спортга, 2020 (8), 50-52.
8. Бобомуродов, Н.Ш. (2018) Technique of Recording Technical and Tactical Actions in Fight Turon. // Eastern European Scientific Journal. - Germany, 2018. № 4 Ausgab. 16-19 p.p. [13.00.00 №1]
9. Бобомуродов, Н.Ш. Контроль и анализ действий в борьбе турон. // "Фан-спортга" илмий-назарий журнали. Тошкент, 2011, 4-сон. 25-27-бетлар. [13.00.00 № 16]
10. Бобомуродов, Н.Ш. Физиологический подход в прогнозировании перспективности борцов-туронистов. // "МуFаллим х,ем узликсиз билимлендириу" илмий-методикалык журнал. Нукус, 2019, 3-сон. 133-141-бетлар. [13.00.00 №20]
11. Бобомуродов, Н.Ш. Турон яккакурашида техник -тактик хдракатларни аниклаш. // "Педагогик таълим" илмий-назарий журнал. Тошкент, 2011 2-сон, 88-92-бетлар. [13.00.00 №6]
12. Бобомуродов, Н.Ш. Юкори малакали курашчиларнинг техник-тактик харакатларини ривожлантириш методикаси. // "Педагогик таълим" Илмий-назарий журнал. Тошкент, 2011 3-сон. 101-107-бетлар. [13.00.00 №6]
13. Бобомуродов, Н.Ш. Морфо-функциональные подходы к проблеме повышения спортивной работоспособности у спортсменов, специализирующихся в дзюдо и в борьбе турон. // «Физическое развитие студентов в современном мире». Материалы Международной научно-практической конференции, Санкт-Петербург, 11-12 апреля 2019 г., С.36-43.
14. Рузикулов, Б. Б. (2020) Сравнительный анализ компонентного состава массы тела и функционального состояния футболистов различного игрового амплуа. Высшая школа: научные исследования. Материалы Межвузовского научного конгресса 2020, 111-117.
15. Рузикулов Б. Б.(2020) Физическое развитие и физическая работоспособность футболистов с учетом их игрового амплуа Актуальные вопросы науки и практики. Сборник научных трудов по материалам XXI Международной научно-практической конференции, 2020 года, г Анапа, 277-282.
16. Э.Кувватов (2020) Спорт педагогик мах,оратини ошириш машFулотларида мусобака машкларини бажариш самарадолигини ошириш Фан - спортга, 2020 (6), 25-28.
17. Б.Рузикулов (2019) О взаимосвязи между характером физической работоспособности при нагрузках различной направленности и категориями соматотипов у юных футболистов. Халкаро илмий анжуман "Жисмоний тарбия ва спорт назарияси ва услубиётини замонавий тенденциялари" мавзусидаги Тошкент 2019 й 24-25 май. 339-344.
18. Б.Б.Рузикулов, (2021). Оценка уровня физического развития футболистов подросткового и юношеского возраста. Фан - спортга, (1), 73-75.