CC BY
23
NAUČNI ČLANCI
LOGISTIČNO OBRAZOVANJE I OBUČAVANJE NELOGISTIČKOG OSOBLJA
Andrejić D. Marko, Vojna akademija, Katedra logistike, Beograd, Radosavljević R. Vladan, Vojni zavod za preventivnu medicinu, Beograd,
Arsić N. Slaviša, Vojna akademija, Katedra logistike, Beograd
UDC: 355.233 ; 355.41
Sažetak:
U radu se ukazuje na značaj logističkog obrazovanja i obučavanja studenata i slušalaca koji ne pripadaju logističkim službama (nelogistič-ko osoblje). Obrađeni su logistički aspekti obrazovanja nelogističkog osoblja, pregled sadržaja iz oblasti logistike koje je neophodno, kroz nastavni proces, dati nelogističkom osoblju radi uspešnog obavljanja njihovih funkcionalnih dužnosti, opšti pristup i načini pri logističkom obrazovanju i usavršavanju nelogističkog osoblja i institucionalni pred-uslovi koje je neophodno obezbediti da bi se kvalitet logističkog obrazovanja i obučavanja, nelogističkog obučavanja, unapredio.
Od kvaliteta znanja iz ove oblasti, njihove implementacije u način raz-mišljanja i donošenja odluka od strane nelogističkog osoblja, zavisi i sama saradnja nelogističkih oficira sa oficirima logistike što direktno utiče na kva-litet života i rada jedinica i ustanova i kvalitet i sinergiju u izvršavanju zada-taka u okvirima definisanih misija Vojske. Kroz rad su prikazani potrebni sadržaji i načini na koje iste treba učiniti dostupnim na svim nivoima i oblici-ma školovanja, u skladu sa predznanjem studenata i slušalaca, obrazov-nim nivoom i oblikom usavršavanja. Iznete teorijske osnove i iskustva su opšteg karaktera i imaju univerzalnu primenu u obrazovnom procesu.
Ključne reči: logističko obrazovanje i obučavanje, nelogističko osoblje, logi-stički aspekti obrazovanja i obučavanja, logistički sadržaji, opšti pristup logi-stičkom obrazovanju i usavršavanju, načini logističkog obrazovanja, instituci-onalni preduslovi za unapređenje logističkog obučavanja i obrazovanja.
Andrejić M. i dr., Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja, str. 5-26
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1 / 11
Uvod
Unašoj novijoj teoriji i operativnoj praksi odbrane logističko obra-zovanje nelogističkog osoblja1 nije u dovoljnoj meri razmatrano, ni sa organizacionog ni sa tehnološkog aspekta, uz uvažavanje načela i logike sistemskog i situacionog pristupa.
Analizom stečenih iskustava iz operativne prakse uočen je blagi pad u kvalitetu izvršavanja zadataka usled neposedovanja potrebnih logistič-kih znanja i navika i povećan komunikacijski jaz između logističkog i nelo-gističkog osoblja, što za posledicu može imati pad ukupnog potencijala i ukupnih performansi sistema odbrane. Nekompatibilnosti u načinu raz-mišljanja, nepoznavanje validnih parametara za donošenje celishodnih odluka, neusaglašenost potreba i mogućnosti, proizvod je odsustva logi-stičkih aspekata obrazovanja, nesklada u obimu i kvalitetu logističkih znanja kojima raspolaže nelogističko osoblje i potrebnih znanja (po obimu i kvalitetu) koja nameće operativna praksa.
Savremena realnost nametnula je sistemu odbrane veće otvaranje prema internom i eksternom okruženju, a Vojsci nove misije i zadatke, što ima za posledicu potrebu za povećanjem obima i kvaliteta logističkih sadržaja koji se daju nelogističkom osoblju i potrebu za unapređenjem lo-gističkog obrazovanja i obučavanja nelogističkog osoblja.
Pod logističkim obrazovanjem nelogističkog osoblja u ovom radu podrazumevaju se logistički aspekti obrazovanja nelogističkog osoblja, pregled sadržaja iz oblasti logistike koje je neophodno, kroz nastavni pro-ces, dati nelogističkom osoblju radi uspešnog obavljanja njihovih funkcio-nalnih dužnosti, opšti pristup i načini pri logističkom obrazovanju i usavr-šavanju nelogističkog osoblja i institucionalni preduslovi koje je neophodno obezbediti da bi se kvalitet logističkog obrazovanja i obučavanja2 ne-logističkog osoblja unapredio.
Obimne i vrlo dinamične organizacione promene koje su sprovođene u sistemu odbrane u poslednjih desetak godina, potrebe prakse, zahtevi vremena i savremeni trendovi u načinu planiranja i realizaciji postavljenih ciljeva zahtevaju sistemski pristup tretiranju logističkog obrazovanja i ob-učavanja nelogističkog osoblja.
Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja treba uklapa-ti u dugoročni koncept razvoja ukupnog obrazovanja u sistemu odbrane i ši-re u društvu, koji sadrži ugrađeni organizacioni aspekt i logistički pristup.
Određena iskustva i saznanja koja se odnose na logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja postoje na Katedri logistike, a nasta-la su kao rezultat vlastitog rada razmene iskustva i znanja sa internim i
1 Pod nelogističkim osobljem podrazumeva se kadar koji ne pripada logističkim službama, a školuje se i usavršava u Vojnoj akademiji.
2 U Vojnoj akademiji.
eksternim okruženjem. Njihovom primenom u operativnoj obrazovnoj prak-si dao bi se znatan doprinos unapređenju obrazovanja u sistemu odbrane, a posredno i unapređenju ukupnih performansi sistema odbrane.
Kvalitetnom kritičkom analizom, zasnovanom na načelima i logici si-stemskog pristupa, postojeća znanja treba objektivizirati i uvesti u realnu praksu obrazovanja nelogističkog osoblja u sistemu odbrane, što je Kate-dra logistike dobrim delom i uspela.
Dugoročni koncept razvoja logističkog obrazovanja i obučavanja ne-logističkog osoblja treba biti logistički održiv, tj. zasnovan na željama, re-alnim potrebama i mogućnostima.
U središtu razmatranja je obrazovanje i obučavanje studenata (bu-dućih oficira) i oficira koji se školuju i usavršavaju na svim nivoima i obli-cima školovanja u Vojnoj akademiji, a ne pripadaju logističkim službama, u skladu sa trendovima u obrazovanju koji prate Bolonjski proces.3
Ovaj članak obrađuje logističko obrazovanje i obučavanje nelogistič-kog osoblja sa visokim stepenom uopštavanja, korišćenjem saznanja i is-kustava autora i osloncem na dostupne pisane izvore znanja. Navedeni pristup omogućava veću generalnost izrečenih stavova i pruža kvalitetnu osnovu za operacionalizaciju u svakom pojedinačnom slučaju, čime će dobiti na snazi (dubini i preciznosti).
Opšti pristup logističkom obrazovanju nelogističkog osoblja
Opšti pristup obrazovanju nelogističkog osoblja u oblasti sticanja znanja4 iz oblasti logistike može se prikazati u sintetizovanoj formi slikom 1. Predloženim pristupom žele se sprovesti određene promene5 koje kao krajnji ishod imaju unapređenje znanja, sposobnosti i kvaliteta izvršava-nja zadataka od strane nelogističkog osoblja.
Opšti pristup karakteriše velika generalizacija koja svoju punu upo-trebnu vrednost dobija implementiranjem i konkretizacijom u svakom po-jedinačnom slučaju.
3 Bolonjski proces je deo širokog pristupa razvoju obrazovnog biznisa i rastućih investicija. U funkciji je globlizacije, kretanja i obrazovanja, a takođe i namera da se unapredi produkcija kvali-tetnih kadrova. Ideju Bolonjske reforme obrazovanja sistem odbrane treba da prilagodi potrebama sistema odbrane i domaće privrede. Potrebna je kreativnost i inicijativa svih strana u procesu: države, Ministarstva odbrane, privrede, Vojne akademije i drugih obrazovnih institucija.
4 U najširem smislu pod znanjem se podrazumeva skup sadržaja o nekom predmetu ili pojavi i njihovim odredbama zasnovanim na istini.
5 Cilj promena u obrazovanju jeste da se obezbedi kvalitetno i svrsishodno obrazovanje. Do sada smo školi nudili centralizovano upravljanje, jednoobrazne programe i udžbenike i čisto birokratski nadzor. Merili smo i normirali samo ono što u školu ulazi, a nikada količinu znanja koja se iz nje iznosi (sem sporadično ocenama pojedinaca), kao i koliko je ono realno upotrebljivo.
Andrejić M. i dr., Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja, str. 5-26
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1 / 11
Uvažavanje VIZIJE, MISIJE I 4 CILJEVA (objektnih i namenskih) SISTEMA za koji se obrazuje kadar, IZRAŽAVANJE TEŽIŠTA u delovanju i isticanje PRIORITETA
Slika 1 - Opšti pristup izučavanju logističkih sadržaja Picture 1 - General approach to logistics education
6
Od bližeg ka daljem, od jednostavnijeg ka složenijem, od poznatog ka nepoznatom.
Radi dostizanja visokog nivoa kvaliteta logističkog obrazovanja i ob-učavanja nelogističkog osoblja neophodno je uspostaviti i održavati logi-stičku mrežu (veza Katedre logistike sa logističkim upravama i organima u GŠ VS i mO i uključivanje kvalifikovanog logističkog kadra iz sistema odbrane u nastavni proces u Vojnoj akademiji) radi održavanja funkcio-nalne logističke veze, jedinstva logističke teorije i prakse, sinergije u logi-stičkom delovanju i ostvarenja potrebnog stepena logističkog jedinstva7" u sistemu odbrane.
Logistička mreža omogućava bržu i pouzdaniju izmenu (cirkulaciju) postojećih znanja i iskustava u sistemu odbrane i unapređenje perfor-mansi sistema bez dodatnih ulaganja resursa i doprinosi formiranju jedin-stvenog logističkog učenja8 u sistemu odbrane. Logističku mrežu, posle početnog formiranja i uhodavanja, treba proširiti na obrazovne institucije koje se bave logistikom i na logističke privredne subjekte, čime se uspo-stavlja veza unutar nacionalne logistike.
Nelogističko osoblje treba upoznati sa sistemom, podsistemima i ele-mentima sistema logistike, koncepcijom, organizacijom i tehnologijom. Na-kon toga logističke sadržaje treba prezentovati po funkcijama logistike (gru-pa srodnih poslova grupisanih po izabranom kriterijumu) uz uvažavanje pro-storne, vremenske i organizacionotehnološke dimenzije logistike, a stepen detaljnosti prilagoditi predznanju i obrazovnom nivou osoblja koje se obrazu-je i obučava. U okviru logističkih funkcija treba postupno objašnjavati proce-se, tehnološke elemente i zahteve i njihove karakteristike, takođe sa sadrža-jima prilagođenim predznanju i obrazovnom nivou studenata i slušalaca.
Na svim nivoima obrazovanja i obučavanja treba koristiti jedinstven koncept i pristup, jedinstvenu terminologiju i jedinstvene procedure, a stepen detaljnosti prilagoditi predznanju i obrazovnom nivou osoblja koje se obrazuje i obučava. Neophodno je uspostaviti svrsishodnu vezu izme-đu opšteg, posebnog i pojedinačnog pri tretiranju logističkih sadržaja.
U obrazovni proces treba unositi sadržaje koji omogućavaju veću in-teroperabilnost sa međunarodnim okruženjem, radi sagledavanja sop-stvene pozicije, usavršavanja vlastitog sistema, kao i uspešnijih međuna-rodnih integracija.
Opšti pristup unapređenju logističkog obrazovanja i obučavanja ne-logističkog osoblja podrazumeva:
- identifikovanje i adekvatno prezentovanje logističkih aspekata obrazovanja nelogističkog osoblja;
- identifikovanje nedostajućih logističkih znanja (potrebni logistički sadržaji) kod nelogističkog osoblja;
7 Da bi unapredili stanje u oblasti logistike i šire u sistemu odbrane, neophodno je dostići jedin-stvo: filozofsko, intelektualno, doktrinarno, tehničko i operativno, a sve to zahteva vreme, re-surse, planski i organizovan rad.
8 To dovodi do jedinstvenog postupanja (homogena akcija) usklađenog delovanja (koordinira-no sadejstvo).
Andrejić M. i dr., Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja, str. 5-26
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1 / 11
- iznalaženje adekvatnog načina za pružanje logističkih znanja po-trebnih nelogističkom osoblju;
- sagledavanje organizacionih oblika za pružanje znanja nelogistič-kom osoblju, i
- sagledavanje institucionalnih preduslova za unapređenje postoje-ćeg stanja.
Logistički aspekti obrazovanja i obučavanja
Adekvatnim pristupom logističkim aspektima obrazovanja i obučava-nja nelogističkog osoblja u sistemu odbrane doprinosi se formiranju jedin-stvenog, političkog, ekonomskog i vojnog gledanja na logistiku odbrane9 i formiranju jedinstvenog logističkog učenja u sistemu odbrane.
Logistički aspekti obrazovanja nelogističkog osoblja podrazumevaju da se kroz složene predmete, koji sadrže logističke sadržaje, „provlači" lo-gistička nit, odnosno važne logističke poruke i stavovi koji doprinose pravil-nom shvatanju misije,10 ciljeva i zadataka logistike u sistemu odbrane.
Sistem odbrane, a posebno Vojska kao njegov najveći podsistem, i osnovna delatnost u njemu treba da budu projektovani tako da omoguće ili olakšaju podršku.11 Logistika odbrane treba da se racionalizuje i reša-va na mnogo široj osnovi, koja obuhvata celokupne nacionalne, pa i mul-tinacionalne resurse.
Logistički pristup u organizovanju Vojske podrazumeva projektovanje logistički održive Vojske i sprovođenje logistike Vojske optimalnim delje-njem logističkih resursa države (državni resursi, resursi Vojske; izbegava-nje dupliranja resursa), pri čemu je logistika aktivni subjekat upravljanja.
Logistički pristup zahteva da sistem bude projektovan tako da omo-gući ili da olakša osnovnu delatnost koju obavlja, uz zahtev da se može i uspešno logistički podržati12 (pogodnost sistema za logističku podršku).
Logistika nalaže da se objekat njenog interesa (čovek, sredstvo, in-tegrisani borbeni sistem, organizacioni sistem) sveobuhvatno tretira kroz čitav životni ciklus i time doprinosi optimizaciji utroška resursa i kvalitetu podrške. Zahteva da se podržavani sistem aktivno odnosi prema sistemu koji ga podržava (logistici) i da zna stanje i mogućnosti resursa, odnosno, šta se može učiniti sa resursima koje ima i koji su resursi potrebni za ono što se želi ostvariti.
9 Logistika je istovremeno vojni (odbrambeni) element u privredi i privredni element u aktivno-stima Vojske, odnosno sistema odbrane.
10 Vremenom se iskristalisalo mišljenje među teoretičarima i praktičarima u oblasti odbrane da logistika ne dobija rat, ali se ratovi gube zbog logistike.
11 Pored ostalog i kroz racionalizaciju mnogih zahteva u pojavljivanju.
12 Onda kad treba, tamo gde treba, u meri u kojoj treba i na zahtevani način, „odozgo (od pret-postavljene komande)" prema „dole".
Logistički koncept zahteva eksplicitno izražavanje cene donete odlu-ke i pristup upotrebi resursa u kojem su odluke rezultat odmeravanja či-njenica i sagledavanja stanja resursa, potreba i mogućnosti, a ne una-pred zadati cilj i nerealne želje donosioca odluka (racionalni pristup). Zahteva da menadžment zna cenu donete odluke i njene posledice po ljude, sredstva i prostor i vreme, kroz čitav životni ciklus organizacionog i ekonomskog sistema, odnosno duži period (gubici resursa po strukturi i značajnosti: invaliditet, povratni i nepovratni gubici, rashodovanje, otuđe-nje iz sistema, uništavanje - reciklaža, dugoročni benefiti i troškovi, itd.).
S obzirom na značaj koji ima za sistem odbrane i moderne trendove u organizaciji odbrambenih sistema, logistika je aktivni subjekt, a ne pa-sivni objekt upravljanja u sistemu odbrane. Logistička podrška funkcioni-še na relativno autonoman način, u uslovima postojanja funkcionalno or-ganizovane podrške, pri čemu jedan organ odgovara, u što većoj meri, za jednu funkciju u meri u kojoj to dozvoljavaju organizacija i tehnologija izvršavanja zadataka u okviru definisane funkcije.
Zbog ograničenosti resursa (svih vrsta), opštih civilizacijskih i druš-tvenih promena logistika zahteva veću civilnu kontrolu planiranja, odobra-vanja i trošenja svih vrsta resursa.
Usled promene tehnologije izvršavanja zadataka i izmenjenih zahteva - očekivanja „savremenog vojnika", logistika postepeno preuzima „ulo-gu prednjeg odreda" i prva dolazi na mesto nastanka problema koji si-stem (organizacioni i ekonomski) rešava, umesto nekadašnjeg bitisanja isključivo iza elemenata borbenog rasporeda.
Zbog brzog tehničko-tehnološkog i organizacionog razvoja vreme-nom dolazi do izvesne profesionalne krize identiteta kod kadra pojedinih logističkih službi, jer ono što je nekada predstavljalo podršku osnovnoj delatnosti danas predstavlja osnovnu delatnost (transport - prevoz ljudi i materijala, upravljanje kretanjem pojedinaca i jedinica pri izvršavanju zadataka u okviru definisanih misija i dr.), pa se javlja problem definisanja osnovne i podržavajuće delatnosti u sistemu odbrane, novih uloga pojedinih struktura Vojske i nadležnosti po pitanju upravljanja.
Brojno smanjenje Vojske i podizanje nivoa operativnih sposobnosti zahteva povećanje udela logističkog kadra i ostalih logističkih resursa u ukupnoj strukturi Vojske i šire u sistemu odbrane.
Moderan koncept logistike odbrane podrazumeva niz novina:
- kvalitetno, dugoročno, srednjoročno i godišnje planiranje logistike odbrane;
- upravljanje materijalnim resursima, zasnovano na naučnim dostig-nućima, poznavanju logističkih potreba i mogućnosti;
- projektovanje logistički održivog sistema odbrane i insistiranje na sagledavanju i poznavanje cene svake upravljačke odluke;
- eksplicitno izražavanje težišta i prioriteta u odbrani, time i u logisti-ci odbrane;
Andrejić M. i dr., Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja, str. 5-26
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1 / 11
- posmatranje objekata interesa logistike (čovek, sredstvo, integrisa-ni borbeni sistem, organizacioni sistem, ekonomski sistem) kroz čitav ži-
votni ciklus;
- optimizaciju utroška resursa, vojnih i civilnih, za potrebe odbrane i insistiranje na kvalitetu;
- pozicioniranje upravljačkog vrha logistike u MO (Vladi), civilnu de-mokratsku kontrolu logistike odbrane i prihvatljivu transparentnost u funk-cionisanju logistike;
- optimizaciju snaga koje vrše logističku podršku i skraćivanje vre-mena reagovanja logističkog sistema koja se vrši uz: prihvatljivu centrali-zaciju logističkog upravljanja, uz stalno usavršavanje i primenu procedu-ralnih i tehnoloških inovacija, uz bolju informacionu vidljivost stanja resursa za podršku i uz brži transport;
- ofanzivno uključenje logistike odbrane u međunarodnu logistiku -podelu rada uz poštovanje međunarodnih zakona i standarda.
Logistički sadržaji za nelogističko osoblje
Logistička znanja13 potrebna nelogističkom osoblju stiču se izučava-njem logističkih sadržaja na više načina: školovanjem i usavršavanjem u Vojnoj akademiji; obavljanjem određenih poslova na funkcionalnim du-žnostima i kontinuiranim samoobrazovanjem uz rad.
Znanja koja se stiču školovanjem i usavršavanjem u Vojnoj akademiji usvajaju se na sledećim nivoima i oblicima školovanja i usavršava-nja: osnovne akademske studije; diplomske akademske studije; specijali-stičke akademske studije,14 školovanje slušalaca na kursu za rezervne oficire; osnovni komandno-štabni kurs; komandno-štabno usavršavanje i generalštabno usavršavanje.
Na navedenim oblicima i nivoima školovanja i usavršavanja nelogi-stičkog osoblja logistička znanja se čine dostupnim kroz logističke pred-mete i sadržaje u drugim složenim (nelogističkim) predmetima (taktika, operatika, strategija i dr.).
Načelno, u nelogističkim predmetima15 logističke sadržaje treba „ugrađivati" u optimalnoj meri, jer previše logističkih sadržaja u tim predmetima dovodi u pitanje njihovo postojanje kao takvih i stvara probleme
13 Znanja nadalje možemo klasifikovati na više načina (tehnička, koncepcijska, humanistička; funkcionalna, sistemska znanja i znanja iz oblasti situacione analize; znanja prema poreklu, znanja prema nameni, znanja prema naučnim oblastima i područjima rešavanja problema, znanja prema stepenu opštosti, itd.).
14 Trenutno ne egzistira, ali postoji zakonska mogućnost i objektivna potreba u sistemu odbrane.
15 Podrazumevaju se predmeti koji nisu u funkcionalnoj nadležnosti katedre logistike, a sadrže deo logističkih sadržaja.
organizacione i stručne prirode pri realizaciji nastave, otežava praćenje opterećenja katedri i nastavnika i upravljanje nastavnim procesom uopšte.
Logistički predmeti treba da pružaju nelogističkom osoblju znanje koje se generalno odnosi na shvatanje logističke strukture u sistemu od-brane i njenih horizontalnih veza i odnosa sa civilnim okruženjem u koji-ma su dominantni ekonomski aspekti, te njen uticaj na odlučivanje (logi-stički aspekti odlučivanja) u raznim oblastima njihovog delovanja, života i rada, dok kroz logističke sadržaje u nelogističkim predmetima nelogistič-ko osoblje treba da stekne znanja koja se generalno odnose na podršku njihovih odluka u raznim oblastima njihovog delovanja, života i rada, gde su dominantni „borbeni aspekti i faktori".
Pri definisanju logističkih sadržaja koji se daju nelogističkom osoblju treba uzeti u obzir:
- stav i mišljenje organa koji su zainteresovani i nadležni za stručno profilisanje pojedinih kategorija nelogističkog kadra;
- trendove koji u ovoj oblasti postoje u savremeno organizovanim i opremljenim Vojskama;
- stav Katedre logistike i njeno iskustvo;
- stav i mišljenje logističkih uprava u MO i GŠ VS i logističkih organa u jedinicama i ustanovama VS.
Na planski i organizovan način, putem raznih nivoa i oblika usavrša-vanja u Vojnoj akademiji nelogističkom osoblju treba pružiti znanja iz sle-dećih oblasti:
- pojmovno i sadržajno određenje logistike, istorija razvoja i klasifi-kacija logistike. Nacionalna (državna) logistika; civilna logistika; logistika odbrane; vojna logistika; ostale grane (oblasti) logistike;
- ekonomija odbrane i logistika odbrane; uticajni faktori na razvoj i funkcionisanje logistike; osnove organizaciono-tehnološkog projektovanja logističkih sistema i procesa i modelovanja logističkih resursa za „ad hok" i standardne zadatke; trendovi u razvoju i operativnom delovanju sistema logistike odbrane;
- logistički aspekti planiranja i organizovanja odbrane; planiranje logi-stičke podrške odbrane; osnove upravljanja resursima u logistici; finansijski aspekti planiranja odbrane; sistem logistike; logističke funkcije i procesi; logi-stički rečnik, normativa i dokumentacija; logistički informacioni sistemi [1].
Pokazatelji efikasnosti funkcionisanja logističkih sistema i kvantifika-cija u logistici odbrane;
- opremanje Vojske; naučnoistraživačka delatnost u oblasti razvoja NVO; proizvodnja NVO; integralna logistička podrška sredstava naoruža-nja i vojne opreme [2]; nabavke za potrebe odbrane (u zemlji i inostran-stvu);
($>
Andrejić M. i dr., Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja, str. 5-26
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1 / 11
- osnove kvaliteta u sistemu odbrane (teorija kvaliteta, standardiza-cija, metrologija, nomenklatura, kodifi kacija);
- zaštita resursa u sistemu odbrane (bezbednost i zdravlje na radu, zaštita od požara, zaštita životne sredine, logističke operacije: disperzija, raseljavanje, manevar rezervama, izmeštanje proizvodnih i remontnih ka-paciteta, asanacija bojišta);
- logistika savremenih vojski i vojnih saveza i logistička interopera-bilnost;
- sistem logistike, logističke funkcije i zadaci; koncepcija, organizaci-ja i tehnologija logistike; logistika u miru, kriznim situacijama, mobilizaciji i ratu; logistika druge i treće misije Vojske; logistički i finansijski aspekti od-lučivanja; logistička i finansijska podrška operacija i drugih aktivnosti Vojske; organizaciona struktura, nadležnosti, lična i materijalna formacija lo-gističkih organa i jedinica.
- intelektualna svojina u oblasti odbrane; inventivna delatnost u od-brani; ekspertsko ocenjivanje za potrebe odbrane.
Pristup u usvajanju logističkih sadržaja
U postupku usvajanja logističkih sadržaja treba da bude zastupljena kombinacija tradicionalnih i savremenih načina podučavanja, sa težištem na aktivnom učešću studenata i slušalaca u procesu učenja.
Studente i slušaoce treba motivisati da koriste različite izvore znanja (živi ljudi, pokretne stvari, dokumenta, literatura, prostor, vreme I dr.) i da se prema njima odnose na adekvatan način.
Ljudima treba pomoći da nauče da donose optimalne odluke i rešava-ju tipične probleme u konkretnim situacijama, uvažavanjem logističkih aspekata odlučivanja, da nauče veštinu prikupljanja i sistematizovanja in-formacija iz različitih oblasti i izvora, veštinu selekcije i analiziranja tih infor-macija, da nauče da traže mogućnosti rešenja problema i delovanja prema vlastitom izboru (ne insistiranje na „državnim rešenjima"), da povezuju sopstvena iskustva i školsko znanje, da samostalno istražuju i uče.
Veća individualizacija nastave omogućiće da se smanji fond časova koji su neophodni za usvajanje znanja, a veći fond časova za izbornu na-stavu naknadno će povećati motivaciju studenata i slušalaca.
U procesu logističkog obrazovanja nelogističkog osoblja potrebno je osposobljavati u uočavanju odnosa a ne sadržaja, razumevanju a ne znanju, bavljenju svim aspektima problema, kao i ciljnom rešavanju problema (motivacija). Uči se putem delovanja, posmatranja posledica, reor-ganizovanja percepcije stvarnosti i ponovnog delovanja uz eliminaciju su-višnih i necelishodnih koraka i rešenja.
Potrebno je više insistirati na edukaciji u rešavanju potencijalnih pro-blemskih situacija vezanih za formacijsku dužnost i u ambijentu pribli-žnom okruženju konkretnog radnog mesta.
Usvajanjem znanja treba da upravljaju kvalitetni (licencirani) na-stavnici (organizatori procesa usvajanja znanja) koji kontinuirano rade na sebi i unapređenju svojih sposobnosti,16 koji su u stanju da kvalitetno objašnjavaju i kritički analiziraju sadašnjost (postojeće stanje) i predvi-đaju budućnost.17 Neophodna je modernizacija postojećih organizacio-nih oblika i načina rada18, pored ostalog i većim uključivanjem u nastav-ni proces kvalifikovanog kadra koji nije stalno zaposlen u Vojnoj akade-miji, uključujući i nastavnike iz inostranstva (međunarodna razmena na-stavnika).
Pri traganju za novim rešenjima u logistici ne treba se oslanjati na in-tuiciju, već koristiti dostignuća nauke. Povremeno isti problem treba do-deljivati na rešavanje i licima koja se usavršavaju i licima koja su na stu-dijama, odnosno licima koja su na raznim nivoima studija odnosno usavr-šavanja radi upoređivanja pristupa rešenju i dokumentovanja „specifične težine", odnosno kvaliteta rešenja.
Kada situacija dopušta, studentima i slušaocima treba omogućiti da sagledaju rešenja logističke podrške određenih vežbi19 koje se organizuju u Vojsci Srbije, susrete sa osobljem koje je učestvovalo u misijama izvan teritorije Srbije, licima koja su bila na školovanju u inostranstvu i dr.
Neophodan je kontinuiran rad, ne samo na unapređenju obrazova-nja (sticanje znanja) već i na metodici sticanja i davanja znanja. Industrija znanja je industrija budućnosti i ulaganje u znanje je ulaganje u buduć-nost.
Težište treba da bude na aktivnom učenju, na transferu znanja od osoba sa većim znanjem ka osobama sa manjimznanjem. Aktivno uče-nje podrazumeva davanje odgovora na pitanje: „Šta treba da uradi uče-nik, a ne profesor". Nastavnik nije onaj ko emituje znanje, već onaj ko or-ganizuje proces sticanja znanja.
Nastavnik20 i student (slušalac) treba da budu partneri u procesu sticanja znanja, pri čemu treba voditi računa i o potrebama i sklonosti-
16 Kontinuirano usavršavanje postaje deo jedinstvenog sistema profesionalnog razvoja nastavnika.
17 Duhovna aktivnost jedne sredine ne može večito da bude orijentisana samo na njenu proš-lost. Neki naši ljudi sa predikcijskim sposobnostima su svojim radovima dosta prisutni, u nekim drugim sredinama jer im njihova u dovoljnoj meri ne otvara svoja vrata.
18 Dakle modernizacija društva može se postići samo reformom obrazovanja, međutim ona zahteva adekvatan nastavnički kadar koji je provodi i u tome je čvor problema (dvostruki ka-drovski vid reforme). Reformu je lakše zacrtati nego provesti jer je otpor u akterima (treba me-njati i navike i sticati nova znanja).
19 Posebno je značajno jer se sada mali broj vežbi organizuje u VS, pa je neophodno da se što veći broj ljudi upozna sa njihovom pripremom i realizacijom.
20 Vrednost univerzitetske nastave jeste u profesorovom načinu promatranja i njegovom ličnom uticaju na duhovno izgrađivanje studenata (Arčibald Rajs, 1928).
Andrejić M. i dr., Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja, str. 5-26
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1 / 11
ma slušalaca. U procesu aktivnog učenja nastavnik sebe doživljava kao vrhunskog profesionalca koji se potvrđuje u jednom vrlo odgovornom poslu.
Proces usvajanja logističkih znanja treba da prate adekvatni udž-benici i druga nastavno-obrazovna literatura, nastavna sredstva i poma-gala. Unapređenje logističkog obrazovanja nelogističkog osoblja može se realizovati na razne organizacione načine: predavanja, vežbe, semi-narsku obradu logističkih oblasti i problema, izradu seminarskih radova grupno i pojedinačno; nastavno-stručne posete jedinicama i ustanova-ma logistike; aktivno (sa radom) i pasivno prisustvo logističkim stručnim i naučnim skupovima i konferencijama; nastavno-stručne posete logi-stičkim organima, jedinicama i ustanovama u MO i VS, uz stručno vođe-nje od strane predmetnog nastavnika i odgovornih lica iz jedinica i usta-nova koje se obilaze.
Institucionalni okvir za unapređenje obrazovanja i obučavanja
Unapređenje kvaliteta logističkog obrazovanja i obučavanja treba uklopiti u dugoročni koncept razvoja obrazovanja i obučavanja u sistemu odbrane i šire u društvu,21 uz uvažavanje tehnologije odvijanja procesa obrazovanja i obučavanja i ne tragati za brzim, jeftinim i kvalitetnim reše-njima u obrazovanju, jer takva rešenja u teoriji i praksi obrazovanja ne postoje.
Na obrazovanje ne treba gledati kao na trošak već kao na investici-ju, koja se ozbiljno priprema u adekvatnom organizacionom ambijentu. Obrazovni sistem treba da bude otvoreniji i sa eksplicitnim kriterijumima uspešnosti, jer bez toga nema ni kvalitetnih visokoobrazovanih kadrova.
Stvaranjem pozitivne organizacione klime treba uklanjati negativne odnose koji postoje prema svakoj inovaciji u obrazovanju koja doprinosi ukupnim promenama i napretku i rušenju stečenih i administrativno bra-njenih pozicija.
Radi unapređenja efikasnosti Vojne akademije i njenih katedri, neop-hodne su promene orijentacije „sa organizacije vođene pravilima na or-
21 Današnji sistem obrazovanja daje i suviše neaplikativna znanja, a premalo aktuelnih, pogo-tovo u odnosu na tehnički napredak, razvoj nauke o upravljanju i globalne promene. Zato for-malna sprema ne odgovara u dovoljnoj meri radnom mestu. Deo znanja postaje inertan ili odu-mire. Posebno je neadekvatan dijalektički pristup obrazovanju. Veliki broj zanimanja (samim tim i onih koji se bave upravljanjem, rukovođenjem i kadrovima) nije stečen putem škole (nema programa) već amaterski. Među njima je veliki broj ključnih profila (koje donosi razvoj tehnike i razvoj društva uopšte).
ganizaciju vođenu misijom". Naime, osnovne prednosti ovakve orijentaci-je u odnosu na organizaciju vođenu pravilima su sledeće [5]:
1. povećanje efikasnosti,
2. povećanje efektivnosti,
3. povećanje inovativnosti,
4. veća fleksibilnost,
5. povećani nivo trebala zaposlenih.
Da bi unapredili efikasnost rada, obučavanja i usavršavanja u Vojnoj akademiji i ostvarili navedene prednosti, neophodno je kontinui-rano sprovoditi proces reformi. Ovaj proces sastoji se od dva dela: po-većanje svesti o neophodnosti promena, s jedne strane, i iniciranje i upravljanje reformama, s druge strane. Navedeni proces prikazan je na slici 2 [6]. Početni uslov za poboljšanje stanja u oblasti logističkog (i šire) obrazovanja i obučavanja jeste obezbediti kvalitetan kadar koji dolazi u Vojnu akademiju na osnovne studije i razne oblike i nivoe usavršavanja.
Jasnim javnim prezentovanjem dugoročnih i srednjoročnih programa rada i delovanja i upravljačkih namera treba obezbediti uslove za homo-geno postupanje i usklađeno delovanje svih ključnih aktera procesa obrazovanja i obučavanja.
U Vojnoj akademiji kao visokoobrazovnoj ustanovi treba uvesti rad-no-stimulativni sistem u kojem se status i pozicija svakog nastavnika i ru-kovodioca određuju na osnovu rezultata rada (kompetentnost, trebalnost, zakonitost rada, ostvareni rezultati). Pored toga, treba povećati transpa-rentnost u zakonitost i rezultate rada u oblasti obrazovanja, obučavanja i NIR-a, a radi popune što kvalitetnijim kadrom za ključne upravljačke pozi-cije (načelnici odseka, načelnici katedri, prodekani, dekan, načelnik) uvesti instituciju konkursa.
Ključna delatnost kojom se Vojna akademija kao visoka škola bavi treba da bude jasno uočljiva (centar za obuku ili visoka škola) pri skenira-nju Vojne akademije od strane spoljne objektivne i nezavisne revizorske institucije i sve treba da bude podređeno toj osnovnoj delatnosti.22
Proces obuke (svi vojni programi na svim nivoima i oblicima školova-nja i usavršavanja) koji se realizuje u Vojnoj akademiji treba u što kraćem periodu razdvojiti od obrazovanja, harmonizovati sa_ ukupnim sistemom obuke u VS, racionalizovati i preneti u nadležnost GŠVS, a kadar koji se bavi svim oblicima i nivoima obuke grupisati na jednom mestu u sistemu odbrane.
22 Sportski centar, ski centar i ostala logistika samo su podrška i treba eksplicitno da budu smešteni u drugi plan, a učenje stranih jezika za nastavnike i saradnike treba da bude obez-beđeno u radno vreme.
Andrejić M. i dr., Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja, str. 5-26
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1 / 11
Strukturni elementi Poremetiti politički proces Izbori Politički fidbek Reforma je inicirana
Agenti
Lideri i preduzetnici preduzimaju reforme i pokušavaju druge da ubede pomoću:
Faza 1:
Povećanje svesti o neophodnosti promena
Političari
Mediji
Državni službenici Društvo:
- Interesne grupe
- Pružaoci usluga - Profesionalci
Faza 2: Iniciranje i upravljanje reformom
Slika 2 - Faze u reformi birokratskih organizacija Picture 2 - The phases in the reform of bureaucratic organizations
Organizaciju i tehnologiju rada u Vojnoj akademiji treba preuzeti od naj-boljih institucija koje se bave time, bez obzira na to kakve to posledice ima po postojeće upravljačke strukture (svest o neophodnosti promena, istinski patri-otizam, stvarne namere), a već preuzeta rešenja kritički analizirati. Formira-njem i radom upravljačkog borda (saveta) treba obezbediti najviši kvalitet viso-kog obrazovanja u Vojnoj akademiji, koju treba otvoriti prema akademskoj jav-nosti i staviti u poziciju takmičenja sa konkurencijom i sprečiti da funkcioniše kao režijska organizacija. Centralizaciju planiranja i upravljanja nastavnim pro-cesom izvršiti na nivou dekanata, a „strukture" koje se bave rutinskim poslovi-ma dnevne logistike osnovne delatnosti isključiti iz procesa obrazovanja.
Procesi u Vojnoj akademiji treba da budu naučno isprojektovani (ko-risno je iskustvo Univerziteta odbrane Republike Češke), poslovanje u svim oblastima rada treba automatizovati u većoj meri, katedre rasteretiti brojnih zahteva i izveštaja koji se mogu dobiti iz automatizovanih infor-macionih sistema23 i od organa (planski organ, organ za ljudske resurse, organ logistike) kojima je osnovni posao da vrhovni menadžment snab-devaju određenom vrstom podataka i informacija.
23 Automatizovane informacione sisteme KAIS, LIS - PAIS, VEDIS i POMAK treba modernizo-vati i zadejstvovati u praksi.
Sve upravne organe i prateće službe staviti u funkciju servisa osnov-ne delatnosti u Vojnoj akademiji (obrazovanje i obuka), a ne organa vla-sti. Studentskim grupama treba odrediti mentore koji će pratiti studente od ulaska u Vojnu akademiju do izlaska iz nje. Kvalitetnim osmišljava-njem predispitnih obaveza i njihovim normativnim pokrićem treba onemo-gućiti izlazak na usmeni ispit bez regulisanih predispitnih obaveza.
Studentska služba treba da bude racionalizovana, automatizovana i organizaciono modernizovana. Internatsku službu takođe treba racionali-zovati, a kadru koji se njome bavi odrediti status primeren značaju posla.
Pri angažovanju nastavnog kadra izvan sastava Vojne akademije u nastavnom procesu treba biti konkurentan u ponudi uslova i cene rada, uz insistiranje na zakonitosti rada, kvalitetu rada, standardima i principi-ma. U Vojnoj akademiji redovno treba da se održavaju naučni i stručni skupovi koji tretiraju osnovnu delatnost kojom bi ona trebalo da se bavi.
Kadar koji se bavi nastavničkim i istraživačkim radom treba novčano stimulisati i adekvatnim organizacionim merama i postupcima podsticati i usmeravati da se usavršava, s obzirom na to da su u odnosu na prethod-ni period otežani uslovi za dostizanje nastavnih i naučnih zvanja, a posto-ji i realna šansa da postojeći kadar ode iz sistema odbrane na bolje pla-ćena radna mesta. U tom smislu korisno je proučiti iskustvo o stimulisa-nju nastavničkog i naučnog kadra na Univerzitetu odbrane Republike Češke (platni razredi24 koji „u startu raspoznaju i nagrađuju najobrazova-niji kadar" koji se bavi nastavničkim i naučnim radom, povećanje plate u narednoj godini s obzirom na ostvarne radne rezultate u prethodnoj godi-ni, omogućavanje usavršavanja u zemlji i inostranstvu, putovanje na se-minare u zemlji i inostranstvu, adekvatno opremanje radnih mesta na-stavnika, uslovi za učenje stranih jezika, učešće u projektima, radno an-gažovanje po osnovu ugovora,25 promovisanje nastavnika od strane predsednika Republike Češke u profesorska zvanja i na druge načine).
Nastavnici treba da posećuju akreditovane programe u periodu od 5 godina, čime proširuju svoja znanja26 i ispunjavaju uslove za produženje licence.27 Rad nastavnika treba da kontroliše prosvetna inspekcija, a pro-svetni savetnici da im pomažu da što kvalitetnije obavljaju svoj posao.
Kontinuirano usavršavanje treba da postane deo jedinstvenog sistema profesionalnog razvoja nastavnika, ali i ostalih oficira, naročito ruko-vodilaca u Vojnoj akademiji.
24 Mali raspon u platama dovodi do toga da niko nije zainteresovan da pređe u viši platni raz-red. Očekivani benfiti su nesrazmerni uloženom trudu.
25 Za ugovorni period od dve do četiri godine definišu se obaveze i zadaci koje treba realizovati da bi se sačuvalo radno mesto. Time se sprečava da neko radi na formacijskom radnom mestu nastavnika, nema rezultate rada i ne drži nastavu a prima, na primer, platu pukovnika.
26 Zahteva se permanentno obrazovanje i osvežavanje znanja aktuelnim programima.
27 Budućnost nije za neuke i poslušne već za kvalifikovane ljude, koji neprestano dograđuju svoje zna-nje. Moć i uticaj sve više će pripadati onima koji znaju, a ne prema unapred dodeljenim ulogama.
Andrejić M. i dr., Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja, str. 5-26
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1 / 11
Uspešni nastavnici treba da napreduju u profesiji dobijanjem viših zvanja, a unapređenje u svako zvanje treba materijalno vrednovati.28 Sa-dašnje vrednovanje rezultata rada vrlo je destimulativno.
Katedru logistike kao vrlo važnu organizacionu celinu Vojne akade-mije,29 kao složene organizacije, treba projektovati primenom savremene metodologije projektovanja organizaciono-tehnoloških sistema, uz uvaža-vanje razvojnih aspekata. Novom strukturom i dimenzioniranjem Katedre logistike30 treba omogućiti ubrzani razvoj postojećeg kadra i dovođenje novog kadra, motivisanog da se razvija nastavnim i naučnim tipom karije-re. Nakon toga treba izvršiti ubrzanu popunu Katedre kvalitetnim nastav-nicima i saradnicima iz sistema odbrane i civilstva.
Rad na unapređenju sposobnosti nastavničkog kadra u Katedri logistike u svim segmentima bitnim za uspešnu nastavničku karijeru, a inten-ziviranje učenja engleskog jezika i unapređenje informatičke pismenosti, treba da bude trajna orijentacija u delovanju katedre. Vrlo je važno ostva-riti jaču integraciju rada u Katedri logistike i katedre logistike sa ostalim katedrama, po osnovi zajedničkog cilja i uvažavanja misije i specifičnosti svake katedre u Vojnoj akademiji [2].
Saradnju Katedre logistike sa logističkim upravama, ustanovama i jedinicama u sistemu odbrane, a takođe i komandama taktičkog i opera-tivnog nivoa intenzivirati u obostranom interesu i uticati da se logistički kadar obučava uz veće uvažavanje zahteva i mišljenja logističkih organa u sistemu odbrane. Oblasti logistike koje su neopravdano zaboravljene u nastavnim planovima i programima, nakon kadrovskog osveženja Katedre logistike, treba naglo oživeti.
Neophodno je kontinuirano i kritički analizirati nastavne planove i pro-grame i vršiti njihovu izmenu, kao i izmenu sadržaja u postojećim predme-tima i otvarati nove predmete, precizno definisati šta studenti i slušaoci nakon završetka određenog programa, modula ili predmeta treba da znaju i za koje se poslove, odnosno radne zadatke, pripremaju posle toga.
Saradnja Katedre logistike sa nelogističkim strukturama u sistemu odbrane zainteresovanim za logističko obrazovanje i obučavanje nelogi-stičkog osoblja treba da se odvija većim intenzitetom.
28 Pred nama je vreme kvalifikovanog i organizovanog rada u svim oblastima ljudske delatnosti. Ukoli-ko ne ostvarimo pravilan odnos prema školovanim i obrazovanim ljudima ne možemo da ostvarimo ni pravilan odnos prema svojoj budućnosti, ne možemo da računamo na uspešan razvoj i značajne rezul-tate.
29 S obzirom na to da se bavi sadržajima multidisciplinarnog karaktera, da realizuje nastavu na svim nivoima i oblicima školovanja i da za objekat svog delovanja ima i čoveka i sredstvo i or-ganizacioni i ekonomski sistem.
30 Značaj, uticaj i snaga Katedre logistike izviru iz života i činjenica, velikog udela u „proizvođenju“ specijalista, magistara i doktora nauka i jakih socijalnih veza u logističkom okruženju. Ona predsta-vlja jak integrativni faktor među ostalim katedrama u Vojnoj akademiji i logistici odbrane, s obzirom na misiju koju ima u sistemu odbrane. Jedina je katedra koja ima bogato iskustvo u organizovanju i realizaciji poslediplomskih studija oblika magisterija i specijalizacije (tri programa specijalističkih i tri programa magistarskih studija iz oblasti: tehničkog obezbeđenja, saobraćajnog obezbeđenja i inten-dantskog obezbeđenja) i učestvuje u brojnim projektima, u oblasti logistike, sistemskog karaktera.
Katedru logistike treba, više interesno, otvoriti prema akademskoj zajednici Republike Srbije i međunarodnoj logističkoj akademskoj javno-sti, putem organizovanja logističkih naučnih i stručnih konferencija31 i skupova i učešćem na takvim skupovima.
Pre preduzimanja organizacionih mera i postupaka usmerenih na una-pređenje logističkog obrazovanja i obučavanja nelogističkog osoblja u siste-mu odbrane neophodno je poznavati relevantne činioce koji utiču na prome-ne sistema odbrane, a samim tim i na promene u domenu unapređenja logi-stičkog obrazovanja i obučavanja nelogističkog osoblja (tabela 1).
Tabela 1 Table 1
Preduslovi za uspešne organizacione promene u sistemu odbrane Prerequisites for successful organizational change in the defense system
IMATI VIZIJU I DOBRU VOLJU nije dovoljno za uspeh organizacionih promena, potrebni su konkretne pretpostavke i čvrsta uveravanja
Vizija + Veštine Iskustvo + Znanje Pobuda Podsticaj + Motivacija Inicijativa Resursi + Akcioni plan + = PROMENE
Veštine Iskustvo + Znanje Pobuda Podsticaj + Motivacija Inicijativa Resursi + Akcioni plan + = KONFUZIJA
Vizija + Pobuda Podsticaj + Motivacija Inicijativa Resursi + Akcioni plan + AKCIOZNOST = ZABRINUTOST UZNEMIRENOST
Vizija + Veštine Iskustvo + Znanje Pobuda Podsticaj + Motivacija Inicijativa Resursi + POGREŠAN, = VARLJIV, NETAČAN POČETAK
Vizija + Veštine Iskustvo + Znanje Pobuda Podsticaj + Motivacija Inicijativa Akcioni plan + = FRUSTRACIJE
Vizija + Veštine Iskustvo + Znanje Resursi + Akcioni plan + = SPORE PROMENE
DA BI ORGANIZACIONE PROMENE USPELE TREBA IMATI:
STRATEGIJU za dostizanje ciljeva ORGANIZACIJU za ostvarenje rezultata KADAR sa izgrađenim sposobnostima potrebnim za realizaciju zadataka koji zna ili koji je spreman da nauči to što je potrebno i druge RESURSE, u potrebnoj meri i pravilno raspoređene
PARTICIPIRANJE U REFORMAMA LJUDI KOJI ĆE DA SPROVODE ISTE je vrlo bitno Brzo, jeftino i kvalitetno rešenje ne postoji
31 U saradnji sa logističkim upravama u GŠVS i MO.
Andrejić M. i dr., Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja, str. 5-26
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1 / 11
Sistem upravljanja visokim obrazovanjem u sistemu odbrane treba ra-dikalno da se promeni, ne sme biti birokratizovan i bez uvažavanja specifič-ne intelektualne težine ključnih činilaca obrazovanja, a subjektivizam u odlu-čivanju u oblasti obrazovanja treba da bude sveden na minimum.32 Svakog aktera treba dovesti u situaciju da se takmiči, pod podjednakim uslovima, sa potencijalnim konkurentima i da gradi autoritet koji izvire iz života i činjenica. Radni rezultati, trebalnost33 i poštivanje zakona i standarda treba da budu preporuka za vertikalno pomeranje u organizacionoj hijerarhiji.
Uz sinergiju napora logističkih struktura u sistemu odbrane neophod-no je omogućiti razvoj (ili nabavku) logističkog informacionog sistema koji može da prati stanje resursa i pruža podršku pri planiranju i odlučivanju u oblasti logističke podrške.
Postepeno, uvažavajući viziju katedre, okupljanjem kvalitetnog kadra, unapređenjem sposobnosti kadra, nabavkom i izradom kvalitetnog softvera, literature, adekvatne opreme i nastavnih pomagala postepeno stvarati uslo-ve za razvoj vežbaonice logistike, kao krajnjeg cilja Katedre logistike.
Zaključak
Potrebe prakse, zahtevi vremena i savremeni trendovi zahtevaju da se logističkom obrazovanju i obučavanju u sistemu odbrane posveti veći značaj, jer direktno utiču na unapređenje operativnih sposobnosti Vojske i sistema odbrane.
Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja treba uklapa-ti u dugoročni koncept razvoja ukupnog obrazovanja u sistemu odbrane i u društvu, u koji treba ugraditi organizacioni aspekt i logistički pristup.
Radi ispunjenja logističke misije u oblasti obrazovanja i obučavanja za potrebe odbrane, neophodno je neprekidno delovanje, usmereno na: podršku ostvarenja ciljeva višeg sistema; unapređenje logističkih aspeka-ta obrazovanja i obučavanja; promenu strukture, obima i kvaliteta logi-stičkih znanja; primenu savremenih organizacionih oblika i načina (meto-da) pružanja i primanja logističkih znanja; stvaranje institucionalnih mo-gućnosti za unapređenje logističkog obrazovanja i obučavanja.
Uvažavajući trenutno stanje u domenu logističkog obrazovanja i ob-učavanja nelogističkog osoblja neophodno je što pre preduzeti adekvatne mere i aktivnosti usmerene na stvaranje institucionalnih pretpostavki za ekploataciju ostvarenih rezultata, ali još je važnije stvaranje institucional-
32 Radi toga je neophodno osposobljavati upravljačke organe, kroz kraće kurseve, da upravlja-ju procesima u obrazovanju i obuci, u skladu sa potrebama prakse, zahtevima vremena i sa-vremenim trendovima.
33 Svako materijalno siromaštvo, po pravilu, prati trebalno osiromašenje, a iz trebalnog siro-maštva se teže izlazi jer duže traje i ostavlja teže posledice.
nih okvira za unapređenje postojećeg stanja, uz prateću selekciju i dodat-no motivisanje kadra koji može izneti započete reforme u oblasti obrazo-vanja kadra za potrebe odbrane.
Neophodno je ofanzivno promovisati stav da ulaganje u logistički ka-dar nije trošak, već najbolja investicija i garancija uspešne i izvesne bu-dućnosti sistema odbrane, te da nema razvoja34 odbrane (i logistike odbrane) bez ulaganja u obrazovanje i naučno-istraživački rad. Ključnim ka-drovima logistike koji rade u obrazovanju za potrebe odbrane poslodavac treba što pre da pošalje jasnu poruku o boljem vrednovanju rezultata rada, jer ni vremenska, ni kadrovska rezerva više ne postoji.
Logističko obrazovanje i obuka se ne smeju, pri projektovanju, treti-rati odvojeno, jer su to komplementarni procesi, a pri projektovanju logi-stičkih sistema (struktura i dimenzioniranje Katedre logistike, logističkih organa, jedinica i procesa) u obzir treba da se uzmu misija, vizija i ciljevi sistema (objektni i namenski), prostorna, vremenska i organizaciono-teh-nološka dimenzija, te u svetu prihvaćeni principi, standardi i zakoni.
Logističko obučavanje i obrazovanje nelogističkog osoblja, sadržaj-no, treba da pokriju prostornu, vremensku i organizaciono-tehnološku di-menziju logistike.
Reakcije realnog sistema na uvođenje promena u domenu logistič-kog obrazovanja i obučavanja uglavnom su poznate i sistem treba da stvori uslove za ublažavanje potencijalnih reakcija, koje mogu biti:
- prihvatanje/saradnja i podrška puna entuzijazma;
- saradnja pod pritiskom upravljačkih struktura, pristajanje, mirenje sa sudbinom;
- indiferencija/ravnodušnost, apatija, gubitak interesovanja, minimal-ni doprinos;
- pasivan otpor/regresivno stereotipno, protestno ponašanje, pona-šanje po preskripciji;
- aktivan otpor/minimalni učinak, usporena aktivnost, povlačenje, svesno činjenje propusta, sabotaža.
Generalno, svim organizacionim promenama se u početku suprotsta-vlja većina ljudi u jednoj organizaciji, ali kasnije kada konture vizije postanu prepoznatljive rapidno se smanjuje broj oponenata, a na kraju sprovedenih organizacionih promena najveći protivnici promena nastoje da dokažu da su oni, u stvari, bili za te promene, ali ih drugi nisu pravilno shvatali.
Povećanje svesti o neophodnosti promena potreban je uslov za re-formu svih birokratskih institucija, uključujući i sistem odbrane i njegov obrazovni sistem. Nakon toga, neophodno je da različite zainteresovane strane iniciraju promene i efikasno upravljaju njima. Kao krajnji rezultat uspostavlja se efikasna organizacija spremna da odgovori novim izazovi-ma, što je i krajnji društveni cilj.
34 Ekonomski profit je centralna vrednost svake odluke i jedina ideologija kada je razvoj u pitanju.
Andrejić M. i dr., Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja, str. 5-26
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1 / 11
Literatura
[1] Andrejić, M., Milenkov, M., Sokolović, V., Logistički informacioni sistem /Marko Andrejić, Marjan Milenkov, Vlada Sokolović/ U: VOJNOTEHNIČKI GLASNIK - Beograd, Godina 58, broj 1 (2010): strana 33-61. - YU ISSN 00428469, UDC: 004.7:355.41]: 623.618 007: 004]: 623.618 (naučni rad).
[2] Andrejić, M., Sokolović, V., Integralna logistička podrška sredstava nao-ružanja i vojne opreme, /Marko Andrejić, Vlada Sokolović/ U: VOJNOTEHNIČKI GLASNIK - Beograd, Godina 57, broj 1 (2009): strana 32-53. - YU ISSN 00428469, UDC: 623.4.018:355.41 623.4/5:355.41 (naučni rad).
[3] Andrejić, M., Milenkov, M, Conić, N., Sokolović, V., Logistički aspekti obrazo-vanja nelogističkog osoblja, POTREBNA ZNANJA OFICIRA VOJSKE SRBIJE 20102020, NAUČNO-STRUČNI SKUP sa međunarodnim učešćem, Sektor za politiku od-brane MO i Sektor za ljudske resurse MO - Vojna akademija, Beograd, 2009.
[4J GŠ VS Uprava za logistiku (J-4), Studija „Koncept razvoja službi logisti-ke“, GŠ VS - Uprava za logistiku: (Naređenje Načelnika Uprave za logistiku GŠ VS (J-4), Int. broj 128-1, od 21.01.2009. godine).
[5] Osborne, D. & Gaebler, T., Reinventing government. New York: Plum, (1992).
[6] Heyse, L., B. Lettinga and M. Groenleer, Explaining Reform in Europe: Comparison, Patterns, and Reflections, in: L. Heyse, S. Resodihardjo, T. Lantink and B. Lettinga (eds), Reform in Europe, Breaking the Barriers in Government, Aldershot: Ashgte Publishers, pp. 171-192. (2006).
[7] Andrejić, M., Bukvić V., Koncept sistema na bazi znanja za podršku operativ-nog obučavanja organa TSl /M. Andrejić, V. Bukvić// U: VOJNOTEHNIČKI GLASNIK. - Beograd, God. 45, broj 2 (1997): str. 32-56. - YU ISSN 0042-8469.
[8] Andrejić, M., Nikolić, N., Stojković, D., Logistička podrška logističkim ope-racijama /Marko Andrejić/ U: VOJNOTEHNIČKI GLASNIK - Beograd, Godina 52, broj 3-4 (2004): strana 275-285. - YU ISSN 0042-8469, UDK 623+355/359.
[9] Milosavljević, G., Menadžment (Obrazovanje menadžera), FON, Beograd,
1996.
EDUCATION IN LOGISTICS AND TRAINING OF NON-LOGISTIC PERSONNEL
Summary
The significance of education in logistics and education and training of cadets who belong to non-logistic services (non-logistic personnel) will be presented. The logistical aspects of education of non-logistic personnel are elaborated as well as the knowledge in the area of logistics which is necessary to be transfered through the educational process to non-logistic personnel for the successful accomplishment of their functional duties. A general approach and the methods of logistics education and improvement of non-logistic personnel are presented as well as the institutional prerequisites necessary for improving the quality of logistics education and training.
The quality of the knowledge in this area and its implementation into the methods of thinking and decision making of non-logistic personnel
affect the cooperation between the non-logistic and the logistic personnel, directly contributing to the quality of life and working conditions of units and institutions as well as to the quality and synergy in task accomplishments in the framework defined by the missions of the Army of Serbia. The necessary content and means of its transfer to cadets are discussed since they are supposed to be available at all levels and forms of education, depending on the previous cadet education levels. The theoretical bases and experiences shown are of general character and they have a universal application in the process of education.
Introduction
In our recent defence theory and operational practice, logistics education of non-logistic personnel is not sufficiently analyzed either in organizational or technological aspects, considering the concept and the logic of a systematic and a situational approach.
The analysis of the experiences gained from operational practice shows a slight decrease in the quality of task accomplishment due to the lack of necessary logistic knowledge and habits as well as an increased communication gap between logistic and non-logistic personnel. This can result in the decrease of overall potential and performances of the whole defense system. Incompatibility in the ways of thinking, lack of knowledge for valid parameters needed to adequately make decisions and discordance between needs and possibilities occur due to the lack of the logistical aspects of education as well as the lack of balance in quality and quantity between the logistics knowledge for non-logistic personnel and the necessary knowledge imposed by operational practice.
General approach to the logistics education of non-logistic personnel
A general approach to the logistics education for non-logistic personnel implies the implementation of certain changes which aim at the enhancement of capabilities and quality of task accomplishments by the non-logistic personnel. The general approach is characterized by a broad generalization which gains its full value in practice by being implemented to each particular case.
Logistical aspects of education and training
An adequate approach to the logistical aspects of education and training of non-logistic personnel in the defense system contributes to forming a unique, political, economical and military view on the defense logistics as well as to forming a unique logistics theory in the defense system.
A logistical aspect of education of non-logistic personnel should be applied through complex subjects with logistics contents, with important logistics messages and attitudes which contribute to an adequate comprehension of missions, aims and tasks of logistics within the defense system.
СЖ>
Andrejić M. i dr., Logističko obrazovanje i obučavanje nelogističkog osoblja, str. 5-26
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 1 / 11
Logistics content for non-logistic personnel
Logistics knowledge needed for non-logistic personnel is gained by studying logistics content: education and further improvement in the Military Academy, through accomplishments of certain tasks on functional duties and continuous self-education throughout work.
To non-logistic personnel, logistics subjects should provide knowledge generally connected with the comprehension of the logistics structure in the defense system and its horizontal connections and relations with civil surroundings where economic aspects are dominant. This structure has influence on decision-making (logistics aspects of decision-making) in various aspects of their lives and work. Through logistics content in non-logistics subjects, non-logistic personnel should acquire knowledge referring to the support of their decision-making processes in various aspects of their lives and work where combat aspects and factors are predominant.
Approach to the adoption of logistics content
In the process of adoption of logistics content, a combination of traditional and modern ways of studying should be applied, emphasizing active participation of cadets in the process of learning.
Cadets should be motivated to use different sources of knowledge (people, documents, space, time...) and they should apply them adequately. They should be helped to learn how to make optimal decisions and to solve typical problems in particular situations, considering logistical aspects of decision-making, to learn the art of gathering and classification of information from different areas and sources, art of selection and analysis of information, to learn how to find possibilities of problem-solving and acting according to their own choice (not insisting on conventional solutions), to connect their own experiences and their education as well as to learn and explore on their own.
Institutional framework for enhancing education and training
Enhancement of quality of logistics education and training should be incorporated in a long-term concept of development of education and training in the defense system and society, considering the technology of education and training process. There should not be a search for fast, cheap and high-quality solutions in education since such solutions do not exist either in theory or practice. Education should not be considered as an expense but as an investment seriously prepared in adequate organizational surroundings.
Key words: logistics education and training, non-logistic personnel, logistical aspects of education and training, logistics content, general approach to logistics education and improvement, methods of logistics education, institutional prerequisites for the enhancement of logistics education and training.
Datum prijema članka: 27. 04. 2010.
Datum dostavljanja ispravki rukopisa: 13. 05. 2010.
Datum konačnog prihvatanja članka za objavljivanje: 15. 05. 2010.
