CC BY
33Казак ¥лгтьщ кыздар педагогикалык университетiнiн Хабаршысы № 4(92), 2022 FTAXP 14.25.09 DOI: 10.52512/2306-5079-2022-92-4-48-62
КРИТЕРИАЛДЫ БАГАЛАУДЫЦ НЕГ1ЗГ1 Ц¥РАЛДАРЫ ЖЭНЕ ОЛАРДЫ ОЦУ
ПРОЦЕС1НЕ ЕНГ1ЗУ
А.М. Алиева*, Г.О. Сейдалиева Абай атындагы Каз¥ПУ, Алмагы к., Казакстан email*: mahsutovnaa@mail.ru, guldanaseida@mail.ru
Ацдатпа
Казiргi замангы жацартылган бiлiм беру жуйеа жацалыктарды талап етуде, осы к¥былыска сэйкес алдын-ала аныкталган стандарттарга (критерийлерге) негiзделген объекгивгi, эдiл багалау каркын алып жатыр. Осы перспективада критерийлерге негiзделген багалау керемет шешiм болып табылады, вйгкенi критерийлерге непзделген багалау бiлiм алушылардыц ж^мысында не багаланатынын, сонымен катар, онын калай багаланатынын тYсiнуге мYмкiндiк бередi. Осылайша, критерийлерге негiзделген багалау бiлiм алушылардыц оку-танымдык к¥зыреттшпн дамытуга жэне бшм алушыларды бiр-бiрiмен салыстырмай, белгiлi бiр критерийлермен белгiленген багалауга багытталган, жацартылган оку процесшщ к¥рамдас бвлiгi болып табылады. Алайда, эртYрлi даму багыттары бойынша бiлiм алушылардыц жетiстiктерiн кврсете алатын эдiстер мен к¥ралдардыц алуан тYрлiлiгiне карамастан, жоспарланган оку нэтижелерше кол жеткiзудi багалаудыц накты жэне тYсiнiктi критерийлерi жок дэстYрлi багалау элi де ^мытылган жок жэне оны квптеген окытушылар бiлiм беру мекемелершде белсендi колдануда. Б^л макалада критерийлерге негiзделген багалауда колдануга болатын кейбiр к¥ралдар, олардыц негiзгi максаттары, сонымен катар, олардыц мазм^ны карастырылган. Б^л к^ралдар казiргi элемде кажетп сыни, шыгармашылык, сондай-ак бiлiм алушылардыц коммуникативпк дагдыларын дамытуга багытталган.
Тушн сездер: багалау процесi, критериалды багалау, критерий, ауызша презентация, тiлдiк портфолио, критерийлер негiзiндегi тест, жобалау ж^мысы
Kipicne
Критериалды багалау деп бшм алушылардыц оку-танымдык к¥зыреттшгш калыптастыруга ыкпал ететш, бшм беру процесшщ барлык катысушыларына алдын ала белгш, накты аныкталган, ^жымдык эз1рленген критерийлермен бшм алушылардыц оку жетютштерш салыстыруга непзделген багалау процес тYсiнiледi [1; 11]. Критериалдык бшм беру стандарттарында т^жырымдалган кYтiлетiн нэтижелерд1 багалауга койылатын талаптарга непзделед1 [2; 124], содан кешн эр багалау к¥ралына белгш б1р критерийлер жиынтыгы бершедь Урмашевтщ пшршше, критериалды багалау - б^л багалаудыц жэне взшдш багалаудыц эртYрлi формалары жэне эдютер1 пайдаланылатын тэсш [3;28]. Багалау к¥ралдары деп бакылау тапсырмалары, сондай-ак бшм алушылардыц оку материалын, оку пэнш, кэсштш модульд1 мецгеру сапасын айкындауга арналган, тугас алганда да, оныц жекелеген компоненттершщ де к¥зыретшщ калыптасу дэрежесш влшеуге багытталган нысандар (критерийлер) мен рэс1мдердщ сипаттамасын атайды [4; 7].
Критериалды багалауды колданудыц б1р мысалы ретшде, Утрехт университет бакалавр студенттер1 дипломдык ж^мысын багалауды атап втуге болады. Б^л зерттеу рубрикалар бойынша багалаулардыц Yлкен жиынтыгына жэне дипломдык ж^мыстарга сэйкес багалауларга непзделген сандык талдау болып табылады. Рубрика эдебиеттерден алынган мысалдар непз1нде тэжiрибелi сарапшылар тобы эз1рлед1, сонымен катар рубрика емтихан алушылар Yшiн арнайы багалау н^скаулыгы жэне студент Yшiн кер1 байланыс к¥ралы болып табылады. Б^л рубрика гылым саласындагы ж^мыстарга тэн 13 санатка арналган критерийлерд1 жэне жазу процесш сипаттайды. Эр санат косымша 1-6 шю критерийлерге бвлшед1. Сарапшылар студенттердщ ж^мысын жеткшкс1з, жеткшкп немесе жаксы деп багалау Yшiн шю критерийлерд1 колдана алады. Емтихан алушылар рубрика критерийлер1 непз1нде б1р жалпы бага береди Нэтижесшде, сандык талдау бакалавриаттыц дипломдык ж^мысын рубрикалар аркылы багалау туралы тYсiнiк береди Авторлар ж^мысты жалпы багалау Yшiн жэне жеткшкп, жаксы немесе вте жаксы деп танылган ж^мыстарды багалау Yшiн эр критерийдщ
мацыздылыгын белек кeрсетедi [5; 1272-1274]. Кел^ршген зертеуде, критериалды багалау емтихан алушыларга жэне бшм алушыларга бага ^ою процесiн максималды тиiмдi жэне эдiл ететiнi сезшз.
Жалпы критерийлерге негiзделген багалау - бшм алушыларга уйымдастырушылыщ, шыгармашылыщ ^абшеттерш керсетуге, мэдениетаралыщ коммуникация, топтыщ езара ю-^имыл саласындагы жетiстiктерiн керсетуге жэне жетютштерш объективтi багалауга мYмкiндiк беретш технология. Критериалды багалау технологиясы о^ытушыныц бiлiм алушылардыц жетiстiктерiн талдауын, олар алган балдарды жинакгауын, сонымен ^атар бiлiм алушылардыц eздерiн багалауга, багалау ма^сатында нэтижелердi тал^ылауын жэне ^ателердi тYзетулерiн жэне келешекте оны болдырмауды ^амтиды. Сонымен бiрге, багалау критерийлерi мен шкаласы бэрiне белгiлi жэне тYсiнiктi, нэтижесiнде о^ытушыга да, бшм алушыларга да, о^ыту жэне багалау процес ашы^ жэне тYсiнiктi болып келедi [6; 80].
БYгiнгi тацда кептеген о^ытушылар бiлiм алушылардыц жетютштерш багалауга арналган эдiстер мен ^равдардыц кeптiгiне ^арамастан багалаудыц дэстYрлi эдютерш элi ^олдануда. Алайда куралдардыц эртYрлiлiгi бiлiм алушылардыц ^ажеттiлiктерi мен ерекшелштерш ескере алады жэне нэтижесiнде, сэтп Yлгерiм Yшiн о^у процесiнде оцтайлы атмосфераны ^амтамасыз ете алады.
Багалаудыц кептеген турлерш ^азiргi тiлдiк сыныптарда тиiмдi ^олдануга болады. Олардыц ^атарына:
1. взiн-eзi багалау
2. Портфолионы багалау
3. Тестер
4. Бшм алушыларга багытталган багалау
5. Жобалар
6. Презентациялар кiредi [7; 54].
Осы куралдардыц эр^айсысы бiлiм алушылар децгейiн аныщтау Yшiн стандарттары мен критерийлерi белгiленген жэне толыщтай критериалды багалау моделше негiзделе алады жэне агылшын тiлi саба^тарында пайдалануда аса тиiмдi бола алады.
Презентация - критерийлерге непзделген баFалау кдаалы ретшде
Ауызша презентация - осындай куралдардыц бiрi болып табылады. Оксфорд онлайн сездтне сэйкес, презентация - бул белгiлi бiр зат туралы аппарат беретiн сейлеу, бас^аша айщанда, бшм алушылардыц ауызша аппарат беруi [8].
Кингтщ айтуынша, «ауызша презентация - бул о^ытушылар бiлiм алушылардыц ауызша сейлеу кабшетш арттыру Yшiн кецiнен ^олданылатын тиiмдi коммуникативтi ^ызмет» [9]. Презентацияны багалау хуралы ретвде пайдалану бiлiм алушыларга на^ты ауызша продукциямен жэне на^ты ^арым-^атынаспен бетпе-бет келуге мYмкiндiк бередi, онда олар тiлдiк дагдыларды жэне ^нделшт eмiрде пайдалы дагдыларды мысалы, уа^ытты бас^ару, импровизация т.б. iс жYзiнде ^олдана алады.
Презентациялар белгiлi курылымда жасалынады. Ол келесiдей:
1. Юрюпе / Ма^саты / Мiндеттерi;
2. Непзп ойлар мен идеялар;
3. Нэтижелер / та^ырыща байланысты мэселелер немесе бас^алар;
4. ^орытынды.
^тшетш нэтижелерге ^ол жеткiзу жэне багалаудыц ашыщтыгы Yшiн бiлiм алушыларга багалау критерийлерi усынылуы мiндеттi [7; 54]. Шортер университетi бiлiм алушылардыц презентацияларын багалауда бiрiздiлiктi ^амтамасыз етуге жэне презентация дагдыларын ^ар^ынды дамытуга кемектесетш багалау айдарларын (критерийлерiн) жасады.
Темендеп кестеде презентацияларды багалаудыц мYмкiн критерийлерi кeрсетiлген [10]:
1 - кесге. Презентацияларды багалау кригерийлер1 [10]
¥йымдастыры луы (20%) 20, дэйекп, кыска, жаксы ^йымдастырылган. Белiмдер (слайдтар) арасындагы ауысулар гегiс жэне YЙлесгiрiлген 15, жалпы айкын, кыска, жаксы ^йымдастырылган. Презентацияныц кеп белiгiн бакылау оцай болды. Бел1мдер (слайдтар) арасындаг ауысулар жалпы YЙлесгiрiлген. 10, эрдайым анык немесе кыска емес. ¥йым жегкiлiкгi, бiр^ элсiз болды. Кейде оны бакылау киын болды. Белiмдер (слайдтар) арасындаг ауысулар элаз. 5, кебiнесе гYсiнiксiз жэне ^йымдастырылма! н, тым кеп маганнасыз сейлеу Презентацияны тыцдау киын болды. Белiмдер (слайдтар) арасындагы ауысулар тым киын, гYсiнiксiз.
Такырыпты бiлу (20%) 20. Материалды жаксы мецгергенш керсетгi. Мазм^нын, колданылуы жэне салдарын тамаша мецгергендiгiн керсетп. Зерттеудiц керемет герецдiгi байкалды. 15.Материал туралы жалпы гYсiнiк керсетгi. Мазм^нды, колдануды жэне оныц салдарын жаксы мецгергендiгiн керсетгi. Зертгеудiц жалпы терендт байкалды. 10. Материал туралы бiраз гYсiнiк керсетгi Мазм^нын, колданылуын жэне салдарын барабар мецгергендшн керсетгi. Зерттеу ете терец емес. 5. материал туралы нашар гYсiнiк керсетп. Мазм^ны колданылуы жэне салдары туралы Yсгiрг ендеудi керсетгi. Зертгеудiц герендiгi аз.
Шыгармашы-лык (10%) 10. вте креагивгi жэне ерекше. Шыгармашылш дизайнды жэне материалдарды YЙлесiмд пайдалану. Жаца Yлестiрме материалдар, кернек1 к¥ралдар немесе эдютер колдану 8, езiндiк ерекшелш мен шыгармашылыгын керсетгi. 5. Шыгармашы- лык» аз кещл белiнген. 3. Шыгармашы-лык жегiспедi. вт карапайым.
Кернеш к¥ралдар (15%) 15, Карапайым, гYсiнiкгi гYсiнуге, окуга оцай. Мазм^нмен жаксы YЙлеседi, жаксы жасалга ете гиiмдi колданылады. Кернекi к¥ралдарды керемет колданысын керсетгi. 11, эдетте гYсiнiкгi, гYсiнуге, окуга оцай. Жалпы мазм^нмен жаксы YЙлеседi, дизайны жаксы болд] т^тастай алганда гиiмдi колданылган. Кернеш к¥ралдарды калай колдану керекгiгi туралы б]раг гYсiнiк керсетгi. 8, шамалы колайлы, тым курдел] оку немесе гYсiну киын. Мазм^нмен барабар YЙлесгiрiлген. Тек жегкiлiкгi тYPде колданылады. Кернек к¥ралдарды калай дайындау жэне пайдалану керекгiгiн нашар гYсiндi. 4, сапасыз кернек] к¥ралдар (немесе олар жок), YЙлесiмсiз, техникалык дэл емес, нашар к¥растырылган. Мазмунмен наша{ YЙлесгiрiлген. Пайдаланылысы нашар. Кернек] к¥ралдарды калай тшмд] дайындау немесе пайдалану керекпгш мецгермеген.
ТYЙiндеме (15%) 15, Накты, кыскаша, негiзгi ойлардыц асты сызылган, накты ^сыныстар, сенiмдi тужырымдар немесе эрекетке шакыру айкын байкалды. 11, мацызды сэттер керсеплген,алайда ^сыныстары мен корытындысы элсiз немесе жок, эрекетке шакыру элсiз байкалды. 8, мацызды сэттер анык емес, ескергулердiц, ^сыныстардыц болмауы, корытынды элсiз, ю-эрекетке шакыру элсiз немесе оныц болмауы. 4, тушндеме, ¥сыныстар,тужы-рымдар, ю-эрекеп шакыру жок.
Презентация кезшде езiн ^стау (20%) 20, взш керемет ^стау. взше сенiмдi, жазбаларды жаксы колданды, керермендердiц назарын жаксы аударды, кез байланысын керемет 15, езiн жаксы ^стау. взiне сенiмдi, жазбаларды колданды кимылдары YЙлесiмд: керермендердщ назарын жэне кез байланысын жаксы 10, езiн жалпы ^стау. Окылган фрагменттер бар, кобалжу, б]ршам алацдаушылык керсегiлдi, кимылдары минималды, 5, езш нашар ^ста Дайын емес, жазбалары араластырылган, ]р]ктелмеген, кез байланысы нашар, дайындылган
^стады. ^стады. минималды кез байланысы материал окылды, кимылдары элс1з жэне сешмс1з.
ЖАЛПЫ БАЛЛ САНЫ
Ескертпелер
Нэтижешнде ауызша презентацияны колдану бiлiм алушылар тек кана оку-танымдык ю-эрекеттi мецгерш поймай, сонымен катар алдын ала карастылыган критерийлердi ескере отырып, презентацияны кернею к¥ралдарды колдана отырып дайындау, аудитория алдында взiн ^стауды жэне т.б. сиякты мацызды iс-эрекеттердi мецгере алады.
Критерийлерге негiзделген баFалауда портфолио технологиясын колдану
Келесi, портфолио критериалды багалау технологиясын жYзеге асыру к¥ралы ретшде колданылуы мYмкiн. Жеке, метапэндiк жэне пэндш нэтижелердi критериалды багалау парадигмасында кешендi тэсiлдi iске асырудыц тиiмдi к¥рады критерийлерге негезделген багалау технологиясы негiзiнде к¥рылатын жинактау багасы болып табылады. Багалаудыц жинактау жYЙесiн ^йымдастырудыц ец оцтайлы тэсiлi бiлiм алушыныц портфолиосы болып табылады, ол оку жэне практикалык iс-эрекеттiц процесi мен нэтижесш шынайы багалау технологиясы ретшде тYсiнiледi. Б^л жеке, тандалган материалдар жиынтыгы, бiр жагынан ол бшм алушыныц жеке, мета-пэндiк жэне пэндш дамуыныц нэтижелерiн енiм тYрiнде ^сынады, екiншi жагынан, м^ндай дамуды талдау жэне жоспарлау эдiстерiн сипаттайтын акпаратты камтиды [11; 50].
Сондай-ак, В.П. Кузовлевтщ жэне баскалардыц зерттеуiнде эртYрлi эдiстерден т^ратын нэтижелердi багалау жYЙесi ^сынылган. Жэне интегралдык багалауды алудыц оцтайлы ^сынылатын эдiстерiнiн бiрi портфолио болып табылатыны керсетiлген [12; 2].
Портфолио - бшм берудеп жаца технология. Алгаш^ы деректер, сондай-ак оку процесiнде портфолионы пайдалану АКЩ-ка тиесш. Педагогикада «портфолио» терминi кеп мэцщ болып келедi. Кейбiр зерттеушiлер мен галымдар оны технологияга, баскалары бшм алушыладыц жетiстiктерiн багалау эдiсiне жащызады.
«Педагогикалык терминологиялык сездште» портфолионыц келес аныктамасы берiлген: «бшм алушылардыц жетютштерш бакылау мен багалаудыц жаца формасы, оныц сипаттамасы, оку-танымдык ю-эрекеттщ материалдандырылган енiмдерi, оныц iшiнде езiн-езi багалау нэтижелерi бойынша окудагы прогрестщ дэлелЬ> [13].
Н.П. Поморцева дарынды бiлiм алушыларды диагностикалау контекстiнде оку портфолиосыныц технологиясын карастырады, ол тек бшм алушылар кол жеткiзген нэтижелердi iрiктеу мен талдауга гана емес, сонымен катар барлык бiлiм алушылардыц элеуетп мYмкiндiктерiн аныктауга багытталган екендшн айтады [14; 33].
Сонымен катар, желiлiк немесе веб-портфолио бiлiм берудщ заманауи акпараттык-коммуникациялык технологиясы реинде Джон Ди Марконыц ж^мысында сипатталган. М^нда технологияны колдану кезiнде жеке т^лганы дамыту Yшiн кол жетiмдi мультимедиа саласындагы дагдыларга ерекше назар аударылады, бiлiм алушылардыц акпараттык когам емiрiне кеп кырлы жэне сэтп косылуына ыкпал ететiн технология тYрiнде мектепте желiлiк портфолионы оц колданысы егжей-тегжейлi сипатталган [15].
Ал 2000 жылдары Х. Баррет «е-портфолио» ^гымын енгiздi жэне оны бYгiнде гылыми педагогикалык ж^мыстарда жиi атайды. Х. Баррет пЫршше, электрондык портфолио, портфолио жасаушыга портфолио артефактiлерiн кептеген медиа тYрлерiнде (аудио, видео, графика, мэтш) жинауга жэне ^йымдастыруга мYмкiндiк беретш электрондык технологияларды колданады. Электрондык портфолио - уакыт ете келе есудi керсететiн к¥рал [16; 15].
Солайша, бYгiнгi тацда портфолио терминiне жалпыга бiрдей кабылданган накты т^жырымдамасы жок, жалпы гылыми педагогикалык жэне эдютемелш эдебиеттерде жэне галымдардыц енбектерiнде портфолио т^жырымдамасыныц мазм^нына катысты кептеген птрлер бар. Негiзiнен, портфолио технологиясы келесiлердi аныктауга багытталган модель:
- кажетп к¥зыреттердi калыптастырудыц объективтi денгейiн;
- дайындыктагы олкылыктарды;
- ассимиляция киындыктарын;
- оку процесiне тYзету енгiзу аркылы кузыреттшктщ калыптасу децгей жэне оларды жетiлдiрудi;
- пэнге кызыгушылыкты;
- ойлау кызметш дамытуды;
- оку кызметш сыни тургыдан карастыруды.
Сонымен катар, ол шынайы багалау, ойлау, логика, талдау, жалпылау, жYЙелеу, жштеу сиякты дагдыларды калыптастыруга ыкпал етедi.
Кептеген авторлар оку портфолиосыныц тYпкi максатын оку-танымдык, практикалык, шыгармашылык жэне гылыми-зерттеу кызметiнiц нэтижелер^ кYш-жiгерi, материалданган eнiмдерi бойынша оку прогресш керсетуден кeредi. Бiлiм алушы портфолиосыныц технологиясын колдану белгiлi бiр дэрежеде бiлiм алушы кызметiнiц нэтижелерш объективтi багалауга байланысты мэселелердi шешуге кемектеседь Портфолио бiлiм алушыларды бiр-бiрiмен салыстыру Yшiн пайдаланылмайды, бул белгш бiр уакыт аралыгында жеке дамуды бiлдiретiн кужаттама. Окытушыныц багалауы бшм алушыныц жетiстiктерi, кабiлеттерi, кYшi, элиздш жэне кажеттiлiктерi туралы тужырымдарды оныц дамуыныц толык спектрiн бiлуiне негiзделуi керек.
Портфолио - багалаудыц заманауи тиiмдi формасы болумен катар, бiркатар мацызды педагогикалык мiндеттердi шешудiц тиiмдi куралы болып табылады. Олардыц катарына:
- бiлiм алушылардыц жогары оку уэждемесш колдау;
- олардыц белсендшп мен дербестiгiн кетермелеу, окыту жэне ез бетшше оку мYмкiндiктерiн кецейту;
- бшм алушылардыц рефлексивтi жэне багалау (оныц шшде eзiн-eзi багалау) кызметшщ дагдыларын дамыту;
- оку кабшетш калыптастыру — максат кою, ез оку ю-эрекетш жоспарлау жэне уйымдастыру сияктылар жатады.
Жетiстiктер портфолиосыныц курамына бiлiм алушыныц тек оку ю-эрекет барысында гана емес, сонымен катар ^нделшт мектеп практикасы аясында да, одан тыс жерлерде де шыгармашылык, элеуметпк, коммуникативтi, дене шыныктыру-сауыктыру, ецбек кызметi тYрiнде кол жетюзген нэтижелерi кiруi мYмкiн [11; 52-53].
Жалпы алганда, жетiстiктер портфолиосы - бул бшм алушыныц оку-танымдык ю-эрекетшщ Yлгiлерi мен eнiмдерiн, сондай-ак оларды кешннен талдауга, кажеттi кузыреттiлiктердiц калыптасу децгешн жан-жакты сандык жэне сапалык багалауга жэне оку процесiн одан эрi дамытуга арналган сырткы кездерден тшсп акпараттык материалдарды уйымдастырудыц (жинау, iрiктеу жэне талдау) процесi [17;49].
Казiргi замангы кeптiлдi жэне кеп мэдениетп бiлiм беру жYЙесiнде тшдш портфель технологиясы кец таралуда. Ол ерте жастан жогары децгейге дешн бшм алушыныц шет тшдерш мецгерудеп оку iс-эрекетiнiц белгiлi бiр нэтижесш бiлдiретiн жумыс материалдарыныц жиынтыгы ретшде колданылады. Еуропа елдерiнде еуропалык тшдш портфолио аса танымал жэне кец таралган. Еуропалык тiлдiк портфолио - бул бiр немесе бiрнеше тiлдi YЙренетiн немесе бiлетiн адамдар ездершщ тiл YЙренуi мен мэдениетаралык тэжiрибесi туралы жазып, керсете алатын кужат болып табылады. Еуропалык тiлдiк портфолио бшм алушылардыц дербеспгш, плюралингвизмдi жэне мэдениетаралык хабардарлыкты дамытуды колдайды. Оныц непзп максаттары:
- бiлiм алушыларга ана тiлiнен баска тiлдердi YЙрену жэне колдану тэжiрибесiн калыптастыруга жэне YЙлестiруге кемектесу;
- бiлiм алушылардыц тшдш дагдыларын барлык децгейлерде кецейту жэне эралуандылык бойынша кYш-жiгерiн мойындай отырып, оларды ынталандыру;
- олардыц алган тiлдiк жэне мэдени дагдылары туралы есеп беру [18].
И.И. Халеева орыс тiл портфелiн дамыту жобасыныц жетекшiсi ретiнде оны шет тiлдерi мен мэдениеттерiн окытудыц жYЙелi тэсiлiне негiзделген эр тYрлi кызмет салаларында жэне кэсiби карым-катынаста мэдениетаралык кузыреттшкп калыптастырудыц тиiмдi куралы ретшде карастырады [19].
Тiлдiк портфолио Yш бeлiмнен туратын бiлiм алушыныц езшдш жумыстарыныц кужаттар жиынтыгы болып келедь Оныц курамына тiлдiк телкужат, пайдаланушыныц тiлдiк eмiрбаяны жэне кужаттама (досье) юредь
1. Тшдш пaспоpттa бiлiм aлyшы eзiнiц коммyникaтивтi жэне коммyникaтивтi емес K¥зipеггiлiгiн кыскaшa кepсетедi. М^цда бapлык окытылaтын тiл емтиxaндapы, олapдыц нэтижелеpi, мэдениетapaлык кaтынaстap тypaлы сeз козFaлaды. Тiлдiк пaспоpт келес бeлiмдеpдi кaмтиды:
- Менщ отбaсымдaFы кapым-кaтынaс тiлдеpi жэне жaкын тyыстapым сeйлейтiн тiлдеp;
- Мен Ra^a окыдым;
- Мен окыFaн тiлдеp;
- Шетелде 6олу;
- Жобaлap;
- ОКУ тiлдеpi (билингвaлды ОКЫТУ);
- взiн-eзi бaFaлayFa apнaлFaн кестелеp (тiлдеpдi мецгеpyдiц aлты децгешнщ жaлпы еypопaлык шкaлaсы).
2. Тiлдiк eмipбaяндa дескpиптоpлap, яFни бiлiм aлyшылapдыц шет тiлiн мецгеpy децгей нaктылaнaтын жэне (бшм aлyшымен де, окытушы дa) бaFaлaнaтын пapaметpлеp 6ap. Тiлдiк поpтфолио дескpиптоpлapы сeйлеy эpекетiнiц тYpлеpiне ^тысты шынaйы мэдениapaлык кapым-кaтынaс жaFдaйынa бaFыттaлFaн. Тiлдiк eмipбaянындa бiлiм aлyшы eзiн-eзi бaFaлay кестесi бойыншa окытылaтын тiлдi мецгеpy децгешн aныктaйды.
3. К¥жaггaмaдa (досье) бiлiм aлyшы тiлдеpдi мецгеpyдегi жетiстiктеpiн кyэлaндыpaтын бapлык мaтеpиaлдapды жинaйды. Б^л сaбaктa (бaкылay ж¥мыстapы, тестiлеp, эсселеp т.б.), Yйде, сыныптaн тыс сaбaктapдa (жобaлap, pефеpaггap, бaяндaмaлap, дипломдap, сеpтификaггap, кyэлiктеp) поpтфельдi пaйдaлaнyшыньщ тiл Yйpенyдегi жетiстiктеpiн paстaйтын eз бетiнше жaсaFaн ж¥мыстapы болуы мYмкiн. Ipiктеy бapлык оку жылдapындa 6ip жыл немесе 6ip токсaн rni^^ жYpгiзiлyi мYмкiн.
К¥жaггaмaFa бeлiнген белгшенген yaкыт eткеннен кейiн, меpзiмдi тYpде, бiлiм aлyшы eзiнiц поpтфолиосын сыныи^, топтa, окытyшылap конфеpенциясындa, aтa-aнaлap жинaлысындa пpезентaцияFa ¥сынaды. М¥ндaй фоpyмдa бшм aлyшы eзiнiц жетiстiктеpiн кepсетедi, оныц eзiн-eзi бaFaлayы окытушыныц, сapaпшылap тобыныц (бiлiм aлyшылap apaсынaн) бaFaлayымен сэйкес келетшш немесе сэйкес келмейтiнiн дэлелдейдь Cондaй-aк, поpтфельдi коpFay шет тшнде жYpгiзiлгенi жeн. Поpтфолио, поpтфолио к¥жaттaмaсындa эзipленген белгiлi 6ip пapaметpлеp мен кpитеpийлеp бойыншa бaFaлaнyы кеpек [20; 2].
БaFaлay обьектiсi жaсaлFaн eнiмнiц eзi де (жaзбaшa немесе элекфондык тYpде pесiмделген мaтеpиaлдap), сондaй-aк оны пaйдaлaнy нэтижелеpi де болуы мYмкiн.
Поpтфолионы бaFaлayдыц келесi н¥скaлapы 6ap:
- поpтфолио ж^мысыныц пpоцесi мен ситты Faнa бaFaлaнaды;
- беpiлген кpитеpийлеp бойыншa поpтфолио бeлiктеpi Farn бaFaлaнaды (мiндеггi aйдapлap);
- бapлык aйдapлap бaFaлaнaды, бaFaлay apифметикaлык оpтa pетiнде шыFapылaды;
- поpтфолионыц сощы н^с^сы aлдын-aлa aныктaлFaн кpитеpийлеp бойыншa бaFaлaнaды;
- поpтфолио бaFaлaнбaйды; субъект коpытынды сaбaктa пpезентaция Yшiн жеке бeлiктеpдi eзi тaцдaйды, б^л сытк^ немесе емтиxaнFa p¥ксaт немесе сытакты немесе емтиxaнды eткiзy нысaны болып тaбылaды;
- поpтфолио Faнa емес, оныц пpезентaциясыныц сaпaсы дa бaFaлaнaды.
Поpтфолио к¥pылымы мен мaзм¥нындa бшм aлyшылapды дaйындayFa койылaтын ^лттык тaлaптapFa, бaскaшa aйткaндa, к¥зыpеггiлiк дескpиптоpлapынa сэйкес келетш кaжеггi K¥зыpеттiлiктеpдiц кaлыптaстыpy децгешнщ жYЙесi бaсты оpын aлaды, соныц негiзiнде бiлiм aлyшылapдыц дaмy децгешн бaFaлay кpитеpийлеpiн жaсayFa болaды. [11; 52-53]. Поpтфолионы Kоpытынды бaFaлay т¥pFысынaн келесi тepт децгейт жYЙенi ^^rnyFa болaды.
А. Ец жоFapы децгей. Б^л децгейдщ поpтфолиосы негiзгi сaнaггap мен бaFaлay кpитеpийлеpiн кepсетyдегi жaн-жaкты сипaггaлaды. М¥ндaй поpтфолионыц мaзм¥ны бшм aлyшыныц Yлкен куш-жiгеpi мен aйкын пpогpесiн кepсетедi. Осы децгейдеп поpтфолиолapдыц мaзм¥ны мен дизaйнындa eзiндiк жэне тaпкыpлык aйкын кepiнедi.
Э. ЖоFapы децгей. Б^л децгейдiц поpтфолиосы бiлiм aлyшыныц кaггы бiлiмi мен дaFдылapын кepсетедi, бipaк aлдыцFы децгейден aйыpмaшылыFы, ондa косымшa сaнaггapдыц кейбip элеменггеpi болмayы мYмкiн, сонымен кaтap мaзм¥нныц eзiндiк еpекшелiгi жеткiлiксiз ^p^^yi мYмкiн жэне дизaйндaFы шыFapмaшылык элемент болмayы мYмкiн.
Б. Оpташа децгей. Бул децгейдщ поpтфолиосында баFдаpламалык бшм мен даFдылаpдыц калыптасу децгешн баFалаyFа болатын мiндеттi санатка баса назаp аyдаpылады. Зеpттеy, mыFаpмаmылык ойлаудыц, колданбалы даFдылаpдыц, мазмунды каpым-катынас (ауызша да, жазбаша да), элеyметтiк бастаманыц жэне т. б. дамy децгешн кеpсететiн дэлелдеp жок.
В. Элаз децгей. Бшм алymыныц жетiстiктеpi тypалы жалпы тYсiнiк калыптастыpy киын поpтфолио. Эдетте, онда ap тYpлi санапаы эскиздш акпаpат усынылFан. Ыундай поpтфолио аpкылы бшм беpyдегi пpогpестi жэне непзп жалпы мэдени жэне кэшби кузыpеттiлiктеpдi квpсететiн сапалаpдыц калыптасу децгешн аныктаy мYмкiн емес [21; 44].
Сонымен, поpтфолио теxнологиялаpы - бул жетютшке, бшм беpy киындыктаpына, сондай-ак олаpды жецyдiц жолдаpын баFалаyды уйымдастыpy, ол окyFа кузыpеттiлiкке негiзделген тэсш негiзiнде бшм алymыныц белгiлi 6íp пэндш саланы мецгеpyдегi оку iс-эpекетiнiц белгiлi 6íp нэтижесiн бiлдipетiн жумыс матеpиалдаpыныц жиынтыFы.
Поpтфолионы колданy бшм алymы пен окытymыFа ондаFы оку iс-эpекетi нэтижесi бойынша бшм алyшыныц жумыс квлемiн жэне жетiстiктеp спекфш, эpтYpлi аспектiлеpдегi дамy динамикасын вз бетшше немесе бipлесiп талдаyFа жэне баFалаyFа мYмкiндiк беpедi. Сонымен катаp, поpтфолио оку кузыpеттiлiгiн калыптастыpy жэне бшм алушыныц автономияFа кабiлеттiлiгiн дамыту, эмбебап оку эpекеттеpiн калыптастыpy шаpты pетiнде каpастыpылады, ал жетiстiктеp поpтфолионыц матеpиалдаpы тэyелсiз сыpткы баFалаyды жYpгiзyге мYмкiндiк беpедi екенi свзсiз [11; 52-53].
Критерийлерге непзделген тестiлер
^лес куpал pетiнде кpитеpийлеpге негiзделген тестiлеp бола алады. Kpитеpийлеpге негiзделген тест - бул Yмiткеpдiц накты аныкталFан пэндш салаFа катысты бшм: мен даFдылаpыныц децгейiн аныктаyFа негiз болатын тест. ^бшесе тест нэтижелеpiн тYсiндipyге квмектесу Ymiн тест балдаpыныц шкаласында 6íp немесе бipнеmе внiмдiлiк стандаpттаpы оpнатылады. Kpитеpийлеpге негiзделген тест, Глейзеp, Попxэм жэне Хусек енгiзген тест тYpi, олаp сонымен катаp пэнге непзделген тестеp, кузыpеттiлiк тестiлеpi, непзп шебеpлiк тестiлеpi, mебеpлiк тестiлеpi, вшмдшк немесе баFалаy тестiлеpi, шынайы баFалаp, объективтi сiлтеме тестiлеpi, стандаpттаpFа непзделген тестiлеp, сеpтификаттаy емтиxандаpы жэне т. б. сиякты атаyлаpы баp. Олаpдыц баpлыFына оpтак нэpсе - олаp Yмiткеpдiц накты аныкталFан мазмун аймаFына катысты внiмдiлiк децгейiн аныктаyFа тыpысады. Kpитеpийлеpге негiзделген тестiлеpде бшм алушы вту стандаpттаpыныц не екенiн бшед: жэне вту кезiнде тек езiмен бэсекелеседi. Kpитеpийлеpге негiзделген тестiлеp тестшеуге катысymылаpдыц белгiлi 6íp бшм квлемш каншалыкты жаксы мецгеpгенiн влшеуге аpналFан [22; 1S1].
Kpитеpийлеpге негiзделген тестiлеp ноpмаFа негiзделген тестпен жш салыстыpылyы мYмкiн. MундаFы, ноpмаFа непзделген тестiлеp - бул стандаpтталFан тест, онда нэтижелеp жеке адамныц Yлгеpiмiн бшм алyшылаpдыц Yлкен тобыныц Yлгеpiмiмен салыстыpады. Kpитеpийлеpге нег:зделген тестеp де жш стандаpтталFан. Kpитеpийлеpге нег:зделген тестiлеp Yмiткеpдiц пэнд:к аймакка катысты баFасын тYсiндipyге мYмкiндiк беpедi, ал ноpмалаpFа непзделген тестiлеp Yмiткеpдiц пэндеp тобына катысты баFасын тYсiндipyге мYмкiндiк беpедi деп айтyFа болады. Бipiнmi интеpпpетация мазмуша баFытталFан болса, ал ек:нш: интеpпpетация такыpыпка баFытталFан болып келед:.
Kpитеpийлеpге нег:зделген тестiлеpдiц ноpмалаpFа нег:зделген тестiлеpден айыpмаmылыFы -кpитеpийлеpге нег:зделген тестiлеp б:л:м алушы аpасында айыpмаmылык жасаyFа немесе жеке б:л:м алушыны ноpмативтiк топпен салыстыpyFа аpналмаFан. Нэтижес:нде салыстыфу жYpгiзiлмегендiктен, баFалаyдыц калай жасалFанына байланысты тест нэтижелеpi шкала бойынша немесе упайлаp pетiнде xабаpланyы мYмкiн. Kpитеpийлеpге нег:зделген тестiлеpдiц нэтижелеpi баFа, «канаFаттанаpлык» жэне «канаFаттанаpлыксыз», дуpыс жауап саны немесе пайыз тYpiнде усынылуы мYмкiн. Gлаpды бipнеmе тацдау фоpматтаpымен, кыскаша жаyаптаpмен, pейтинг mкалалаpымен, бакылау паpактаpымен, pyбpикалаpмен немесе нэтижелеpге нег:зделген баFалаyлаpмен влшеуге болады. Kpитеpийлеpге нег:зделген тестiлеp икемд: жэне эpтYpлi б:л:м беpy кажеттiлiктеpiн канаFаттандыpy Ymiн жасалуы мYмкiн [23; 7]. Mысалы, окытушы олаpды кYнделiктi iс-эpекетiнде б:л:м алymылаpдыц Yлгеpiмiн бакылау Ymiн пайдаланады. Сонымен бipге, олаpды б:л:м алymылаpдыц Yлгеpiмiн сынып, мектеп, кала децгей:нде баFалаy Ym^ жэне акпаpат алу Ymiн пайдалы деп санайды. Tестiлеp оку жоспаpлаpындаFы такыpыптаpFа нег:зделед: жэне олаpдыц нэтижелеpi б:л:м алymылаpдыц каншалыкты жаксы окитынын жэне б:л:м беpy жYЙесiнiц каншалыкты жаксы нэтиже беpетiнiн аныктаyFа непз болады.
АйтылFaнFa CYЙене отыpып, кpитеpийлеpге негiзделген тестiлеpдiц келесiдей еpекшелiктеpiн aтaп eгyге болaды:
1. Кpитеpийлеpге негiзделген тест мaзм¥HFa жэне eлшенетiн нэpсеге нaзap ayдapaды. НоpмaлapFa непзделген тестеp eлшенетiн нэpсеге де ^тысты, бipaк мaзм¥н сaлaсы нэтижелеpдi тYсiндipyдiц негiзгi бaFыты емес.
2. Кpитеpийлеpге негiзделген тестiлеpдi эзipлеy кезiнде контенттщ д^ыхс^^ым кaмтaмaсыз ету Yшiн елеyлi кYш-жiгеp ж¥мсaлaды. Кpитеpийлеpге негiзделген жaксы тест мaзм¥HFa негiзделген тYсiндipyлеpге мYмкiндiк беpедi, яFни бaFaлayлap сiлтеме жaсaйтын мaзм¥н aймaктapы eте нaкты aныктaлyы кеpек.
3. Кpитеpийлеpге негiзделген тестiлеp apкылы ^aanap кeбiнесе Yмiткеpлеpдi eнiмдiлiк сaнaттapы бойыншa с^ыш^у Yшiн колдaнылaды. Eгеp бiлiм aлyшылap бipдей eнiмдiлiк сaнaтынa жaткызылсa, олapды бaFaлayдaFы aйыpмaшылыктap соншaлыкты мaцызды емес.
4. Кpитеpийлеpге негiзделген тестiлеpдiц вaлидтiлiгiн зеpггеyде бipiншiден, тест тaпсыpмaлapыныц мaзм¥ны мен олap eлшеyге apнaлFaн бiлiм немесе дaFдылap apaсындaFы сэйкестiкке, екiншiден, тест тaпсыpмaлapыныц жиынтыFы мен олap eлшейтiн нэpселеp мен тестiлеp eлшейтiн мaзм¥н сaлaсы apaсындaFы сэйкестiкке бaсты нaзap ayдapылaды. БaFaлaнaтын мaзм¥нныц пэндiк aймaFынa тест мaзм¥ныныц «сэйкестш» мaзм¥нныц д¥pыстыFын дэлелдеу деп aтaлaды. Б^л теpмин тест aлy тэжipибесiнде жaксы белгiлi. Кpитеpийлеpге негiзделген кeптеген тестiлеp пpоблемaлapды шешу жэне сыни ойлay сиякты жоFapы децгейдегi ойлay жэне жaзy дaFдылapын бaFaлayFa apнaлFaн. Тест тaпсыpмaлapы ю жYзiнде жоFapы децгейдегi дaFдылapды бaFaлaйтындыFын жэне б^л пaйымдayлap мен эмпиpикaлык мэлiмеггеpдi жинayды кaмтитынын кepсетy мaцызды. Oсылaйшa, мaзм¥нныц д¥pыстыFын дэлелдеу кpитеpийлеpге негiзделген тестiлеpдi бaFaлay пpоцесiнде де шешyшi peл aткapaды.
5. Кpитеpийлеpге негiзделген тестiлеy ец киын жэне дayлы бeлiгi - б^л eнiмдiлiк стaндapггapын белгiлеy, яFни кaндидaггapды «кaнaFaттaнapлык» жэне «кaнaFaттaнapлыксыз» сиякты eнiмдiлiк сaнaггapынa бeлy Yшiн бaлдык шкaлa бойыншa aныктay. Б^л aсa киын, себебi бiлiм беpy сaлaсындa кpитеpийлеpiге непзделген тестiлеpде мемлекеггiк жэне ^лттык бaFaлayлapдa кaндидaггapды тек екi сaнaткa Farn емес, кeбiнесе Yш, тepт немесе rimi бес сaнaткa бeлy шешшген. Энiмдiлiктiц тepт кaтегоpиялapынa кeбiнесе кaнaFaггaнapлыксыз, кaнaFaггaнapлык, жaксы жэне eте жaксы жaтaды [22; 181].
Алaйдa осы киындыккa кapaмaстaн, кpитеpийлеpге негiзделген тестiлеpдiц ец бaсты apтыкшылыFы - б^л оку мaксaтындa колдaнyFa болaтын эмбебaп сынaктap pетiнде колдaнысы. Oлap оку бaFдapлaмaсымен тiкелей бaйлaнысты болFaндыктaн, кpитеpийлеpге негiзделген тестiлеp нэтижелеpiн окытуды жоспapлay, eзгеpтy жэне бейiмдеy Yшiн пaйдaлaнyFa болaды [23; 7].
OсыFaн косa келесi apтыкшылыктapды aтaп кетуге болaды:
1. Тaкыpыпты мецгеpy. Кpитеpийлеpге непзделген тестiлеp бiлiм aлyшылapдыц оку бaFдapлaмaсындaFы Yлгеpiмiн бaкылay Yшiн ноpмaлapFa непзделген тестiлеpге кapaFaндa aнaF¥pлым KOлaйлы. Тест тaпсыpмaлapы бaFдapлaмaныц нaкты мaксaттapынa сэйкес эзipленyi мYмкiн. Кpитеpийлеpге негiзделген тест бaлдapы aдaмныц зеpггелетiн мaтеpиaл бойыншa C¥paктapFa кaншaлыкты д^ыс жayaп беpе aлaтындыFын кepсетедi, aл ноpмaFa непзделген тест бaлдapы бiлiм aлyшыныц тош^ы бaскa бiлiм aлyшылapмен сaлыстыpFaндa кaлaй жинaFaны тypaлы xaбapлaйды.
2. Кpитеpийлеpге негiзделген тестiлеpдi жеpгiлiктi бaскapyFa болaды. Бiлiм aлyшылapдыц Yлгеpiмiн бaFaлay - эp окытушы жaсayы кеpек нэpсе. Кpитеpийлеpге негiзделген тестiлеpдi сынып децгейiнде жaсayFa болaды. Eгеp стaндapггap оpындaлмaй жaтсa, окытyшылap тест apкылы кемшiлiктеpдi нaкты aныктaй aлaды. вйткеш, жеке бiлiм aлyшыныц бaFaсы бaскa бiлiм aлyшылapдыц кaлaй ж^мыс ютейтшше бaйлaнысты емес. Сонымен кaтap, бшм aлyшылapFa олapдыц Yлгеpiмi тypaлы тиiмдi кеpi бaйлaныс беpy Yшiн тест нэтижелеpi тез K¥Paл болa aлaды.
Бipaк apтышылыктapFa кapaмaстaн, кpитеpийлеpге непзделген тесттщ келесiдей кемшiлiктеpi
бap:
1. Жapaмды жэне сенiмдi болып тaбылaтын тестiлеpдi жaсay eте кeп ya^n пен куш-жiгеpдi кaжет етедь Сонымен кaтap, нэтижелеpдi белгiлi 6íp кypстaн немесе бaFдapлaмaдaн тыс жинaктay мYмкiн емес. Кpитеpийлеpге негiзделген тестiлеp белгiлi 6íp бaFдapлaмaFa тэн жэне олapды Yлкен топтapдыц ж^мысын eлшеy Yшiн колдaнyFa болмaйды.
2. Тест тапсырмаларын талдау. Тестi, оныц элементтерш талдау жеке сынак
элементтерiнiц тшмдшгш елшеу Yшiн колданылады. Негiзгi максат - тестiлердi жаксарту, тым карапайым, тым кYPделi немесе болжауга бешм сурактарды аныктау [22; 181]. Бул аса киын жэне узак уакытты кажет ететiн процесс.
Жобалау к-эрекет критерийлерге негiзделген баFалаудаFы колданысы
Жобалау кызметi мамандарды даярлаудыц ажырамас белш болып табылады жэне бiркатар пэндер мен практикалар шецберiнде iске асырылады. Ол гылыми жэне бiлiм беру жобаларын эзiрлеудi жэне iске асыруды камтуы мYмкiн
Жобалык кызметтi юке асыру проблемалык мiндеттердi шешудi гана емес, сонымен катар жобаныц эрбiр катысушысыныц жеке-психологиялык ерекшелiктерiн, оныц кызыгушылктарын жэне т.б. ескерудi кeздейдi. Осыган байланысты коммуникативтiк жэне шыгармашылык кабшеттерш, сондай-ак бiлiм алушылардыц дербестiгiн дамытатын тэжiрибе нэтижелерiн багалау Yшiн оку процесш талдауга, оны ашык етуге, ерекшеленген критерийлерге сэйкес бшм алушылардыц бшмш объективтi багалауга, eзiн-eзi багалау дагдыларын дамытуга, окытушы мен бшм алушы арасындагы керi байланысты камтамасыз етуге мYмкiндiк беретiн критериалды багалау технологиясын жобалау кызметiнде пайдалану негурлым орынды болады.
Багалау куралдарын тацдау кезiнде коммуникативтiк багдарланган окытудыц непзп принциптерiне («тшдесу аркылы аркылы сейлеу багыттылыгы, функционалдылык, жагдаяттылык, оку процесш релдш уйымдастыру, жацалык, карым-катынастыц жеке тулгалык багдары, модельдеу» жэне т.б. сияктыларга [24; 113]) сYЙену керек жэне мынадай талаптарды ескеру кажет: «багаланатын жумыс тYрлерiнiц толык жэне колжетiмдi сипаттамасы; критерийлер саны; бшм алушылар Yшiн балл санын есептеудщ дурыстыгын тексеру мYмкiндiгi; бiлiм алушылар белсендшгшщ барлык тYрлерiн есепке алу; ойын элементi жэне жарыс» элементтершщ болуы [25; 87]. Сонымен, жобалык практика барысында колданылатын багалау куралдары ретiнде келесiлердi усынуга болады:
1) жобаныц орындалуы туралы есеп;
2) есепке косымшалар: жобаныц телкужаты, жобаны iске асыру барысында eткiзiлетiн ю-шараныц конспектiсi, презентация, фото жэне бейнематериалдар;
3) эссе;
4) бiлiм алушыныц жумысы туралы пiкiр (бейiндi уйымныц басшысы жэне университеттiц басшысы, ягни кафедра окытушысы ресiмдейдi). Сондай-ак, тренинг, эцпме багалау куралы бола алады.
Карастырылган эр кужатка eзiндiк багалау критерийлерi курастырылып дайындалады. Барлык есептiк кужаттарды багалау критерийлерiн толыгырак карастырайык.
1. Тэж1рибенщ басында бiлiм алушылар жетекшке жобаныц телкужатын усынады, бул бшм алушыныц бшм беру жобасын жоспарлау кабшетш, жобаныц такырыбын жэне мастер-класс атауын тужырымдай бiлу, уйым туралы жэне жоспарланган аудитория туралы акпарат жинауга мYмкiндiк беретiн багалау куралы болп табылады. Оны багалау кезвде мыналарды ескеру керек:
а) жобаныц такырыбын, максатын, мiндеттерiн, сондай-ак мастер-класс атауын ез бетшше тужырымдау, уйым туралы жэне жоспарланган аудитория туралы акпарат жинау мYмкiндiгi;
э) телкужат мэтiнiнiц тiл Yлгiсi мен нормаларына сэйкестiгi, баспа жэне электрондык нускаларда усынылуы.
2. Тэжiрибенiц негiзгi кезещнде конспект колданылады - бiлiм алушыныц бшм беру кызметш жобалау кабшетш тексеруге жэне багалауга, аудиторияныц эдютемелш максаттары мен психологиялык ерекшелiктерiне сэйкес келетш дидактикалык материалды тацдауга, бшм беру ю-шарасыныц мазмуны мен барысын жазбаша тYPде баяндауга, жобаныц нэтижелерш болжауга мYмкiндiк беретiн багалау куралы. Оны багалау критерийлерi белш келесiдей бол алады:
а) талаптар мен Yлгiлерге сэйкестiк, баспа жэне электрондык нускаларда усыну;
э) материалды кисынды баяндау;
б) оку-эдютемелш материалдардыц агартушылык iс-шараныц такырыбына, максаттары мен мшдеттерше, сондай-ак жоба багытталган аудиторияныц жас жэне психологиялык ерекшелштерше сэйкестiгi;
в) негiзгi бeлiгiнде мэдениетаралык коммуникацияга тартуга ыкпал ететiн ойын жэне жарыс сэттерi конспектiсiнiц, диалогтардыц болуы;
г) мэтiннiц орыс тшнщ лексика-грамматикалык нормаларына сэйкестiгi;
д) оку-эдютемелш мaтеpиaлдapдыц окy-тэpбие iс-шapaсыныц мaксaты мен мiндеггеpiне сэйкес келyi;
е) пpaктикaлык бeлiктiц дэйектi, кол жетiмдi сипaггaмaсы (мысaлы, мaстеp-клaсс).
3. Эдетте, жобa компьютеpлiк мyльтимедиaлык пpезентaцияныц CYЙемелдеyiмен жYзеге aсыpылaды, б^л бiлiм aлyшыныц жобaлay дaFдылapы мен кaбiлеггеpiн тексеpyге жэне бaFaлayFa, эдiстемелiк мaксaггapFa сэйкес келетiн дидaктикaлык мaтеpиaлды тaндayFa, aкпapaггык теxнологиялapдыц ^мепмен iс-шapaныц мaзм¥ны мен бapысын бaяндayFa мYмкiндiк беpетiн бaFaлay K¥paлы болып тaбылaды. БaFaлay кpитеpийлеpi:
а) пpезентaцияныц aFapтyшылык iс-шapaсыныц мaзм¥нынa, мaксaггapы мен мiндеггеpiне, конспектiсiне сэйкестiгi;
э) pесiмдеy еpежелеpiне сэйкес eз бетiнше к¥Pылyы (теxникaлык тaлaптap: стилi, aясы, тYсiн, кapiптеpiн пaйдaлaнy, бетте aкпapaггыц оpнaлaсyы, слaйдтapдыц эp тYpлi тYpлеpi);
б) aкпapaттыц мaзм¥ны (aкпapaттыц кeлемi мен д^ы^ь^ы, логикa жэне т.б.);
в) тшдщ лексикa-гpaммaтикaлык ноpмaлapынa сэйкестiгi;
г) ayдио жэне бейнемaтеpиaлдapды, aнимaциялapды, кызыкты гpaфикaны, тYpлi эсеpлеpдi пaйдaлaнy.
4. Kоpытынды кезенде бiлiм aлyшыныц жоспapFa сэйкес eнiм eндipy кaбiлетiн тексеpyге жэне бaFaлayFa мYмкiндiк беpетiн есеп - бaFaлay к¥Paлы ¥сынылaды. Есепт бaFaлayдыц негiзгi кpитеpийлеpi pетiнде мынaлap ^сынылуы мYмкiн:
а) тaлaптap мен Yлгiлеpге сэйкестiк, бaспa жэне элекфондык н¥скaлapдa ^сыну;
э) бaяндayдыц дэйектшп, мэтiн iшiндегi логикaлык-мaFынaлык бaйлaныстapдыц болуы,
фaктологиялык дэл дэлелдеу;
б) жaзбaшa сeйлеyдiц оpыс эдеби тiлiнiц ноpмaлapынa сэйкестiгi.
5. Жобaны сэггi юке aсыpyдыц кaжеггi шapты кэсiби жaFдaйды модельдеу болып тaбылaды, яFни тpенинг - тыцдayшыныц ж^мысын, оны ^^aparni eткiзyге дaйындык децгейiн, ж^мыс^ деген кeзкapaсты, сондaй-aк окытyFa кaтысyшылap Yшiн теpец жеке мaFынaсы бap бaскa дa кэсiби к¥зыpеггеpдi (коммyникaтивтi, aкпapaггык т.б.) бaFaлayFa мYмкiндiк беpетiн бaFaлay K¥Paлы. Тpенинг бipнеше pет eткiзiлyi мYмкiн, eйткенi ол бiлiм aлyшыныц eз ж^мысыта деген сенiмiн apггыpyFa бaFыггaлFaн, бipaк ец сэггi койылым бaFaлaнaды. Кpитеpийлеp мынaдaй болуы мYмкiн:
а) елеyсiз кaтелiктеp жiбеpiлген дaйын к¥жaттapдыц (конспект жэне пpезентaция), со^^й^к мaстеp-клaсс eткiзy Yшiн кaжеггi мaтеpиaлдapдыц болуы;
э) кeпшiлiк aлдындa тез сeйлеy кaбiлетi, сeйлеyдiц эмоционaлдылыFы, шешендш, ым-ишapa мен мимикa тэсiлдеpiн оpынды пaйдaлaнy, yaкытшa pеглaменггi сaктay;
б) тейлеудщ сэйкестiгi оpыс эдеби тшнщ ноpмaлapы, тiлдiк бipлiктеpдi д^ыс тaцдay, ойды бiлдipyдегi дэлдiк;
в) топта ж^мыс iстей бiлy (сыныптaстapынa достык кapым-кaтынaс, кeмектесyге дaйын болу жэне т.б.д.), бaсшы мен бiлiм aлyшылapдыц сын-ескеpтпелеpiн тындayFa, бaсшы беpген ¥сыныстapды, тiлектеpдi кaтaц жэне yaктылы оpындayFa мiндеггi. АFapтy iс - шapaсыныц фото -жэне бейнемaтеpиaлдapын бaFaлay кезiнде негiзгi кpитеpий олapдыц болуы болып тaбылaды (2 бaлл -бейнежaзбa дa, фотосypет те бap; 1 бaлл - бейне жaзбa дa, фотосypет те бap; 0 бaлл-бейнежaзбa мен фотосypет жок).
6. Мaгистpaнт aFapтy iс-шapaсын eткiзгеннен кешн пpaктикa жетекшiлеpi (yнивеpситегген жэне бешнщ ^йымшн) пpaктикa нэтижелеpiн бaFaлayдa габшесе шешyшi peл aткapaтын бiлiм aлyшыныц ж^мысы тypaлы пiкip жaзaды. Кpитеpийлеp pетiнде мынaлap тaндaлyы мYмкiн:
а) ayдитоpияныц жaс еpекшелiктеpiне сэйкес мaтеpиaлды ipiктеy;
э) бейне - жэне ayдиомaтеpиaлдыц болуы;
б) бiлiм aлyшылapдыц тaнымдык iс-эpекетiн жaндaндыpa бiлy жэне т. б. Эpбip кpитеpий бойыншa бaFa койылaды, ол кейiннен бaллFa ayыстыpылaды (eте жaксы - 20 бaлл, жaксы - 16 бaлл, кaнaFaггaнapлык - 12 бaлл, кaнaFaггaнapлыксыз - 0 бaлл).
Унивеpситет aтынaн пpaктикa жетекшiсi жэне бейiндi ^йымныц пpaктикa жетекшiсi бapлык пpaктикa бapысындa бiлiм aлyшыныц ж^мысын жэне жобaлay пpaктикaсыныц негiзгi кезецiнде бiлiм беpy iс-шapaлapын дaйындay мен iске aсыpyдыц сaпaсын бaFaлay кpитеpийлеpiне сэйкес бaFaлaйды.
Барлык есеппк кужаттарды тапсырганнан кешн корытынды жиналыс етюзшед^ онда жобалык тэж1рибен1ц нэтижелер^ белгш б1р жобалардын артыкшылыктары мен кемшшктер1 талкыланады, накты бшм беру сабактарын етюзу бойынша усыныстар бершед^ птрлер, эсерлер жэне т.б. алмасады, Мунда энпме колданылады - практика жетекшюшщ бшм алушымен (бшм алушылармен) бшм беру жобасын дайындау, эз1рлеу жэне юке асыру мэселелерш б1рлесш талкылауын кездейтш багалау куралы. Багалау елшемшарттары келесшердк
а) диалог жYргiзе бшу, сурактар тужырымдай б1лу жэне оларга жауап беру, энпмелесушш тындай бiлу;
э) сейлеудiн эдеби тшнщ нормаларына сэйкесгiгi, гiлдiк бiрлiкгердi дурыс тандау, ойды бiлдiрудегi дэлдiк, ниет, сейлеу этикет формулаларын пайдалану;
б) кезкарасты дэлелдеу, мэлiмдеменi логикалык жэне дэйекп куру;
в) бiлiм алушынын езi де, баскалардын да журпзген iс-шаралардын артыкшылыктары мен кемшiлiкгерiн объективт багалауды камтуы гиiс.
Есеп, телкужат жэне реферат Yшiн балл кою кезшде кужаттардын усынылган Yлгiлерге сэйкестш Yлкен мэнге ие.
Сонымен, кужаттарды багалау кезiнде эр багалау куралына белгiлi бiр максималды балл саны сэйкес келедь Жобалау практикасынын корытындыларын багалау Yшiн келесi баллдар койылуы мYмкiн: 85-100 балл жинаган бшм алушы «ете жаксы» деген бага алады, 75-84 балл жинаган болса, «жаксы» деген бага, 59-74 балл жинаган болса, «канагаттанарлык» деген бага, 0-58 балл жинаган болса, «канагаттанарлыксыз» деген бага. Мундагы 59-100 балл жинаган, «ете жаксы» / «жаксы» / «канагаттанарлык» деген бага алган бшм алушы «сыналды» деген бага алады. Ал 0-58 балл жинаган, ягни «канагаттанарлыксыз» деген бага алган бшм алушы «сынактан еткен жок» деген бага алады [6; 82-83].
^орытынды
Сонымен, эртYрлi куралдарды колдану оку iс-эрекетiнiн токырауына жол бермейдi жэне эртYPлiлiктiн аркасында жаналык пен кызыгушылык тудырады. Ал бiлiм алушылардын жетiстiктерiн критериалды багалау жYЙесiн колдану келес мэндеггердi шешуге мYмкiндiк бередк
1. Эр бiлiм алушынын сабак барысында дайындык денгейiн аныктау;
2. Бшм алудын даму динамикасын айкындау;
3. Бiлiм алушынын сабакка деген кызыгушылыгын арттыру;
4. Бiлiм алушылардын барлык жумыс тYрлерiн багалауын камту;
5. Бiлiм алушылардын булум алу Yрдiсiн кадагалау жэне уакытылы керi байланыс беру [26;
49].
Осылайша, критериалды багалау негiзiнде колдануга болатын куралдардын алуан тYрлiлiгiмен окытушынын бшм алушылар Yшiн оку кызметiн максималды тшмдшкпен уйымдастыруга, сондай-ак оларды объективт жэне мYмкiндiгiнше эдiл багалауга кептеген мYмкiндiктерi бар деп корытынды жасауга болады. Критерийлер аркасында бiлiм алушылар Yшiн Yлкен плюс жэне мотивация багалаудын не Yшiн жэне калай жасалатынын тYсiну болып табылады, сондай-ак бул куралдардын барлыгы шыгармашылык жэне танымдык дагдыларды, сондай-ак бiлiм алушылардын сыни ойлауын дамытуга кемектеседi.
na^a4aHbWFaH эдебиеттер
1 Красноборова А.А. (2010). Критериальное оценивание как технология формирования учебно-познавательной компетентности учащихся: автореф... канд. пед. наук. Пермский Государственный Педагогический Университет. - Н. Новгород. - 23 с.
2 Ниязова А. М. (2016). Критерии оценивания проектных и творческих работ учащихся по русскому языку и литературе // Проблемы современной науки и образования. № 14 (56), С. 123-126.
3 Урмашев Б.А. (2016). Критериалды багалау технологиясы:оку куралы. Алматы: «ССК» баспасы. -
140 б.
4 Рекомендации по проектированию и использованию оценочных средств при реализации основной образовательной программы высшего профессионального образования (ООП ВПО) нового поколения. Сибирский институт международных отношений и регионоведения. - Новосибирск, 2013. - 73 с.
5 Haagsman M., Snoek B., Peeters A., Scager K., Prins F. & Martijn van Zanten (2021). Exami ners' use of rubric criteria for grading bachelor theses. Assessment & Evaluation in Higher Education, Vol. 46, No. 8, P. 12701285.
6 Мельникова А.Ю. (2018). Критерии оценивания результатов проектной практики иностранных студентов-филологов // Вестник Томского государственного педагогического университета. №7 (196), С. 79-86.
7 Abiyeva Zh.Zh. (2020). Criterion referenced assessment in foreign language education: presentation as a tool // Казак ^лттъщ кыздар педагогикальщ университетшщ Хабаршысы. № 4 (84), P. 50-58.
8 Cambridge dictionary. URL : https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/presentation.
9 King, J. (2002). Preparing EFL Learners for Oral Presentations // The Internet TESL Journal. Vol. VIII, No. 3. URL: http ://iteslj. org/Lessons/King-Public Speaking.
10 Presentation Evaluation Criteria College of Adult and Professional Programs. Shorter University. 2011. URL: https://is.muni.cz/el/1433/podzim2013/PV072/um/43622742/PresentationRubric.pdf.
11 Безукладников К.Э., Красноборова А.А., Крузе Б.А. (2012). Критериальное оценивание результатов образования: монография - 2-е изд., стереотип. - Пермь: Перм. гос. пед. ун-т. - 127 с.
12 Кузовлев В.П., Кузовлева Н.В., Пачина Н.Н., Самойлов А.А. (2016). Самопрезентация достижений средствами технологии портфолио (к пятилетнему юбилею конкурса «Лучшее портфолио Липецкой области») // Региональное образование: современные тенденции. № 2 (29), С. 132-135.
13 Голуб Г.Б., Чуракова О.В. (2004). Технология портфолио в системе педагогической диагностики. -Самара. С. 5. URL : https://rus-pedagogical-dict.slovaronline.com/2518-Портфолио.
14 Поморцева Н.П. (2010). Технология «учебного портфолио» в диагностике одаренных учащихся в школах США // Вестник Московского государственного областного университета. Серия: Педагогика. № 2, С. 29-33.
15 DiMarco J. (2006). Web Portfolio Design and Applications. Idea Group Inc (AIG), USA, UK. - 304 p.
16 Barrett Н. (2000). Create Your Own Electronic Portfolio // Learning & Leading with Technology. Vol. 27 No. 7, P. 14-21.
17 Крузе Б.А. (2010). Формирование лингвомультимедийной компетентности будущего учителя иностранного языка. Пермь: Пермь гос.пед. ун-т. - 140 c.
18 What is the ELP? URL : https ://www. coe.int/en/web/portfolio/introduction
19 Халеева И.И. (1999). Языковая политика России // Языковой портфель в России. Результаты 1 этапа пилотного проекта. - М.: МГЛУ. - С. 3-5.
20 Лабазина Л.Н. (2003). Европейский языковой портфель - средство оценки и самооценки знаний учащихся по иностранным языкам // Ярославский педагогический вестник. № 2 (35).
21 Шехонин А.А., Тарлыков В.А., Клещева И.В., Багаутдинова А.Ш. (2014). Оценка образовательных результатов в процессе формирования портфолио студента, учеб. пособ. - СПб: НИУ ИТМО. - 81 с.
22 Educational measurement and evaluation. Ed. by Kulwinder Pal. Phagwara: USI Publications, Lovely Professional University. 401 p.
23 Caffrey Erin D. (2009). Assessment in Elementary and Secondary Education: A Primer. 43 p.
24 Францева Е.Н., Прилепских О.С., Кузнецова Е.Н., Донцов А.В., Корлякова С.Г. (2017). Технология коммуникативного обучения как средство формирования коммуникативной компетентности студентов педагогического вуза в процессе изучения иностранного языка // Вестник Новосибирского государственного педагогического университета (TSPU Bulletin). № 4. Т. 7, С. 108-123.
25 Безродная Н.И. (2013). Критерии оценивания работы студента: формирование системы // Вестник Таганрогского института управления и экономики (Bulletin of the Taganrog Management and Economics Institute). № 1, С. 86-89.
26 Кешжанова Г.К. (2009). Окушылардыц оку жетютжгерш багалау бшм сапасын баскарудагы непзп критерий. Алматы: Педагогика. - 49б.
References
1 Krasnoborova A.A. (2010). Kriterial'noe ocenivanie kak tekhnologiya formirovaniya uchebno-poznavatel'noj kompetentnosti uchashchihsya : avtoref. dis.. kand. ped. nauk. Permskij Gosudarstvennyj Pedagogicheskij Universitet. [Criterion assessment as a technology for the formation of educational and cognitive competence of students: autoref... Candidate of Pedagogical Sciences. Perm State Pedagogical University]. N. Novgorod. 23p. [in Russ.]
2 Niyazova A. M. (2016). Kriterii ocenivaniya proektnyh i tvorcheskih rabot uchashchihsya po russkomu yazyku i literature [Criteria for evaluating students' project and creative works in Russian language and literature]. Problemy sovremennoj nauki i obrazovaniya. № 14 (56), S. 123-126. [in Russ.]
3 Urmashev B.A. (2016). Kritenaldy bagalay tehnologiiasy: oqy quraly [Criterion-based assessment technology: tutorial]. Almaty: «SSK» baspasy. 140p.
4 Rekomendacii po proektirovaniyu i ispol'zovaniyu ocenochnyh sredstv pri realizacii osnovnoj obrazovatel'noj programmy vysshego professional'nogo obrazovaniya (OOP VPO) novogo pokoleniya [Recommendations on the design and use of evaluation tools in the implementation of the basic educational program of
higher professional education of the new generation]. Sibirskij institut mezhdunarodnyh otnoshenij i regionovedeniya. Novosibirsk, 2013 73 s. [in Russ.]
5 Haagsman M., Snoek B., Peeters A., Scager K., Prins F. & Martijn van Zanten (2021). Examiners' use of rubric criteria for grading bachelor theses. Assessment & Evaluation in Higher Education, Vol. 46, No. 8, P. 12701285.
6 Melnikova A.Yu. (2018). Kriterii ocenivaniya rezul'tatov proektnoj praktiki inostrannyh studentov-filologov [Criteria for evaluating the results of the project practice of foreign students of philology]. Vestnik Tomskogo Gosudarstvennogo Pedagogicheskogo Universiteta. №7 (196), pp. 79-86 [in Russ.]
7 Abiyeva Zh.Zh. (2020). Criterion referenced assessment in foreign language education: presentation as a tool. Bulletin of Kazakh National Women's Teacher Training University. № 4(84), pp. 50-58 [in Kazakh]
8 Cambridge dictionary. URL : https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/presentation.
9 King, J. (2002). Preparing EFL Learners for Oral Presentations. The Internet TESL Journal. Vol. VIII, No. 3. URL : http://iteslj.org/Lessons/King-PublicSpeaking
10 Presentation Evaluation Criteria College of Adult and Professional Programs. Shorter University. 2011. URL : https://is.muni.cz/el/1433/podzim2013/PV072/um/43622742/PresentationRubric.pdf.
11 Bezukladnikov K.E., Krasnoborova A.A., Kruze B.A. (2012). Kriterial'noe ocenivanie rezul'tatov obrazovaniya: monografiya [Criteria-based assessment of educational outcomes: monograph]. 2nd edition. Perm: Perm. gos. ped. un-t. 127 p. [in Russ.]
12 Kuzovlev V.P., Kuzovleva N.V., Pachina N.N., Samojlov A.A. (2016). Samoprezentaciya dostizhenij sredstvami tekhnologii portfolio (k pyatiletnemu yubileyu konkursa «Luchshee portfolio Lipeckoj oblasti». Regional'noe obrazovanie: sovremennye tendencii. [Self-presentation of achievements by means of portfolio technology. Regional education: current trends]. № 2 (29), pp. 132-135. [in Russ.]
13 Golub G.B., Churakova O.V. (2004). Tekhnologiya portfolio v sisteme pedagogicheskoj diagnostiki. [Portfolio technology in the system of pedagogical diagnostics]. Samara. P.5. URL: https://rus-pedagogical-dict.slovaronline.com/2518-Portfolio [in Russ.]
14 Pomorceva N.P. (2010). Tekhnologiya «uchebnogo portfolio» v diagnostike odarennyh uchashchihsya v shkolah SShA [The technology of the "educational portfolio" in the diagnosis of gifted students in US schools]. Vestnik Moskovskogo gosudarstvennogo oblastnogo universiteta. Seriya: Pedagogika. № 2, pp. 29-33. [in Russ.]
15 DiMarco J. (2006). Web Portfolio Design and Applications. Idea Group Inc (AIG). USA, UK. 304 p.
16 Barrett Н. (2000). Create Your Own Electronic Portfolio. Learning & Leading with Technology. Vol. 27 No. 7, P. 14-21.
17 Kruze B.A. (2010). Formirovanie lingvomul'timedijnoj kompetentnosti budushchego uchitelya inostrannogo yazyka. [Formation of linguo-multimedia competence of a future foreign language teacher]. Perm: Perm gos.ped. un-t.. - 140 c. [in Russ.]
18 What is the ELP? URL : https://www.coe.int/en/web/portfolio/introduction
19 Haleeva I.I. (1999). Yazykovaya politika Rossii. Yazykovoj portfel' v Rossii. Rezul'taty 1 etapa pilotnogo proekta [Language portfolio in Russia. Results of the 1st stage of the pilot project]. M.: MGLU, pp. 3-5. [in Russ.]
20 Labazina L. N. (2003) Evropejskij yazykovoj portfel' - sredstvo ocenki i samoocenki znanij uchashchihsya po inostrannym yazykam [The European Language Portfolio is a means of assessing and self-evaluating students' knowledge of foreign languages]. Yaroslavskijpedagogicheskij vestnik. № 2(35). [in Russ.]
21 Shekhonin A.A., Tarlykov V.A., Kleshcheva I.V., Bagautdinova A.Sh. (2014). Ocenka obrazovatel'nyh rezul'tatov v processe formirovaniya portfolio studenta: ucheb. posob. [Evaluation of educational results in the process of forming a student's portfolio: a manual]. SPb: NIU ITMO. 81 p. [in Russ.]
22 Educational measurement and evaluation. Ed. by Kulwinder Pal. Phagwara: USI Publications, Lovely Professional University. 401 p.
23 Caffrey Erin D. (2009). Assessment in Elementary and Secondary Education: A Primer. 43 p.
24 Franceva E. N., Prilepskih O. S., Kuznecova E. N., Doncov A. V., Korlyakova S. G. (2017). Tekhnologiya kommunikativnogo obucheniya kak sredstvo formirovaniya kommunikativnoj kompetentnosti studentov pedagogicheskogo vuza v processe izucheniya inostrannogo yazyka [The technology of communicative learning as a means of forming the communicative competence of pedagogical university students in the process of learning a foreign language]. Vestnik Novosibirskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta (TSPU Bulletin). № 4. T.7, S. 108-123. [in Russ.]
25 Bezrodnaya N. I. (2013). Kriterii ocenivaniya raboty studenta: formirovanie sistemy [Criteria for evaluating a student's work: formation of a system]. Vestnik Taganrogskogo instituta upravleniya i ekonomiki (Bulletin of the Taganrog Management and Economics Institute). № 1, S. 86-89. [in Russ.]
26 Kokijanova G.K. (2009). Oqyshylardyn oqy jetistikterin bagalay bilim sapasyn basqarydagy negizgi kriterii [Assessment of students' academic achievements is the main criterion in managing the quality of education]. Almaty: Pedagogika. 49p. [in Kazakh].
Основные средства критериального оценивания и их внедрение в учебный процесс
А. М. Алиева, Г. О. Сейдалиева КазНПУ им. Абая, г. Алматы, Казахстан mahsutovnaa@mail.ru, guldanaseida@mail.ru
Аннотация
Современная обновленная система образования предполагает обьективное, справедливое оценивание, основанное на заранее определенных стандартах (критериях). Критериальное оценивание является подходящим решением, давая представление о том, что оценивается в работе учащегося и как именно оно оценивается. Таким образом, критериальное оценивание стало одной составляющих обновленного учебного процесса, которое направлено на развитие учебно-познавательной компетенции учащихся, а также на оценивание, обозначенное определенными критериями, без сравнения учащихся между собой. Однако, несмотря на многообразие методов и инструментов, которые могут продемонстрировать достижения учащихся по различным направлениям развития, традиционное оценивание, в котором нет четких и понятных критериев оценки достижения планируемых результатов обучения, не ушло в небытие и все еще активно используется многими преподавателями в учебных заведениях. В данной статье рассмотрены инструменты, которые могут быть использованы в критериальном оценивании, их основные цели и содержание. Данные инструменты направлены на развитие необходимых в современном мире критических, творческих, а также коммуникативных навыков учащихся.
Ключевые слова: процесс оценивания, критериальное оценивание, критерий, устная презентация, языковое портфолио, тест на основе критериев, проектная работа
The main means of criterion assessment and their implementation into the educational process
Aigerim M. Aliyeva, Guldana O. Seydalieva
Abai KazNPU, Almaty, Kazakhstan mahsutovnaa@mail.ru, guldanaseida@mail.ru
Abstract
The modern updated education system requires new innovations, according to this phenomenon, objective, fair assessment based on predetermined standards (criteria) is gaining momentum. Criteria-based assessment in this perspective is a wonderful solution, since criteria-based assessment makes it possible to understand what is assessed in the student's work and how exactly it is assessed. Thus, the criterion assessment has become one of the components of an updated educational process, which is aimed at the development of students' educational and cognitive competence and at assessment, which is designated by certain criteria, without comparing students with each other. However, despite the variety of methods and tools that can demonstrate students' achievements in various areas of development, traditional assessment, in which there are no clear and understandable criteria for evaluating the achievement of planned learning outcomes, has not gone into oblivion and is still actively used by many teachers in educational institutions. This article demonstrates a number of tools that can be used in criteria-based assessment, their main goals, as well as their contents. These tools are aimed at developing critical, creative, and communicative skills of students that are necessary in the modern world.
Keywords: assessment process, criteria assessment, criterion, oral presentation, language portfolio, criteria-based test, project work
АВТОРЛАР ТУРАЛЫ АППАРАТ
Алиева Айгерим Махсутовна - Филология институты, Шетел тiлдерi кафедрасыныц 2^i курс магистранты, Абай атындагы Казак ¥лттык Педагогикалык Университет^ Казакстан, Алматы к, 050010, Достык дац-ы, 13; mahsutovnaa@mail.ru
Сейдалиева Гулдана Омаровна - PhD, кауымдастырылган профессор м.а., Абай атындагы Казак ¥лттык Педагогикалык Университет^ Казакстан, Алматы к., 050010, Достык дац-ы, 13, e-mail: guldanaseida@mail.ru
Казак ¥лгтьщ кыздар педагогикалык университетiнiн Хабаршысы № 4(92), 2022 ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРАХ
Алиева Айгерим Махсутовна - магистрант 2 курса кафедры иностранных языков, Институт филологии, Казахский национальный педагогический университет имени Абая. Адрес: Казахстан, г. Алматы, 050010, пр. Достык, 13; mahsutovnaa@,mail. ru
Сейдалиева Гулдана Омаровна - PhD, и.о. ассоциированного профессора, Казахский национальный педагогический университет имени Абая. Адрес: Казахстан, г. Алматы, 050010, пр. Достык, 13; guldanaseida@mail.ru
INFORMATION ABOUT THE AUTHORS
Aigerim M. Aliyeva - 2nd year Master's student of the Department of Foreign Languages, Institute of Philology, Abai Kazakh National Pedagogical University. Address: Kazakhstan, Almaty, 050010, Dostyk av., 13; mahsutovnaa@mail.ru
Guldana O. Seydalieva - PhD, acting Associate Professor, Abai Kazakh National Pedagogical University. Address: Kazakhstan, Almaty, 050010, Dostyk av., 13; guldanaseida@mail.ru
Редакцияга тYCтi / Поступила в редакцию / Received 05.10.2022 Жариялауга кабылданды / Принята к публикации / Accepted 28.11.2022
