CC BY
1UO'K: 622.621 d 10.70769/3030-3214.SRT.2.4-1.2024.14
KONTURLI PORTLATISH SAMARADORLIGIGA KONTURLI SHPURLAR ORASIDAGI MASOFA VA SHPURLARNI YAQINLASHISH KOEFFITSIENTINING TA'SIRI
in
Nurxonov Xusan Almirza o'g'li Bakirov G'ayrat Xoliqberdiyevich
Islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti, Geologiya va konchilik Olmaliq filiali "Konchilik ishi" kafedrasi dotsenti,
ishi kafedrasi dotsenti t.f.f.d. (PhD), Qarshi, O 'zbekiston Olmaliq, O 'zbekiston
E-mail: savrat2018@inbox. ru
Annotatsiya. Maqolada yer osti kon lahimlarida konturli portlatish texnologiyalarining samaradorligini oshirishga qaratilgan tadqiqotlar yoritilgan. Mualliflar shpurlar orasidagi masofa va yaqinlashish koeffitsientiningportlash jarayoniga ta'sirini tahlil qilib, kontur zaryadlarini optimallashtirish usullarini ishlab chiqqanlar. Tajribalar davomida tog' jinslarining qattiqligi va portlovchi moddalarning turi hisobga olingan. Natijalar kon lahimlarida portlatish ishlarini yanada samarali tashkil qilish imkonini beradi.
Kalit so'zlar: konturli portlatish, shpurlar masofasi, yaqinlashish koeffitsienti, tog' jinslari, portlash mahsulotlari.
ВЛИЯНИЕ РАССТОЯНИЯ МЕЖДУ КОНТУРНЫМИ ШПУРАМИ И КОЭФФИЦИЕНТОМ ПРИБЛИЖЕНИЯ ШПУРЫ НА ЭФФЕКТИВНОСТЬ
КОНТУРНЫХ ВЗРЫВОВ
Нурхонов Хусан Алмирза угли Бакиров Гайрат Халикбердиевич
Каршинский инженерно-экономический институт, доцент Доцент кафедры «Горное дело» Алмалыкского филиала
кафедры геологии и горного дела, к.т.н. (PhD), Карши, Ташкентского государственного технического университета
Узбекистан имени Ислама Каримова, Алмалык, Узбекистан
Аннотация. В статье освещены исследования, направленные на повышение эффективности технологии контурного взрывания в подземных горных выработках. Авторы проанализировали влияние расстояния между шпурами и коэффициента сближения на процесс взрыва и разработали методы оптимизации контурных зарядов. В ходе экспериментов учитывались твердость горных пород и тип взрывчатых веществ. Результаты позволяют более эффективно организовывать взрывные работы в горных выработках.
Ключевые слова: контурное взрывание, расстояние между шпурами, коэффициент сближения, горные породы, продукты взрыва.
INFLUENCE OF THE DISTANCE BETWEEN CONTOUR HOLES AND THE HOLE APPROACH COEFFICIENT ON THE EFFICIENCY OF CONTOUR
BLASTS
Nurkhonov Khusan Almirza ugli Bakirov Gayrat Kholiqberdievich
Karshi Engineering-Economics institute, Associate Professor, Associate Professor, Department of Mining, Almalyk Branch of
Department of Geology and Mining, Doctor ofPhilosophy (PhD), Tashkent State Technical University named after Islam Karimov, Karshi, Uzbekistan Almalyk, Uzbekistan
Abstract. The article highlights research aimed at improving the efficiency of contour blasting technology in underground mine workings. The authors analyzed the influence of the distance between boreholes and the convergence coefficient on the blasting process and developed methods for optimizing contour charges. The experiments considered the hardness of rocks and the type of explosives. The results enable more efficient organization of blasting operations in mine workings.
Keywords: contour blasting, borehole distance, convergence coefficient, rocks, explosion products.
Kirish. Burg'ilash-portlatish ishlari sifatining muhim ko'rsatgichlaridan biri, lahimlar chegaralari va konturlarining aniqligi hisoblanadi. Shu bilan bir qatorda loyihada ko'rsatilgan me'yorlardan chiqib, uzoq muddatli muhandislik inshootlarni qurish pay-tida ortiqcha qazilgan kon massasini ortish, qazilgan bo'shliqni to'ldiruvchi materiallar bilan to'ldirish kabi qo'shimcha ishlarni talab qiladi, bu esa sarf-xarajatlarni ortib ketishiga va ish sifatini pasayi-shiga olib keladi. Tog' jinsini massivdan ajratish va maydalash portlashning foydali ishi bilan bir vaqtda yon foydali qazilmani o'rab turgan yondosh jins-larni ham qisman qo'porishga olib keladi, bu esa aralashuvning ko'payishi, kon lahimlarida turg'un-likning yo'qolishiga, kon bosimining oshishiga, mustahkamlangich o'rnatish zarurligiga olib keladi, buning natijasida esa ishning narxi oshadi.
Adabiyot tahlili va metodlar. Turli konstruktiv va geologik sharoitlarda katta ko'n-dalang kesim yuzasiga ega bo'lgan kon lahimlarini o'tish hajmining o'sishi burg'ilash va portlatish ishlarida konturdan tashqari o'pirilishning haddan tashqari ko'p bo'lishini kamaytirish masalasi birin-chi o'rinda hisoblanadi.
Yuqorida aytib o'tilganidek, haddan tashqari o'pirilishnini kamaytirishning eng keng tarqalgan usuli bu bir-biriga yaqin zaryad usuli yordamida konturli portlatish texnologiyasidan foydalanish hisoblanadi.
Shu bilan birga, katta ko'ngalang kesim yuzasiga ega bo'lgan kon lahimlarini qurishda bir-biriga yaqin zaryadlar usulining asosiy parametr-larini aniqlash bo'yicha eksperimental ma'lumot-larning kamligi, massivning parchalanishi va ba'zi hollarda nomuvofiqligi, shuningdek, bu sohada na-zariy izlanishlarning yo'qligi, yer osti qurilishi amaliyotiga konturli portlashni joriy etishni qiyin ekanligi bilan kasb etadi.
Mahalliy va xorijiy tadqiqotchilar tomonidan kichik ko'ndalang kesim yuzasiga ega bo'lgan kon lahimi uchun olingan bir-biriga yaqin zaryadlar usulining parametrlari har xil turdagidagi ko'ndalang kesim yuzasiga ega bo'lgan kon lahimlari o'zaro ta'sir qilish sharoitlari farqi tufayli mexanik ravishda katta qismli ishlarga dastlabki eksperimental tekshiruv va tuzatishsiz o'tkazilishi mumkin emas.
Yer osti qurilishida bir-biriga yaqin zaryad usulini qo'llash bo'yicha mavjud xorij tajribasidan ham to'liq foydalanib bo'lmaydi, chunki konning har qanday o'ziga xos texnik shartlari uchun odatda qattiq monolitik jinslarda eksperimental ma'lu-motlar asosida olingan parametrlarga asoslanadi.
Lahim devorlari va shipdagi massivdan ajralib ko'chgan jinslar hajmi va kontur tashqarisida ko'chish ehtimoli bo'lgan jinslar minimal o'l-chamda bo'lishi ta'minlanadi va 1 m o'tiladigan lahimni tannarxini qisqartirish imkonini beradi.
Shu sababli, bir-biriga yaqin zaryadlar usuli parametrlarining ushbu shartlarga bog'liqligini va ularning o'zaro bog'liqligini o'rnatishga imkon beradi shuningdek, turli xil kon-geologik sharoitlarda bir-biriga yaqin zaryadlar usuli asosiy parametrlari, uni yer osti qurilishi amaliyotiga yanada joriy etish uchun bir qator eksperimentlarni o'tka-zish zarur bo'lib tuyuladi.
Natijalar. Kontur shpurlari orasidagi optimal masofani aniqlashga qaratilgan tajribalarning birin-chi bosqichi kam yoriqli qumtoshlar qatlamlarida o'tkazildi. Professor M.M. Protodyakonov shkalasi bo'yicha tog' jinsinig qattiqlik koeffitsienti f=9, tog' jinslarining siqilishga qarshilik kuchi 840-960 kg/sm2 ni tashkil qiladi. Ishni boshlashdan oldin, qurilish maydonchasida mavjud bo'lgan portlovchi moddalar va portlatish uskunalarining assortimentini hisobga olgan holda, masofa bo'yicha mos
yozuvlar panjarasiga o'rnatilgan va 5 ta PJV-20 ammonit patronidan iborat konturli shpurlar uchun bir-biridan 10 sm masofada planka o'lchamli qoplovchi ishlab chiqilgan (1 -rasm). Patronlar o'rtasida portlashni o'tkazish uchun zaryad bo'ylab DSh ipi yotqizildi. Tajriba boshlanishidan oldin, portlovchi moddalar saqlanadigan joyda port-lashning to'liqligi uchun tavsiflangan tuzilishdagi 5 ta zaryad sinovdan o'tkazildi. Boshlanish KPM-1 portlatish moslamasidan sekin harakatlanadigan №7 (sekinlashuv vaqti 0,5 s) elektr detonatorlari tomonidan amalga oshirildi. Barcha zaryadlar to'liq portladi.
1 -jadvaldan ko 'rinib turibdiki, lahimning loyiha chizig'iga eng katta yaqinlashishi a=80-90 sm da olingan, a>90 sm bo'lganida, ortiqcha o'pirilish bo'lgan: bu portlashning kuchi bilan bog'liq ikkita bir-biriga yaqin shpur zaryadlarining portlashi ular orasidagi selikni bartaraf etish uchun yetarli bo'lmaydi.
Oxirgi taxminni qo'llab-quvvatlash uchun, keyingi tajribalarda, 3-4 ta shpurni 30-40 santimetrga yaqinlashtiradigan bo'lsak, shiftning qisqa qismida portlovchi moddaning kontsen-tratsiyasining ortishi tufayli ayrim hollarda qo'shni shpurdan portlovchi moddani chiqishi va havoda portlash sodir bo'ldi.
250 100 250 100 250 100 250 100 250
1-rasm. Inert ajratgichlar va DSh bilan elektron zaryadlash tuzilishl
Shunday qilib, portlash paytida loyiha kontu-ridan eng kichik og'ish a=70 dan 90 sm gacha bo'lgan qiymatiga ega bo'ldi, bu esa ushbu qiymatlarni ushbu kon lahimlari uchun burg'ilash ishlarining ishchi holatdagi portlariga joylash-tirishga imkon berdi.
Tajribali portlashlarni amalga oshirish jara-yonida eksperimental ish uslubiga muvofiq, am-
monit kontur zaryadlarida bir xil zaryad ko'rini-shidagi boshqa turdagi portlovchi modda bilan almashtirildi. O'zgartirish portlovchi modda quv-vatining kontur shpurlari orasidagi masofaga ta'si-rini aniqlash uchun amalga oshirildi.
Kontur shpurlari orasidagi optimal masofani aniqlash bo'yicha tajribalarning aksariyati lahim-larni qurishda ushbu tog' jinslarining keng tarqalishi tufayli f=8 bo'lgan jinslarida o'tkazildi. a ning optimal qiymati quyidagi jinslar uchun aniqlandi: alevrolitlar qatlamlari bo'lgan qumtoshlar, kalsit sementida qattiq ohaktoshlar va gil inkluzivli ohaktoshlar. Tajribalar natijalarini taqqoslash shuni ko'rsatdiki f=6 bilan barcha jinslar uchun a qiymati haqiqiy qiymatga ega (o'lchov aniqlik chegarasi - 5 sm). Barcha tajribali portlashlarda ammonitning kontur zaryadlari ishlatilgan.
Quyidagi 3-rasmda ortiqcha o'pirilishi bo'l-gan qattiqligi f=9 jinslarning kontur shpurlari
orasidagi masofaga bog'liqligi grafigi keltirilgan.
3-rasm Ortiqcha o'pirilisM bo'lgan qattiqligif=9 jinslarning kontur shpurlari orasidagi masofaga bog'liqligi
Yuqoridagi grafikdan ko'rinib turibdiki, loyiha chizmasidan lahimning eng kichik og'ishi a=90-100 sm bo'lib, a<90 sm da birinchi navbatda kichik qidiruv ishlari amalga oshirildi, keyin esa shpurlarning yaqinlashishi bilan ortiqcha o'piri-lishning sezilarli darajada buzilishi 18-20 sm gacha bo'lgan uzilishlar va lahim devorlarining shiftini kontur zaryadlari joylashgan joyda va devorlarini mustahkam tog' jinsiningning juda ehtiyotkorlik bilan yig'ishni talab qiladi.
Quyidagi 4-rasmda tog' jinsi qattiqligi f=8
bo'lganda kontur shpurlari orasidagi masofaning ortiqcha o'pirilish o'lchamlariga bog'liqligi grafigi keltirilgan.
6d 70 3o go 11 aTsni
Kontur shpurlari orasidagi inusofa. $m
4-rasm Tog'jinsi qattiqligif=8 bo'lganda kontur shpurlari orasidagi masofaning ortiqcha o'pirilish o'lchamlariga bog'liqligi.
Yuqoridagi grafik shuni ko'rsatadiki, shpurlar orasidagi eng kichik masofa yuqoridagi o'rtacha qattiqqlik doirasida o'rnatilishi kerak. Ma'lum bir tog' jinsining qattiqlik koeffitsienti uchun grafikka ko'ra, a ning maksimal qiymati kontur shpurlari uchun burg'ilash tezligini kamaytirish uchun aniq-lanadi. Shu bilan birga, kontur shpurlari uchun portlovchi moddalarning darajasi tanlangan bo'lib, ushbu shartlar uchun eng samarali hisoblanadi. Diametri 20 mm bo'lgan patronlarda ammonit uchun lahim konturining egri chiziqlarning yuqori qismi taxminan qattiq jinslardan kata ko'ndalang kesim yuzali tunnellarni qurish uchun eksperimental ma'lumotlarning yetishmasligi sababli (kesilgan chiziq) berilgan va qo'shimcha tekshirishni talab qiladi. Shuni ta'kidlash kerakki, egri chiziqlardan birining tanlangan qiymati zich, kam singan jinslar uchun maqbuldir. Agar massivda qo'porilishlar bo'lsa, a qiymati tuzatiladi (odatda pastga qarab).
Quyidagi 5-rasmda tog' jinsi qattiqligi f=10-11 bo'lganda kontur shpurlari orasidagi masofaning ortiqcha o'pirilish o'lchamlariga bog'liqligi grafigi keltirilgan.
Eksperimental portlashlarni ma'lumotlarni qayta ishlash eng kichik kvadratlar usuli bilan amalga oshirildi. Konturli shpurlar orasidagi maso-fani o'zgartirish oralig'i 5 sm deb qabul qilinadi, shu bilan haqiqiy qiymatlar soni a kerakli aniqlikka yaxlitlanadi.
Chet elda konturni portlatish texnologiyasidan foydalanish amaliyoti katta ko'ndalang kesim yuza-ga ega tunnellarni qurishda yaqinlashish koeffit-sientining qiymati (Ksb), ya'ni. a/Wk portlashdan keyin tog' jinsini tashish kattaligiga va tosh qirralarning balandligiga ta'sir qiladi [10]. Bir qator tadqiqotchilar tomonidan olib borilgan eksperi-mental ishlar ham bu fikrni tasdiqlaydi [22, 21]. Shunday qilib, burg'ilash va portlatish ishlari pasportini yaratish uchun kontur shpurlari orasidagi ma'lum bo'lgan optimal masofada Wk qiymatini topish vazifasi muhim hisoblanadi.
5-rasm Tog'jinsi qattiqligi f=10-11 bo'lganda kontur shpurlari orasidagi masofaning ortiqcha o'pirilish o'lchamlariga bog'liqligi.
Ish ikki bosqichda amalga oshiriladi. Birinchi davrda f=3 ga ega bo'lgan jinslardagi ortiqcha tortishish qiymatining Ksb qiymatiga bog'liqligi tekshiriladi. Ikkinchi davrda konturni portlatish texnologiyasini joriy etish natijasida olingan oldingi ma'lumotlar materiallari asosida Ksb qiymatining jinsning qattiqligiga bog'liqligi aniqlandi.
Quyidagi 6-rasmda ortiqch o'pirishning shpurlarning bir-biriga yaqinlashish Ksb koeffit-siyentiga f qattiqlik koeffitsientni doimiy deb olgan-dagi bog'liqlik grafigi keltirilgan.
Tadqiqotning birinchi davri ko'ndalang kesim yuzasi 67 m2 bo'lgan lahimda (zich qumtoshlarda (f=6) tektonik kelib chiqishning ahamiyatsiz sonli yoriqlari bilan o'pirilgan) o'tkazildi.
Tajriba shartlari: a=100 sm, kontur zaryadi-ning tuzilishi - DSH qistirmalari bilan. Tajribalar jarayonida Wk ning doimiy qiymatida sun'iy ravishda quyidagi qiymatlar o'rnatildi: 80; 90; 110; 120; 130 sm, ya'ni Ksb yondashuvining qiymati mos ravishda 1,25, 1,10, 0,91, 0,83, 0,77 ni tashkil etdi.
Kontur shpurlari orasidagi selik ustuniga portlash to'lqinlarining ta'siri nuqtai nazaridan maqbul qiymatni tahlil qilish shuni ko'rsatadiki, ikkita qo'shni burg'ilash shpurida kontur zaryad-larining bir vaqtning o'zida portlashi bilan kontur chizig'i bo'ylab bo'shliq olish kerak, oldingi ketma-ketlikdagi zaryadlarning portlashi natijasida hosil bo'lgan ochiq tekislikka portlash to'lqinlari kontur shpurlari orasidagi masofaning ^ dan katta bo'lishi kerak, ya'ni, portlash to'lqinlarining doimiy tar-qalish tezligida Ксб = .
Л. см.
\
\
\
\
¡XT olScTo i.o \ n Tâ Qisqa o'pirilish 6-rasm. Ortiqch o'pirishning shpurlarning bir-biriga yaqinlashish Ksb keoefftsientiga f qattiqlik koeffitsientni doimiy deb olgandagi bog'liqlik grafigi.
Biroq, zaryadlovchi detonatorlarning javob vaqtida tarqalish mavjudligi kontur shpurlari orasidagi portlash to'lqinining yo'lini qiymatga oshi-rishga olib kelishi mumkin. Keyin konturli shpurlar orasidagi seliklar oralig'ining parchalanish holatini quyidagicha yozish mumkin ko'rinadi: Wk> a yoki, a/Wk ni Ksb bilan almashtirib, bizda: Ksb <1 bo'ladi.
Quyidagi 7-rasmda optimal Ksb qiymatining tog' jinsiga qattiqligiga bog'liqligi grafigi ko'rsa-tilgan. Grafikdan ko'rinib turibdiki, tekshirila-yotgan koeffitsientning kichikroq qiymati qattiqligi yuqori bo'lgan jinslarga to'g'ri keladi va aksincha. Buni tog' jinsi qattiqligining oshishi bilan ushbu koeffitsientga kiritilgan a qiymatining pasayishi bilan izohlash mumkin.
Yuqoridagi grafikni hisobga olib shuningdek, ushbu ikki qiymat o'rtasidagi bog'liqlik korrel-yatsion xarakterga ega ekanligini ko'rsatadi. Nuqta-larning sezilarli tarqalishi shuni ko'rsatadiki, Ksb
qiymatiga ko'plab tabiiy sharoitlar ta'sir qiladi, ularni hisobga olish mumkin emas, shuning uchun rasmda ko'rsatilgan egri chiziqdan loyihaviy hisob-kitoblari uchun foydalanish maqsadga muvofiq emas.
o.8 0.9 1.0 1.1 Jifl.
7-rasm Ksb qiymatining tog 'jinsiga qattiqligiga bog'liqligi.
Burg'ilash va portlatish ishlari pasportini loyihalashda Wk qiymatini aniqroq tanlash ikkita chegaradosh toifadagi kategoriyalar uchun o'rtacha ma'lumotlar asosida tuzilgan 1-jadvalga muvofiq amalga oshirilishi mumkin.
1-jadval
Tog' jinslarining qattiqligi va Ksb koeffitsientining qiymatlari (Prof. M.M. Protodyaknov shkalasi bo'yicha)
Prof. M.M.Protodyaknov shkalasi bo'yicha tog' jinslarining qattiqligi, f 6-7 8-9 10-12
Ksb qiymati 1,1 1,0 0,8-0,75
Xulosa. Amalga oshirilgan ishlar natijasida har xil portlovchi moddalar uchun jinslarning qattiqligidan, bir qator portlovchi moddalar uchun har xil kuchga ega jinslarda optimal zaryadlash koeffitsientidan kelib chiqqan holda kontur bur-g'ilash shpurlari orasidagi masofani grafik jihatdan aniqlashga imkon beradigan empirik bog'liqliklar qo'lga kiritildi. Ushbu bog'liqlik zaryadlash koeffit-sienti va tog' jinsi qattiqligiga va kutilayotgan or-tiqcha zaryad miqdoriga bog'liq ravishda kutilayotgan ortiqcha o'pirilishning ko'tarilish qiymati kontur zaryadlaridagi detonatorning sekinlashuv vaqti bilan bog'liqligini ifodalaydi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. Нурхонов X.A. Результаты исследования характера распределения напряжений вокруг зарядов сложной конструкции // Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. - Vol. 2. - Issue 5/2. - Tashkent, 2022. - pp. 756-760. ISSN 2181-1784 (SJIF 2022: 5.947).
2. Нурхонов X.A., Мислибаев И.Т., Назаров З.С. Обоснование конструкций шпурового заряда для контурного взрывания при проходке горизонтальных подземных выработок // Инновационные технологии. - Карши, 2022. - №3. - С. 3-6. (05.00.00; №38).
3. Мислибаев И.Т., Нурхонов Х.А. Методика расчета параметров для гладкого взрывания для обеспечения сохранности проектного контура в условиях рудника Каракутан // Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. - Vol. 2. - Issue 9. - Tashkent, 2022. - pp. 412-421. ISSN 2181-1784 (SJIF 2022: 5.947).
4. Андреев Р.Е. Повышение эффективности контурного взрывания при проходке горных выработок глубоких горизонтов подземных рудников // Дисс...канд. тех.наук.-Санкт-Петербург, 2009. -137 с.
5. Фугзан М.И. Изучение действия взрыва в предварительно напряженной среде // Физико-технические исследования разработки и обогащения руд. М.: 1973 . -248 с.
6. Nurkhonov Kh.A., Misliboev I.T. Design of contour explosion parametrs // Web of scientist: international scientific research journal. - Indonesia, Nov., 2022. - Vol. 3. - Issue 11. (WoS) - pp. 605-611. ISSN: 2776-0979 (SJIF 2022: 5.949).
7. Нурхонов Х.А. Способы снижения интенсивности выбросов породы с использованием зарядов специальной конструкции // Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. - Vol. 2. - Issue 6. - Tashkent, 2022. - pp. 536-540. ISSN 2181-1784 (SJIF 2022: 5.947).
8. Нурхонов Х.А. Классификация методов контурного взрывания подземной разработки месторождений полезных ископаемых // Горный вестник Узбекистана. - Навои, 2019. - №4.
- С. 55-56 (05.00.00; №7).
9. Нурхонов Х.А., Каримов Ё.Л., Хужакулов А.М., Латипов З.Л. Методика расчета параметров контурного взрывания предварительного щелеобразования // Горный вестник Узбекистана.
- Навои, 2020. - №2. - С. 83-86 (05.00.00; №7).
10. Akbarov T.G., Toshtemirov U.T., Nurkhanov Kh., Khojakulov A. Recommended Support Structures for Excavations in Difficult Mining and Geological Conditions // International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology (IJARSET). - India, February 2020. - Vol. 7. - Issue 2. - pp. 12798-12802 (05.00.00; №8).
11. Nurxonov X.A., Mansurova S.A. Qisqa muddatli portlash sodir bo'lganda tog' jinslarining buzilish radiusini aniqlash orqali burg'ulash-portlatish ishlari pasporti parametrlarini ishlab chiqish // Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. - Vol. 1. - Issue 1. -Tashkent, 2021. - рр. 147-150. ISSN 2181-1784 (SJIF 2021: 5.423).
12. Нурхонов X.A. Результаты исследования характера распределения напряжений вокруг зарядов сложной конструкции // Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. - Vol. 2. - Issue 5/2. - Tashkent, 2022. - pp. 756-760. ISSN 2181-1784 (SJIF 2022: 5.947).
13. Нурхонов X.A., Мислибаев И.Т., Назаров З.С. Обоснование конструкций шпурового заряда для контурного взрывания при проходке горизонтальных подземных выработок // Инновационные технологии. - Карши, 2022. - №3. - С. 3-6. (05.00.00; №38).
