ԱԶԳԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԻ ՎԵՐԱՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ (հնարավոր իրավիճակների կանխատեսումը) Текст научной статьи по специальности «Электротехника, электронная техника, информационные технологии»

ԱԶԳԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅԱՆ ԱՊԱՀՈՎՄԱՆ ԳՈՐԾԸՆԹԱՑԻ ՎԵՐԱՀՍԿՈՂՈՒԹՅՈՒՆԸ (հնարավոր իրավիճակների կանխատեսումը)

Սյունիք Թադեոսյան

Քաղաքակրթությունների գոյատևման բոլոր փուլերում կյանքի, բարօրության և անվտանգության բարձր մակարդակի ապահովումը կարևորագույն նպատակ է հանդիսացել: Հոդվածում փորձ է արվել ներկայացնել ազգային անվտանգության ապահովման գործընթացում մեծ կարևորություն ունեցող վերահսկողության և հնարավոր իրավիճակների կանխատեսման իրականացման հայեցակարգային դրույթները:

Աշխարհաքաղաքական ներկայիս իրավիճակում առաջ են գալիս յուրաքանչյուր ազգի ու պետականության գոյատևմանը և մրցունակ զարգացմանը խոչընդոտող բազմաթիվ վտանգներ և սպառնալիքներ։ Դա ստիպում է հասարակական կյանքի կենսագործունեության կառավարման հիմքում դնել այդ սպառնալիքների բացահայտման, կանխման և այդ ընթացքում առաջացող հնարավոր բացասական ազդեցությունների ու հետևանքների վերացման խնդիրների լուծումը և առաջադրում է այնպիսի կառուցվածքային հիմնախնդիրներ, ինչպիսիք են տարածաշրջանային և համաշխարհային մակարդակներում ազգային համակարգերի տեղի ու դերի որոշումը և պահպանումը: Նշված վտանգների և սպառնալիքների դիմակայման համար ազգը պետք է ունենա իր կենսաձևին համապատասխան ազգային անվտանգության (ԱԱ) ապահովման արդյունավետ համակարգ:

Հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ԱԱ ապահովման հիմնական պատասխանատվությունը դրված է պետության' որպես քաղաքական համակարգի կենտրոնական ինստիտուտի վրա, ակնհայտ է, որ ազգային անվտանգության առջև ծառացած խնդիրները հաջողությամբ լուծելու համար առաջին հերթին անհրաժեշտ է ունենալ բարձր արդյունավետությամբ և արհեստավարժությամբ աչքի ընկնող պետական կառավարման համակարգ' օժտված պետական կառավարչական որոշումների ընդունման, գործարկման և վերահսկման արդյունավետ մեխանիզմներով:

79

Ս.Թադեոսյաե

<21-րդ ԴԱՐ», թիվ 1 (19), 2008թ.

ԱԱ ապահովման գործընթացը դիտարկելով որպես կառավարման գործընթաց նախ խնդիր է առաջանում ապահովել վերջինիս իրականացմանն անհրաժեշտ հիմնական գործառույթների առաջնահերթությունն ու ամբողջականությունը: Հիմք ընդունելով կառավարման գործառույթների տարանջատման դասական մոտեցումը' ԱԱ կառավարման հիմնական փուլերը կարելի է ներկայացնել հետևյալ կերպ [1]'

• ԱԱ հիմնարար արժեքների և նրա դեմ ուղղված սպառնալիքների բացահայտում ու հստակեցում,

• ԱԱ համակարգի բաղադրամասերի առանձնահատկությունների և դրանց միջև առկա կապերի բացահայտում,

• ԱԱ ապահովման համար անհրաժեշտ ինստիտուցիոնալ համակարգի և գործունեության ուղղությունների հստակեցում,

• ԱԱ ապահովման գործընթացի վերահսկողություն և իրավիճակի կանխատեսում:

Այսպիսով, վերահսկողությունն ու կանխատեսումը ԱԱ իրականացման գործընթացի եզրափակիչ գործառույթներն են, և հենց դրանք էլ պարբերականություն են հաղորդում ԱԱ կառավարման ողջ գործընթացին: Այս փուլն առավել մեծ կարևորություն է ձեռք բերում հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ԱԱ ապահովումը պետք է իրականացվի առաջին հերթին բոլոր սպառնալիքների, նպատակների ու առաջեայեություեեերի վերհանման և հստակեցման, ինչպես նաև դրանց վրա հիմնված ԱԱ ռազմավարության մշակման և համապատասխան գործառույթների հետևողական իրականացման միջոցով ու կրի ցիկլիկ բնույթ:

Այսինքն նշված գործառույթների ապահովման համար անհրաժեշտ է իրականացնել ԱԱ համակարգի վրա ազդող գործոնների շարունակական (պարբերական) մոնիթորինգ, որը վերլուծության ձևերի և ընթացակարգերի համալիր է, ինչն ապահովում է կանխորոշված, սահմանափակ քանակի ցուցանիշների պարբերական դիտարկում, ամրագրում և վերլուծություն:

Ուսումնասիրության օբյեկտի բնույթից կախված մոնիթորինգի իրականացման համար հիմք են հանդիսանում սոցիալական կառավարման, ինֆորմատիկայի, մաթեմատիկական և տնտեսագիտական վիճակագրության, կանխատեսման և վերլուծության տեսությունների հիմնադրույթները [2, с. 481]: Մոնիթորինգային հետազոտություններն առավել հաճախ օգտագործվում են բաղադրամասերի ներքին կապերի և հարաբերությունների մեծ բարդությամբ աչքի ընկնող համակարգերի ուսումնասիրության ժամանակ:

80

<21-րդ ԴԱՐ», թիվ 1 (19), 2008թ.

Ս.Թադևոսյաե

ԱԱ-ե հենց այդպիսի համակարգ է, որն իր վրա է կրում արտաքին և ներքին միջավայրերի բազմաթիվ գործոնների ազդեցությունը' պայմանավորված հասարակական և պետական ինստիտուտների, ինչպես նաև մարդկային գործունեության հետ: ԱԱ մոնիթորինգը պետք է ուղղված լինի ԱԱ ապահովման գործնական նպատակների, սպառնալիքների և փոփոխությունների ընթացիկ, միջին և հեռանկարային կանխատեսումների իրականացմանը, ինչպես նաև առաջարկի մեթոդներ դրանց դիմակայելու և հօգուտ երկրի օգտագործելու համար: Փաստորեն, ԱԱ ապահովման գործընթացի մոնիթորինգը ոչ միայն գործիք է ազգի և պետության արտաքին ու ներքին սպառնալիքներից ու վտանգներից պաշտպանվածության ուսումնասիրության և գնահատման համար, այլ նաև ազգային անվտանգության ապահովմանն ուղղված որոշումների կայացման գիտական հիմք: ԱԱ մոնիթորինգի հիմնական մեթոդներն են'

• գործոնային վերլուծությունը,

• համակարգային վերլուծությունը,

• բովանդակային վերլուծությունը,

• ԱԱ մոնիթորինգի ցուցանիշների ներառումը գործադիր իշխանության մարմինների վիճակագրական և այլ հաշվետվություններում,

• պետական կառավարման մարմիններում մշակված ԱԱ-ին վերաբերող տեղեկատվական-վերլուծական տվյալների օգտագործումը:

ՀՀ ԱԱ մոնիթորինգի միջոցով պետք է իրականացվի ՀՀ ԱԱ-ի վրա ազդող հիմնական գործոնների ուսումնասիրություն և վերլուծություն' ԱԱ ռազմաքաղաքական, սոցիալ-տնտեսական և տեղեկատվական ենթահամակարգերի վրա ազդող կառավարչական որոշումների հետևանքների կանխատեսման և ԱԱ տեսանկյունից պետական կառավարման համակարգի կատարելագործմանն ուղղված առաջարկների մշակման նպատակով: Այսպիսով, ԱԱ մոնիթորինգի արդյունքները պետք է ծառայեն'

• ԱԱ սպառնալիքների և վտանգների վերհանմանը, դրանց աճի և ոչ ցանկալի փոփոխությունների միտումների կանխորոշմանն ու դրանց դիմակայման և չեզոքացման միջոցների որոշմանը,

• երկրի պետական քաղաքական ղեկավարության կողմից տարբեր ոլորտներում ընդունվող ԱԱ ապահովմանն ուղղված որոշումների հիմնավորմանը,

• ԱԱ ապահովման ինստիտուցիոնալ-գործառութային մոդելի և ԱԱ ապահովման համակարգի կատարելագործմանն ուղղված առաջարկությունների մշակմանը,

81

Ս.Թադեոսյաե

<21-րդ ԴԱՐ», թիվ 1 (19), 2008թ.

• ԱԱ ոլորտում ընդունված որոշումների սոցիալական հետևանքների կանխատեսումների իրականացմանը' հասարակական գիտակցության կառավարման արդյունավետության տեսանկյունից:

Կապված 2007թ. ընդունված ԱԱ ռազմավարության ընդունման հետ ՀՀ ԱԱ ապահովման գործընթացը տեղափոխվել է որակապես նոր հարթություն: Ի կատարումն «ԱԱ ռազմավարությունը հաստատելու մասին» ՀՀ նախագահի հրամանագրի (ՆՀ-37-Ն) ՀՀ կառավարությունը սկսել է ԱԱ ռազմավարության ապահովմանն ուղղված պետական գերատեսչությունների իրականացնելիք գործողությունների ծրագրերի մշակման և հաստատման գործընթացը [3]:

Ներկայումս ՀՀ ԱԱ ապահովման տեսանկյունից կարելի է բացթողում համարել այն, որ ԱԱ ապահովման գործընթացի մոնիթորինգը դրված չէ համակարգային հիմքերի վրա: Այսինքն դեռևս չի ստեղծվել ԱԱ մոնիթո-րինգ իրականացնող մարմին' համապատասխան ռեսուրսներով ու լիազորություններով, որը կկարողանա համակարգել ԱԱ-ին վերաբերող տեղեկատվության հավաքագրման գործընթացը և դրանց վերլուծության արդյունքները ներկայացնել ԱԱ ապահովմանն ուղղված կառավարչական որոշումների ընդունման գործընթացում ներգրավված պաշտոնատար անձանց: Հաշվի առնելով ԱԱ ապահովման համար անհրաժեշտ ռեսուրսների սահմանափակ լինելը կարելի է ասել, որ այս խնդիրն առավել մեծ կարևորություն ունի նշված ռեսուրսների խնայողության և արդյունավետ օգտագործման տեսանկյունից: ԱԱ մոնիթորինգը հնարավորություն կտա հստակեցնել տվյալ ժամանակահատվածում ԱԱ ապահովման առաջնահերթու-թյունները և ըստ այդմ կատարել ռեսուրսների համապատասխան բաշխում: ԱԱ մոնիթորինգի վերահսկողական գործառույթները թույլ կտան նաև հնարավորինս խուսափելով ԱԱ ապահովման գործընթացում առկա գործառութային կրկնություններից' բարձրացնել դրանց արդյունավետությունը և ապահովելով այդ գործառույթների լիարժեք իրականացում' բարձրացնել ԱԱ ապահովման մակարդակը:

Այսպիսով, մոնիթորինգը, ԱԱ ապահովման գործընթացի ուսումնասիրության մեթոդ լինելով, ժամանակի պահանջ է: Մոնիթորինգի իրականացումը տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և մաթեմատիկական, համակարգային ու գործոնային մոդելավորման կիրառման հիման վրա կտրուկ կբարձրացնի ԱԱ մակարդակը:

ԱԱ ապահովման մոնիթորինգի իրականացման համար անհրաժեշտ

82

<21-րդ ԴԱՐ», թիվ 1 (19), 2008թ.

Ս.Թադևոսյաե

է կատարել մի շարք կազմակերպչական և գիտամեթոդական քայլեր, մասնավորապես.

• իրականացնել գիտահետազոտական աշխատանքների համալիր' ուղղված անվտանգության միջավայրի հնարավոր փոփոխությունների սցենարների մշակմանը և կուտակմանը,

• անվտանգության միջավայրի հնարավոր փոփոխությունների սցենարների շրջանակներում իրականացնել տարբեր մակարդակի անվտանգության ապահովման մաթեմատիկական մոդելների մշակում և կուտակում,

• իրականացնել իմիտացիոն մոդելավորման գործիքային համալիրի շրջանակներում տարբեր մոդելների կիրառման համար անհրաժեշտ ծրագրերի մշակում և կուտակում,

• մշակել ԱԱ տարբեր ոլորտների անվտանգության ապահովման մակարդակը բնութագրող քանակական և որակական ցուցանիշների համակարգ:

Նշված քայլերի իրականացման համար, անկասկած, անհրաժեշտ է միջգերատեսչական կոորդինացնող մարմին, որպիսին, մեր կարծիքով, կարող է հանդես գալ ՀՀ նախագահին առընթեր ԱԱ խորհուրդը' իր աշխա-տակազմով: Դրա համար, նախևառաջ, անհրաժեշտ է ԱԱ խորհրդի աշխա-տակազմին, բացի ԱԱ խորհրդի աշխատանքների կազմակերպման գործառույթներից, օրենսդրորեն վերապահել նաև ԱԱ ապահովման գործընթացի մոնիթորինգի իրականացման լիազորություններ և որպես գործունեության հիմնական նպատակ ամրագրել ԱԱ ապահովմանն ուղղված տեղեկատվական-վերլուծական աշխատանքների իրականացումը:

Այսինքն կարելի է ասել, որ ԱԱ ապահովման համար անհրաժեշտ կառավարչական ներգործությունը, հիմնված լինելով պետական իշխանության վրա, պետք է ապահովված լինի տեղեկատվական-վերլուծական աշխատանքով, որն էլ, մեր կարծիքով, պետք է իրականացնի ԱԱ խորհուրդը: ԱԱ ապահովման մոնիթորինգի իրականացման գործառույթի պատվիրակումը ԱԱ խորհրդին գիտական և համակարգային հիմքերի վրա կդնի պետական կառավարման գործընթացը տարբեր ոլորտներում ընդունվող կառավարչական որոշումների արդյունավետության տեսանկյունից և հնարավորություն կընձեռի համաձայնեցնել, համակարգել և իրականացնել դրանք' ԱԱ համակարգի առավել արդյունավետ պաշտպանության նպատակով:

83

Ս.Թադեոսյաե

<21-րդ ԴԱՐ», թիվ 1 (19), 2008թ.

ԱԱ մոեիթորիեգը պետք է իրականացվի հետևյալ հիմնական ուղղություններով'

• ԱԱ ապահովման գործընթացի զարգացման սցենարների մշակում և կանխատեսումների իրականացում,

• ԱԱ վտանգների ու սպառնալիքների չեզոքացմանն ուղղված արդյունավետ առաջարկությունների մշակում,

• ժամանակի իրական ռեժիմում ԱԱ ապահովման մակարդակի գնահատում,

• ՀՀ ազգային շահերի և այլ երկրների ու միջազգային կազմակերպությունների շահերի համադրման տեսանկյունից ընթացիկ տեղեկատվության վերլուծություն և մշակում,

• իրավաօրենսդրական ակտերի, նախագծերի փորձաքննություն ԱԱ տեսանկյունից:

Արդյունքում ԱԱ մոնիթորինգի սխեման կարելի է ներկայացնել որպես հիերարխիկ կառուցվածք, որի բարձրագույն օղակը վերահսկողա-կան-խորհրդատվական մարմինն է, որին ԱԱ ապահովման գործընթացում ներգրավված պետական ինստիտուտները պետք է տրամադրեն համապատասխան տեղեկատվություն ԱԱ համակարգի վիճակի վերաբերյալ: Այդ տեղեկատվության վերլուծությունը թույլ կտա գնահատել, կանխատե-սել և համակարգել ԱԱ ապահովման գործընթացը և ընդհանուր առմամբ մշակել ԱԱ համակարգի զարգացման ռազմավարություն:

Այսպիսով, մոնիթորինգի ուսումնասիրության առարկա են հանդիսանում ԱԱ գործոնները, դրանց վերաբերյալ տեղեկատվությունը և փորձագիտական գնահատականները, ինչը նպատակ ունի բացահայտել ԱԱ սպառնալիքների ու վտանգների առաջնահերթությունները, ինչպես նաև կատարել ԱԱ վիճակի փոփոխությունների կանխատեսումներ: Նշված տեղեկատվական վերլուծական աշխատանքների իրականացման համար անհրաժեշտ է ստեղծել տեղեկատվական բազա, որը պետք է ներառի'

• ընթացիկ տեղեկատվություն ՀՀ ներքին և արտաքին անվտանգության, ինչպես նաև միջազգային անվտանգության վերաբերյալ,

• Ազգային վիճակագրական ծառայության կողմից մշակվող տեղեկատվությունը,

• ԱԱ հիմեախեդիրեերիե վերաբերող գիտահետազոտական աշխատանքների արդյունքները,

• ԱԱ-ի վրա ազդող գործոնների վերաբերյալ տրված փորձագիտական գնահատականներն ու վերլուծությունները,

84

<21-րդ ԴԱՐ», թիվ 1 (19), 2008թ.

Ս.Թադևոսյաե

• ԱԱ ապահովման գործընթացի գործոնային մոդելի միջոցով ստացված արդյունքների մեկնաբանում:

Արդյունքում' ԱԱ խորհրդի կողմից իրականացվող ԱԱ ապահովման գործընթացի մոնիթորինգի հիմնական խնդիրները կարելի է ներկայացնել հետևյալ տեսքով'

• ԱԱ հիմեախեդիրեերիե վերաբերող տեղեկատվության հոսքերի համակարգման միջոցով տեղեկատվության վերլուծություն և պահպանում,

• ԱԱ հիմնական գործոնների ու ցուցանիշների փորձագիտական գնահատում և ԱԱ ապահովման ինստիտուցիոնալ-գործառութային մոդելի ստեղծում և օպտիմալացում,

• ԱԱ ապահովման գործընթացի տարբեր սցենարների մշակում,

• ԱԱ ապահովման գործընթացի վրա ազդող հիմնական գործոնների, ցուցանիշների բազայի ստեղծում և պարբերական թարմացում,

• ԱԱ ապահովման մակարդակի բարձրացմանն ուղղված առաջարկների մշակում և այդ ուղղությամբ կանխատեսումների իրականացում,

• ԱԱ ապահովման առաջնահերթությունների սահմանման հիման վրա սպառնալիքների և վտանգների փոփոխության բացասական միտումների հայտնաբերում և նախազգուշացում,

• ԱԱ-ին վերաբերող որոշումների սոցիալական հետևանքների վերհանում:

Նշված խնդիրների իրականացման համար անհրաժեշտ է ունենալ ԱԱ խորհրդի աշխատակազմ համապատասխան կազմով և կառուցվածքով, որը հիմք ստեղծելով ԱԱ ապահովմանն ուղղված որոշումների կայաց-ման համար ԱԱ խորհրդին թույլ կտա համակարգել ԱԱ կառավարման գործընթացը: ԱԱ խորհրդի աշխատակազմի կառուցվածքի սխեման կունենա հետևյալ տեսքը'

85

00

Ծտ

Ս.Թադևոսյաե «21-րդ ԴԱՐ», թիվ 1 (19), 2008թ.

<21-րդ ԴԱՐ», թիվ 1 (19), 2008թ.

Ս.Թադևոսյաե

ՀՀ ԱԱխորհրդի աշխատակազմի հնարավոր կաոուցվածքը

ԱԱ խորհրդի աշխատակազմի կառուցվածքում ներառված են կառուցվածքային ստորաբաժանումներ' վարչություններ, բաժիններ և քարտուղարություն, ինչպես նաև աշխատակազմի ղեկավարին կից գիտական-խորհր-դատվական խորհուրդ:

Աշխատակազմը ղեկավարում է խորհրդի քարտուղարը, որն ունի երկու տեղակալ, որոնց պաշտոնի նշանակում և պաշտոնից ազատում է ՀՀ նախագահը' ԱԱ խորհրդի քարտուղարի առաջարկությամբ: Աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալները համակարգում են աշխատակազմի աշխատանքները, խորհրդի առջև դրված խնդիրների լուծման նպատակով' իրենց հանձնարարված բնագավառներում:

ԱԱ յուրաքանչյուր ենթահամակարգին (ռազմաքաղաքական, սոցիալ-տնտեսական և տեղեկատվական անվտանգություն) վերաբերող տեղեկատվության հավաքագրման, վերլուծության և պահպանման աշխատանքների կազմակերպման, ինչպես նաև ԱԱ ապահովման գործընթացի վրա ազդող հիմնական գործոնների բացահայտման, ցուցանիշների բազայի ստեղծման և պարբերական թարմացման համար աշխատակազմի կառուցվածքում ներառված են համապատասխանաբար ռազմաքաղաքական անվտանգության, սոցիալ-տնտեսական անվտանգության և տեղեկատվական անվտանգության վարչություններ:

Ռազմաքաղաքական վարչության մեջ ընդգրկված են արտաքին քաղաքականության և անվտանգության, պետական կառավարման ու ՏԻ և ռազմական անվտանգության բաժինները: Սոցիալ-տնտեսական վարչությունը ներառում է սոցիալական անվտանգության, տնտեսական անվտանգության և էներգետիկ անվտանգության բաժինները: Իսկ տեղեկատվական անվտանգության վարչության կազմում ընդգրկված են տեղեկատվական անվտանգության, գիտակրթական անվտանգության և հոգևոր-մշակու-թային անվտանգության բաժինները:

ԱԱ հիմնական գործոնների ու ցուցանիշների փորձագիտական գնահատման և ԱԱ ապահովման մոդելի մշակման ու օպտիմալացման, առաջ-նահերթությունների սահմանման հիման վրա ԱԱ ապահովման մակարդակի բարձրացմանն ուղղված առաջարկների մշակման և այդ ուղղությամբ գիտական հիմքի վրա կատարվող կանխատեսումների իրականացման համար աշխատակազմի կառուցվածքում ընդգրկված է նաև ռազմավարական պլանավորման և կանխատեսումների վարչություն: Այն ներառում է կանխատեսումների և վերլուծության, պլանավորման և մոդելավորման բաժինները:

87

Ս.Թադեոսյաե

<21-րդ ԴԱՐ», թիվ 1 (19), 2008թ.

ԱԱ ապահովման գործընթացը համապատասխան օրենսդրական դաշտով ապահովելու, ինչպես նաև առկա օրենսդրությունը ԱԱ ապահովման գործընթացի առաջեայեություեեերիե և նպատակներին համապատասխանեցնելու ուղղությամբ առաջարկությունների մշակման և ԱԱ խորհրդի որոշումների կիրարկումն ապահովելու համար աշխատակազմի կառուցվածքում ներառված է իրավաբանական վարչությունը, որի կազմում առկա են օրենսդրական բարեփոխումների և վերահսկողության ու իրավաօրենսդրական ակտերի փորձաքննության բաժինները:

Աշխատակազմի բնականոն գործունեության ապահովման համար անհրաժեշտ աշխատանքային պայմանների ու փաստաթղթաշրջանառու-թյան ապահովման, ԱԱ խորհրդի նիստերի կազմակերպման աշխատանքների իրականացման համար աշխատակազմն ունի նաև քարտուղարություն, որը գտնվում է աշխատակազմի ղեկավարի անմիջական ենթակայության տակ:

Աշխատակազմի գործունեության ընթացքում առաջացած հարցերի քննարկման և աշխատանքների գիտամեթոդական ապահովման համար աշխատակազմի ղեկավարին կից գործում է գիտական-խորհրդատվական խորհուրդ: Խորհուրդն իր աշխատանքներն իրականացնում է նիստերի միջոցով, որոնք հրավիրվում են ըստ անհրաժեշտության: Բացի խորհրդի մշտական անդամներից, որոնք ներկայացնում են ՀՀ նախագահի աշխա-տակազմը, ՀՀ ԱԺ-ը, ՀՀ կառավարությունը, ՀՀ ԳԱԱ-ն, քննարկվող հարցի առանձնահատկություններից կախված աշխատակազմի ղեկավարի առաջարկով գիտական-խորհրդատվական խորհրդի նիստերին կարող են հրավիրվել նաև տվյալ հարցին քաջատեղյակ այլ մասնագետներ:

Այսպիսով, մեր կողմից առաջարկված կառույցի ստեղծումը և հետագա զարգացումը պետք է հանդիսանա ՀՀ ԱԱ կառավարման համակարգի ձևավորման գործընթացի եզրափակիչ փուլը, որը նաև ցիկլայնություն կհաղորդի ԱԱ կառավարման ողջ գործընթացին:

Փետրվար, 2008թ.

88

<21-րդ ԴԱՐ», թիվ 1 (19), 2008թ.

Ս.Թադևոսյաե

Աղբյուրներ և գրականություն

1. «Մենեջմենթ» // Յու. Մ. Սուվարյանի ընդհանուր ղեկավարությամբ և խմբագրությամբ, «Տնտեսագետ», Ե., 2002։

2. Курдюмов С.П, Малинецкий Г.Г, Медведев ИГ, Митин НА, Нелинейная динамика и проблемы прогноза// Безопасность Евразии, №2, 2001.

3. «Հայաստանի Հանրապետության ազգային անվտանգության ռազմավարություն», «Հայկական բանակ» ռազմագիտական հանդեսի հատուկ թողարկում, 2007։

КОНТРОЛЬ ЗА ПРОЦЕССОМ ОБЕСПЕЧЕНИЯ НАЦИОНАЛЬНОЙ БЕЗОПАСНОСТИ (прогноз возможных ситуаций)

Сюник Тадевосян

Резюме

Любая страна должна иметь современную и гибкую систему национальной безопасности, которая позволит эффективно реализовать процесс обеспечения национальной безопасности (НБ). Эта система должна вовремя реагировать на новые вызовы с помощью использования мониторинговых исследований.

Мониторинг обеспечения НБ, по сути, является не только инструментом по изучению и оценке состояния защищенности жизненно важных интересов личности, общества и государства от внутренних и внешних вызовов, но и научной основой для принятия оптимальных решений по приоритетным направлениям обеспечения НБ страны.

89