КОМПЕТЕНЦИЯВИЙ ЁНДАШУВ АСОСИДА ТАЪЛИМ ОЛУВЧИЛАРНИНГ КРЕАТИВ ЦОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ
С. А. Тоштемирова Р. У. Иззатова
Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти
Аннотация: Маколада компетенциявий ёндашув асосида таълим олувчиларда креатив кобилиятларни ривожланганлигини аниклаш мезонлари ва механизмларини такомиллаштириш буйича тухталиб утилган.
Калит сузлар: ижодкорлик, кобилият, креативлик, инновацион педагогик технологиялар, мезонлар, даражалар, механизмлар, технологик боскичлар, натижалар.
РАЗВИТИЕ ТВОРЧЕСКИХ СПОСОБНОСТЕЙ ПЕДАГОГОВ НА ОСНОВЕ КОМПЕТЕНТНОСТНОГО ПОДХОДА
Аннотация: В статье рассматриваются критерии определения развития творческих способностей у педагогов на основе компетентностного подхода и совершенствования их способностей.
Ключевые слова: креативность, способность, креативность, инновационные педагогические технологии, критерии, уровни, механизмы, технологические этапы, результаты.
DEVELOPMENT OF CREATIVE ABILITIES OF TEACHERS ON THE BASIS OF THE COMPETENCE APPROACH
Abstract: The article considers the criteria for determining the development of creative abilities of teachers on the basis of a competence-based approach and improving their abilities.
Keywords: creativity, ability, creativity, innovative pedagogical technologies, criteria, levels, mechanisms, technological stages, results.
Мамлакатимизда кадрлар тайёрлашнинг сифат даражасини ошириш, халкаро стандартлар асосида олий малакали мутахассислар тайёрлаш учун зарур шарт-шароитларни яратиш, хдр бир олий таълим муассасасини
жахоннинг етакчи илмий-таълим муассасалари билан якин хамкорлик алокалари урнатиши, таълим олувчилар, илмий-педагог кадрларни замонавий касбий билимлари ва креативлик кобилиятларини ривожлантириш масалалари олий таълим даражасини сифат жихатидан ошириш ва тубдан такомиллаштиришнинг асосий вазифалари сифатида белгиланди. Маълумки Креативлик - шахснинг яратувчанлик, ижодкорлик хислатларлари билан богли; куникмалар мажмуи сифатида намоён булиб, у муаммоларга нисбатан юкори даражадаги сезгирлик, интиуция, натижаларни олдиндан кура билиш, фантазия, тадкикотчилик ва рефлексияни узида камраб олади. Таълим олувчиларда креативликни ривожлантириш таълим мазмунини узлаштиришда таълим олувчиларнинг билим савияси, узлаштириш даражаси, таълим манбаи, дидактик вазифаларига караб, муносиб равишда укитиш жараёнини ташкил этишни талаб килади. Бунда таълим олувчиларда креатив фаолиятни эгаллаш майлларини карор топтириш, билиш эхтиёжларини шакллантириш ва таълим жараёнида мустакилликни намоён килиш мухитини таъминлаш, таълим олувчиларда ижодий фикрлаш учун кулай имконият яратиш, таълим олувчилар томонидан баён килинган турли-туман фикрлар ва гояларни багрикенглик билан кабул килиш хамда уларнинг укув жараёнидаги фаоллигини таъминлаш хамда хар бир таълим олувчида унинг ижодий фикрлашга кодирлиги хакидаги ишончни карор топтириш, уларнинг ижодий фаолликларини мунтазам рагбатлантириш каби педагогик шарт-шароитларга амал килиш лозим булади.
Таълим олувчиларда индивидуал, кичик гурухлар ва жамоада ишлаш куникмаларини шакллантириш, уларнинг ижодий имкониятларини кенгайтириш, уларни муаммоларни хал килишда тайёр, стандарт ечимлар билан бирга ностандарт ечимлар кабул килиш хам ахамиятли булиб, бунда креатив фаолиятни ривожлантиришнинг асоси булган когнитив билимларни амалда кайта ишлаб чикиш ва такомиллаштириш имконини берадиган интерфаол машгулот шакллар, методларни татбик этиш максадга мувофик.
Таълим олувчилардаги креативлик кобилиятларини ривожлантиришда интерфаол таълим жараёни мухим усуллардан бири булиб, интерфаол таълим - таълим олувчининг билиш фаолиятини фаоллаштириш эхтиёжларидан келиб чикиб, укув жараёнини узаро хамкорлик асосида ташкил этилган "субъект-субъект" муносабатларига асосланган укитиш методлари тизимидир. Бунда узаро харакат таълим олувчиларнинг фаоллашуви, гурух тажрибасига асосланиш, тескари алока урнатиш каби тамойилларга таянади.
Таълим олувчиларда креативлик кобилиятини ривожлантиришга хизмат киладиган интерфаол усуллар сирасига ижодий топширикларни бажариш; кичик гурухларда ишлаш; энергезатор машклар; тренинглар; видеотренинглар; такдимотлар; викториналар; брифинг; медиа анжуманлар; мастер-класс; ижодий лойихалаш машгулотлари; интерфаол саёхатлар; интерфаол маърузалар; вебинарлар давра сухбатлари хамда фокусли гурух шаклларидаги усулларни таклиф килиш мумкин. Демак, интерфаол укитиш методлари ва технологиялари воситасида таълим олувчиларда креативлик кобилиятларни ривожлантиришнинг мухим шарти таълим жараёнида эркин-ижодий мухитнинг яратилиши, укитувчи ва таълим олувчиларнинг биргаликдаги муносабатлари ва узаро хамкорликдаги харакатига асосланган укитиш жараёнини йулга куйишдан иборат.
Таълим олувчиларда креативлик кобилиятларини ривожлантирувчи бир катор омиллар мавжуд.
1. Креатив фикрлаш куникмаларини ривожлантириш, креатив фаолликни шакллантириш, укув жараёнини изланувчилик хамда муаммоли тадкикотчилик йуналишларини кучайтириш.
2. Таълим олувчиларнинг муаммоларни ижодий ечиш ва яратувчилик фаолиятларини ривожлантириш вазиятларини ташкил этиш.
3. Таълим олувчиларнинг креатив фаолият тажрибасига касбий зарурият ва истикболдаги касбий фаолият мазмунининг таркибий кисми сифатида ёндашишларига эришиш.
4. Таълим олувчиларнинг касбий куникма ва лаёкатларини ривожлантириш жараёнини интерфаол методлар ва технологиялар устида ишлаш асосида ривожлантиришга йуналтириш, уларда мустакил ижодий фаолият курсатиш, мустакил билим олиш, уз-узини тарбиялаш, уз-узини билиш, уз мавкеига эга булиш, таълим олувчиларнинг мустакил ишлаш лаёкатларини фаоллаштириш, бу жараёнда уларнинг креатив фикрлашларига эришиш.
5. Таълим олувчиларнинг креатив лаёкатларини намоён килишлари учун кулай ижодий-хамкорлик мухитини вужудга келтириш кабилар.
Таълим олувчиларда креативлик кобилиятларини ривожлантиришда маълумотларни тахлил этиш, тезкор карорлар кабул килиш, ижодий фикрлаш куникмаларини ривожлантиришга хизмат килувчи тренингларни ташкил этиш, тасаввурларни ва образли карашларни шакллантиришга йуналтирилган ижодий машклар, топширикларни бажариш, кейслар билан ишлаш, урухий иш шакллари ва дебатларни ташкил этиш, укув лойихаларини тайёрлаш,
портфолиоларни шакллантириш, кастинглар уюштириш, тугараклар фаолиятини йулга куйиш ва бошка иш шаклларидан фойдаланиш мухим ахамиятга эга.
Таълим олувчилардаги креативлик кобилиятларининг ривожланганлик даражалари хам турли хил булиб, улар асосан креатив фаолиятга нисбатан мотивациянинг карор топганлиги, креатив фикрлаш куникмаларининг ривожланганлиги, креатив сифатларнинг шаклланганлиги хамда амалий креатив фаолият жараёнининг ва ихтисослашган креативликнинг шаклланганлиги каби мезонлар билан аникланади.
Креатив куникмаларни таълим олувчиларда ривожлантириш бугунги куннинг долзарб вазифаларидан булиб, интерфаол таълим методлари ва технологиялари таълим олувчиларда креативлик кобилиятларининг шакллантиришда алохида ахамият касб этади. Таълим олувчиларнинг педагогик эхтиёжлари, кизикишлари, алохида ахамиятга эга булган йуналишларини тизимли тарзда урганиш, бунда уларнинг креатив фаолиятни ташкил этишида учрайдиган психологик тусиларни бартараф этишнинг самарали йулларини белгилаш лозим булади. Таълим олувчиларнинг креатив кизикишлари ва эхтиёжларини кондиришга хизмат киладиган гоялар, концепциялар хамда илгор педагогик тажрибалар асосида укитиш жараёнини ташкил этиш креативликни ривожлантиришга нисбатан мазмунли-фаолиятли ёндашувни шакллантиришга хизмат килади.
REFERENCES
1. Toshtemirova S. A. (2020). Ta'lim sifati va uni demokratlashtirish ilmiy muammo sifatida // Uzluksiz ta'lim. № 1 (86). - S.5
2. Gafforov. Ya., Toshtemirova. S. (2020). Ways To Increase The Effectiveness Of Education In An Integrated Environment. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(7), 647-655.
3. Toshtemirova, S.A. (2019). Klaster yondashuvi asosida mintaqaviy ta'lim tizmini boshqarish. NamDU ilmiy axborotnomasi, 1(11), 361-367.
4. Toshtemirova, S. (2020). Factors Affecting the Quality of Education and the Importance of the Education Cluster to Address Them. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(4), 151-156.
5. Тоштемирова, С. (2020). Таълимда Чирчик тажрибаси. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 445-451.
6. Toshtemirova S.A. (2020). Ta'lim va tarbiyaning demokratik hamda insonparvarlik tamoyili. Maktab va hayot, 1(1), 36-38.
7. Mardonov, S., Toshtemirova, S., Ahmadjonov, B., & Koshanova, N. (2020). Structure and Mechanisms of Action of the Educational Cluster. International Journal of Psychological Rehabilitation, 24(7), 8104-8111.
8. Toshtemirova, С., Жолдасов, И. (2019). Бiлiмдi адамгершшкке баулу идеясыныц кажеттт. "Actual problems of society, education, science and technology: status and prospects of development" collection of scientific papers of the ii international scientific-practical conference, 1(1), 17-23.
9. Тоштемирова C.A. (2020) Таълим сифати самарадорлигини оширишда инновацион ГОяларнинг ахамияти. МуГаллим х,эм Yзликсиз билимлендириу, 1(1). 56-61.
10. Тоштемирова, С. (2020). "Мактаб-лаборатория"лар минтакавий таълим сифатини ошириш модели сифатида. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 25-31.
11. Mardonov, S. K., & Toshtemirova, S. A. (2020). Classifying the educational system as an innovative approach. ISJ Theoretical & Applied Science, 12 (92), 180-182.
12. Тоштемирова C.A. (2020) "Мактаб-лаборатория" инновацион тажриба-синов майдончаларида "иктидор" лойихдсини шакллаштириш механизмлари. Мугаллим х,эм Yзликсиз билимлендириу, 1(1). 46-52.
Тоштемирова, С.А. (2020). Педагогика сохдсида кластер модели асосида талабаларни касбга йуналтириш. Science and Education, 1(7), 632-638.