Научная статья на тему 'КОМПЕТЕНТЛИК ТУШУНЧАСИ ВА УНИНГ ҲАРБИЙ ПЕДАГОГЛАР ФАОЛИЯТИДАГИ ЎРНИ'

КОМПЕТЕНТЛИК ТУШУНЧАСИ ВА УНИНГ ҲАРБИЙ ПЕДАГОГЛАР ФАОЛИЯТИДАГИ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
576
69
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инновация / Интернет-ресурс / интеграция / компетенция / компетентлик / касбий компетентлик / коммуникация / масофавий таълим. / innovation / Internet resource / integration / competence / professional competence / creativity / linguistics / distance learning / pragmatics sociolinguistics.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Жарылкасынова, Г. Х.

Мақолада курсантларнинг ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган ҳолда хорижий тил бўйича касбий компетентлигини ошириш муаммолари ва ахборот-таълим муҳитини яратиш шарт-шароитлари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE CONCEPT OF COMPETENCE AND ITS PLACE IN THE ACTIVITY OF MILITARY EDUCATORS

The article discusses the content of normative model of military cadet’s competency, displaying scientifically based composition of professional knowledge and skills and here we can see pedogogical condition and developing level of professional competence of foreign languages teachers.

Текст научной работы на тему «КОМПЕТЕНТЛИК ТУШУНЧАСИ ВА УНИНГ ҲАРБИЙ ПЕДАГОГЛАР ФАОЛИЯТИДАГИ ЎРНИ»

R

КОМПЕТЕНТЛИК ТУШУНЧАСИ ВА УНИНГ ^АРБИЙ ПЕДАГОГЛАР ФАОЛИЯТИДАГИ УРНИ

d https://doi.org/10.24412/2181-1784-2022-28-435-442

Г.Х.Жарылкасынова,

Жамоат Хавфсизлиги Университети уцитувчиси

Аннотация. Мацолада курсантларнинг ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган цолда хорижий тил буйича касбий компетентлигини ошириш муаммолари ва ахборот-таълим мууитини яратиш шарт-шароитлари ёритилган.

Аннотация. В статье рассматриваются проблемы повышение уровня профессиональной компетентности курсантов по иностранному языку с применением информационно-коммуникационных технологий и условия создания информационно- образовательной среды.

Abstract The article discusses the content of normative model of military cadet's competency, displaying scientifically based composition of professional knowledge and skills and here we can see pedogogical condition and developing level of professional competence of foreign languages teachers.

Асосий тушунчалар: инновация, Интернет-ресурс, интеграция, компетенция, компетентлик, касбий компетентлик, коммуникация, масофавий таълим.

Ключевые слова: инновация, Интернет-ресурс, интеграция, компетенция, компетентность, профессиональная компетентность, коммуникация, дистанционное обучение.

Key words: innovation, Internet resource, integration, competence, professional competence, creativity, linguistics, distance learning, pragmatics sociolinguistics.

VJ

Узбекистан Республикаси Президентининг 2012 йил 10 декабрдаги "Чет тилларни урганиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-1875-сонли карорида мамлакатда чет тилларга укитишнинг комплекс тизими, яъни уйгун камол топган, укимишли, замонавий фикрловчи ёш авлодни шакллантиришга, республиканинг жах,он хдмжамиятига янада интеграциялашувига йуналтирилган тизим яратилганлиги шунингдек, Мустакиллик йилларида республикамизда 51,7 минг

И

нафардан зиёд чет тиллар укитувчилари тайёрланганлиги, умумтаълим мактаблари укувчилари учун инглиз, немис ва француз тиллари буйича мультимедиа дарсликлари, бошлангич синфларда инглиз тилини урганиш буйича электрон ресурслар тайёрланганлиги хамда умумтаълим мактаблари, касб-хунар коллежлари ва академик лицейларда 5 мингдан купрок лингафон кабинетлари жихозланганлиги кайд этилган.

Шу билан бирга, таълим стандартлари, укув дастурлари ва дарсликлар замон талабларига, хусусан, илгор ахборот ва медиа-технологиялардан фойдаланиш борасидаги талабга тулик жавоб бермаслиги, таълим асосан анъанавий услубларда олиб борилиши таъкидлаб утилган.

Ушбу карорнинг туб мохияти, - "Замонавий педагогик ва ахборот-коммуникация технологияларидан фойдаланган холда укитишнинг илгор услубларини жорий этиш йули билан, усиб келаётган ёш авлодни чет тилларга укитиш, шу тилларда эркин сузлаша оладиган мутахассисларни тайёрлаш тизимини тубдан такомиллаштириш хамда бунинг негизида, уларнинг жахон цивилизацияси ютуклари хамда дунё ахборот ресурсларидан кенг куламда фойдаланишлари, халкаро хамкорлик ва мулокотни ривожлантиришлари учун шарт-шароит ва имкониятлар яратиш"га каратилган.1.

Мазкур йуналишдаги устувор вазифаларни бажарилишини таъминлаш максадида Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2013 йил 8 майдаги "Узлуксиз таълим тизимининг чет тиллар буйича давлат таълим стандартини тасдиклаш тугрисида"ги 124-сонли карори кабул килинишини мамлакатда олиб борилаётган ушбу йуналишдаги ислохотларнинг мантикий давоми сифатида караш мумкин.2.

Таълим ва фан сохасида юкори даражаларга эришиш, шу йуналишда ислохотлар самарадорлигини ошириш куп жихатдан ва таълим муассасалари интеллектуал салохиятдан унумли

1 "Халк сузи" газетаси, 11.12.2012 йил., 240 (5660)-сон.

2 Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2013 йил., 20-сон, 251-модда

436

фойдаланишга хамда педагог кадрлар касбий компетентлигини оширишга богликдир.

Шунинг учун, таълим тизимининг барча боскичларида чет тилларни узлуксиз урганишни ташкил килиш, укитувчилар малакасини ошириш хусусан, хорижий тил укитувчиси компетентлигини ошириш хамда таълим жараёнини замонавий укув-услубий материаллар билан таъминлашни янада такомиллаштириш мухим ахамиятга эга.

Педагог кадрлар касбий компетентлигини ошириш узига хос хусусиятларга эга булиб, кадрлар салохияти, таълим муассасалари моддий техника базаси, мавжуд ички имконият - ишлаб чикариш ва ижтимоий инфратузилма объектларининг мавжудлиги ва жойлашишига бевосита боглик булади. Бу эса, мазкур йуналишни устувор ривожлантиришга нисбатан алохида ёндашувини такозо этади. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2013 йил

8 майдаги "Узлуксиз таълим тизимининг чет тиллар буйича давлат таълим стандартини тасдиклаш тугрисида"ги 124-сонли карори асосланган холда чет тилини, хусусан инглиз тилини урганишга табакалашув асосида ёндашиш, уни урганишни турли боскичларга булиб, европа таълим тизимида кулланадиган тизимга мослаштириш укитувчи касбий компетентлигини оширишда кулай имкониятлар яратади.

Тадкикотлар тахлили шуни курсатадики, педагог кадрлар касбий компетентлигини ошириш масалалари турли даврларда хорижий ва мамлакатимиз олимлари томонидан хар хил йуналишларда урганилган.

Умуман, "компетентлик" ва "компетенция" тушунчалари мазмун-мохияти урганилар экан, ушбу тушунчаларни айнан ухшаш, узаро боглик булган тушунчалар сифатида кулланилиши хамда дифференциал ва интеграл хусусиятлари билан фаркланиши педагог олимлар томонидан таъкидлаб утилган. Бир катор илмий ишларда "компетентлик" ва "компетенция" тушунчаларининг психологик, педагогик мохияти, компетентли ёндашув, профессионал компетентликни ривожлантириш масалалари атрофлича урганилган.

Жумладан, А.Хуторский "компетентлик" тушунчасининг

aManueTra KHpHraram Tana6.napHra Ha3apufi 6u.nHM.nap TynnaMHHH эгaп.пa6, aHHK Ba3H$a eKH xo.naraapHH xan KH.ramga, y^apHH ^opufi KH^Hmga gyn Ke^aguraH ^uggufi KHHHHHH^HKnapHH xan KH.ramga KaTTa axaMHaT Kac6 этagн, - ge6 xuco6.nafigH.

B.^.^agpHKOB h^mhh H3.naHHm.napHga yKHTyBHHHHHr maxcufi cu^araapu, $ao.raaT MaKcag Ba Ba3H$anapHHH 6e.nra.nam, yKyB ^ao^uaTH MoTHBa^acu, ax6opOT KOMneTeHT^uru, Kac6ufi ^ao^uaT gacTyp^apHHH um.na6 HHKum Ba yKyB ^apaeHHHH TamKH^ KH-num Ka6u cu^araapHH KHpHTraH xogga KoMneTeHraHK TymyHnacura eHgamum Macananapura KeHr эtтн6op KapamnraH

H.A.3uMHaa эca, KoMneTenraHKHHHr acocufi ynTa rypyxuHH mpara6 KypcaTagu:

- xaeT ^ao^uaTH cy6teKTH xuco6^aHyBHH maxcHHHr y3ura Taan^yK^u 6y.nraH KoMneTeHraura;

- HHcoHHHHr 6omKanap 6u^aH y3apo anoKanapura Taan.nyK.nH 6y.nraH KoMneTeHT^uru;

- hhcoh ^ao^uaTHHHHr 6apna Typ^apu Ba maK^^apuga HaMoeH 6y^aguraH KoMneTeHrauK.

X,ap6ufi negaroraap y3H ama6 TypraH MaM.naKar xanK.napHHHHr aHtaHa Ba yp^-ogaraapugaH xa6apgop 6y^Hmu, um.na6 HHKapum TapaKKueTH Ba xycycuaxnapu TyrpHcugara ax6opoxnapra эгa 6y^Hmu Ba y^apHH 6u^Hmu, my 6u.naH 6upranuKga ym6y ax6opoxnapgaH y3HHHHr Tat^HM-Tap6uaBHH um^apuga ^ofiganaHHmu 3apyp.

Tat^HMga 3aMoHaBHfi ax6opoт-кoммyннкaцнa TeHo.norua.napH ^TyK^apugaH ^ofiganaHHm, y3 HaB6aTHga MaB^yg Tyn.naHraH Mat.nyMoT, ax6opoxnap ycTHga umnam, y^apHH Tax.nu.n KH.num, Tymymupum xaMga yHgaH ^ofiganaHHmHH 6H.numH KepaK. KoMneTem\nH eHgamyBHHHr aHa 6up MyxHM tomohh rao6an.namyB ^apaeHHga yKHTyBHHHHHr y3 ycTHga xap gouM MycTaKH^ umnamu, ax6opoT кoммyннкaцнa-TexHo^orua^apHHHHr cyHrru aHra.nHK.napHHH MyTTacu^ y3^amTHpu6 6opumu KepaK 6y.nagH.

Tat^HMga 3aMoHaBHfi ax6opoT Ba кoммyннкaцнa TexHo^orua^apHHH KeHr ^opufi этнпнmн: $aH coxa^apHHH ax6opoT^amTHpumHH, yKyB $ao.nuaTHH HHTe.n.neKTya.n.namTHpHmHH, ннтeгpaцнa ^apaeHnapHHH nyKyp-namTHpumHH, Tat.nHM th3hmh

HH^paTy3H^MacH Ba yHH 6omKapum MexaHH3M.napHHH TaKoMH^amTHpumra o^h6 Ke.nagu.

Tat^HMHH ax6opoT.namTHpum geraHga - Tat^HM-Tap6uaHHHr ncuxo^orHK-negaroruK MaKcag.napHHH aMa^ra omupumga 3aMOHaBHH ax60p0T TexHo.norHa.napHgaH $ofiga.naHHm, Tat^HM TH3HMHga э.пeктpoн ax6opoT-Tat.nHM MyxHTHHH TamKH^ этнm, Tat^HM coxacuHHHr э^eктpон ax6opOT-Tat^HM pecypc.napHHH apaTHm, KoMntroTep TexHo.norHa.napHHH ^opufi KH^Hm aMa^ueTH Ba MeTogo^orHacH 6u.naH TatMHH^am Ha3apga TyTH.nagu.

X,ap6uH negaroraap Kac6uH KoMneTeHT.nHrHHH xo3Hpru 3aMOH Ta.na6.napH gapa^acuga pHBo^naHTHpum, y^apga 3apypHfi 6h^hm, KyHHKMa Ba Ma^aKa^apHH, 3aMoHaBHfi negarorHK Ba ax6opOT-кoммyннкaцнa TexHO^orua^apugaH yHyM^H $ofiga.naHraH xogga maK^^aHTHpum MyxHM Ba3H$a.napgaH 6upHgup. Xopu^HH th^ yKHTyBHHCH Kac6uH KoMneTeHrauraHH pHBo^naHTHpumHHHr y3^yKCH3 ax6opoT-MeTogHK TatMHHoTHHH um^a6 HHKum MyaMMo^apura goup TagKHKoTra Mypo^aaT этнm y3^yKCH3 Tat^HM th3hmh mapomuga yKHTyBHH^apHHHr Kac6uH KoMneTeHrauraHH TaKoMH^^amTHpum HyoapuHH H3^a6 Tonum myHHHrgeK, yKHTyBHH^apra yc^y6uH epgaM KypcaTHm fiy^uga aх6opoт-кoммyннкaцнoн TexHo.norHa.napH po^HHHHr ycu6 6opaeTraH^Hru 6u.naH H3ox.naHagH.

Xo3Hpru BaKTga yKHTHmHHHr 3aMoHaBHfi TexHHK Bocmanapu (KoMntroTep^ap, My.nbTHMegua.nH yKHTHm gacryp.napH, HHTepHeT-pecypc^ap)HH ax6opoT Mat.nyMoT.napu эxтнe^.napнгa moc paBHmga Ky^^aHH^Hmu Tat^HM caMapagop^uruHH omupumra xaMga yHH aHru CH^aT gapa^anapura o.nu6 HHKHmra HMKoHHaT apara6 6epMoKga.

3aMoHaBHH Tat^HM th3hmh Tana6.napH acocuga yKHTyBHH^ap ^ao^uaTHHH TamKH.n этнm maK.n Ba MeTog^apHHH TaKoMH^^amTHpumga AKT HMKoHHaT^apugaH ^ofiganaHHm MyxHM axaMHaT Kac6 этagн. ^yM^agaH, AKT Bocmanapu acocuga Maco^aBHH Tat.nHMHH TamKH.n этнm Ka6u yKHTHmHHHr aHru maKn.napH my.nap ^yM^acugaHgup. Tat^HM MyaccacanapHHH aHru 3aMoHaBHfi TexHHKa Bocmanapu 6u.naH TatMHH^aHHmu Ba Tat^HM th3hmhhh ax6opoT.namTHpu.nHmH negarorHK Kagp^apHH Tafiep^am xaMga y^apHHHr Ma3Kyp TexHHK BocmanapgaH

^ofiganaHHm 6yfiuna KoMneTeHmuraHH omupumra xaM anoxuga eHgamumHH Ta.a6 этagн.

E.Cno.ar H^MHfi ro.aHHm.apHga, XXI acpHHHr 6om.apuga MexHaT 6o3opuga y3 $ao.HaTHga ax6opoт-кoммyннкaцнoн TexHo.orHa.ap HMKoHHaT.apuga roKopu gapa^aga ^ofiganaHa o.aguraH, KoMneTeHrau "Maco^aBHfi Tat.HM yKHTyBHucu" Kac6ura Ta.a6 ^yga ^KopH 6y.HmH 6amopaT KH.HHagu.

BupoK, Maco^aBHfi Tat.HM th3hmh ynyH negaror Kagp.ap Tafiep.am Macanacu 6yryHru KyHHHHr acocufi MyaMMo.apugaH 6upu xuco6.aHagH. Y3.yKcH3 negaroruK Ta.HM th3hmh ynyH MyTaxaccuc.ap Tafiep.am fiy^apHgaH 6upu 6y, yKHTyBHH.apHHHr HmepHeT TapMoK^apapo Kac6ufi My.oKoT.apHHH TamKH. этнm ge6 Kapam MyMKHH. ffly 6ohc, 6yryHru KyHga ^aMHaT ynyH Kac6ufi KoMneTeHT.HK gapa^acu ^KopH Ba afiHHKca, ax6opoт-кoммyннкaцнa TexHo.orHa.apH 6yfiuna 6a3aBHfi кoмпeтeнцнaгa эгa 6y.raH MyTaxaccuc.ap 3apyp 6y.agH.

HmepHeT xap6ufi negaror.apHra MaM.aKaTHMH3 Ba neT э.n Tat.HM TH3HMHra goup xap xu. Mat.yMoT.ap, Maco^aBHfi Kypc.ap, BHpTyant кoн$epeнцнa.nap, Kac6ufi My.oKoT, Tmpu6a a.Mamum Ka6u Tat.HM-Tap6ua ^apaeHH 6u.aH 6of.hk Mat.yMoT.apHH onum xaMga y.ap ycTHga umnam HMKoHHaT.apHHH 6epagu. ^eKHH, Kynnu^HK yKHTyBHH^ap KepaKHH Mat.yMoT.apHH KaHgafi, Kaficu fiy. 6u.aH Tonum Ba HHTepHeT pecypc.apugaH Kac6ufi $ao.uaTHga KaHgafi $ofiga.aHHmHH 6u.nMafigH.nap. fflyHHHr ynyH HHTepHeT TapMoK.apugaH ^ofiganaHHm 6yfiuna KynruHa Tag6up.ap 6at3H xo..apga TapKoK Ba TH3HM.amTHpu.MaraH xapaKTepra эгa 6y.agu.

YMyMaH, xap6ufi negaror.apHHHr TapMoKgaru $ao.uaTH, y.apHHHr apaTHnraH ax6opoT-MeTogHK pecypc.apugaH $ofiga.aHHm um.apu xa.H eTap.H TamKH. этн.мaгaн. ^aMHaTHHHr 6yryHru acocufi Ta.a6.apugaH Ke.u6 hhkh6, xap6ufi negaror.apHHHr Kac6ufi KoMneTeHT.urHHH TaKoMunnamTHpumra fiyHa.THpH.raH ax6opoT-MeTogHK TH3HM maK..aHMaraH Ba H.MHfi-MeTogHK ^uxargaH acoc.aHMaraH.

ffly 6ohc, y3.yKcu3 Tat.HM TH3HMHga AKT HMKoHHaT.apugaH ^ofiganaHraH xo.ga xap6ufi negaror.apHHHr Kac6ufi KoMneTeHT.urHHH pHBo^naHTHpum 3apypuaTH xaMga y.apHHHr Kac6ufi KoMneTeHTnuruHH TaKoMunnamTHpumra fiyHa.THpH.raH Ba H.MHfi-MeTogHK ^uxargaH

R

acocnaHMaraHnurH 6unaH 6of.hk MyaMMonapHH xa. этнm MaKcaguga xopu^HH th. yKHTyBHH^apHHHHr TapMoKgaru ax6opoT-MeTogHK th3hmhhh umna6 HHKum MyxHM axaMHaTra эгa. Xo3Hpru BaKTga ax6opoT.ap Tatcup goupacuHHHr Te3.HK 6unaH ycumu, HHcoHnapHHHr xap ToMoH^aMa y3 ycTHga umnamu xaMga ynapHHHr paKo6aT6apgom, KyHHKyBHaH Ba Tana6naH Kagpnap 6y.HmHHH y3-y3ugaH Tana6 этмoкga. ffly HyKTau Ha3apgaH, gyHegaru pHBo^naHraH MaM.aKaT.ap cuHrapu MaM^aKaTHMH3 TatnHM TH3HMHga ^aonuaT ropHTaeTraH Kagpnap xaM h^thmohh, uKTucogufi Ba cuecufi xaeTga roKopu 6u..HMra эгa 6y.Hm.napH xaMga xap ToMoHnaMa KoMneTemnH 6y.ram.napH 3apyp.

3aMoHaBHfi ax6opoт-кoммyннкaцнa TexHonoruanapu roTyKgapugaH ^ofiganaHHm, y3 HaB6aTHga MaB^yg TynnaHraH MatnyMoT, ax6opoT.ap ycTHga umnam, atHH ynapHH Taxnun Kunum, TymyHTHpum xaMga yHgaH ^ofiganaHHm eKH ^ofiganaHMacnuK xaKHga Kapop Ka6yn KHnumHH 6unum xopu^HH th. yKHTyBHucu KoMneTeHTnuruHH pHBo^naHTHpumra Tatcup этyвнн oMHnnapgaH xuco6naHagu. KoMneTenrau eHgamyBHHHHr aHa 6up MyxuM tomohh rno6annamyB ^apaeHHga yKHTyBHHHHHr y3 ycTHga MycTaKH. umnamu, ax6opoT кoммyннкaцнa TexHonoruanapu cyHrru aHrunHKnapHHH MyTTacun y3namTHpu6 6opumu KepaK 6ynagu.

^Kopuga TatKHgnaHraH ^HKpnapHH Taxnun KuncaK, Kac6ufi KoMneTeHT.HK - yKHTyBHHHHHr maxcufi cu^aT.apu, ^aonuaT MaKcagu Ba Ba3H$anapHHH 6enrunam, y3 HaB6aTHga ynapHHHr KaTopura 3aMoHaBHfi ax6opoT кoммyннкaцнa TeHonoruanapHH Kynnafi onum, y3ura xoc TagKHKoTHH.HK KHppanapu xaM Kymunumu, Ma3Kyp TymyHHaHHHr MoxuaTaH Ty.HK rooxnahhmura hmkoh 6epagu.

X,ap6ufi negarornap KoMneTeHTnuruHH omupumga ax6opoT-MeTogHK TatMHHoTHHHHr axaMHaTH Ba yHHHr y3ura xoc xycycuaT.apu TagKHK KH.HHap экaн, "X,ap6ufi negarornapHHHr Kac6ufi KoMneTeHT.uru - yHHHr Kac6ufi 6h.hm KyHHKMacu, maxcufi cu^aT.apu, ^aonuaT MaKcag Ba Ba3H^anapHHH 6e.ra.nam, 3aMoHaBHfi ax6opoT кoммyннкaцнa TexHonoruanapHHH Kynnafi onum Ko6unuaTH Ba npo^eccuoHa. TafieprapnuruHH 6enrunoBHH cu^aT KypcaTKHHHgup" - ge6, H^oganam MaKcagra MyBo^HK 6ynagu.

^OH^A^AHH^rAH A^ABHET^AP (REFERENCES)

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2012 йил 10 декабрдаги "Чет тилларни урганиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-1875-сонли карори.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2013 йил 8 майдаги "Узлуксиз таълим тизимининг чет тиллар буйича давлат таълим стандартини тасдиклаш тугрисида"ги 124-сонли карори.

3. Маматкулов Х.А. Х,арбий педагогларда хорижий тиллар буйича касбий компетентликни ривожлантиришнинг ахборот-методик таъминотини такомиллаштириш. Монография. - Тошкент вилояти: Harbiy-texnik instituti bosmaxonasi, 2018. - 240 б.

4. Зимняя И.А. Психология обучения неродному языку. - М.: Русский язык, 1989, - 220 с.

5. Полат Е.С. Теория и практика дистанционного обучения: Учеб. пособие для студ. высш. пед. учеб. заведений. - М.: Издательский центр «Академия», 2004. - 416 с.

6. Хуторский А.В. Деятельность как содержание образования // Ж. Народное образование. - Москва, 2003. - № 8. - С. 107-114.

7. Маматкулов Х.А. Х,арбий педагогларнинг инглиз тили буйича касбий компетентлигини ривожлантиришда мустакил таълимнинг узига хос хусусиятлари // ТДПУ ахборотнома. - Тошкент, 2019. - №

1. - Б. 216-221.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.