Уразов К.Б. проф. СамИСИ Абдухонов F. У. магистрант СамИСИ
КУЧМАС МУЛК ВА УНИ МОЛ-МУЛК СОЛИГИГА ТОРТИЛИШИ АУДИТИНИ ХАЛЦАРО СТАНДАРТЛАР АСОСИДА УТКАЗИШНИНГ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ МАСАЛАЛАРИ
Аннотация. Кучмас мулк ва уни мол-мулк солизига тортилиши аудитини халцаро стандартлар асосида утказишнинг илмий-назарий масалалари тадциц цилинган.
Калит сузлар: Кучмас мулк, мол-мулк солигиги, халцаро стандартлар, бухгалтерия уисоби, давлат бюжети, солиц кодекси.
Urazov K.B. professor SamIES Abdukhonov G'.O'. graduate student SamIES
SCIENTIFIC AND THEORETICAL ISSUES OF AUDIT OF REAL ESTATE AND ITS PROPERTY TAXATION ON THE BASIS OF INTERNATIONAL STANDARDS
Abstract. Scientific-theoretical issues of real estate and property tax audit based on international standards have been researched.
Key words: Real estate, property tax, international standards, accounting, state budget, tax code.
Мамлакатимизни иктисодиётни исчил ривожлантришда солик тушмларнинг урни бекиёсдир. Солик тушмлари мамлакат бюджетни асосий кисмни ташкил этмокда Узбекистонда кучмас мулкни бах,олаш, бухгалтерия хдсобини ташкил этиш ва амалиётга МХ,ХСларини куллаш, кучмас мулк объектларини соликка тортишни такомиллаштириш мухдмлигини белгилайди. Кучмас мулк объектларини бах,олашда бозор кийматига якин булган кадастр кийматини хдсоблашнинг аник методикаси ишлаб чикилмаганлиги, соликка тортиладиган кучмас мулк объектларининг руйхати тулик шаклланмаганлиги, уларнинг молиявий хдсобини ташкил
этишда МХ,ХСлар амалиётда тулик кулланилмаётганлиги долзарб масала хисобланади.
Давлат кучли ижтимоий-сиёсий тадбирларни амалга ошириш учун пенсионерлар, талабалар, куп болали оналар ва бошкаларни маблаF билан таъминлаш зарурлигини англаб, айрим чекланган товарлар бахосидаги фаркни бюджет хисобидан коплайди ва ундан ташкари махаллаларда ижтимоий химояга мухтож кам таъминланганларга моддий ёрдамлар курсатади. Шу билан бирга, давлат жамият аъзолари осойишталигини саклаш максадида узининг мудофаа кобилиятини саклаб ва мустахкамлаб туришга хам маблаFлар сарфлайди, колаверса, давлат фукаролар хавфсизлигини саклаш, мамлакатда тартиб-интизом урнатиш, уни бошкариш функцияларини бажариш учун хам куплаб маблаF йуналтиришга мажбурдир. Бундай харажатларни амалга оширишнинг мажбурийлиги улар учун манба булган соликларни объектив зарур килиб куяди.
Узбекистон Республикаси давлат бюджети даромадларининг асосий курсаткичлари куйидаги 1-жадвалда келтирилди..
1-жадвал
Узбекистон Республикаси давлат бюджети даромадларининг асосий
курсаткичлари 2022-2023 31-март холатига (млрд сумда)161
№ Солик турлари 2022 йил март холатига тушми 2023 йил март холатига тушми Улуши (фойизда) Усиш сурати
1 Бевосита соликлар 15 140 16700 44.1 110
2 Билвосита соликлар 10952 11754 31 107
3 Ресурс туловлари ва мол-мулк солети 5956 6491 17.1 109
4 Давлат божи ва жарималар 888 1041 2.7 117
5 Бошка соликлар ва йиFимлар 1559 1891 5 121
Бюджет тушмлари жами 34495 37877 100 109.8
Бу жадвалда куршмиз мумкинки давлат бюджетига мол-мулк солики 2023-йил 31 март колатига 2022-йил 31 март холатига караганда усиш булган бундан ташкари бизни бюджетимизга енг катта тушум бу бевосита соликлар туридан келиб тушади бевосита соликлар жами улиш 44% ни ташкил килади.
161 O'zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligi huzuridagi Soliq qo'mitasi
БоНя 1:иг1ап Ьо'укЬа 2022-2023-уМпш§ 1-сНсп^к1а Ьиф'е1да ^Ь^ап ШзИигтНаг
(т1гс1.5о'тс1а)
О 1000 2 ООО ЗООО 4 ООО 5 ООО 6 000 7 ООО 8 000 9 ООО 10000
Цо'зЫ^ап я1ута1 эоМдЧ Акз1г эоМдЧ Рс^а 5оИ§'1
Лзтогму 5Иах51а^ап оМпасИэап daromad эоМдЧ Уег qa'r¡dan #оус1а1апЁапМк исЬшп гоИя 5иу ге5игз1аг1с)ап ^^а1апдапМк исЬшп гоПя Мо1-ти1к зо1 ¡^Ч Aylaгlmadarl оМпасЛЁап го1щ Уег 5оИ§'1 Рау1а1 Ьо^ уа ]апта1аг ВозИда 1:и5Ь|ит1аг va у1§'1т1аг
7 591
8 399
3 361 3 355
9 281 9 521
3 720 I 3 544
179 206
943
1316
I 622 556
1 114 1425
1 559 1891
I 2022-уН 1-с1югакс1а1:и5[1ит 2023-уН 1-с[югакс1а1:и5[1ит
1-диаграмма солик турлари буйича 2022-2023 йилнинг 1-чорагида
тушган тушмлар162
1-диаграммада хар битта солик тури буйича давлатга тушган тушмлар курсатилган бундан келиб чиккан холатда мол-мулк солили 373 млрд сумга усиш булган
Мол-мулк солиFи аудитининг республикамиз Солик кодексида хамда Президентимиз фармонлари ва карорлари билан тасдикланган бошка меъёрий-хукукий хужжатларда белгиланган тартиб-коидаларга риоя килинганликни, шунингдек ушбу соликга доир курсаткичларни хисоб ва хисоботда туFри акс эттирилганлигини текшириш хисобланади.
Фойдаланилган адабиётлар руйхати:
1. Узбекистон Республикасининг Солик кодекси -Т.: «Норма» 2020.
2. Узбекистон Республикаси бухгалтерия хисобининг миллий стандартлари-Т.: «Норма» 2010.
3. Молиявий хисоботнинг халкаро стандартлари
4. Уразов К.Б. Молиявий хисоб ва хисобот. Укув кулланма. -Т.: «ИРНМУ» 2020.
5. С.Н.Тошназаров. Молиявий хисоботнинг халкаро стандартлари. -Т.: «ЩТИСОД-МОЛИЯ» 2019.
6. А.В.Вахобов, А.С.Жураев. Соликлар ва соликка тортиш. олий укув юртлари талабалари учун дарслик. ТМИ. 2009.
V. Д.Д.Пaшaхoджaевa. Фoйдa сoлиFи бyйичa ^чи^^^ган шли»; aктивлapи хдшбини xan^apo интегpaциялaшyви mapoитидa тaкoмиллamтиpиm. Мaкoлa.2022.
8.Пyлaтoв, Х. У., & Aбдyгaппapoв, Ш. A. (2022). БУХГAЛТЕPИЯ ХИСОБИНИНГ ХAЛKAPО СТAHДAPТИДA ФОЙДA СОЛИГИНИНГ ХИСОБЛAШHИHГ УЗИ^ ХОСЛИГИ. Экoнoмикa и сoциyм, (5-1 (96)), 593-596.
9.Пyлaтoв, Х. У., & Aбдypaсyлoв, Ж. A. (2022). ИHТЕЛЛЕKТУAЛ МУЛК ХИСОБНИ AЙPИМ МAСAЛЛAPИ. Э^^мита и сoциyм, (5-2 (92)), 679-6B2.
10.Пyлaтoв, Х. У. (2021). УЛГ^ЖИ СABДО KОPХОHAЛAPИДA БУХГAЛТЕPИЯ ^ИСОБНИНГ ДОЛЗAPБ МAСAЛAЛAPИ. Экoнoмикa и сoциyм, (4-2 (S3)), 31B-323.
11.Пyлaтoв, Х. У. (2021). ТУPЛИ ФAОЛИЯТ БИЛAH ШУFУЛЛAHУBЧИ KОPХОHAЛAPДA TOBAP AЙЛAHМAСИ ^ИСОБИНИ ТAKОМИЛЛAШТИPИШ ЙУHAЛИШЛAPИ. Экoнoмикa и сoциyм, (5-2 (84)), 1B6-1B9.