maximum amount of dimethyl sulfoxide, water and tweena. During the chromatographic study of the acidic hydrolyzate of the compounds, the amino acid isoleucine was found. Electrophoretic analysis of the acid hydrolyzate showed a persistent color spot corresponding to the amino acid isoleucine. The results obtained show, first of all, the need to use the amino acid derivative of fullerene C60 under these conditions to achieve the goal of prophylactic use of the drug.
Key words: amino acid, fullerene, composite, isoleucine, ligand, thermal method, chlorobenzene, spectrum, thin layer chromatography.
Сведения об авторах:
Зафаров Сорбон Зафарович - Таджикский национальный университет, ведущий научный сотрудникВМ-5 «Пептид». Адрес: 734025, Республика Таджикистан, г. Душанбе, проспект Рудаки 17. Е-mail: Szafarov91@mail. ru. Тел: (+992) 937700395.
ХаликовШиринбекХаликовиЧ — Таджикский национальный университет, доктор химических наук, профессор кафедры органической химии. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, г. Душанбе, проспект Рудаки 17.
Кодиров Мурод Зокирович-Таджикский национальный университет, кандидат химических наук, доцент кафедры органической химии. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, г. Душанбе, проспект Рудаки 17. Тел: (+992) 935983847.
Мавзунаи Умархон-Таджикский национальный университет, научный сотрудник ВМ-5 «Пептид». Адрес: 734025, Республика Таджикистан, г. Душанбе, проспект Рудаки 17. Тел: (+992) 937700396. About authors:
Zafarov Sorbon Zafarovich -Leading researcher of VM-5 "Peptide ", Tajik National University. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue [email protected]. Phone: (+992) 937700395.
Kholikov Shirinbek Kholikovich\ - Doctor of Chemistry, Professor of the Department of Organic Chemistry, Tajik National University. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue 17.
Kodirov Murod Zokirovich- Candidate of Chemical Sciences, Associate Professor of the Department of Organic Chemistry, Tajik National University,. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue 17. E-mail: Phone: (+992) 935983847.
Mavzunai Umarkhon- Researcher VM-5 "Peptide", Tajik National University. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue 17, Telephone: (+992) 937700396.
УДК. 547.426.21
ОМУЗИШИ ТРИПЕПТИДИ-Ь-ФЕНИЛАЛАНИЛ-Ь-ТИРОЗИЛ -3,4-ДИОКСИФЕНИЛАЛАНИН БО ЭПИХЛОРГИДРИН
Кабирзода З.О., Рацабов С.И.
Донишгоуи миллии Тоцикистон
Актуалнокии кор. Дар замони муосир таткикотчиён ба хосилахои катехоламин-норадреналин, адреналин, аз он чумла ба ДорЬа (3,4-диоксифенилаланин) диккати асосй медиханд [1,2,3с.79,24, 29]. Бо рохи ба молекулаи катехоламинхо пайваст намудани аминокислотахо пептидно ва сафедахо хусусиятхои хоси катехоламинхо баланд бардошта мешавад. Чунин пайвастахоро натанхо хамчун маводи муоличаи беморихои дарун истифода бурдан мумкин аст, балки хамчун мавод,бар зидди молекулаи катехоламин хам истифода бурда мешавад [4,5,6с.565, 78, 82]. Гайр аз ин, барои омузиши метаболизми катехоламинхо дар организм ва барои паст намудани микдори гиперкатехоламинхо дар организм низ истифода бурда мешаванд [7,8,9, 10 с.166, 78, 133, 92].
Дар корхои кабли [11,12 с. 21, 56] мо дар бораи синтез ва тахкики хосилахои аминокислотагй-пептидии 3,4-диоксифенилаланин (ДорИа) иттилоот дода будем.Дар ин маколаамон бошад, иттилоот оид ба синтез ва модификатсияи трипептиди Ь-фе-нилаланил-
L-тирозил-3,4-диокси-фенилаланин бо 2-хлорметилоксиран ва сипас дар бораи хосиятхои физикй-химиявй ва биологии он меравад.
Максади тахкикот ин, коркарди методикаи синтез, мукаммалгардонии усулхои синтези хосилахои нави трипептиди L-фенилаланил-L-тирозил-3,4-диокси-фенилаланинва омузиши кобилияти реаксионии 2-хлор-метилоксиран аз хисоби халкаи он, зери таъсири гурухи аминй ва карбоксилии трипептиди мазкур мебошад.
Мухокимаи тахкикот. Ба сифати моддахои аввала азВос-Phe-Tyr-OH истифода намудем.Дар расми 1 накшаи синтези трипептид нишон дода шудааст. Чи хеле, ки аз накшаи реаксия (нигаред ба расми 1) дида мешавад барои синтези дипептиди Вос-Phe-Tyr-OH (5) бояд аминогурухи фенилаланинхимоя карда шавад. Барои ин мо мухофизаткунандаи третбутилоксикарбонилро, ки аминогурухро химоя менамояд, интихоб намудем. Ин усул ба осони барои химояи гурухи NH2-и аминокислотахо истифода бурда мешавад ва бо осонй аз мухити реаксия дур (канда) карда мешавад. Ба воситаи реаксияи бохамтаъсиркунии хлориди третбутилоксикарбонил ((CH3)3COCOCI) ва фенилаланин Вос-Phe-OH (1) хосил карда шуд. Реаксия дар мухити ишкори дар иштироки NaHCO3 амалй карда шуд. Баромади махсули реаксия 82%-ро ташкил дод.
Pho
Вое -
Вое —
Вое -
Вое -Вое -
HCI.NHi HCI.NHj ЭПХ-NH"
ЭПХ-NH-
Туг
• ОН (1>
■ ON р (2)
ДорЬа
OBzI (3)
■ OBzI С4)
ОН (5)
HCI.H -
• OBzI (6)
• OBzI (7) OBzI (8)
• OBzI (9)
- OBzI (lO) OBzI (11)
- О-ЭПХ (12)
Расми 1. Накшаи синтези хлоргидратиL- фенилаланил^-тирозил-3,4-диоксифенилаланин Дар инчо: Phe-фенилаланин; Tyr-тирозин; Вос-третбутилокси-карбонил; ONP-паранитрофенил; Tos- и-толуолсулфонил (тозил); Bzl-бензил; Дорhа-3,4-диоксифенилаланин.
Барои синтези дипептид (4) усули эфирхои фаъолгардонидашуда аз он чумла эфири n-нитрофенил интихоб карда шуд (5). Дар зинаи аввал Вос-Phe-ONp (2) гирифта шуда, дар натичаи таъсири он ба эфири бензили парасулфонати тирозин, дипептидхои химоякардашуда хосил карда шудаанд (4). Пас онхо дар иштироки катализатори палладий гидрогенонида шуда ва дипептид хосил карда мешавад. Boc-Phe-Tyr-OH (5) Вос-Phe-ON (2) бо усули карбодиимид синтез карда шудаанд. Ба сифати моддаи конденсатсиякунанда ДСС-дисиклогексилкарбодиимид мавриди истифода карор гирифт. Сипас ба мо зарур омад, ки реаксияи бохамтаъсиркунии дипептиди Boc-Phe-Tyr-OH (5) ва 3,4-диоксифенилаланинро омузем. Мо дар раванди реаксия якбора гурухи аминиро дар Дорhа ва гурухи карбоксилии бензилиро ба воситаи таъсири^толуол кислотаи сулфонил ва спирти бензил аз Дорhа-и озод чудо карда, дар харорати 800С эфири бензили N-тозил Дорhа (6) хосил карда шуд. Пас аз кандани гурухи тозилй эфири бензилии хлоргидрати Дорhа хосил карда шуд (7). Пас аз он бо усули ангидридхои омехта ин эфир бо дипептиди Boc-Phe-Tyr-OH (5) конденсатсия карда шуд. Дар натича трипептиди Boc-Phe-Tyr-Дорhа-OBzI (8)хосил карда шуд.Ба сифати моддаи конденсатсиякунанда изобутилхлорформиат истифода шуд. Реаксия дар иштироки N-метилморфолин ва HCI амалй карда шуд. Баромади трипептид (8) 70 %-ро ташкил дод.
Гайр аз ин, махсули реаксияи конденсатсияшударо мобо максади чудо (канда) кардани гуруххои N (аминй) ва C (карбоксилй) аз моддаи хосилшуда мавриди омузиш карор додем. Аз трипептид гуруххои карбо-mреm-бутилоксикарбонилро(Boc) бо осонй бо усули гидроброминолиз (дар иштироки мадлули 40%-и HBr) чудо намудем. Дар ин реаксия кислотаи сиркои яхин хам низ кор фармуда шуд (реаксия дар иштироки СH3COOH равон мегузарад). Давомнокии вакти реаксия 20-25 дакика мебошад. Баромади махсули реаксия 64,7%-ро ташкил дод. Дар натича эфири бензилии L-фенилаланил-L-тирозил-3,4-диокси-фенилаланил (9) хосил карда шуд. Баромади махсули реаксия 75,7%-ро ташкил дод. X,. гуд.
104-1050С. Аз охири С-гурухи (карбоксил) трипептид (9) гурухи бензили (BzI)6o усули гидрогенолиз чудо(канда) карда шуд. Реаксия дар иштироки катализатор металли палладий гузаронида шуд. Дар натича махсули интихои реаксия трипептиди хлоргидрат L-фенилаланил-L-тирозил-3,4-диоксифенилаланин (10) хосил карда шуд. Баромади махсули реаксия 74,1%-ро ташкил дод. Х,арорати гудозишаш ба 129-1310С баробар аст.
Ба воситаи хроматографияи тунуккабат пурра чудо шудани гуруххои химояшуда (Boc ва BzI) ошкор шуда, тозагии пайвастаи (10) низ санчида шуд. ^огази тамгаи «Silufol -2241704»истифода карда шуд (ниг. ба чадвали 1). Ба сифати моддаи ошкоркунанда нингидрин ва бугхои йодро истифода намудем. Ба гайр аз ин, гурухи (NН2)-и ди- ва трипептидхо ба воситаи бугхои хлор низ ошкор карда шуданд, пас аз он боз дар бензидин намоён карда шуданд. Аз сабаби он, ки дар молекулаи Дорhа гурухи гидроксили фенол мавчуд аст ва онхо ба осонй оксид мешаванд, синтези моддахое, ки ба хосилахои 3,4-диоксифенилаланин (Дорhа) дахл доранд, дар мухити хавои нитроген гузаронида мешаванд. Ба гайр аз ин, хангоми хосил намудани хосилахои Дорhа асбобхо хира мешуданд. Гурухи гидрооксилии фенол бо усули спектрофотометрии Доти мухофизат карда шуданд. Махсули реаксияе, ки баъд аз конденсатсия ва баъд аз чудо намудани гурухи мухофизатй хосил мешавад тахлили элементй гузаронида шуд. Тозагии пайвастахоисинтезкардашуда бо усули хроматографияи махинкабат санчида шуданд.
Системах,о: А. Хлороформ-сиклогексан-метанол (70:15:15), Б. Хло-роформ-метанол-этилатсетат-кислотаи сирко (9:1:3:0,3), В. Хлороформ-метанол (60:13).
Тахкикоти спектри инфрасурх омили гузаштани реаксияро тасди; карда, мавчудяти банди пептидй ва дигар гуруххои функсионалиро дар ди- ва трипептиди синтезшуда нишон дод,ки бо пайдо шудани раххо шидатноки фурубарй дар спектрхои хамаи пайвастахо дар сохахои 700 см-баробар буда, хати нурфурубари халкаи бензолиро химоя менамояд. Дар сохахои 1350 см-лаппишхои мавчхои валентии халкаи бензолй ошкор гардиданд, яъне бандхои химиявии C-N ва CO-NH, 1400-1470 см-1 лаппишхои банди мавчхои C=C ва C-Н-и халкаи бензолй мебошанд. Дар сохахои 1510 см-1 лаппишхои деформатсионии NH дар CO-NH буда, 1630 см-лаппишхои валентии сода СО дар -CO-NH аст, 1650 см- лаппиши валентии СО дар -О- С-NH; 2990 см-1 лаппиши дефарматсионии СН2, СН - гуруххо; 3370 см-1 лаппиши гурухи ОН озод,3270см-1лаппишхои валентии гурухи гидроксили ОН-и халкаи бензолй ошкор карда шуданд. Гайр аз ин, дар сохахои 750-720 см- мавчуд будани гурухи С-С1 дар молекулахои тахкикшаванда тавсифкунандаро шарх медихад. Дар спектри инфрасурхи пайвастахо раххои васеи фурубарй дар сохахои 3250-3400 см-1, ки ба лапишхои валенти ОН-гурух дохил мешаванд ошкор гаштанд. Дар спектри инфрасурхи пайвастахои хосилкардашуда нопадидшавии лапиши валентии ЫН2-гурух дар сохахои 3500-3400 см- ва дар сохаи 1185 см- пайдошавии раххи махсуси тагйирёбихои лапишхои валентии СН2- NH-гурух дар сохахои 3280-3300 см-1 мавчуд аст(ниг. ба расми спектри ИС-и 1)._
FJI" и.1.1 ................. AIM ......... *........ ................... 1 И................... ........ ........ ............. ....... ........hi............. н. I,.
I^ltuie га Л Я >7 3 .-Т"' ■ Ra йй й* Agi: к, И ^ Lai м =Ш зш ^»lUUr' 7Г_1 . , .. Iv i>
ДМ..— J...... |H0u.n, 1ДА1У |Д P.i„.F„„ It-JM.— I
Х,ангоми тахлили масс-спектри пайвастаи хлоргидрат L-фенил-аланил-L-тирозил-3,4-диоксифенилаланин (10), ба гайр аз массаи асосй ба микдори каме массаи иловагй М+ 367.8 m/z = (100 %), m/z = 283.8 (93.79 %), m/z = 184.8 (9.77 %), m/z = 156.8 (10.18 %) ва m/z = 81.8 (3.16 %) ошкор карда шуданд (расми 2).
Расми 3. Масс-спектри хлоргидрати L- фенилаланил-Ь-тирозил-3,4-диоксифенилаланин Хосиятдои физикй-химиявй ва собитдои мудими пайвастадои синтезкардашyда дар чадвали 1нишон дода шудааст.
Х,амин тарик дар маколаи мазкур коркарди методикаи синтези досиладои нави трипептиди L-фенилаланил-L-тирозил-3,4-диоксифенил-аланин дар асоси 2-хлорметилоксиран оварда шудааст, инчунин тадкики хосиятдои физикй-химиявй, омузиши конуниятдои тачзияи ондо дар зери зарбаи электронй ва тасдик намудани сохт, таркиб ва тозагии ин моддадо бо ёрии спектрдои ИС, Масс, хроматографияи мадинкабат ва тадлили элементй мавриди тадкик карор гирифта шудааст.
Ч,адвали1. Собитдои физикй-химиявии мудими пайвастадои синтезкарда
№ Т/ р Номи пайвастдо Бруто-формула Тавл ид бо % ^.гуд^ 0С „ * Rf %N Ёфта шуда %N муайя н карда шуда
А Б В
1. Boc-Phe-OH C14H19O4N 82.5 146-147 0.56 0.52 0.48 - -
2. Boc-Phe-ONP C20H22O6N2 84.9 127-128 0.47 0.49 0.56 - -
3. Tos:H-Tyr-OBZI C23H24O6N S 81.8 178-180 0.36 0.41 0.50 - -
4. Boc-Phe-Tyr-OBZI C30H34O6N2 62.1 131-133 0.66 0.89 0.71 - -
5. Boc-Phe-Tyr-OH C23H28O6N2 87.2 91-93 0.55 0.67 0.69 - -
6. Tos:H-Доpha-OBZI C23H24O7N S 45.9 127-128 - 0.62 0.32 - -
7. HCI:H^pha-OBZI C16H1804N CI 94.3 63-65 аморф 0.82 0.72 0.61 - -
8. Boc-Phe-Tyr-Доpha-OBZI C39H4309N3 70.0 55-58 аморф 0.81 0.79 0.84 - -
9. HCI:H-Phe-Tyr-Доpha-OBZI C34H3607N3 CI 75.7 104-105 0.59 0.70 0.77 - -
10 HCI:H-Phe-Tyr-Доpha- OH C27H3007N3 CI 74.1 129-131 0.67 0.69 0.71 7.79 7.72
11 Ьхлор-3-Phe- Tyr-Дорhа- пропан-2-ол C30H3508N3 CI 65.6 113 -114 0.77 0.81 0.71 8.67 8.60
12 1,3-дихлор-3- Phe-Tyr-Дорhа- пропан-2,2-диол C60H70016N 3 CI2 69.3 220 -223 0.72 0.69 0.62 11.58 11.51
Кисми тачрибавй
Синтези Boc-Phe-ОН (1). Дар колбаи 200мл 7.2 г фенилаланил ва 30 мл NaOH-и 1н омехта намуда, сипас 1.5 г NaHC03 ва 30 мл бутаноли сеюма гирифта, бо омехтакунаки магнитй омехта намудем. Баъдан ба он 6.5 г ди-третбутилоксикарбонил илова намуда, боз омехтакуниро 2-соат давом додем. Реаксия дар дарорати м7ътадил (хона) мегузарад. Пас аз он ба воситаи дастгоди ротори бугронй бутаноли сеюма ва об (бугронй) чудо карда шуд. Бокимондаашро дар 50мл об дал намуда, ба воситаи гексан (3*30мл) экстраксия намудем. Ба экстракти досилшуда то Рн =3 шудан кислотаи лиму илова намуда ва бо этилатсетат (5*20 мл) экстраксия карда, кабати этилатсетатиро бо об шуста, дар эксикатор дар болои Na2SO4 хушк намудем.
Дар дастгоди ротори бугронй этилатсетат (бугронй) чудо карда шуд. Аз спирт чудо карда бо эфир хушк кардем. Тавлид:8.85г буда, баромади реаксия (82.5% назариявй)-ро ташкил медидад. Нук., гудозиш=146-1470С. Rf=0.56 (А) Rf=0.52 (Б) Rf=0.48 (В).
Синтези Boc-Phe-ONp (2). 3г Boc-Phe-ОН гирифта дар этилатсетат дал намудем. Омехта карда истода,1.8г n-нитрофенолро (НОNР) илова намуда, мудити реаксияро то -20 0С хунук мекунем. Пас 4.2мл ДСС (дисиклогексикарбодиимид) мегирем, кион (ДСС)дар 20мл этилатсетат (СНзСООС2Н5) дал карда шудааст ва онро илова мекунем. Дар муддати як шабонар7з дар дароратй 200С нигод медорем. Пас аз он дар дарорати м7ътадил 3 соат омехта мекунем. Тадшони досилшудаи ДСГМ-ро филтр мекунем, филтрати досилшударо бугронй намуда ва онро аз нав боз дар изопропанол дал менамоем ва ба воситаи гексан тадшин мекунем. Кристаллдои досилшударо филтр намуда, бо омехтаи изопропанол ва гексан тадшонро мешуем (1:2 мл). Мадсули реаксияи досилшударо кристаллизатсия карда, аз метанол чудо менамоем. Кристаллдои досилшударо дар филтри Шотт филтр намуда, дар эксикатор бе даво хушк менамоем. Тавлид: 4.9г буда,(84.9%назариявй)-ро ташкил медидад. Нук., гудозиш=146-1470С. Rf=0.47; (А) Rf=0.49; (Б) Rf=0.56; (В).
Синтези эфири бензили n-толуосулфонати тирозин (3). Ба колбаи дукироадачмаш 500мл 18.8 г (0.25 мол) тирозин, 48.5 г (0.25мол) n-толуолсулфокислотаро гирифта,дар 100мл спирти бензил ва 50 мл бензолро гирифта меч7шонем ва бо бугронии азеотропй (омехтадои моеъгй ва бугй) гузаронида мешаванд. Бугронии обро дар асбоби Дин-Старка гузаронида мешавад. Баъд аз ч7шонидан мадлули шаффоф досил мешавад, сипас аз он то 9 мл мондани мадсули бугронй катъ карда мешавад. То дарорати м7ътадил омехтадои реаксиониро хунук карда ва ба он 50мл эфир илова карда мешавад. Дар дарорати 0 0С омехтаро 2 соат нигод дошта, тадшони кристаллии досилшударо эфири бензили n-толуолсулфонати тирозинро филтр мекунем. Баъд аз ин бо эфири мутлак кристаллизатсия карда мешавад. Сипас мадсули реаксияро аз омехтаи метанол ва эфир чудо мекунем.Тавлид:81.8%-ро ташкил медидад. Нук., гудозиш=178-1800С. Rf=0.36; (А) Rf=0.41; (Б) Rf=0.50; (В).
Синтези Boc-Phe-Tyr-O-BZI (4). 0.673г Boc-Phe-О^-ро дар 10 мл ДМФА дал карда ва дангоми омехтакунй 0.9625г эфири бензилии паратолуолсулфонат илова менамоем. Баъд аз ин боз ба омехтаи реаксия 0.405мл N-метилморфолин илова карда дар муддати 48 соат омехта-куниро давом медидем, дарорат бояд муътадил (дарорати хона) бошад. Пас далкунандаро то хушк шудани ДМФА бугронй мекунанд. Омехтаи реаксияро дар этилатсетат дал карда ва ду маротиба бо об меш7ем. Fайр аз ин бо NaHСО3-и 0.5н се маротибаи дигар низ шуста мешавад. Пас то мудити нейтралй боз об меш7ем, кабати этилатсетатиро бо изопропанол хушк намуда, бо гексан кристаллизатсия менамоем. Тавлид:0.449 г (62.1% назариявй). Нук., гудозиш=131-1330С. Rf=0.66: (А) Rf=0.89: (Б) Rf=0.71: (В).
CинтезиBoc-Phe-Tyr-OH (5). Дар 10 мл спирти метанол 0.5гBoc-Phe-Tyr-BzI-ро дал карда ва 1мл кислотаи атсетати 50% илова менамоем. Пас катализатори палладий илова карда, дар муддати 3 соат омехта мекунем, якбора гидроген дохил мекунем. Баъди ба охир расидани реаксия (рафти реаксия ва анчом ёфтани реаксияро бо усули хромотографияи мадинкабат санчида шуд) филтр мекунем. Дар дастгоди бугронии роторй филтрат бугронйкарда мешавад.
Бугронй бе иштироки хаво дар вакyyм гyзаронида мешавад. Тавлид:0.370г (87.2% назариявй). HyK., гудозиш=91-930С. Rf=0.57, (А) Rf=0.67, (Б) Rf=0.69 (В).
Синтези эфири Дорhа (эфири бензили n-толуолсулфонат) (6).Дар колбаи дукироъа хачмаш 500 мл 1.97г Дорhава 1.72г n-толуолсулфо-кислотаро мегирем. Омеxтаро дар асбоби Дин-Старка бо усули азеотропй чушонида, баъди чушидани омеxта махлули шаффоф хосил мешавад, баъд аз ба оxир расидани бугронии об омеxтаи реаксияро дар харорати муътадил (дар харорати xона) xyнyк менамоем, то харорати 00С.Сипас ба ин омеxта 500 мл эфир илова намуда, муддати 2 соат нигох медорем. Тахшони кристаллии эфири бензили n-толуолсулфокислотаро (Дорhа) филтр менамоем. Пас онро бо омеxтаи метанол ва эфир кристаллизатсия намуда чудо менамоем. Тавлид:1.7г (45.9% назариявй). HyK., гудозиш=127-1280С. Rf=0.62: (А) Rf=0.32: (Б).
Синтези HCI.Н-Дорhа-O-BzI (7). 1г эфири n-толуолсулфонатро дар 8мл xлороформ омеxта карда, бо махлули 50%-и сода мешаем, то ин ки мухити махлул то Рн=7 шавад. Пас аз он махлули xлороформ доштаро дар эксикатор бо истифода аз№^04 (дар болои Na2SO4) муддати 4 соат xyшк мекунем. Пас аз он филтр карда, махлули xлороформ доштаро бугронй менамоем. Баъдан 3 мл махлули эфирии HCI-и 3н илова карда, массаи реаксионй xyнyк карда шуда, онгох кристаллхо тахшин мешаванд.Тавлид: 0.71г (94.3% назариявй). HyK., гудозиш (амморф). Rf=0.82: (А) Rf=0.72: (Б) Rf=0.61: (В).
СинтезиBoc-Phe-Tyr-Дорhа-O-BzI (8). Дар 2 мл ДМФА 0.422гBoc-Phe-Tyr-OH-ро хал карда, баъд аз xyнyк шудани омеxтаи реаксионй ба он 0.18 мл метилморфолин ва 0.15 мл изобyтилxлорформиат илова менамоем. Дар колбаи дигар 0.28г HCI:H-Дорhа-O-BzI-ро дар 4 мл ДМФА хал карда ва 0.15 мл N-метилморфолин илова менамоем. Омеxтаи реаксиониро мунтазам ва бошиддат омеxта карда то - 280С xyнyк менамоем. Аз байни махсули реаксионй гази нитроген гузаронида мешавад. Пас омеxтакyниро давом дода, махсули реаксиониро як шабонаруз нигох медорем. Рузи дигарба махсули реаксионй 2мл махлули 50%-и кислотаи сиркоро илова карда, сипас дар дастгохи роторй бугронй менамоем. Пас аз ин махсули хосилшудаи реаксиониро дар этилатсетат хал карда,экстраксия менамоем. Махлули этилатсетатиро бугронй мекунем. Тавлид:0.36 г (70% назариявй). HyK., гудозиш= 55-580С (амморф). Rf= 0.81: (А) Rf= 0.79: (Б) Rf= 0.81: (В).
Синтези эфири бензили хлоргидрат-Phe-Tyr-Дорhа (9). 1.3 г омеxтаи эфири бензил Boc-Phe-Tyr-Дорhа-ро (8), ки дар 14мл спирти этил гирифта шудааст бо 15.5мл махлули 1нHCIкоркард намуда, дар муддати 36 соат дар харорати xона нигох дошта мешавад. Пас аз он омеxтаи реаксияро то 0 xyнyк мекунем. Ба махсулоти дар колба буда, 50мл эфири диэтили мутлак илова карда, дар филтри Шотт тахшони хосилшударо филтр мекунем ва якчанд маротиба бо эфири xyшк мешуем. Тавлид:0.9 г (75.7 % назариявй). HyK., гудозиш= 104- 105°QRf= 0.59: (А) Rf= 0.70: (Б) Rf= 0.77: (В).
Синтези хлоргидрати фенилаланил-тирозил-Дорhа (10). Синтез бо усули методикаи (5)монанд, гузаронида мешавад. 1г эфири бензили xлоргидрат-Phe-Tyr-Дорhа (9) гирифта мешавад. Тавлид:0.63 г (74.1% назариявй) xлоргидратиPhe-Tyr-Дорhа (10). HyK., гудозиш=129-1310С, Rf= 0.67: (А) Rf= 0.69: (Б) Rf= 0.71: (В).
Синтези 1-хлор-3-Phe-Tyr-Дорhа-пропан-2-ол(11).Ба колбаи cеки-роа(cедахона), ки бо xyнyккyнаки баргарданда ва омеxтакyнаки меxаникй тачхизонида шудааст, 2.09 грамм (0.01 молл) xлоргидратиPhe-Tyr-Дорhа (10)дар 15 мл халкунандаи 1.4-диоксани мyтлак омеxта намуда пурра хал намудем.Баъд аз халшавй, хароратро то 30-350С баланд бардошта, ба воситаи ^фи чакрагй 0.78 мл (0.01 молл) 2-xлор-метилокcиранро адтра^атра чаконида, равандро то муддати 5-5.5 соат давом додем. Сипас омеxтаи реаксиониро як шабонаруз нигох доштем. Рузи дигар бошад ба воситаи насоси вакууми бугронй намуда, моддаи сафеди кристалй хосил намудем. Моддаи хосилкардашударо бо 15 мл бензоли мyтлак ва бо изопропанол перекристаллизатсия (табаллур) намудем. Тавлид: 1.95 грамм (65.6 % аз назариявй); HyK., гудозиш = 113-114 0С; Rf= 0.77 (А); Rf= 0.81 (Б); Rf= 0.71 (в).
Синтези 1,3-дихлор-3-Phe-Tyr-Дорhа-пропан-2,2-диол (12). Ба методикаи (11) монанд: бодамтаъсиркунии 2-хлорметилоксиран бо Phe-Tyr-ДорЬа-ОН гузаронида шуда, пайвастаи (12) досил карда шуд.Тавлид: 1.95 грамм (69.3 % аз назариявй); Нук., гудозиш = 220-223 0С;
Rf= 0.72 (А); Rf= 0.69 (B);Rf= 0.62 (В).
АДАБИЁТ
1. BirkmeyerWalther. Биохимия поведения животных //MedUnzez//-1979. Т.3, №3.- С. 79-83.
2. Мирзорахимов, K.K. Синтез и изучение трипептидов, включающих норадреналин и 3,4-диоксифенилаланина/K.K. Мирзорахимов, Т.Ю.Юсупов, С.П. Сматров//. Материалы научно-практической конференции профессорско-преподавательского состава Технологи-ческого университета Таджикистана.-Душанбе,1996. -С.24-26.
3. Мирзорахимов, K.K.Полyчения специфических антител к глицил-глицин 3,4 - диоксифенилаланин / K.K. Мирзорахимов, Т.Ю.Юсупов, С.П. Сматров //. Материалы научно-практической конференции профессорско-преподавательского состава Технологического университета Таджикистана. -Душанбе 1999.-С.29-61.
4. Рачабов С.И. Синтези досиладои нави аминокислотагии эпихлоргидрин бо фуллерен С60. /С.Х.Одинаев, А.А.Гулов, С.Э.Асоев, М.Б^аримов// Маводи конференсияи чумдуриявии илмй-назариявии дайати устодону кормандони ДМТ бахшида ба чашни «25-солагии Истиклолияти давлатии Ч,умдурии Точикистон». Душанбе -2016. Сад. 565-566.
5. ЮсуповТ.Ю. Синтез и модификации ди-и трипептидов с 3,4-диоксифенилаланином/ Т.Ю.Юсупов, ККМирзорахимов, М.Б. Kаримов, С.И. Рачабов// Вестник национального Университета (научний журнал) №3, Душанбе-2005. С.78-82.
6. Гриншитейн Дж. Виниц М. -Химия аминокислот и пептидов,-М; «Мир»-1965.С.78-82.
7. Доty I. Доtyr readet // Anal. Chem. -Val. 20.-P. 166.
S. Никаниси K. «Инфракрасные спектры и строение органических соединений», М.-«Мир».-1965.С.78-82.
9. Verlander, M.S. Some novel approachts to the design and synthesis of peptide-cateholamine conjugates. /M.S. Verlander,A.K. Jacobson, R.P. Pazenkranz, K.L. Melmon, M. Сoodman//Biopolymeris 1983. Vol.22.-P.53l-545.
10. Miwa, A. Preparation of a specific antibodies to cateholamins and L-3,4-dihydroxyphenylalanine. Preparation of the conjugates /A.Miwa, M.Yoshioka, A.Shirihata, Z.Tamuna // Chem Pharm Bull., 1997, vol 25.- P. 1904-1910.
11. Anderson, G.W. Reinvestigation of the mix carbonic anhydride method of peptide synthesis / G.W. Anderson,J.E. Zimmeran, F.M. Gallahan // J. Am.Chem. Soc. -1967, vol. 89.-Р. 5012-5017.
ИЗУЧЕНИЕ ТРИПЕПТИДА^-ФЕНИЛАЛАНИЛ^-ТИРОЗИЛ-3,4-ДИОКСИФЕНИЛАЛАНИНА С ЭПИХЛОРГИДРИНОМ
При изучении биохимических процессов в живой природе большое значение имеют исследования новых синтетических биологически и физиологически активных соединений.Среди таких веществ определенный интерес представляют продукты, получаемые на основе катехоламинов. Этот интерес вызван тем, что в настоящее время довольно хорошо известна роль катехоламинов в живых организмах, а также тем,что медицина нуждается в новых препаратах,позволяющих решить проблемы диагностики и лечение сердечно - сосудистых заболеваний, и нарушений системы гормональной регуляции. Кроме того, выявлена высокая активность препаратов, имеющих в своем составе гидроксильную и аминную группы. Уже получен ряд таких продуктов, действие которых изучено или изучается.
Катехоламины, в основном адреналин и норадреналин, которые являются самыми необычными, вырабатываются в организме в клетках надпочечников мозговым веществом и нервными тканями.
У взрослых людей адреналин образуется примерно в 10 раз больше, чем норадреналин. Каждый из этих гормонов хранится в клетках определенного типа, кроме того адреналин вырабатывается из норадреналина, а его концентрация в организме зависит от секреции норадреналина.
Адреналин вырабатывается в основном надпочечниками, в то время как норадреналин содержится во всей симпатической нервной системе,вероятно потому, что нервная система способна блокировать действие адреналина.
При стрессе резко увеличивается содержание катехоламинов в организме, в том числе норадреналина. Следовательно, есть возможность ранней диагностики сердечнососудистых заболеваний, в том числе инфаркта миокарда (сердечного приступа).
Важность задачи современной биорганической химиии является модификация уже известной биологически активных соединений с целью снижения их токсичности,
повышения эффективности действия, улучшения специфичности.Особый интерес вызывают аминокислотные и пептидные производные, так как они способствуют проникновению действия биологически активных соединений.Поэтому в статье обсуждается синтез нового производного Дорhа с образованием трипептида-L-фенилаланил^-тирозил-3,4-диоксифенилаланина с 2-хлорметилоксираном.Результаты исследования, включая состав и структуру исходного материала и желаемого трипептида, были проанализированы и определены физико-химическими методами.
Ключевые слова: изучение, реакция, взаимодействие, синтез, катехоламины, адреналин, норадреналин,трипептид, L-фенилаланил-L-тирозил-3,4-диоксифенил-аланин, 2-хлорме-тилоксиран.
MODIFICATION OF TRIPEPTIDIDE-L-PHENYLALANIL-L-TYROZIL-3,4-DIOXYPHENYLALE WITH EPICHLORGIDRIN
New biological and physiological studies of active compounds are a great importance in the study of biochemical processes in living nature. Among such compounds, special attention is paid to compounds formed on the basis of catecholamines. This emphasis is on the fact that the importance of catecholamines in living organisms is now well known, but medicine needs new drugs that can diagnose and treat cardiovascular disease and disorders of the hormonal system on a regular basis.In addition, high activity of drugs containing hydroxyl and amine groups was revealed. A number of such connections have already been identified that have actually been studied or are being studied.
Catecholamines, mainly adrenaline and noradrenaline, which are the most bizarre, are produced in the body in the brain cells of the adrenal cortex above the kidneys and nerve tissues.
Adults produce about 10 times more adrenaline than noradrenaline. Each of these hormones is stored in cells of a certain type, in addition to adrenaline is produced from norepinephrine, and its concentration in the body depends on the secretion of norepinephrine. Adrenaline is produced mainly in the adrenal glands, while norepinephrine is found in the entire nervous system, presumably because the nervous system has the ability to block the movement of adrenaline.
In recent years, it has been shown that in the case of stress, the amount of catecholamines in the body increases sharply, including norepinephrine. Therefore, there is an opportunity for early diagnosis of cardiovascular diseases, including myocardial infarction (heart attack).
An important task of modern organic and bioorganic chemistry is the modification of biologically active substances, which is already known in order to reduce their toxicity, increase their beneficial effects, improve their properties. Particular attention is paid to amino acid-peptide derivatives, as they primarily contribute to the permeability of biologically active substances. Therefore, the article discusses the synthesis of a new derivative of Dorha, with the formation of the tripeptide-L-phenylalanyl-L-tyrosil-3,4-dioxyphenyl-alanine with 2-chloromethyloxyrane. The results of the research, including the composition and structure of the starting material and the desired tripeptide, were analyzed and determined by physicochemical methods.
Keywords: study, reaction, interaction, synthesis, catecholamines, adrenaline, norepinephrine, tripeptide, L-phenylalanyl-L-tyrosil-3,4-dioxyphenyl-alanine, 2-chloromethyloxyrane.
Сведения об авторах:
Кабирзода Зухро Одилшо — Научно-исследовательский институт Таджикского национального университета, научный сотрудник. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, г. Душанбе, проспект Рудаки, 17.Телефон: 958866106.Email. ikromovich80 @mail.ru
Раджабов Сироджиддин Икромович - Таджикский национальный университет, доктор химических наук., и.о., профессора, Заведующей кафедрой органической химии. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, г. Душанбе, проспект Рудаки, 17. Телефон: 904-60-04-60. Email. ikromovich80 @mail.ru
About the authors:
Kabirzoda Zuhrn Odilsho - Research assistant of the Research Institute of Tajik National University, , Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue, 17.Phone: 985866106. E-mail: ikromovich80 @mail.ru
Rajabov Sirojiddin Ikromovich - Doctor of Chemical Sciences., Associate Professor, the Head of the Organic Chemistry Department, Tajik National University. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue, 17. Phone: 904-60-04-60. E-mail: ikromovich80 @ mail.ru