CC BY
0
Eshmonov O. U. Iqtisodiyot va Pedagogika Universiteti dotsenti
IXTISOSLIK FANLARINI O'QITISHNING TAJRIBA-SINOV ISHLARI TADQIQI
Annotatsiya. Ixtisoslikfanlarini о 'qitishni takomillashtirish bo 'yicha olib borilgan ilmiy tadqiqot ishining tajriba-sinov ishlari tadqiqi natijalari keltirilgan.
Калит сузлар: metodologik, didaktik, yondoshuv, tadqiqot, tajriba-sinov, model, qishloq xo'jaligi, kasbiy faoliyat, ta'lim sifati, samaradorlik, metodika, daraja, guruh, respondent, mezon, dastur, kasbiy faoliyat.
Eshmonov O. U.
Associate Professor of the University of Economics and Pedagogy
SPECIALIZED SCIENCESEXPERIMENTAL RESEARCH OF
TEACHING
Abstract. The results of an experimental study of research work on improving the teaching of specialized subjects are presented.
Key words: methodological, didactic, approach, research, experimental test, model, agriculture, professional activity, quality of education, efficiency, methodology, level, group, respondent, criterion, program, professional activity
Tajriba-sinov ishlarining maqsadi ixtisoslik fanlarini o'qitish jarayonida talabalarning kasbiy tayyorgarligini rivojlantirish modelini amalga oshirishda pedagogik shart-sharoitlarning yetarliligi hamda metodologik yondashuvlar va didaktik tamoyillarni shakllantirish ixtisoslik fanlari bo'yicha ta'limning modulli tizimini loyihalash asosida ishlab chiqilgan metodika va o'quv uslubiy ta'minot samaradorligi darajasini aniqlashdan iborat bo'ldi.
1-bosqich. Aniqlash va tayyorgarlik bosqichini qishloq xo'jaligi bo'lajak muhandislariga ixtisoslik fanlarini o'qitish jarayonida kasbiy kompetentligini va kasbiy faoliyatga tayyorgarligini rivojlanganlik darajasini aniqlashga yo'naltirilgan pedagogik faoliyat tashkil etildi.
2-bosqich. Amalga oshirish tajriba-sinov bosqichida qishloq xo'jaligi bo'lajak muhandislariga ixtisoslik fanlarini o'qitish jarayonida kasbiy kompetentligini va kasbiy faoliyatga tayyorgarligini rivojlantirish modelining tashkiliy pedagogik shart-sharoitlari belgilandi va sinovdan o'tkazildi.
3-bosqich. Yakunlovchi bosqichida tajгiba-sinov ishlaгi natijalari saгhisob qilindi, natijalaг qayta ko'rib chiqildi, tajгibadan o'tkazilgan ma'lumotlaг tizimlashtirildi, matematik-statistik tahlil qilindi va ish natijalaгi гasmiylashtiгildi.
Pedagogik tajгiba-sinov ishlarida tadqiqot natijasida ishlab chiqilgan pedagogik model va metodika tadbiq qilindi. Shuningdek, pedagogik tajriba-sinov isЫaгida ishtirok etgan bo'lajak qishloq xo'jaligi soha mutaxassislaгining fikr-mulohazalaгi о'гganildi, ta'lim sifati va samaradoñigi oshganligiga ishonsh hosil qilish maqsadida suhbatlaг o'tkazildi.
1-jadval
Tajriba-sinov o'tkazilgan oliy ta'lim muassasalari
3№ OTMning nomi Respondentlar soni OTMlar boyicha jami respon-dentlar soni
2020-2021 o'quv yili 20212022 o'quv yili 2022-2023 o'quv yili
11. "TIQXMMI" MTUning QIAI 67 59 62 188
22. NamMQI 30 28 31 89
33. BTRBI 46 42 47 135
Jami: 143 129 140 412
Tajriba-sinov ishlari shartli ravishda "tajriba guruhi" va "nazorat gurnhi" deb belgilab olingan guгuЫaгda o'tkazildi. Tajriba-sinov ishlari Ыг xil material va ikki xil metodikadan foydalangan holda o'tkazilib, ikkala guгuh talabalarida kasbiy tayyoгgaгlikni faollashganligi taqqoslandi. Shuningdek, tabiiy-ilmiy, umumkasbiy va ixtisoslik fanlaming mazmuni, o'гganish shaгt-shaгoitlaгi, metodlaгi tanlanib, savol-javob, pedagogik kuzatish natijalaгi, talabalaming bilimini nazoгat qilish va baholash mezonlari jamlandi. Nazoгat va tajriba-sinov gurnhlarining natijalaгi muntazam tahlil qilib borildi va biг-biгiga taqqoslanib xulosalar chiqaгildi.
"TIQXMMI" MTUning Qaгshi iirigatsiya va agгotexnologiyalaг institutida olib borilgan pedagogik tajгiba-sinov ishlari natijalariga ko'ra, tajгiba-sinov guгuhida qatnashgan talabalarning kasbiy faoliyatga tayyorgarlik darajalari tajriba boshida 9,47%, tajriba oxirida 21,05% yuqori darajani ko'rsatdi. O'rta daraja tajriba boshida 17,89% dan tajriba oxirida 46,32% o'sdi, past daraja esa 72,64% dan 32,63% ga kamaydi (2-jadval).
Nazorat guruhida qatnashgan talabalarining kasbiy faoliyatga tayyorgarlik darajalari tajriba boshida 7,53%, tajriba oxirida 10,75% yuqori darajani ko'rsatdi.
O'rta daraja tajriba boshida 18,28% dan tajriba oxirida 26,88% o'sdi, past daraja esa 74,19% dan 62,36% ga kamaydi.
2-jadval
"TIQXMMI" MTUning Qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar institutida olib borilgan pedagogik tajriba-sinov ishlari natijalari
Kasbiy faoliyatgatayyorg arlik darajasi Tajriba guruhi Nazorat guruhi
Tajriba boshida 95 nafar talaba Tajriba oxirida 95 nafar talaba Tajriba b o shida 93 nafar talaba Tajriba oxirida 93 nafar talaba
soni % soni % soni % soni %
Yuqori 9 9,47 20 21,05 7 7,53 10 10,75
O'rta 17 17,89 44 46,32 17 18,28 25 26,88
Past 69 72,64 31 32,63 69 74,19 58 62,36
Jami 95 100 95 100,0 93 100,0 93 100,0
Tajriba-sinov guruhida qatnashgan talabalarning kasbiy faoliyatga tayyorgarlik darajalari tajriba boshida 9,09%, tajriba oxirida 20,45% yuqori darajani ko'rsatdi. O'rta daraja tajriba boshida 18,18% dan tajriba oxirida 50% o'sdi, past daraja esa 72,73% dan 29,55% ga kamaydi.
Nazorat guruhida qatnashgan talabalarining kasbiy faoliyatga tayyorgarlik darajalari tajriba boshida 8,89%, tajriba oxirida 13,33% yuqori darajani ko'rsatdi. O'rta daraja tajriba boshida 17,78% dan tajriba oxirida 20% o'sdi, past daraja esa 73,33% dan 66,67% ga kamaydi.
Namangan muhandislik-qurilish instituti)da tajriba guruhidan 44 nafar, nazorat guruhidan 45 nafar talabalarga pedagogik tajriba-sinov ishlari olib borildi (3-jadval).
3-jadval
Namangan muhandislik-qurilish institutida olib berilgan pedagogik tajriba-sinov ishlari natijalari
Kasbiy faoliyatgata yyorgarlik darajasi Tajriba guruhi Nazorat guruhi
Tajriba boshida 44 nafar talaba Tajriba oxirida 44 nafar talaba Tajriba boshida 45 nafar talaba Tajriba oxirida 45nafar talaba
soni % soni % soni % soni %
Yuqori 4 9,09 9 20,45 4 8,89 6 13,33
O'rta 8 18,18 22 50,00 8 17,78 9 20,00
Past 32 72,73 13 29,55 33 73,33 30 66,67
JAMI 44 100 44 100 45 100 45 100
Tajriba-sinov guruhida qatnashgan talabalarning kasbiy faoliyatga tayyorgarlik darajalari tajriba boshida 8,82%, tajriba oxirida 19,12% yuqori darajani ko'rsatdi. O'rta daraja tajriba boshida 20,59% dan tajriba oxirida 50,0% o'sdi, past daraja esa 70,59% dan 30,88% ga kamaydi.
Nazorat guruhida qatnashgan talabalarining kasbiy faoliyatga tayyorgarlik darajalari tajriba boshida 7,46%, tajriba oxirida 11,94% yuqori darajani ko'rsatdi. O'rta daraja tajriba boshida 16,42% dan tajriba oxirida 25,37% o'sdi, past daraja esa 74,62% dan 61,19% ga kamaydi.
Buxoro tabiiy resurslarni boshqarish institutida 5430100-"Qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash" bakalavriat ta'lim yo'nalishida tajriba guruhidan 68 nafar, unga parallel ravishda nazorat guruhida 67 nafar talabalarga pedagogik tajriba-sinov ishlari olib borildi. Tajriba-sinov ishlari jarayonida talabalarning kasbiy faoliyatga tayyorgarlik darajasi aniqlandi (4-jadval).
Tajriba-sinov guruhida qatnashgan talabalarning kasbiy faoliyatga tayyorgarlik darajalari tajriba boshida 9,18%, tajribaoxirida 20,29% yuqori darajani ko'rsatdi. O'rta daraja tajriba boshida 18,84% dan tajribaoxirida 48,31% o'sdi, past darajaesa 71,98% dan 31,40% ga kamaydi.
Nazorat guruhida qatnashgan talabalarining kasbiy faoliyatga tayyorgarlik darajalari tajriba boshida 7,80%, tajriba oxirida 11,71% yuqori darajani ko'rsatdi. O'rta daraja tajriba boshida 17,56% dan tajriba oxirida 24,88% o'sdi, past daraja esa 74,14% dan 62,91% ga kamaydi.
Tajriba-sinov ishlari talabalarining kasbiy faoliyatga tayyorgarlik darajasini oshirish metodikasi asosidaolib borildi. Mashg'ulotlarda muammoli vaziyatlarni
yuzaga keltirish, bahs-munozara uyushtiгish, talabalaming fikr-mulohazalari bilan о'гtoqlashish, amaliy faolliklaгini o'stirish, mustaqil qaгoг qabul qilishni shakllantirish asosidao'tkazildi.
4-jadval
Buxoro tabiiy resurslarni boshqarish institutida olib berilgan pedagogik tajriba-sinov ishlari natijalari
Kasbiy faoliyatgata yyorgarlik darajasi Tajriba guruhi Nazorat guruhi
Tajriba boshida 68 nafar talaba Tajriba oxirida 68 nafar talaba Tajriba boshida 6? nafar talaba Tajriba oxirida 6?nafar talaba
soni % soni % soni % soni %
Yuqori б 8,82 13 19,12 б 7,4б 8 11,94
O'rta 14 20,59 34 50,0 11 1б,42 17 25,37
Past 48 70,59 21 30,88 50 74,б2 41 б1,19
JAMI 68 100 68 100 6? 1100 6? 100
O'rta 14 20,59 34 50,0 11 1б,42 1/
Past 48 70,59 21 30,88 50 74,б2 41
JAMI 68 100 68 100 6? 1100 6?
M 7Ш 7JJ
M л Г *
: il
м J :jh J i
\m ml à m
1?рта 1Па:т 1
1-rasm. "TIQXMMI" MTUning Qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti, Namangan muhandislik-qurilish instituti hamda Buxoro tabiiy resurslarni boshqarish institutida olib berilgan pedagogik tajriba-sinov ishlari natijalari diagrammasi
Olingan natijalar Styudent statistikasi mezoni yordamida tahlil qilindi va Misrosoft Oxsol dasturida qayta ishlandi.
Tadqiqotimiz natijasida, barcha tajriba-sinov maydonshalari sifatida tanlab olingan tajriba-sinov ishlari nihoyasida, tajriba guruhidagi talabalarning kasbiy faoliyatga tayyorgarlik darajalarining samaradorligi 12,1% yuqori ko'rsatkishga ega bo'ldi. Bu esa olib borilgan tadqiqot ishining samarali ekanligini ko'rsatadi.
Foydalanilgan adabiyotlar rо'yxati
1. Eshmanov O.U. Qishloq xo'jaligi soha mutaxassislarining kasbiy tayyorgarligini tashkil etishning istiqbolli imkoniyatlari// "Ilm-fan muammolari tadqiqotchilar talqinida" mavzusidagi 12-sonli Respublika ilmiy konferensiyasi. №12. 15-iyun 2023y. - B. 2Вб-293.
2. Eshmanov. O.U. Oliy ta'lim muassasalarida o'quv va kasbiy tayyorgarlik jarayonini takomillashtirish// "Ilm-fan muammolari tadqiqotchilar talqinida" mavzusidagi 12-sonli Respublika ilmiy konferensiyasi. 2023. - № 12. - B. 272-275.
