УДК: 338
DOI 10.24412/2411-1945-2023-4-99-106
Шаропова Насиба Хафизовна, н.и.и., мудири шуъбаи коруои илми-тауцицоти ва нашрияуои даврии Филиали Донишгоуи технологии Тоцикистон дар шаури Исфара (Исфара, Тоцикистон)
Шаропова Насиба Хафизовна, канд экон. наук, завотделом научных исследований и периодических изданий филиала Технологического университета Таджикистана в г. Исфаре (Исфара, Таджикистан)
Sharopova Nasiba Hafizovna, сandidate of Economy, Head of the Department ofScientific Research and Periodicals of the Branch of the Technological University of Tajikistan in the city of Isfara (Isfara, Tajikistan) e-mail: [email protected]
Хацм ва сифати истеусоли маусулоти саноати, уацми сармоягузорщо ба фондуои асоси ва омилуои таъсиррасон ба мууити дохила ва берунаи корхонауои саноати барраси гардидааст. Таулили захирауо ва дарацаи тарацциёти ицтидоруои корхонауои саноати сурат гирифтааст. Тагйирёбии уацми умумии маусулоти саноати ва нишондиуандауои он ба уар сари ауоли оварда шудааст. Барои арзёбии рушди уар як соуаи ицтисодиёти минтаца, аз цумла саноат омилуои гуногун, аз цабили истеусоли, ицтисоди ва ицтимои таулил карда шудааст. Инкишофи корхонауои саноатии мавцуда метавонад ба сифати "мууаррик" тамоми цумууриро аз буурони тулонирауо дода, рушди ицтисодииустуворро таъмин намояд.
Калидвожа^о: саноат, комплекси саноати, рушди саноат, ицтидори саноати, корхонауои саноати, захирауои ицтисоди, рушди корхонауои саноати
Рассматриваются объем и качество производства промышленной продукции, объем инвестиций в основной капитал и факторы, влияющие на внутреннюю и внешнюю среду промышленных предприятий. Проведен анализ ресурсов и степени развития мощностей промышленных предприятий. Представлены изменения общего объема промышленного производства и его показателей на душу населения. Для оценки развития каждой отрасли экономики региона, в том числе промышленности, были проанализированы различные факторы: производственный, экономический и социальный. Подчёркивается, что развитие существующих промышленных предприятий может послужить «двигателем» для выхода всей республики из затяжного кризиса и обеспечения устойчивого экономического развития.
Ключевые слова: промышленный комплекс, промышленное развитие, промышленный потенциал, промышленные предприятия, экономические ресурсы, развитие промышленных предприятий
The article dwells on the volume and quality of industrial production, the volume of investment in fixed capital and factors influencing the internal and external environment of industrial enterprises. An analysis of resources and the degree of development of industrial enterprises'
ИСТИФОДАИ САМАРАНОКИ ИЦТИДОРИ ИЦТИСОДИ -ОМИЛИ АСОСИИ РУШДИ САНОАТИ МИНТАЦА
ЭФФЕКТИВНОЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ЭКОНОМИЧЕСКОГО ПОТЕНЦИАЛА - ГЛАВНЫЙ ФАКТОР РАЗВИТИЯ ПРОМЫШЛЕННОСТИ РЕГИОНА
EFFICIENT USE OF ECONOMIC POTENTIAL IS THE MAIN FACTOR OF REGIONAL INDUSTRY DEVELOPMENT
capacities was carried out. Changes in the total volume of industrial production and its indicators per head are presented. To assess the development of each sector of the region's economy, including industry, various factors were analyzed: production, economic and social. It is emphasized that the development of existing industrial enterprises can serve as an "engine" for the entire republic to emerge from a protracted crisis and ensure sustainable economic development.
Key-words: industrial complex, industrial development, industrial potential, industrial enterprises,
economic resources, development of industrial enterprises
Саноатикунонии босуръати кишвар хамчун хадафи чоруми миллй бо мадсади халли масьалахои идтисодиву ичтимой ва таъсиси чойхои корй эълон гардид. Вобаста ба хамин Асосгузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат, Президента Чумхурии Точикистон дар Паёми соли 2018 дайд намуд, ки бояд то соли 2030 хиссаи сохаи саноат дар мачмуи махсулоти дохилй ба 22 фоиз расонида шавад. [1]
Саноат хамчун сохаи мухимтарини хочагии халд асоси идтидори идтисодй ва мудофиавии мамлакат мебошад. Фаъолияти пурсамари саноат ба тадсимоти одилонаи дуввахои истехсолкунанда, хамачониба тараддй додани минтадахои идтисодии мамлакат, истифодаи мадсадноки сарватхои бойи табий мусоидат менамояд. Саноатикунонии босурьат ба таьмини рушди устувори саноат, рушди идтисодиёт, ташкили чойхои корй, баланд бардоштани идтидори содиротии мамлакат ва радобатнокии он заминаи мусоид фарохам меорад.
Саноат яке аз сохахои асосй ва яке аз воситахои мухимми хамгироии кишвар ба идтисоди чахонй ба хисоб меравад. Барои фаъолияти пурсамари иктисодиёти як давлат кори бомуваффадияти тамоми сохахои хочагии халд зарур аст. Танхо минтадахое, ки дар онхо мачмааи саноатй рушд кардааст, метавонанд сурьати баланди рушди идтисодиро нигох дошта, сатхи зиндагии мардумро таьмин намоянд [2, с.6].
Комплекси саноатй сохаи пешбарандаи идтисодиёт буда, ба дарачаи тараддиёти дуввахои истехсолкунандаи чамьият таьсири халкунанда мерасонад. Нишондихандахои асосии сохаи саноат: хачм ва сифати истехсоли махсулоти саноатй, дарачаи дониши мутахассисони сохаи комплекси саноатй дар мачмуъ ва хачми сармоягузорихо ба фондхои асосй мебошанд, ки аз рушди омилхои зерин вобаста аст:
1. Хиссаи асосии махсулоти дохили ва миллй, ки дар сохаи саноат ба вучуд оварда мешавад [3, с.167].
2. Надши сохахои пешбарандаи саноат, ба монанди мошинсозй, химия, мудофиа ва гайра дар тачдиди техникаи дигар сохахои хочагии халд зохир мегардад, ки бе он пешрафти илму техника ва такрористехсоли васеь имконнопазир аст.
3. Саноат дар тараддиёти бахшхои истехсолй, чорй намудани усулхои пешдадами истехсолот ва хочагидорй надши асосй дорад.
4. Саноат добилияти мудофиавии давлатро таьмин намуда, барои тараддй додани комплекси харбию саноатй имконият медихад ва бо хамин амнияти миллиро таьмин менамояд.
5. Тараддиёти саноати сабук ва хурокворй ба таьмини амнияти озудавории мамлакат ва бо молхои хушсифат таьмин кардани ахолй имконият медихад.
Комплекси саноатй дисми чудонашавандаи идтисодиёти минтада мебошад. Барои равандхои инноватсионй ва сармоягузорй заминаи моддй ба вучуд меорад. Сурьати пешрафти илму техника ва тараддиёти идтисодиёт ба дарачаи тараддиёти комплекси саноатй вобаста аст [4, с.47]. Он дар натичаи тараддиёти бисёрсолаи худудй (фазой), технологй, иктисодй, инчунин инкишофи муносибатхои чамьиятию истехсолй рушд меёбад. [5, с.37] Хамин тавр, тараддиёти идтисодиёти минтада бевосита ба вазъияти саноати
он вобаста аст. Ин гуфтахоро маълумоти оморй тасдид мекунанд. Дар расм мудоисаи афзоиши истехсолоти саноатй бо афзоиши мачмуи махсулоти минтадавии вилояти Сугд дар солхои 2016-2021 оварда шудааст. [6]
Цадвали 1
Солхо 2021
Нишондихандахо 2016 2017 2018 2019 2020 2021 нисбат ба соли 2016 бо %.
Шумораи корхонахо 604 597 633 657 693 733 202,8
Х,ачми махсулоти
саноатй (бо нархи соли 2020), млн. 9019,6 11860,8 12560,6 13967,4 16216,2 21064,8 233,5
сомонй
Шумораи миёнаи
солонаи хаиъати истехсолии 30156 32068 28286 35091 33236 32486 107,8
саноатй, нафар
Шумораи коргарон 25477 27228 23525 24771 25539 27776 109,1
Х,ачми махсулоти
саноатй ба хар сари хайъати 299098,1 369864,2 444057,1 398033,6 487910,6 648427,1 216,7
истехсолии саноатй
(сомонй)
Х,ачми махсулоти саноатй ба хар сари 354029,2 435610,4 533925,6 563860,9 634958,2 758381,3 214,2
коргар (сомонй)
Шумораи хайъати
истехсолии саноатй ба хисоби миёна ба 50 54 45 53 48 44 88
хар як корхона
Шумораи коргарон ба хисоби миёна ба 42 46 37 38 37 38 90,4
хар як корхона
Сарчашма: Омори солонаи вилояти Сугд. Агентии омори назди Президенти Цум^урии Тоцикистон.-Хуцанд, 2022.- С. 257.
Додахои чадвали 1 собит месозанд, ки дар давоми давраи мавриди тахлил шумораи корхонахои саноатй дар вилояти Сугд дар соли 2021 нисбат ба соли 2016 129 адад зиёд шудааст. Аз чадвали мазкур мушохида кардан мумкин аст, ки дар давоми солхои 2016-2021 дар корхонахои саноатии вилояти Сугд хосилнокии мехнат (хачми махсулоти саноатй ба хар сар корманд) ру ба афзоиш ниходааст. Баробари ин шумораи коргарон ва хайъати истехсолии саноатй вобаста ба хар як корхонаи саноатй ба кохиш тамоюл дорад. Новобаста ба ин хачми махсулоти саноатй дар соли 2021 нисбат ба соли 2016 2,3 маротиба афзоиш ёфта, дар ин мархила шумораи коргарон 109,1% зиёд шудааст.
Аз ин чо хулоса баровардан мумкин аст, ки афзоиши хачми махсулоти саноатй дар вилояти Сугд дар давраи солхои 2016-2021 асосан аз хисоби баландшавии хосилнокии мехнати коргарон ба миён омадааст. Баробари ин шумораи миёнаи коргарон дар корхонахои
caноaтии вилоят кодиш ёфтaacт (Рacми 1).
Тагйирёбии х,ацми махрулоти саноати TAF ЙИРЁБИИ X А Ч МИ MA X СУЛОТИ САНОАТ Й
■ Дач,ми махсулоги саноагй ба хар сари хайаги исгехсолии саноагй(сомонй)
■ Дач,ми махсулоги саноагй ба хар сари коргар(сомонй)
■ Шумораи хайаги исгехсолии саноагй ба хисоби миёна ба хар як корхона
■ Шумораи коргарон ба хисоби миёна ба хар як корхона m
Расми 1
2 10 1/1
^ m
Q £
Ö"
2G16
2G17
2G18
2G19
2G2G
2G21
Сарчашма: Омори солонаи вилояти Сугд. Агентии омори назди Президенти Чумхурии Тоцикистон.-Хуцанд, 2022.- С. 257.
Диaгpaммaи pacми 1 нишон медихдц, ки дaчми мaдcyлоти caноaтй 6a x,ap cap коpгap дap вилояти Сугд дap соли 2016 ниcбaт 6a соли 2021 то 2,1 мapотибa aфзоиш ёфтa, чунин вaзъият дap дaчми мaдcyлоти caноaтй 6a x,ap capи дaйъaти истедсолии caноaтй 6a rn3ap меpacaд (216,7%). Боиси тaзaккyp acт, ки дap ин Mapx,raa шyмоpaи коpгapон 6a дисо6и миётаи ^ap як коpxонa Ba шyмоpaи дaйьaти истедсолии caноaтй 6a дисо6и ^ap як коpxонa то 88% Ba 94% мувофи^н кодиш ёфтaacт.
Бapои apзёбии рушди ^ap як со^и иктисодиёти минтaкa, a3 чyмлa caноaт омилдои гуногун, a3 ^6или истедсолй, иктисодй, и^тимой, capмоягyзоpй Ba Faйpapо тaдлил кapдaн лозим aCT. Комплекси caноaтиpо дaмчyн низоми истедсолию иктисодй 6a нaзap гиpифтa, о^о 6a омилдои беpyнa Ba доxилa тaкcим менaмоем.
Бa омилдои 6epyrn ниcбaт 6a комплекси caноaтй он омилдое доxил мешaвaнд, ки 6a paBa^^ тaшaккyли клacтеpдо aз мудити зист Ba чомеa тaъcиp меpacонaнд [7, с.355].
Омилдои беpyнa ниcбaт 6a комплекси caноaтии минтaкaвй индоянд:
- омилдои тaбиию иклимй (иклимй, чyFpофй, геофизикй, мудити зист, микдоp Ba мaвчyдияти зaxиpaдои тaбий);
- омилдои сиёсй (вaзъияти геополитикй, су6оти сиёсй, вaзъи бaйнaлxaлкй Ba бaйнимиmaкaвй);
- омилдои и^тимой (вaзъияти и^тимой, шyFл, вaзъи демогpaфй, ко6илияти xapидоpй, caломaтии aдолй);
- фишaнгдои тaнзими дaвлaтй (cиёcaти пулию кapзй, фиcкaлй, гyмpyкй, cиёcaти зиддииндиcоpии дaвлaт, тaдбиpдои дacтгиpии дaвлaтии минтaкa, cодaдо, ичозaтномaдидй 6a фaъолият Ba cеpтификaтcияи мaдcyлот, нaзоpaт оид 6a меъёpдои ^и^до);
- омилдо (мaвчyдияти зaxиpaдои истедсолй Ba медштй дap минтaкa имкониятдои чaлби зaxиpaдои молиявй);
- бозор (мавчудияти радибон ва озодии радобат, мавчудияти истеъмолкунандагони серталаби махаллй, мавчудияти талаботи махсус ба махсулоти корхонахои минтадавй, ки метавонанд дар бозори чахонй талабот дошта бошанд).
Ба омилхои асосии дохилии комплекси саноатии минтадавй дохил мешаванд:
- алодахои радобатй дарачаи радобатро дар дохили комплекси саноатй, инчунин байни корхонаю ташкилотхо тавсиф мекунанд;
- хамкорихо, яъне муносибатхои истехсолие, ки дарачаи хамкориро бо ташкилотхои хизматрасонй ва ёрирасон тавсиф мекунанд;
- алодахои инноватсионие, ки дарачаи фаъолияти инноватсионии корхонахо ва ташкилотхо, дарачаи хамкории онхоро бо муассисахои таълимию илмй ва байни худ аз чихати чорй ва пахн намудани навоварй тавсиф мекунанд;
-муносибатхои мехнатй (кадрй), ки дарачаи хамкории корхонаю ташкилотхоро бо муассисахои таълимй дар доираи тайёр кардани кадрхои сохибихтисос тавсиф мекунанд. [8, с.93]
Ба гуруххои пешниходшуда тадсим кардани омилхои низомсоз шартй аст, зеро онхо аз бисёр чихат ба хам алодаманд ва вобастаанд. Аммо чунин гуруххо имконият медихад, ки масъалахои мухимтарине, ки ба самаранокии тараддиёти комплекси саноатии минтадахо таъсири калон мерасонанд, арзёбй карда шавад.
Рушди идтисодиёти хар як минтада аз сармоягузорй ба фондхои асосй вобастагии калон дорад. Зеро барои баланд бардоштани хосилнокии мехнат дар корхона сифати техникаву технологияхои инноватсионй, радамй ва мутахассисони навовар надши калидй дорад, ки хамаи ин тавассути сармоягузорихои дохиливу хоричй амалй карда мешаванд. [9]
Аз ин ру, тасмим гирифтем вазъи сармоягузории сохаи саноати вилояти Сугдро давоми солхои 2016-2021 дида бароем. [10]
Цадвали 2.
Хацми сармоягузорй ба со.\аи саноат дар сощои 2016-2021_
Нишондиханда Солхо
2016 2017 2018 2019 2020 2021
Сармоягузорй ба 326732,6 348754,3 367612 386524 402684 416570
сохаи саноат
(хазор сомонй)
Суръати рушд нисбат ба соли 100 106,7 112,5 118,2 123,2 127,4
гузашта (бо фоиз)
Сарчашма: Омори солонаи вилояти Сугд. - Хуцанд: Сарраёсати Агентии омори назди Президенти Цум^урии Тоцикистон дар вилояти Сугд, 2022. - С. 486-487.
Хачми сармоягузорй ба сохаи саноати вилояти Сугд дар панч соли охир мусбат арёбй гардидааст. Агар дар соли 2016 сармоягузорй 326732,6 хазор сомониро ташкил дода бошад, пас то соли 2021 ин нишондихандахоба 416570 хазор сомонй расидааст, яъне афзоиш нисбат ба соли 2016 1,3 баробар мебошад. Аммо ин нишондиханда барои рушди корхонахои саноатии вилоят кифоя нест, чунки арзиши воситахои истехсолй, молхои воридотие, ки имрузхо аз хоричи кишвар харидорй мегардад, басанда намебошад.
Тараддиёти саноатии вилоят Сугд нисбат ба дигар минтадахои чумхурй як датор хусусиятхои хос дорад. Бино бар ин тахлил кардани омилхои тараддиёти комплекси саноатиро ба мадсад мувофид мешуморем.
Барои муайян кардани имконияти тараддиёти минбаъдаи комплекси саноатии вилояти Сугд, ба фикри мо, истифодаи SWOT-тахлил ба мадсад мувофид аст. Ин тахлил имкон
медидад, ки чидатдои ^ави ва заиф, имкониятдо ва таддиддои рушди мишэдавиро вобаста ба вазъи мудити дохилИ ва беруна муайян намояд.
SWOT та^лили рушди комплекси саноатии вилояти Сугд
Тараф^ои кавП: - тамаркузи и^тидордои калони истедсолИ дар минта^а (комплексдои мошинсозИ, нафту кимиё, энергетика ва металлургИ); - захирадои бузурги энергетикИ, сузишворИ ва маъданИ; - мав^еи мусоиди чугрофии минта^а, ки бо Чумдурии Узбекистон ва Киргизистон дамсардад аст; - мавчудияти кадрдои баландихтисос барои истедсоли мадсулоти ра^обатпазир дар бозордои дохилИ ва хоричИ; - мавчудияти захирадои и^тисодии арзон барои татби^и лоидадои бузург; - мавчудияти робитадои и^тисодии беруна; - мавчудияти ширкатдои муттадидшуда; - и^тидордои и^тисодИ барои истедсоли мадсулоти ра^обатпазир. Тараф^ои заиф - будрони дарозмуддати и^тисодИ; - дарачаи баланди фарсудашавии фонддои асосии истедсолии корхонадои саноатИ (зиёда аз 60 фоиз); - коэффисиенти пасти навсозии фонддои асосии истедсолИ; - сатди пасти даромаднокии сармоя дар корхонадои саноатИ; - диссаи зиёди ашёи хом дар сохтори содироти вилоят; - суст ташаккул ёфтани долондои нави на^лиётИ; - диссаи пасти сармоягузоридои чалбшуда ба фонддои асосИ; - мавчуд будани содадои кафомонда (мадсулот аз чуб, лампадои каммасраф, либосдои пахтагин, чарму пойафзол); - дарачаи пасти чорИ намудани технологиядои нав дар истедсолот; - диссаи пасти содадои технологиядои баланд; - вазъияти номусоиди экологИ.
Имкониятдо: - минта^аи саноатии стратегии чумдурИ; - рушди инфрасохтори саноатИ дар шимоли Точикистон; - афзоиши бахшдои во^еии и^тисодиёт, ки бо инфрасохтори на^лиёт ало^аманданд; - татби^и и^тидори сармоягузорИ; - истифодаи и^тидори инноватсионии чамъшуда, инчунин тачрибаи амалии ташкили истедсоли мадсулоти ра^обатпазир барои бозордои чадонИ; - истифодаи низоми ма^садноки тайёр кардани кадрдои корхонадои саноатИ; - ташкили кластердои рушди саноатии минта^а дар заминаи содадои пеш^адам. Тавдивдо: - афзоиши манфиатдои стратегии давлатдои хоричИ; - истифодаи гайрио^илонаи захирадои табиИ; - таъсири ^онундои чадонишавИ; - мудосираи долондои на^лиётии Ч,Т ва самти даракати мол; - даракати пиндонии сармоя ва захирадо; - вобастагии натичадои молиявии корхонадои саноатИ ба карори содибони холдинг, ки берун аз худуди минтака во^еъ аст; - паст будани диссаи сармоягузоридои хоричИ, ки дар натича афзоиши сармоягузорИ ба фонддои асосии корхонадо бо имкониятдои дохилИ маддуд мегардад.
Аз SWOT- тадлили рушди комплекси саноатии вилояти Сугд бар- меояд, ки он захирадои бойи истедсолИ, мав^еи мусоиди географИ дорад, ки ба рушди саноати минта^а мусоидат мекунад. Дар асоси натичадои арзёбИ ^айд кардан лозим аст, ки рушди устувори комплекси саноатии минта^а бештар аз чорИ намудани технологиядои инноватсионИ дар фаъолияти истедсолии корхонадои саноатИ вобаста аст.
- 104 -
Дар охир якчанд тавсияхоро, ки ба рушди комплекси саноатии вилоят мусоидат менамоянд, пешниход менамоем:
1. Иштироки намояндагони корхонахои саноатй дар тахияи барномахои мадсадноки давлатй;
2. Хавасманд намудани фаъолияти инноватсионии корхонахои саноатии минтадахо;
3. Мониторинги вазъи молиявию идтисодии корхонахои саноатии вилояти Сугд;
4. Анчом додани корхо оид ба рушди инфрасохтори саноатй;
5. Мунтазам баргузор намудани чорабинихо оид ба "Хамбастагии илм бо истехсолот";
6. Ташкили бозомузии кадрхои сохаи саноат дар хоричи кишвар;
7. Ташкили иштироки корхонахои саноатй дар намоишгоххои чахонй.
8. Омода намудани мутахассисони радобатпазирй бозори мехнат дар хамкорй бо корхонахои саноатй.
9. Ч,алби маблаг аз фондхои рушди инноватсионй, сармоягузории махаллй ва хоричй.
ПАЙНАВИШТ:
1. Паёми Президенти Цумуурии Тоцикистон, Пешвои миллат, муутарам Эмомалй Раумон ба Мацлиси Олии Цумуурии Тоцикистон аз 26.12.2018. [Манбаи электронй]. URL: http://www.prezident.tj (санаи муроциат: 30.03.2019).
2. Иншаков, О. В. Этноэкономические риски развития Юга России / О. В. Иншаков, М. Э. Буянова, О. А. Ломовцева //Региональная экономика: теория и практика. - 2007. - № 10 (49). - С. 3-12.
3. Калинина, А. Э. Закономерности развития и особенности регулирования информационных процессов / А. Э. Калинина // Актуальные проблемы управления социально-экономическим развитием региона: [монография] / под общ. ред. д. э. н., проф. А. Э. Калининой; Гос. образоват. учреждение высш. проф. образования «Волгогр. гос. ун-т». - Волгоград: Изд-во ВолГУ, 2011. - С. 159-188.
4. Боровик А.С. Концептуальные основы модернизации региональной экономики. // Региональная экономика. - Москва, 2010. - № 25. - С. 46-49.
5. Стратегияи миллии рушди Цумуурии Тоцикистон барои давраи то 2030 [Матн]. -Душанбе, 2016. - 37 с.
6. Ускова Т.В. Управление устойчивым развитем региона / Т.В. Ускова. - Вологда: ИСЭРТ РАН, 2009. - 355 с.
7. Ларионов, А. О. Промышленное развитие Вологодской области: стагнация или медленный рост? [Электронный ресурс] /А. О. Ларионов //Вопросы территориального развития. - 2013. - 6.-Режим доступа:http://vtr.isert-ran.ru/file.php? module= Articles &action =view&file=article&aid=3053
8. Ларионова, О. А. Региональная диверсификация и ее влияние на развитие производства [Текст] / О. А. Ларионова // Организатор производства. - 2009. - № 4 - С. 90-94.
9. www.president.tj Вохурии Асосгузори сулуу ваудати миллй - Пешвои миллат, Президенти кишвар Эмомалй Раумон бо саноатчиён ва соуибкорон. 14.10.2019 (санаи муроциат: 30.11.2019).
10.http:// www.stat.tj Омори солонаи вилояти Сугд.- Хуцанд, Сарраёсати Агентии омори назди Президенти Цумуурии Тоцикистон дар вилояти Сугд. 2022. - 504 с.
REFERENCES:
1. The Message of under the President of Tajikistan Republic, Leader of Nations, excellencyEmomali Rahmon to Majlisi Oli of Tajikistan Republic from 26.12.2018. [Electronic Resource]. URL: http://www.prezident.tj (date of appeal: 30.03.2019).
«BECTHMK rrynhn», ßbrnycK 4 (97), 2023
2. Inshakov O. V. Ethnoeconomical Risks of Development of South of Russia / O. V. Inshakov, M. E. Buyanova, O. A. Lomovseva // Regional economy: theory and practice. - 2007. - № 10 (49). - PP. 3-12.
3. Kalinina A.E. Development of Regularity and the Features of Regulations Informational Processes/A. E. Kalinina //Actual problems of management ofsocial-economical development of the region: [monograph] / under the general editorship of doctor of Economy, professor A.E.Kalinina; State Educational Establishment of the Highest Professional Education «Volgograd State University». - Volgograd: Publishing House Volgograd State University, 2011. - PP. 159-188.
4. Borovik A.S. Conceptual Basis of Modernization of the Regional Economy. // Regional Economy - M, 2010 - № 25. - PP. 46-49.
5. National Strategy of the Development of Tajikistan Republic for the period of2030. [Text]. -Dushanbe, 2016. - 37pp.
6. Uskova T.V. Managementof Sustainable Development of the Region. // Vologda: ISEDT RAS. 2009. - 355pp.
7. Larionov A.O. Industrial Development of Vologda Region: stagnation or sluggish growth? [Electronic resource] / A. O. Larionov //Issues of territorial development. - 2013. - 6.-Date of access: http://vtr.isert-ran.ru/file.php? module= Articles &action =view&file=article&aid=3053
8. Larionova O. A. Regional Diversification and its Influence to the Product Development [Text] / O. A. Larionova //Production organizer. - 2009. - № 4 - PP. 90-94.
9. www.president.tj Meeting of the founder of Peace and Unity - the Leader of Nations the President of the Republic Emomali Rahmon with Industrialist and Businessmen. 14.10.2019. (date of appeal: 30.11.2019)
10.http:// www.stat.tj annual Statistics of Soghd Region.-Khujand, Head of the StaticticalAgency under the president of Tajikistan Repulic in Soghd Region. 2022. - 504 pp.