Научная статья на тему 'Ішкі аурулар клиникасындағы психикалық бұзылыстар және біріншілік көмек көрсетудегі дәрігер терапевттің рөлі'

Ішкі аурулар клиникасындағы психикалық бұзылыстар және біріншілік көмек көрсетудегі дәрігер терапевттің рөлі Текст научной статьи по специальности «Прочие медицинские науки»

CC BY
431
73
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
психикалық бұзылыстар / психикалық синдромдар / «соматизирленген» симптомдар / психикалық көрініс беретін / mental disorders / mental syndromes / " somatisation " symptoms / mental conditioning. Summary zhane tүyіn sөzder aғylshyn tіlіnde.

Аннотация научной статьи по прочим медицинским наукам, автор научной работы — А А. Ашимов, М О. Әуелбай, Ж Ш. Зинабдинова, А Б. Сарсенбаева, С Е. Тункубаева

Бұл мақалада ішкі аурулар клиникасында жиі кездесетін негізгі психикалық бұзылыстар, сонымен қатар олардың таралу тенденциясы қарастырылады. Ішкі аурулар клиникасында орын алатын негізгі психикалық синдромдар атап көрсетілген, «соматизириленген симптомдарға» түсініктеме берілген. Соматикалық көріністер беретін психикалық бұзылыстар, сонымен қатар психикалық бұзылыстармен көрінетін соматикалық аурулар жайында жазылған. Дәрігер терапевттің рөлі бірнішілік медико-санитарлық көмек көрсетудегі ішкі аурулар клиникасында кездесетін психикалық бұзылыстарды анықтай алу болып табылады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DISORDERS IN INTERNAL MEDICINE. THE ROLE OF GENERAL PRACTITIONER IN THE ABILITY TO RECOGNIZE MENTAL DISORDERS ENCOUNTERED IN INTERNAL MEDICINE IN PRIMARY HEALTH - CARE

This article discusses common major mental disorders in internal medicine , as well as trends in their distribution. Identifies the main psychiatric syndromes occurring in internal medicine, defines "somatization symptoms". Describes mental disorders with physical manifestations , as physical illness with mental conditioning. The role of general practitioner in the ability to recognize mental disorders encountered in internal medicine in primary health care.

Текст научной работы на тему «Ішкі аурулар клиникасындағы психикалық бұзылыстар және біріншілік көмек көрсетудегі дәрігер терапевттің рөлі»

НЕВРОЛОГИЯ И ПСИХИАТРИЯ NEUROLOGY AND PSYCHIATRY

УДК 616. 89 - 071.3+614.23:616-085:616-083.88

А.А. АШИМОВ, М.О. ЭУЕЛБАЙ, Ж.Ш. ЗИНАБДИНОВА, А.Б. САРСЕНБАЕВА, С.Е. ТУНКУБАЕВА

С.Ж. Асфендияров атындагы Цаз¥МУ интернатура жэне резидентура бойынша психиатрия мен наркология кафедрасы

1ШК1 АУРУЛАР КЛИНИКАСЫНДМЫ ПСИХИКАЛЬЩ Б¥ЗЫЛЫСТАР ЖЭНЕ Б1Р1НШ1Л1К К0МЕК К0РСЕТУДЕГ1 ДЭР1ГЕР ТЕРАПЕВТТЩ Р0Л1

Бул мацалада !шк! аурулар клиникасында жиi кездесетш нег!згi психикалыц бузылыстар, сонымен цатар олардыц таралу тенденциясы царастырылады. 1шк аурулар клиникасында орын алатын негiзгi психикалыц синдромдар атап кврсетлген, «соматизириленген симптомдарга» тусшктеме берыген. Соматикалыц кершстер беретш психикалыц бузылыстар, сонымен цатар психикалыц бузылыстармен кершетш соматикалыц аурулар жайында жазылган. Дэр^ер терапевттiц рвлi бiрнiшiлiк медико-санитарлыц квмек кврсетудегi iшкi аурулар клиникасында кездесетш психикалыц бузылыстарды аныцтай алу болып табылады.

Tyttmdi свздер: психикалыц бузылыстар, психикалыц синдромдар, «соматизирленген» симптомдар, психикалыц кершс беретiн.

К^рп тацгы медицина гылымы мен тэж1рибейнщ даму тенденциясы адамды толыгымен туйнуге багытталган. Ягни нау;асты соматикальщ жэне психикальщ тургыда бiрiктiре ;арастыру болып табылады. Сол себепт мамандандырылган дэрiгер терапевт нау;астыц соматикалы; патологиясымен бiрге, оныц iшкi жан -дуниейн дурыс багалай алу керек.

Зерттеулердщ керсету бойынша дэрiгер терапевтке ;аралуга баратын нау;астыц 15-30 %- га жуыгы соматикалы; ауруына байланыссыз шагымдар айтады. Шагымдардыц iшiнде жш кездесетiндерi мыналар: ТYсiндiруге келмейтiн булшыщеттеп ауыру сезiмдерi: бас ауыруы, кардиялгиялар, абдоминалды симптомдар, шаршагышты; бас айналуы.

Мундай шагымдарды жиi « медициналы; TYсiндiруге келмейтiн симптомдар» агылшын тiлiнде « medically unexplained sympthoms» немесе соматизирленген немесе функционалды симптомдар деп атайды. Аталган кубылыстардыц табигаты жайлы толы; дэлелдер жо;. Терапевттер аталган сиптомдарды функционалды бузылыстар шецбершде, ал психиатрлар ол симптомдарды соматоформды, Yрейлi немесе депрессиялы; ретiнде ;арастырады.

Психикалы; бузылыстардыц дэрiгер терапевт тэжiрибесiнде жи кездесуi кептеген себептерге байланысты:

Психикалы; бузылыстардыц патоморфозы. Психикалы; бузылыстардыц жецiл агымы олардыц соматизациялануга бейiмдiлiгi (сол себепт нау;астар психиатрлардыц ;арауына iлiнбей, шю аурулар клиникасына таралады).

- Бiрiккен соматикалы; жэне психикалы; бузылыстардыц кец таралуы.

- Аталган аурулардыц феноменологиялы; у;састыгы. Эрине, терапевт бiрiншi кезекте нау;астан соматикалы; ауруын, оныц жасырын жэне атипиялы; формаларын ;оса, сэйкес лабораторлы; жэне инструменталды эдiстерiмен зерттеу ар;ылы табуы керек. Кез - келген психикалы; бузылыстыц бар болуы келесi жанама белгiлермен сипатталады:

- Аурудыц клиникасы соматикалы; аурудыц кершктерше у;сас емес.

- Нау;асты тексеру барысында шю агзалар патологиясы аныщталмады немесе ол патология нау;астыц айтылган шагымдарыныц ай;ындылыгына сэйкес емес.

Кесте 1

- Наукас « соматикалык» ауруын узак уакыт бойы немесе эртYрлi мамандарга жолыгып ем алган, бiрак ол емнiц нэтижей жок.

Соматикалык клиникада психикалык диагноз коюдагы басты мэселе болып Yрей жэне депрессия симптомдарын iшкi агзалар аурулары симптомдары ретiнде немесе наукастыц ауруга катысты калыпты реакциясы деп кабылдау табылады. Аталган жагдай психикалык бузылысты аныктауга кедергi келтiредi. Мысалы, уйкыныц бузылуы жэне тэбеттiц тeмендеуi жиi соматикалык ауруларда кездессе, ал кайгыру жэне кызыгушылыктыц T0мендеуi депрессиямен байланысты. Психикалык бузылыстар диагностикасы соматикалык аурудагы секiлдi позитивтi тургыда болуы тшс. Дэрiгер терапевт бiлуi тшс:

- Непзп психопатологиялык белгiлердi аньщтай алу.

- Психопатологиялык белгiлердiц TYрлерiн бiлу жэне оларды ажырату.

Психопатологиялык белплердщ MYMкiн себептерiн аныктау. Шындыгында, дэрiгер терапевтпен сухбат барысында Yрейi бар наукастардыц тек 20 % - ы гана Yрей симптомдарына шагымданган, ал езге наукастар тек соматизирленген симптомдарды атаган.

Депрессия тургындардыц 9-20 %- ында кездеседi. Ал амбулаторлы наукастарда жиiлiгi 10-33 % - га жетедъ Депрессияны диагностикалау киындыгы - алекситимия. Алекситимия - наукастыц ез iшкi жан - дYHиесiн сипаттай алмауы. Жецiл депрессияда алекситимия - 60-70 % кездеседъ Кептеген наукастар депрессияны ездерiнде бар соматикалык ауруларымен жэне емiрлерiндегi киыншылыктарымен байланыстырады. Терапевттер жалпы элсiздiк, дiмкэстiк деп аныктаган шагымдарды психиатрлар кецiл-KYЙдiц темендеуi, щнделшт тiрлiктерге кызыгушылыгыныц жогалуы, ягни депрессияныц симптомдары ретiнде карастырады. Депрессия жш соматизирленген симптомдармен бiрiгедi. Депрессиясы бар наукастардыц 15 % - ы гана депрессия симптомдарына шагымданган, ал езге наукастар соматикалык шагымдарды атаган.

Егер соматизирленген симтомдар депрессияныц симптомдарымен катар керiнiс берсе немесе депрессияныц кершктерш азайтса, «соматизирленген депрессия» термишн колданады.

Негiзгi бузылыс К^сал^ бузылыс Жиiлiгi Эдебиеттер

Рекуренттi Паникалы; бузылыстар 10 - 20 % AHCPR 1993; Grunhous L. 1988;

депрессиялы; 15 - 30 % ECA, 1988.

бузылыс 19 %

Жайылмалы Yрейлi бузылыс 30 % AHCPR, 1993.

Yрей 96 % Hamilton M., 1998.

Паникалык; бузылыстар Рекурентп депрессиялык; бузылыс 23 % Savino M et al., 1993

Дистимия 7 % ECA, 1988.

Агорафобия Депрессия 91 % Munjack D. J., Moss H. B., 1981.

Жайылган урейш бузылыс Депрессия 23 - 87 % Rouillon F., Chigon J M., 1992.

Психикальщ бузылыстардыц таралымы iшкi агзалар ауруларыныц санына жуык; келедi. Туслщцруге келмейтш симптомдардыц цурылымы.

TyciHflipyre келмейтш симптомдар

Iшкi аурулар клиникасына жолыгатын нау;астарда кептеген вегетативтш бузылыстар болады. Вегетативтiк бузылыстар психикалы; аурулардыц ажырамас компонентi. Вегетативтiк бузылыстарга алып келетiн кептеген себептер бар:

Орталы; жуйке ЖYЙесiнiц органикалы; за;ымдалуы кезiнде туындайтын вегетативтi жеткiлiксiздiк синдромы. Оныц себептерi - бассYЙек - ми жара;аты, нейроинфекциялар, атрофиялы; YPДiстер.

ЖYрек жэне ЖYрек - ;ан тамыр жуйейшц, тыныс алу жуйесшщ, ас;азан - iшек жолыныц, зэр шыгару ЖYЙесiнiц соматоформды вегетативтi дисфункциясы да аталган нау;астарда кездесуi ммуган.

Ал соматогендi вегетативтi бузылыстарга алып келетш тиреотоксикоз, инфекцияыл; аурулар, астениялы; -сомтикалы; патология болып табылады. Сонымен ;атар вегетативтi компонентi бар психикалы; бузылыстар да кездеседi - аффективт - психологиялы; бузылыстар, Yрейлi - фобиялы; бузылыстар.

^орытынды:

1. Мамандандырылган дэрiгер терапевт, езге елдерде ;абылдангандай, аса ауыр емес психикалы; бузылыстардыц емiн ЖYргiзе алуы ттс.

2. Терапевт нау;астарда ;ауш пайда болган жагдайларда ез нау;асын психиатрга жолдауы тиiс.

3. Терапевттердiц психикалы; бузылыстарды ЖYргiзуiнде белсендi ;атысуды ;ажет ететiн жайт- психосоматикалы; патологиясы бар кептеген нау;астар арнайы психиатриялы; мекемелерге емес, бастап;ыда iшкi аурулар клиникасына жолыгуы.

4. Тургындар арасында психикалы; жэне мiнез - кульщтьщ бузылыстардыц кец таралуы, аталган патологияныц атиптш жэне езгермелi сипаты, адамныц психикалы; элемi жайындагы а;параттыц аздыгы, тэжiрибеде сэйкес мамандандырылган кемек керсетудiц тапшылыгы.

5. Бул жагымсыз салдар - емдш - диагностикалы; моральды; - этикалы; ;ателштер, iрi ;аржылы; шыгындар, медицина ;ызметкерлерше ;атысты жагымсыз имидждщ ;алыптасуы, «альтернативт медицина» екiлдерiнiц шары;тауына ы;пал жасайды.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Козырев В. Н. Организация психиатрической помощи больным с психическими расстройствами в учреждениях общемедицинской сети. // Пограничная психическая патология в общемедицинской практике. - М.: 2000. - С. 120 - 128.

2 Дробижев М. Ю. Распространенность психических расстройств в общемедицинской практике // Психиатрия и психофрамакология. - 2002. - Т.4. - №5. - С - 813.

3 Белялов Ф. И. Психические расстройства в практике врача терапевта. 3-е изд., доп. - М.: МЕДпресс-информ, 2005. - 256 с.

4 Джарбусынова Б. Б. Психиатрия для врачей общей практики. - Алматы: 2011. - 395 с.

5 Кудьярова Г. М, Зальцман Г. И. Психиатрия для семейных. - Алматы: «Медицина Баспасы», 2000. - 259 с.

6 Смулевич А. Б. Депрессии при соматических и психических заболеваниях. - М.: 2003. - 432 с.

7 Краснов В.Н. Организационная модель помощи лицам страдающим депрессиями в условиях территориальной поликлиники // Методические рекомендации. - М.: 2000. - 188 с.

А.А. АШИМОВ, М.О. ЭУЕЛБАЙ, Ж.Ш. ЗИНАБДИНОВА, А.Б. САРСЕНБАЕВА, С.Е. ТУНКУБАЕВА

Казахский Национальный Медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова, кафедра интернатуры и резидентуры по психиатрии и наркологии

ПСИХИЧЕСКИЕ РАССТРОЙСТВА В КЛИНИКЕ ВНУТРЕННИХ БОЛЕЗНЕЙ. РОЛЬ ВРАЧА ТЕРАПЕВТА В ОКАЗАНИИ

ПЕРВИЧНОЙ МЕДИЦИНСКОЙ ПОМОЩИ

Резюме: в статье рассматриваются часто встречающиеся основные психические расстройства в клинике внутренних болезней, а также тенденции их распространения. Указываются основные психические синдромы имеющие место в клинике внутренних болезней, дается определение «соматизированным симптомам». Описываются психические расстройства с соматическими проявлениями, также соматические заболевания с психической обусловленностью. Роль врача терапевта в умении распознавать психические расстройства встречающиеся в клинике внутренних болезней при оказании первичной медико - санитарной помощи. Ключевые слова: психические расстройства, психические синдромы, «соматизированные» симптомы, психическая обусловленность.

A.A. ASHIMOV, M.O. AYELBAEV, G.S. ZINABDINOVA, A.B. SARSENBAEVA, C.E. TUNKUBAEVA

Kazak National Medical University of name S.D. Asfendiyrov, department of internature and residenture psychiatry and drug addiction

DISORDERS IN INTERNAL MEDICINE. THE ROLE OF GENERAL PRACTITIONER IN THE ABILITY TO RECOGNIZE MENTAL DISORDERS ENCOUNTERED IN INTERNAL MEDICINE IN PRIMARY HEALTH - CARE

Resume: This article discusses common major mental disorders in internal medicine , as well as trends in their distribution. Identifies the main psychiatric syndromes occurring in internal medicine, defines "somatization symptoms". Describes mental disorders with physical manifestations , as physical illness with mental conditioning. The role of general practitioner in the ability to recognize mental disorders encountered in internal medicine in primary health - care.

Keywords: mental disorders, mental syndromes , " somatisation " symptoms , mental conditioning. Summary zhane tyyin sezder arylshyn tilinde.

УДК 616.857-616.89

Г.М. КУДИЯРОВА, М.Ш. ДЖАМАНТАЕВА, Б.Б. МУКАНБЕТОВА

С.ЖАсфендияров атындагы Казац ¥лттыц медицина университетI Интернатура жэне резидентураныц психиатрия жэне наркология кафедрасы

СЕНСОПАТИЯЛАР: НОРМА НЕМЕСЕ ПАТОЛОГИЯ

Мацалада клиникалыц психиатрия тургысынан сенсопатиялардыц емшшк тэж!рибемен айналысатындарда цурылу механизмдерi жэне сау адамдарда иллюзорлы жэне галлюцинаторлы феномендердщ пайда болуы туралы эдебиеттерден шолу жасалынды. Цогамдыц сана аясында бул кершстерге мистикалыц цурамсыз оцтайлы цатынастыц пайда болу жолындагы заманауи тендецияларга талдау берiлдi.

TYÜiHÖi свздер: галлюцинация, сенсопатия, психопатологиялыц феномендер, экстрасенсорлыц емшшк

Соцгы кезде психиатрияныц к;арк;ынды дамуы оныц медицина саласы ретшде б1р;атар концептуальды жагдайларыныц ;айта ;аралуын талап етедъ Соныц шшде заманауи элеуметтш мацызды мэселелер -психопатологиялы; феномендердi гылыми жштеу жэне ;алыпты жагдай мен патологияныц ара жМн ны; ажырату. Осыдан бурынгы кез психиатрларыныц кезк;арасы бойынша психикалы; бузылыстардыц дши жэне аккультт -мистикалы; мазмунды эпидемиясы болып ;аралган жагдайларды к^рп кезде жеке жэне жалпы санага эсер ететш орта; тенденцияларды тек жогары диагностикалы; кауштткпен зерттеу бул жагдайга адекватты ;арым-;атынастыц тууына экеледi. Заманауи элеуметтiк жагдай ерекшелiктерiне арналган кептеген ецбек авторлары мистика, дiни сенiмдерге (оныц шшде дэстYрлi жэне бурын болмаган) к;ызыFушылык;тыц ;айта жацгыруын айтады [1,2]. Бул бiр жагынан "экзистенциалды вакуум" теориясына сэйкес, ;огам санасында рационалды жэне иррационалды ойдыц кезектесiп отыратындыгын керсетедъ [3]. К^рп заман дiни iзденiсiнiц айрьщша белгiсi бiр дiни устаным негiзiнде бас;а дiни сенiм элементтершщ кездесуъ ягни синкретикалы; сенiмнiц болуы. Бул сешм негiзiнде

адам рухани ;ажеттШкпен ;атар, KYHделiктi турмысты; мэселелерд шешу жолдарын iздейдi. Fылыми жэне дши тургыда практикалы; психологтар мен нау;астар арасында эртYрлi дYHиетанымдык сэйкесйздш кедергi тугызады. Американды; галымдар зерттеуi бойынша зерттеуге алынган психологтардыц жартысы 0здерiн атеистке жатк;^1зса, 43% психолог тэжiриебелi санага танылмаган тылсым элем - трансценденттШкке сенедi [4]. Жалпы популяциядан американдьщтардыц 1-5% 0здерiн атеист немесе элем танылмайды деп ойлайтын агностиктерге жаткызады. Ал, психиатриялы; стационардагы наукастарды зерттеуде дiни сенiм, дiни тэжiрибе олардыц 0мiрiнде мацызды орын алатындыгын керсеткен [5]. Психиатрлар мен наукастардыц ой жiгiнiц осылайша ажырауын A.Bergin жэне J.Jensen психикалы; денсаулы; зертеушшершщ бiлiм жэне практикада дiни сешмге багынатын ;огамныц рационалды дiннен тыс ортага ;арай икемденiп ауысуы, ягни секулярлы шекарага 0туiнен деп TYсiндiредi [6]. Барлы; зерттеуге ;атыс;ан психологтар бiр ауыздан дiни танымды; онуларга ;атыспаган [7]. Дегенмен респонденттердiц 72% езшщ клиникалы; практикасында дiни, мистикалы;, рухани ерлеу кедергiлерiне тап болган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.