Научная статья на тему 'Инновацион касбга йўналтириш илмий марказларнинг архитектуравий ривожлантириш'

Инновацион касбга йўналтириш илмий марказларнинг архитектуравий ривожлантириш Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Калит сўзлар: архитектура / инновация / марказ / ижодкор шахс / касб / ҳунар / истиқбол.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — А О. Хасанов, И М. Қосимов

Аннотация: Мақолада касбга йўналтириш илмий марказларни шакллантиришни ривожлантириш масалалари, шужумладан, уларнинг комплекс режалаштириш ечимлари кўриб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Инновацион касбга йўналтириш илмий марказларнинг архитектуравий ривожлантириш»

QISQA XABARLAR

ИННОВАЦИОН КАСБГА ЙУНАЛТИРИШ ИЛМИЙ МАРКАЗЛАРНИНГ АРХИТЕКТУРАВИЙ РИВОЖЛАНТИРИШ

доц.А.О.Хасанов, докт. ИМ.Косимов, Тошкент архитектура цурилиш университеты

Аннотация: Мацолада касбга йуналтириш илмий марказларни шакллантиришни ривожлантириш масалалари, шужумладан, уларнинг комплекс режалаштириш ечимлари куриб чицилган.

Калит сузлар: архитектура, инновация, марказ, ижодкор шахс, касб, %унар, истицбол.

Жадаллашган давр талаби эса, етук билимли малакага эга касб эгаларини тайёрлаш булиб колмокда. етук билим хамда куникмага эга кадрлар, уз касбини ривожини таъминлаши, мамлакатдаги ишлаб чикариш хдмда мехнат бозорига замонавий тажрибаларни олиб кириш оркали ракобатга дош бериши мумкин.

Шу боис, сунгги йилларда Республикада ишсиз ахолини халкаро замон талабидан келиб чиккан холда касб-хунарга укитиш ва тайёрлашга алохида эътибор бериб келинмокда. Хозирги замон талабида ташкил этилган касб-хунар мактаблари, мономарказлар, коллеж ва техникумларда худудлар эхтиёжидан келиб чиккан холда укишлар ташкил этилиб, ахоли кизиккан соханинг мукаммал мутахассиси булиб етишмокда.

Аммо, утказилган урганиш ва тахлиллар натижаси шуни курсатмокдаки, бугун ташкил этилган 330 та касб-хунар мактаби, 173 та коллеж ва 207 та техникум кутилган натижа ва самара билан фаолият курсатмаяпти. Жумладан, улардаги имкониятнинг атиги 40-50 фоизидан фойдаланилмокда. "Ишга мархамат" мономарказлари бор-йуги 10 фоиз ишсизларни камраб олган [1].

Бундай салбий холат эса, эртамиз эгалари булган ёшларимиз такдирига бефарк булмаган хар бир рахбар ва масъулни уйлантириши керак. Боиси, биргина 2022 йилнинг узида жами 16 миллиард долларлик 9 мингдан зиёд йирик ва урта лойихалар амалга оширилмокда. Уларга 300 мингга якин малакали ишчилар керак булади.

^ар бир вилоят, туман ва шахарда Касбга йуналтириш марказлари ташкил этилганда, хокимлар рахбарлиги остида давлат идоралари, банк, ректорлар, Савдо-саноат палатаси хамда туман иктисодиётидан келиб чикиб, саноат, кишлок хужалиги, курилиш ва сервис корхоналари рахбарлари фаолият курсатади. Улар мутахассисларга булган эхтиёж асосида, касбга йуналтирилган марказда укитиладиган касбларни белгилайди, ёшларни ишлаб чикариш корхоналари мутахассисларига бириктириб, амалиёт уташини ташкил этади.

Албатта, етук кадрларни тайёрлаш жараёнда ушбу марказларни замонавий укув-куроллари билан таъминлаш билан бирга, ёшларга таълим бериб, касб-хунар ургатаётган педагогларнинг малакаси хам мухим рол уйнайди. Шу боис, касбга йуналтириш марказларни замон талабида архитектуравий ечим бериш олдимизда турган улкан максад булиши керак.

Ёшларга берилаётган имконитлардан фойдаланиб, ижодкор ёшларнинг касбга йуналтириш илмий маркази биноларини архитектуравий такомиллаштиришда мавжуд марказларни такомиллаштириш лозим. Кузда тутилаётган максаднинг натижаси албатта Узбекистон Республикасини ривожланган давлатлар сафига кушишга хизмат килади [2].

Касбга йуналтириш илмий инновацион марказларнинг энг фаол дизайни ва курилиши ривожланган давлатларда амалиётда кулланди, Кореадаги Jop World, Японияда

TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI

QISQA XABARLAR

касб-хунар мактаблари, А^Шда Силикон водийси, Россиядаги Сколково инновация маркази, Туркия касб-хунарга укитиш марказлари ишга туширилди [3,5]

Таклиф этилаётган лойиха Республика иктидорли ёшларини худудлар тарикасида бир жойга туплаш, уларни касб-хунарга ёшликдан куникма хосил килишдан иборат. Марказга кела олмаган ёшлар учун онлайн курслар ташкил килиш оркали жараёнларни онлайн тарзда ургатилади.

Бундай марказларни 3 турда туманлар, вилоят, Республика кесимида лойихалаш зарурият тугулмокда.

Касбга ургатиш марказининг сигими, яъни канча укувчига мулжалланиши синфларнинг 15 иштирокчидан (келгусида 20 иштирокчидан куп булмаган) ташкил топишидан ва укув муддатини 11 йилга белгиланишидан келиб чиккан холда аникланади, бунда 1-11 синфларнинг сони мактаб ёшидаги болаларнинг камраб олишни хисобга олган холда (посёлка ёки шахар микрораёни ахолиси ёш буйича таркибининг асосий жихатларини хисобга олган холда) белгиланади. Касбга ургатиш марказнинг максимал сигими 40 та гурухдан ошмаслиги лозим.

Касбга йуналтириш марказ тармокларини хисоблаш посёлкалар, шахарлар, туманлар ахолисининг демографик (ёш буйича) структура (тузилма)сига мувофик равишда мактаб ёшидаги болаларнинг сони хисобга олинган холда амалга оширилади.

Касбга йуналтириш марказлар асосий хоналарининг орийентатцияси синифлар ва кабиналарнинг жанубий ва жанубий-шаркий орийентатциясини кузда тутиши тавсия этилади, тасвирий санъат ва чизмачилик, информатика кабинентлари учун шимолий орийентатция маъкул.

Шимолий орийентатцияни 1 -4 синфлар ва био лабораториясидан ташкари, бошка укув кабинетлари ва лабораториялар учун куллаш мумкин.

Деразаларнинг 75-2850 азимутга каратилган орийентатциясида исиб кетишнинг олдини олиш максадида ва укув жойдарининг тугри инсолляциясини тиклаш учун куёшдан химоялаш кузда тутилиши лозим. ^уёшдан химоя курилмаларини танлаш махаллий шаройитлар буйича лойихага асосан белгиланади.

Ошхона иссик цехлари учун шимолий орийентатция макул. Касбга йуналтириш марказлари кам каватлиларини ( бир икки каватли) учун куёшдан химояланишни кукаламзорлаштириш оркали таминлаш мумкин бундай холатларда дарахтларни бинодан камида 10 м узокликда жойлаштириш талаб этилади.

Х,ажмий-режавий ечимларга ва асосий хоналарга куйиладиган талаблар. Касбга йуналтириш марказлар биноларидаги хоналарнинг таркиби ва майдони функционал-ташкилий ва педагогик талаблардан келиб чиккан холда укув режасидаги укув хоналарнинг соатбай юкламасини хисобга олган холда хисоблашлар оркали аникланади.

Касбга йуналтириш хоналари. Касбга йуналтириш ва мехнатга ургатиш хоналарининг майдони 1-жадвал га мувофик кабул килиниши тавчия етилади. Касбга ва мехнатга ургатиш хоналарини коидага кура, шовкин чикарувчи манбалар булганлиги учун кайта ишланадиган комбинациялашган устахоналардан ташкарига бевосита ёки синфлар, укув хоналари валабораториялардан чикиш эшиклари булмаган, устахона туташган йулак (коридор) оркали ташкарига чикиладиган кушимча чикиш жойлари булиши шарт [4].

Мажлис залидаги уринлар сони хисобланган сигими буйича 20-25%, кургазмалар майдони 50% ни кузда тутиши керак.

Ётокхонада дам олиш ва дарс тайёрлаш хоналарининг майдонини яшовчилар умумий сонинг 50%и учун бир нафар иштирокчига 1,25м2 тугри келишини хисоблаб, кабул килиш тавсия этилади.

1-жадвал

TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI

Scientific Journal of Research and Development ISSN 2181-4589, Volume 2, Issue 6, 2024

QISQA XABARLAR

Т/р Хоналар Бир нафар иштирокчига т^ри келадиган майдон, м2

20 иштирокчи

1 Синфхоналар 2.0

2 Онатили адабиёт, тарих, география, математика укув хоналари 2.0

3 Информатика укув хоналари 4.0-5.0

4 Чет тили укув хоналари 3.0

5 Лаборатория, тасвирий санъат ва чизмачилик хонари 3.0

Укув-спорт машгулотлари учун бинолар хар бир иштирокчига 0.9м2 хисобланган юкламага мувофик кабул килинади. Укув хоналари секцияси ёки ухлаш секцияси оркали спортзалга утишнинг лойихада кузда тутилишига рухсат етилмиди. Спорт зални угил болалар ва кизлар учун алохида ечиниш-кийиниш хоналари майдони юзаси 42м2 дан кам булмаслиги лозим. Мураббийлар хонаси 8-12м2 булган хона кузда тутилиши керак.

Х,еч шубхасиз айтиш мумкин, бугунги кунда она юртимизда дунёдаги бошка мамлакатларниниг диккат эътиборини узига жалб килаётган, замонавий таълим ва тарбия тизими, укув масканлари барпо этилди. Бу укув юртлари энг илгор илм-фан ва тараккиёт сирларини узлаштиришга, бир нечта касб-хунарни, хорижий тилларни, интернет ва ахборот-коммуникация технологияларини пухта эгаллашга имконият яратиб, замон талабига жавоб берадиган етук ракобатбардош ёш кадрларни тайёрлашга хизмат килмокда. Мухими шуки, ёшларимиз мактаб, лицей, касб-хунар мактаблари, техникум ва олий укув юртларини тамомлаб, она юртимизга, Ватанимизга садокатли фарзанд булиб, хаётга онгли кадам куйишга, жамиятда уз муносиб урнини эгаллашга кодир булади [2.4]

Хулоса килиб айтганда, давлатнинг буюклигини, кудратини курилган хамда барпо килинаётган замонавий бино ва иншоотлардан, такрорланмас архитектуравий ёдгорликларидан билиш мумкин булади.

Касбга йуналтириш инновацион марказларни ташкил килиниши, ёшларимизнинг замонавий техника ва технологияларга булган кизикишларини куллаб-кувватлаш, уларда ижодий тафаккур ва яратувчанлик кобилиятини ривожлантириш, давлат ва жамиятни ривожланишида ижобий роль уйнайди. Ёшлар гоялари бирлашиб инновация марказларида ихтироларга айланади, ривожланишнинг янги истикболли стратегик режалари яратилади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Шавкат Мирзиёев раислигида ахолини касб-хунарга укитиш ва мономарказлар фаолиятини такомиллаштириш чора-тадбирлари юзасидан видеоселектор йигилиши. 30.01.2022 йил. https://t.me/argos uz

2. А.О.Хасанов., И.МДосимов. Ёшларнинг инновацион ижодий-ишлаб чикариш марказларини лойихалашда замонавий меъморий услубий тенденциялар: чет эл тажрибаси. Хоразм маъмун академияси ахборотномаси. Илмий журнал № 4. ОАК. 10.04.2021 йил. ISSN 2091-573

3. Dr Ji-Yeon Lee, Career practitioners, your craziest dream just came true in Korea: a careers-themed experience park. Journal of Korea Career Education Research-2019

4. A.O.Xasanov., I.M.Qosimov. EPRA International Journal of.MULTIDISCIPLINARY RESEARCH (IJMR). SJIF Imfact Factor: 7.032 Hits:2 DPI:202006-01-004688 Issue-10, October 2020. Xindiston

5. Интернет маълумотлари. Lidernews.com, Skolkovo.png,: www.ew-a.org

TADQIQOT VA TARAQQIYOTILMIY JURNALI

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.