CC BY
105МРНТИ 14.15.15
ИНКЛЮЗИВТ1 Б1Л1М БЕРУ: ЦАЖЕТТ1Л1К ПЕН MYMKI^IKTEP
Ж.А. Масалиева1, К.Н. Даркулова2 1 ф.г.к., доцент, 2 ф.г.к.
1,2 Оцгуспк Казахстан мемлекетпк педагогикалыц университетi, Казакстан, Шымкент к;., email: zmasalieva@mail.ru
Макалада ерекше бшм беру кажеттшктер1 бар балаларды жалпы бшм беру удер1с1не енпзуге катысты когамда калыптаскан кезкарастар (сонын шщде белгш галымдардыц) мен Казакстанда колга алынып жаткан ic-шаралар жайы сез болады. Макала авторлары педагог кадрларды даярлау барысындагы тэж1рибелер1мен бетсш, сондай-ак туындаган мэселелерге катысты жогары оку орындарына арналган Yлгiлiк багдарлама мазмунына катысты сыни кезкарасын бiлдiредi.
Туйт свздер: Цазацстандагы инклюзивтг бшм беру, кадр даярлау, ерекше бЫ1м беру цажеттыт бар жэне MYмкiндiгi шектеулг балалар, оку Yдерiсiне енггзу
Бшм беру когамдык кубылыстардыц аясындагы, гылым мен техниканьщ жетшу Yдерiсiне непзделген сан кырлы, мэселелi сала болып табылады. Казiргi тацда аталмыш саланыц дамуын, келешегiн багдарлау инклюзивтiк бшм берудеп улттык тэсiлдеменi белсендiру эрекепмен сабактасатындыгын керсетiп отыр. Казакстан Республикасындагы мемлекеттiк саясаттыц мацызды басымдыктарыныц, непзп принциптершщ бiрi ретiнде «сапалы бшм алуга барлыгыныц кукыктарыныц тендiгi, эр адамныц интеллектуалды дамуын, психофизиологиялык жэне жеке-дара ерекшелштерш ескере отырып, халыктыц барлык децгей Yшiн бiлiмге колжепмдшп» нактыланган [1]. «Колжепмдшк» мYмкiндiгiн калыптастыру Yшiн тYбегейлi жацаша ойлауга непзделген iргелi реформалар кезещне кадам баскан шакта инклюзивтi бiлiм беру жYЙесiн дамытып, жетiлдiруде жYЙелi даярлык кажет-ак.
Сапалы бшмнщ колжетiмдi болу шартын калыптастыруга багытталган бiлiм беру жYЙесiн тYрлендiру процестершщ бiрi жеке тулганы элеуметтендiру мэселесi. Элеуметтену - когамныц толыкканды мYшесi болуы Yшiн кажетп адам баласымен элеуметтiк тэжiрибенiц мецгерiлуi мен жацгыртылуы. Элеуметтендiрiлуге индивидтщ жеке тулга болып калыптасып, бiлiм, норма, багалы кундылыктарды мецгеру куралы болып табылатын, тYрлi элеуметтiк-феноменологиялык процестер енпзшуде. Баланыц туылганынан бастап, оныц элеуметтенген элемге енуi оныц элеуметтенуiн, элемдi тYрлендiрушi ретiнде емес, керiсiнше, сол тYрленушi ортаныц дамытушысы болып табылатынын бiлцiредi. Жеке тулганы элеуметтендiру мэселес казiргi тацда инклюзивтi бiлiм педагогикасыныц негiзiнде колдау тауып отыр.
Ол балалардыц дене, психикалык, зияткерлiк, мэдени-этникалык, тiлдiк жэне баска да ерекшелштерше карамастан, сапалы бiлiм беру ортасына айрыкша бiлiм алу кажеттiлiктерi бар балаларды косуды, барлык кедергiлердi жоюды, олардыц сапалы бiлiм алуы Yшiн жэне олардыц элеуметтiк бейiмделуiн, социумге кiрiгуiн кездейдi.
Барлык еркениеттi элемдеп когам жалпы адамзаттык моральга жэне элеуметпк эдшеттшктщ талаптарына сэйкес - бшм беруде ерекше кажеттiлiктерi бар балаларды кемштушшкке жол берiлмеуi керек деген угымга келдi. Казакстан Республикасы Б¥¥-ныц адам кукыгы аясындагы конвенцияларын, декларациялары мен угымдарын басшылыкка ала отырып, барлык балалардыц, оныц шшде денсаулык жагдайына (психофизикалык бузылыстар, АКТК жэне ЖКТБ жукпалы аурулы балалар жэне т.б.); когамда элеуметтiк бешмделу мэселелерi бар (жетiм, эумесерлiк тэртш), элеуметтiк-экономикалык немесе элеуметтiк-психологиялык мэртебесi темен жануяныц жагдайына (нашар отбасыдан, кашкындар, оралмандар, аз улттардыц балалары) байланысты бiлiм алуда ерекше кажеттiлiктерi бар балаларга сапалы бiлiм беруге мшдеттеме алады.
Казакстан Республикасында бiлiм берудi жэне гылымды дамытудыц 2016-2019 жылдарга арналган Мемлекеттiк багдарламасында керсетiлген орта бшм берудщ инфракурылымдык дамуын камтамасыз ететiн мiндеттердiц бiрi ерекше бшм беру кажеттшп бар балаларды инклюзивт ортада колдау, ал орта бшм берудщ мазмунын жацарту аясындагы мшдеттердщ бiрi бiлiм беру уйымдарын елшемшартпен багалау жYЙесiне кешудi жYзеге асыру деп керсетiлген [2]. Бул, ез кезепнде, инклюзивтi бiлiм берудiц дамуын теориялык жэне эдiстемелiк жагынан жетiлдiрудi кажет етедi.
БYкiл элем инклюзивпк бшм беру идеясы мен тэжiрибесiне назар аударуда. Эйтсе де, ^огамда мYмкiншiлiгi шектеулi балаларды жалпы бiлiм беретiн ортага ^осу мэселесiне ^атысты niKip алалыгы орын алып отыргандыгы да жасырын емес. ^дж пен Yмiт ^атар бой кетеруде. Бiлiм беру жYЙесi барльщ санаттагы азаматтарды тиiмдi бiлiм берумен ^амтамасыз етуге байланысты эр тYрлi мэселелерге кездесуде. Барлыгына арналган бшм беру Yшiн мYмкiндiктердi демократияландыру жолында алга жылжу ^ажеттшп ^огамды iзгiлендiруге багытталган ^лттыщ стратегия мен саясатты ^алыптастыру ма^сатындагы инклюзия Yдерiсiне непзделедь
ХХ1 гасырдыц алгаш^ы он жылдыгында Казахстан экономикалыщ есiмдiлiгiмен танылды. Эрбiр мемлекетте дамуында ауыт^уы бар балаларды элеуметпк бiрiктiрудщ езiндiк тэжiрибесi бар, ол т^ргындардыц ^лттыщ менталитетiн жэне элеуметпк мэдени ерекшелiгiн ескередi. Алайда езге елдщ тэжiрибесiн нормативн-к^ы^ты^ база репнде кешiрiп алуга болмайды. Дэл осы Каза^стандагы тYрлi ^йымдар ж^мыстарыныц ерекшелiгiне жэне тYрлi модельдер мен интеграцияныц формаларын ^амтитын ^йымдастырушылы^-к¥^ы^ты^ формаларына жатады. Когамдыщ жэне ата-аналар ^йымдарына оцалту жэне элеуметтiк мекемелерге дамуында ауыт^уы бар балаларды тэрбиелейтiн жэне бiрiктiрiп о^ытумен тэрбиелеудщ жолын тацдайтын жан^яга ез модельдерiн апробациялау жэне ^растыру ^ажеттшп туындады. Мемлекет эрбiр балага оныц ^лтына, дiнiне, денсаулыгына ^арамастан тегiн жалпы бiлiм беруге кешл бердi. Республикамызда тарихи ^ыс^а уа^ыт iшiнде мYмкiншiлiгi шектеулi балаларды окытудыц жабыщ «медициналыщ моделшен» ашыщ модельге кешу Yдерiсi бай^алады. Бiрiктiрiп о^ыту кец ^анат жая бастады.
Каза^стандагы инклюзивтi бiлiм берудi дамытудыц мацызды кезещ ^азiрri кезендегi инклюзивн бiлiм беруге жататын адамдар санатыныц кецейтшу^ оларды сапалы бiлiм беру ^ызметтерiмен ^амтамасыз ету ^ажеттшп болып табылады. ЭртYрлi санаттагы балаларды инклюзивн бiлiм процесiне енгiзу нормативн-к^ы^ты^ базаны жетiлдiредi, бiлiм беру мекемелерiнде осы ж^мыстарды жYЙелеу талап етiледi жэне осы санаттагы балалардыц бiлiм беру ^ажеттшктерш зерделейдi.
Талдау нэтижелерi шет елдердегi инклюзивтiк бiлiм берудщ даму тенденциясы туралы гылыми тYсiнiктi кецейтуге, инклюзивтiк бiлiм берудщ теориясы мен эдюнамасын байытуга, инклюзивтiк бiлiм берудщ батыстыщ енiмдi тэжiрибесiн ^аза^стандыщ шындыщ жагдайында пайдалануга мYмкiндiк бередi. Сонымен бiрге шет елдiк тэжiрибелер отандыщ жагдаяттыщ шындыщты жэне Каза^стандагы бшм беру жYЙесiнiц даму ерекшелiктерiн есепке ала отырып пайдаланылуга багытталуда.
Казахстан Республикасында бiлiм берудщ б^л тYрi негiзiнен 1990 жылдары тарала бастады, эшресе мYмкiншiлiгi шектеулi балаларды жалпыга бiлiм беру YДерiсiне енпзудщ мемлекетпк жYЙесiн жасау бойынша гылыми-зерттеу ж^мыстарын ^йымдастырган тYрлi халыщаралыщ ^йымдардыц ^олдауымен, профессор Р.А. СYлейменованыц бастамасы бой кетердь Fалымныц берген аныщтама бойынша, «инклюзивн бiлiм беру - балаларды белш ^арастыру кедергiлерiн жоюга багытталган, барлыщ балаларды жалпыга бiлiм беру процесше ^осу мен оларды элеуметпк бейiмдеуде жасына, жынысына, этникалыщ, дши ^атынасына, даму кемшiлiктерiне немесе экономикалыщ статусына ^арамастан, отбасыныц белсендi ^атысуымен, балага тузету-педагогикалыщ жэне на^ты элеуметпк ^олдау керсету ар^ылы, адекватты бшм беру жагдайларын жасауда, балалардыц бшм алу ^ажеттiлiктерi мен жеке ерекшелштерше баланы емес, ортаны бейiмдеуге багытталган мемлекеттщ саясаты» [3].
2000 жылдан бастап Казахстан Республикасында мYмкiншiлiктерi шектеулi балаларга ^атысты жаца бiлiм беру саясаты ^алыптаса бастады, балаларды элеуметтендiрудiц, тэрбиелеудiц, о^ытудыц, элеуметтiк ^олдау керсету мен бешмдеудщ тиiмдi жолдары белсендi тYрде ^арастырылуда. Ы.Алтынсарин атындагы Улттыщ бiлiм академиясы Казахстан Республикасыныц Бшм жэне гылым министрiнiц 2015 жылгы 1 маусымдагы № 348 б^йрыгымен бекiтiлген «Казахстан Республикасында инклюзивтi бшм берудi дамытудыц т^жырымдамалыщ тэсiлдерiнде» инклюзивн бiлiм берудi дамытудыц т^жырымдамалыщ тэсшдершщ стратегиялыщ багыттары, iске асырудыц тенктер^ кYтiлетiн нэтижелер жэне iске асыру кезецдерi жан-жа^ты баяндалган [4]. О^ыту YДерiсiне дайындыщ, эдiстемелiк ^олдау жэне ^йымдастыру тетiгi де сез болады.
З.А. Мовкебаеваныц даму мYмкiндiктерi шектеулi балаларды жалпыга бiлiм беру YДерiсiне енгiзу мэселелерiне ^атысты ецбектершде инклюзивтi бiлiм берудi «адам эволюциясы зацдылыщты тYрде экеле жат^ан кдарп тацдагы шындыщ» [5] ретiнде аныщтайды. Сондыщтан да ерекше о^ытуды ^ажет ететiн балалардыц жалпы бiлiм беруге юрштшу YДерiсiне тосыр^ай ^арауга болмайды. Инклюзивн бшм беру - мемлекетпк саясат. МYмкiншiлiктерi шектеут балаларды жалпыга бшм беру YДерiсiне енгiзудiц езекп мэселелерiн аныщтау осы шаралардыц нэтижес болып табылады [6].
Арнайы бшм беру саласына, балаларды дендерi сау катарларыныц бшм алу ортасына KipiKTipy бойынша, инновациялык Yдеpiстеp кещнен енгiзiле бастады. МYмкiндiктеpi шектеyлi балаларды элеуметпк бейiмдеy жэне когамга юршпру Yшiн тиiмдi жагдайлар жасаудагы инновациялык багыттарды Yйpенy жумыстары да жетiлдipyде.
Казахстан Республикасыныц саяси, экономикалык жэне мэдени eмipiвдеri мацызды езгерулер бшм беру жYЙесiнiц реформалануы мен кайта курылуыныц каркынды Yдеpiсiне бастама болады. Окыту мен тэpбиелеyдiц дэстYpлi, ектем тYpiнен гyманистiк, тулгага багытталган тYpiне ауыстыруда, бiлiм беру жYЙесiнде даму мYмкiншiлiктеpi шектеyлi балалардыц негiзгi кукыктары мен еpкiндiктеpiн сактауга багытталган элеуметпк жагдайлар, оларды коршаган ортаныц тYpлi байланыстары мен карым-катынастарына жэне дендеpi сау катарларымен бipiге эрекет ету Yдеpiсiне енгiзy белсендi тYpде дами бастады. Арнайы жэне инклюзивн бшм беру барлык жеке тулганыц бшм алу кажеттшктерш канагаттандыруга арналган психологиялык-медициналык-педагогикалык кецес беру усынымдарын ескере отырып эзipленген арнайы жэне жалпы бшм беренн оку багдарламалар аркылы жYзеге асырылады. МYмкiншiлiктеpi шектеyлi балалар дэстYpлi бiлiм беру жYЙесiнде арнайы (тузету) бiлiм беру мекемелеpiнде, Yйде немесе арнайы мектеп-интернаттарда бiлiм алды. Елiмiзде арнайы бiлiм беру уйымдарыныц (арнайы тузету) мектептеpi мен мектепке дешнп уйымдары, оцалту орталыктары, психологиялык-педагогикалык тузету кабинеттеpi жэне баскалар) желiсi калыптасканына карамастан, Республикада соцгы онжылдыкта объективп жэне сyбъективтi себептермен когамныц мYмкiндiктеpi шектеyлi тулгаларга карым-катынасы мейлiнше eзгеpдi [7]. Психофизикалык бузылулар адамныц сезуге, уайымдауга, элеyметтiк тэжipибенi мецгеруге кабшеттшгш жокка шыгара алмайтындыгы мейлiнше терец мойындалады.
Эр баланыц даму Yшiн бiлiм алуга деген жеке кажеттшп мен кабшеин ескеpетiн колайлы жагдай жасау кажеттiлiгi тYсiнiстiк тапты. Келес устаным калыптасады: эр балага ол бойындагы кемшiлiкке байланысты ненi аткара алмайды деген тургыдан емес, ол бойындагы кемшшкке карамастан не ютей алады деген тургыдан карау. Мундай окыту пpоцесi балага отбасынан, Y^re^ туыстары мен жакындарынан, достарынан ажырамай бiлiм алуга, когамга косылып элеуметтену мэселелеpiн нэтижелi шешуге кемек береди Есейе келе, балалар eзiндiк ерекшелштерш кабылдап, баска адамдардыц еpекшелiктеpiн ескеруге Yйpенедi.
Инклюзивтiк бiлiм беру саясатыныц негiзгi мазмуны барлык бала оки алады деп мойындаумен тужырымдалады. «Бшм туралы» КР Зацыныц 3-бабыныц 1, 2-тармактарына сай «бшм беру саласындагы мемлекеттiк саясаттыц негiзгi кагидаттарына баршаныц сапалы бiлiм алуга кукыктарыныц тендт, эpбip адамныц зияткеpлiк дамуы, психикалык-физиологиялык жэне жеке еpекшелiктеpi ескеpiле отырып, халыктыц барлык децгейдеп бiлiмге колженмдшп жатады» [1]. Бiлiм беpyдi дамыту жэне оны iске асыру стратегиялык жоспарларында мYмкiндiктеpi шектеyлi балаларды бшм беру Yдеpiсiне косу механизмi накты белгiленген, олар Yшiн колжетiмдi ортамен камсыздандыру талаптары аныкталган. Кужаттарга сэйкес 2020 жылы жалпы бiлiм беру мектептершщ 70%-ында инклюзивтiк бiлiм беруге арналган жагдайлар жасалуга тиiстi. Ал бYгiнгi студент, еpтецгi педагог инклюзивн жагдайда бiлiм беруге дайын ба? Кажетп кузыреттшктермен, арнайы бiлiм негiздеpiмен каруланган ба?
Бiлiм беру мекемелеpi «балалардыц айырмашылыктарына карамай, барлык балаларды кабылдайды жэне олардыц окудагы ерекше кажеттшктерш канагаттандыруга арналган кажетп талаптарды курады» десек те, бул YPДiс толык канды iске асып отырган жок. Педагогикалык жогары оку орындарын тэмамдаган кэсiби маманныц жалпы бшм беренн орта мектепте инклюзивтi жагдайда жумыс жасауга дайын емес екендтн жасыра алмаймыз. Жеке пэн муFалiмдеpi даму мYмкiндiгi шектеyлi балалардыц ерекшелштерш мецгеpмегендiктен, мундай балалармен жумыс жасауда ты^ырыкка тipелyде. Осы орайда, Республикалык окy-эдiстемелiк жоFаpы жэне жоFаpы оку орнынан кейiнгi бiлiм беру кецесшщ 2016 жылFы 30 маyсымдаFы мэжшстщ №2 хаттамасыныц шешiмi негiзiнде «Бшм» тобы мамандыктарына 2 кредит кeлемiнде мiндеттi компонент pетiнде бекiтiлген «Инклюзивн бшм беру» пэншщ мазмуны непзшен мYгедектiгi бар балаларды оку Yдеpiсiне ендipyдiц педагогикалык-психологиялык колдау керсетуге, яFни арнайы педагогика мен арнайы психология туpFысында карастырады [8]. «Мектепке дешнп уйымда инклюзивтi бiлiм беруге кузыретн мамандар даярлау» максатында даяpланFан «Мектепке дешнп инклюзивн бшм беру» (Алматы, 2016) типик оку баFдаpламасында оку баFдаpламалаpы, баFдаpламалаp, кYнтiзбеге жэне такырыптык жоспарларды дамыту, ерекше кажеттiлiктеpi бар балалаpFа аpналFан жеке жоспарын даярлау, окыту эдiстеpi [9] аталады. Типик оку баFдаpламасында усынылFан негiзгi эдебиеттер окyшылаpFа бiлiм беру, ерте жастаFы балаларды тэрбиелеу мэселелеpiне баFытталFан. Мэселен, Н.М. Аксаринаныц ерте жастаFы балаларды тэрбиелеу ецбегшщ алFы сeзiнде «Основное содержание
учебника относится к воспитанию здорового ребенка» деп аныц жазылган. Эрине, бшм беру-тэрбиелеу непздерш жYЙелеуде мундай ецбектердiц мацыздылыгы жогары. Эйтсе де, арнайы эдiстемелiк кемек жоцтыц цасы. Кажетп мэлiметтердi там-тумдап жинауга тура келедь
Жогары оцу орнын бiтiрушi тYлек, болашац кэсiби маман-педагогтiц ойлау икемдшп дамыган, жан дYниесi терец, емiрге кезцарасы жогары болуга тшс, ейткенi езiндiк рухани есуiн езi басцара алатын адамныц цолынан гана шыгармашылы^ жасампаздыц келедi. Педагогикалыц мамандыцтыц ерекшелiктерi де осында болса керек. Эаресе, педагогтыц iзденiмпаздыFын, бiлуге деген цумарлыгеы мен артыц бiлуге умтылуы емiр бойына сабацтасып отырады. инклюзивт бiлiм беру жаFдайында оцу жэне тэрбиелеу YДерiсiн уйымдастыру ерекшелiктерiн бшу. Даму мYмкiндiгi шектеулi балалар денесше ыцFайлы жаFдайды цамтамасыз етудi, оцу баFдарламаларын бейiмдеудi, оцу материалыныц мазмунын дифференциациялау, эр оцушыныц дарындылыFын айцындау, олардыц дамуына цолайлы жаFдайлар жасау шеберлшт жетiлдiруге негiзделедi. Осы орайда болашац педагогтерге даму мYмкiндiгi шектеулi балалардыц жеке категорияларыныц ерекшелiктерiн бшу цажет-ац. Ерекше бiлiм беру цажеттiлiктерi бар балаларды оцыту сипатын айцындатындай баFдарлама даярлап, оцу-эдiстемелiк жэне тэрбиелш усынымдарды жеке пэндiк сала бойынша жинацтаудыц берерi мол.
Екiншi бiр шешушi тетiк ретiнде мYмкiндiгi шектеулi балаларды жалпы бiлiм беру YДерiсiне цосу бойынша педагогикалыц ужымныц эрекетш координациялауды жандандыру мацсатында педагог кадрлардыц бiлiктiлiгiн арттыру усынылуда. Жалпы бшм беретш мектептер оцу даFдысын игертуге баFытталып, оцушылардыц белгiлi бiр бшм мен бшктер жиынтыFын мецгеруiн цамтиды. Ерекше бiлiм беру цажеттiлiгi бар балаларды оцыту мен дамытудыц жеке траекториясын жасау мYмкiндiгiн царастырмайды. Эр педагогтщ езiндiк методикасына CYЙенуiн талап етедь Жалпы бiлiм беру YДерiсiне кiрiктiрудегi басты мацсат элеуметтiк бешмдеу, цоFамдаFы толыццанды емiрге дайындалуына жаFдай жасау жэне кемек керсету тyрFысында емес, оцу даFдыларын игертуге баFытталFандыцтан, цажеттi кемек ез децгейiнде керсетшмейдь Бул жалпы бiлiм беретiн устаздардыц дайындыFы мен бiлiмдерiн жетiлдiру YPДiсiне езгерiстер енгiзу цажеттiлiгiн керсетiп береди 2018 жылFы 13 тамызда Астана цаласында еткен Республикалыц тамыз конференциясыныц «Бiлiм беру процесiн психологиялыц-педагогикалыц цолдау инклюзивтi бiлiм берудi дамытудыц басты шарты ретiнде: стратегиялыц жоспарлау, нэтиже, респективт шешiмдер» [10] секциялыц отырысында да инклюзивтi жаFдайда бiлiм беру процесш оцтайландыру мэселесi кетерiлдi. Педагог кадрларFа эдiстемелiк кемек усынылатынды^ы, келешекте даярлыц курстарын уйымдастыру цажеттiлiгi айтылды. Эйсе де, эзiрге тек болжаудан эрi аса алмай отырмыз. Нацты, жYЙеленген жоспар усынылмады.
БYгiнгi ^ннщ талабына сай болашац урпацтыц суранысын цанаFаттандыратын тыц баFдарлама ретiнде барлыц децгейлердегi бiлiм мазмунын жацартуFа жэне есудщ турацты даму кезецiне етуге баFытталFан, жалпы орта бiлiм берудщ барлыц пэндерi бойынша жацартылFан мазмун^ы Yлгiлiк оцу баFдарламалары эзiрленуде. Жеке пэн бойынша жаца бшм алып, зерттеу даFдыларын дамытуFа мYмкiндiк берепндей етiп iрiктелген. ¥зац мерзiмдi, орта мерзiмдi жэне цысца мерзiмдi жоспарларда пэн мазмунын iрiктеудiц шиыршыцтылыц каидаты нацтыланFан. Ал инклюзивтi жаFдайда бшм алушылардыц психофизикалыц даму ерекшелiктерi мен мYмкiндiктерiн есепке ала отырып Yлгiлiк оцу баFдарламаларын цалай, нендей елшемдерге CYЙене бейiмдеу цажеттiлiгi жайында сез цозFалмайды. Мемлекет тарапынан цыруар царжы белiп, жацартылFан мазмунды баFдарлама бойынша даярлыц курсынан еткен кэсiби маман ерекше бшм беру цажеттшп бар балалармен жумыс жасау тетiгiн игере алмай отыр. Эрине, белгiлi бiр цалыпца тYсiрiп, оцтайландыру бiрнеше жылдыц еншiсiнде екендiгiн жоцца шыFара алмаймыз. КоFамныц езгеру децгейiнiц жылдам алмасуы, белсендiлiкпен алFа умтылуы Yлкен жауапкершшкп талап ететiндiгiн ескерсек, сан соFып, «Эй, цап» деп цалмасымызFа юм кепiл?
ПайдаланылFан эдебиеттер
1 КР «Бшм туралы» Зацы. - Астана, 2007 (15 сэу1р 2016 жылы езгертулер мен толыцтырулар енпзшген).
2 Казацстан Республикасында бшмд1 жэне Fылымды дамытудыц 2016-2020 жылдарFа арналFан мемлекетпк баFдарламасы. - Астана, 2016 жыл // Колжет1мд1 туз1м: adilet.zan.kz/kaz/docs/U1600000205
3 Сулейменова Р.А. Система ранней коррекционной помощи детям с ограниченными возможностями в Казахстане: проблемы создания и развития. - Алматы, 2000. -23б.
4 Казахстан Республикасында инклюзивп бшм берудi дамытудын тужырымдамальщ тэсiлдерi. -Астана: Ы.Алтынсарин атындагы ¥лттык бiлiм академиясы, 2015. -13 б. // Колжетiмдi тYзiм: http:www.edu.gov.kz/ru
5 Мовкебаева З.А., Оралканова И.А., Бейсенова А. Инклюзивп бiлiм берудi кiрiктiруге педагогтарды дайындау бойынша эдiстемелiк усыныстар. - Алматы, 2016. -12 б.
6 Масалиева Ж.А., Даркулова К.Н. Проблемы внедрения инклюзивного образования в школах города Шымкента//«Инклюзивп бшм беру: тэшрибеа, мэселелерi жэне даму болашагы»: атты гылыми-эдiстемелiк семинар материалдарынын жинагы. - вскемен: С.Аманжолов атындагы ШКМУ, 2016. -44-46бб.
7 Масалиева Ж.А., Даркулова К.Н. Казакстанда инклюзивтi бшм берудi ендiру ерекшелiктерi //«Твртiншi внеркэсштж революцияга 10 кадам: адами капиталды байыту мумшнджтерЬ) атты халыкаралык гылыми-тэж1рибелж конференциясынын гылыми макалалар жинагы. -Шымкент: «ОнтYCтiк Полиграфия», 2018. - 435-440 бб.
8 Инклюзивп бiлiм беру. Типпк оку багдарлама. «Бшм» тобындагы мамандыктар Yшiн. Алматы, 2016. -72-86 бб.
9 Мектепке дешнп инклюзивпк бiлiм беру. Типтiк оку багдарлама. 5В010100- Мектепке дешнп окыту жэне тэрбиелеу мамандыгы Yшiн. Алматы, 2016. -74-83 бб.
10 Республикалык тамыз конференциясынын «Бiлiм беру процесш психологиялык-педагогикалык колдау инклюзивтi бiлiм берудi дамытудын басты шарты ретiнде: стратегиялык жоспарлау, нэтиже, перспективтi шешiмдер» секциялык отырысы // Колжетiмдi тYзiм: https://nao.kz/blogs/view/2/986?lang=kz
ИНКЛЮЗИВНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ: НЕОБХОДИМОСТЬ И ВОЗМОЖНОСТИ
Ж.А. Масалиева1, К.Н. Даркулова 2 1к.ф.н., доцент, 2к.ф.н., 1,2 Южно-Казахстанский государственный педагогический университет, Шымкент, Казахстан, email: zmasalieva@mail.ru
В статье рассматривается создавшееся на сегодняшний день в обществе мнение (в том числе известных ученых) о необходимости инклюзивного подхода к образованию. Анализируются проводимые в Казахстане мероприятия, связанные с вовлечением детей с особыми потребностями в общеобразовательный процесс. Авторы делятся своими наблюдениями и опытом по подготовке педагогических кадров. Высказываются критические замечания по содержанию типовых программ для вузов. Предлагается авторское видение затронутых проблем.
Ключевые слова: инклюзивное образование в Казахстане, подготовка кадров, дети с особыми потребностями и дети с ограниченными возможностями, внедрение в образовательный процесс
INCLUSIVE EDUCATION: NEED AND OPPORTUNITIES
Zh. А. Massaliyeva 1, K.N. Darkulova 2 1 Cand. Sci. (Philology), Associate Professor, 2 Cand. Sci. (Philology), 1,2 Southern Kazakhstan State Pedagogical University, Shymkent, Kazakhstan, email: zmasalieva@mail.ru
The article considers the opinion (including well-known scientists) created in the society today about the need for an inclusive approach to education. The article analyzes the activities carried out in Kazakhstan related to the involvement of children with special needs in the educational process. The authors share their observations and experience in the training of teachers. There are critical comments on the content of standard pro grams for universities. The authors' vision of the raised problems is offered.
Keywords: inclusive education in Kazakhstan, training of teachers, children with special needs and children with disabilities, introduction to the educational process
Редакцияга 16.10.2018 кабылданды.
