ЕГДЕ ЖЭНЕ КЭР1 ЖАСТАFЫ ПАЦИЕНТТЕРДЩ АМСК ДЕН.ГЕШНДЕ МЕДИЦИНАЛЫЦ-ЭЛЕУМЕТТ1К ЖЭНЕ ПСИХОЛОГИЯЛЫЦ К0МЕККЕ М¥ЦТАЖДЬ№ЫН АНЫЦТАУ
А.И. Игисенова, Б.С. Турдалиева, М.К. Кеш1мбеков, Д.Т. Шаки, С.С. Исабекова
С.Ж. Асфендияров атындагы К,азац ¥лттыц Медициналык университетi
Егде жастагы тургындардыц проблемаларын жан - жакты зерттеу цажеттыт, халык, арасында осы жас санатыныц жогары каркындылыгымен жэне халыктыц картаюуына туракты турде бейтдшкпен аныкталады. ТYйiндi свздер: Егде жэне кэр1 жастагы адамдар, медициналык- элеуметтж жэне психологиялык квмек, элеуметтШ белсендшщ муктаждык.
УДК 616-053.9:616-058 Юр1спе.
Барлык элем елдершде егде жэне кэрi жастагы адамдардыц саныныц улей каркынды есуде. Егде жэне кэрi жастагы адамдардыц медициналык-элеуметтш кажеттiлiктерi непзшде уза; уакытты кемек турлерше жэне ;ыс;а уакытты кемек турлерше муктаж. Казакстанда АМСК децгейiнде егде жэне карт жастагы адамдардыц денсаулыгына эсер ететш факторларды талдау мен олардыц заманауи жагдайда эртYрлi медициналык-элеуметтiк кемектерге кажеттiлiктерiн аныктау туралы гылыми жумыстардыц жеткiлiксiздiгiнiц касы. Бiздiц зерттеуiмiздiц багыты осыган алгышарт болып табылады. Материалдар мен эд1стер.
Егде жэне кэрi жастагы адамдардыц медициналык, элеуметтш жэне психологиялык кемекке муктаждылыгын багалау сауалнама ЖYргiзу жолымен жэне Украина МFА
геронтология Институтында жасалган егде жастагы адамдардыц медициналык, элеуметтш-турмыстык жэне психологиялык кемекке тэуелдiлiгiнiц сандык багасыныц автоматтандырылган эксперттiк ЖYЙесiнiц кемепмен (ТСБАЭЖ) ЖYргiзiлдi.
Элеуметтiк сурау сауалнамасына физикалык MYMкiндiктерiне, элеуметтiк белсендiлiгiне, ез-езше кызмет ету кабiлетiне, YЙ жумыстарын орындауга катысты жэне созылмалы аурулар симптомдары туралы сурактар кiргiзiлдi.
Эр TYрлi кемек TYрлерiне кажеттiлiктi багалау Yшiн респонденттердiц жауаптары 0-1 аралыгындагы шкала бойынша багаланды.
Егде жастагы адамдардыц физикалык MYMкiндiктерiнiц езiн-езi багалау нэтижелерi 1жэне 2 суреттерде кел^ршген.
Сурет 1 - Егде жэне кэрi адамдардагы физикалык козгалыс MYMкiндiктерi бойынша белiнуi
Бул диаграммадан 30,1% егде жэне кэрi адамдар козгалу жагынан ешкандай проблемалар байкамайтындыгын; 42,2% бiрнеше кеше гана козгала алатындыгын; 10,3% - ы аула айналасында гана; 9,3% пэтер айналасында, жэне 8,1%
тесектен тура алмайтындыгын керсетп. Козгалыс MYMкiндiктерiне байланысты езiн-езi багалауга ЖYргiзiлген сурактарга жауап беру MYMкiндiгi туралы баспалдакпен TYсу кетерiлуi- 2 суретте керсетiлген.
3-шi кабатган жогары емес тек 2-шi кабатка
ез бегiнiзше баспалдакпен квгерiлiп гусе алмайсыз
ондай мэселе жок
_ 45.1С
%
Сурет 2 - Егде адамдардыц козгалыс MYMкiндiктерi бойынша белiнуi
Сонымен катар, егде жэне кэрi жастагы суралгандардыц 23,4% козгалыс белсендтгшщ киындыктары болган жок; 45,1% тек 2-кабатка дейiн шыга алады; 14,8% - 3-кабаттан жогары емес шыгып (тYсе алады) жэне 16,8% баспалдакка MYЛдем кетерiле алмайды (тYсе алмайды).
Турмыстык кемек кажеттiлiгi ездiгiнен YЙ жумыстарын аткару, кiр жуу, тамак эзiрлеу жэне т.с.с. сурактарга жауап бойынша багаланды - 4 сурет.
374
Вестник КазНМУ №4-2017
тек тамак жасап, усак заттарды жуу тек ыдыс жууып,шан CYрту YЙде ештедке iстей алмаймын ондай мэселе жок
•
1
Р 7 7 7 7 ~
-I 2
38
70%
,90%
У
/
Уо
Сурет 3 - Егде жэне кэрi жастагы адамдардыц
Диаграммадан K0рiп отырганымыздай егде жэне кэрi жастагы адамдардыц тек 28,9% эртYрлi уй жумыстарын ;иындык;сыз ат;арады; суралгандардыц уштен бiрi дерлiк (38,7%) тама; эзiрлеп, кiшкене кiрлердi гана жуа алатынын к0рсеттi, 15,7%, «уйде ешнэрсе iстей алмаймыз» деп жауап берда; 16,7% - «тек ыдыс жуып, шац сурте» алады. Сонымен, егде жэне кэрi жастагы адамдардыц физикалы; MYMкiндiктерiн багалау суралгандардыц 80% кебшде KYHделiктi 0мiрде ;иындык; болатынын аны;тады. Жиi кездесетiн ;иындык;тардыц бiрi алыс;а журу, ол егде жастагы адамдардыц 40% кездеседi. Будан бас;а, егде адамдардыц шамамен 15,7% ездМнен уй жинап, тама; iстей алмайды. Жас пен физикалы; MYMкiншiлiктер арасындагы айырмашылык;тыц статистикалы; мэнi -%2=1285,8; р<0,0001).
жумыстарын 0здiгiнен ат;ару MYMкiндiктерi
Егде жэне кэрi жастагы адамдардыц элеуметтш белсендiлiгi жалгыз немесе бiрге туратыны туралы, к;огамдык; 0мiрге ;атысы туралы, элеуметтш жэне туыс;андык; араласулары туралы, ецбек ;ызметшщ жалгасуы туралы сура;тарга берiлген жауап бойынша багаланды. Эмоционалды; жагдайга, соцында егде жаста денсаулыгына эсер ететiн мацызды элеуметтiк жэне психогендi факторлардыц бiрi жалгызды; сонды;тан сауалнамага «К^рп кезде кiммен турасыз?» деген сура;ты ;остык;. Егде жэне кэрi жастагы адамдардыц 18,4% жубайымен, туыс;андарымен туратыны; 15,8% жубайымен туратыны; 31,3% жубайы жо; бiрак; жа;ын туыс;андарымен туратыны, ал 34,4% жалгыз туратыны аны;талды -5 сурет.
Сурет 4 - Жануяда жэне жалгыз туратын респонденттер саны, %
Сурау нэтижелерi керсеткендей жалгыз туратын егде жэне кэрi жастагы адамдар улей 75-89 жас аралыгында - 18,7%, ал ец темен жас тобы 90 жас жэне одан жогары - 5,6%. Айырмашылы;тыц статистикалы; мэш (%2=139,9; р=0,008). 5 суретте жалгыз жэне жануяда туратын егде жэне кэрi жастагы адамдардыц денсаулы; децгешн 0здерiнiц
багалауы келтiрiлген. К0рiп отырганымыздай, жубайымен туратын адамдар 0здерiнiц денсаулыгын жогары багаласа (42,4%), алжалгыз туратындар бэрiнен темен багалаган (10,8%). Айырмашылы; на;ты (х2=122,9; р<0,0001).
Сурет 5 - Жануяда жэне жалгыз туратын егде жэне кэрi жастагы адамдардыц денсаулы;тарын багалауы
Кргамдык; уйымдарга ;атысу туралы сура;тарга, шiркеу (мешiт) бару, респонденттердщ туыстары мен таныстарга бару 29,3%, "денсаулы; жагдайы бойынша мумган емес", 14,3%, бас;а да себептер бойынша мумган емес екешн. Ал 56,4% егде адамдардыц белсенд элеуметтш емiр CYретiнiн керсеттi.
Ал, психологиялы; мэртебесiн багалау Yшiн респонденттерге б!рк;атар сура;тар усынылды, сiз жиi
себепйз ашуланша; боласыз 54,4%; езiцiздерiнiц емiр CYрiп жат;аныцызды ;ажетйз деп санайсыз 65,9%; жиi себепсiз ашуланша;ты; 54,4%; барлы; ;оршагандарга
сел;остык;ты жиi сезiнуi 65,5% курады.
Талдау нэтижесiнде психологиялы; статусты жаспен байланыстырганда статистикалы; мэш аны;талды.
Кесте 1 - Респонденттердщ психологиялык статусын жаспен байланыстырганда корреляциялык тэуелдiлiгi
Жас Х2 Пирсон р
Оз жш себепйз ашуланшак боласыз 21,3 ,000
Жш мазасыз ойлар 116,5 ,000
Барлык коршагандарга селкостыкты жш сезшейз 261,2 ,000
Оз 0зщзд ешгамге кажетаз сезшейз 183,7 ,000
Оз 0ткен 0мipiцiзге канагаттанбайсыз 297,1 ,000
K^ipri уакыттагы 0мipiцiзбен канагаттанбайсыз 220,7 ,000
бзщздщ 0мip CYpiп жатканыцызды кажетсiз деп санайсыз 276,3 ,000
Цорытынды: Егде жэне ^pi жастагы адамдардыц физикалы; MYMкiндiктеpiн багалау суралган наукастардыц 80% козгалыс кезiнде киындык туатынын аныктады. Жиi кездесетiн мэселенiц 6ipi алыска ЖYPу, ол егде адамдардыц 40% кездеседъ Будан баска, егде жастагы адамдардыц шамамен 30% 0здiгiнен YЙ жинап, тамак iстей алмайтынын айтты. Физикалы; белсендiлiктiц корреляциялык байланысыныц статистикалык мэнiнiц жаспен жэне жыныспен байланысы аныкталган жок: Кендалл -T-b=1,0; р=0,18. Бipак, статистикалык мацызды корреляциялык байланыстыц аркадагы, буындардагы ауру сезiмдеpiне
шагыммен байланысы аныкталган - Кендалл т-b =1,0; р=0,001. Элеуметтiк белсендiлiгiн багалау олардыц тек 29,3% гана белсендi элеуметтiк 0мip CYpетiнiн аныктады. Жубайымен туратын егде жастагы адамдар ездершщ денсаулыктарын жогары багаласа (42,4%), ец т0менi жалгыз туратындар болды (10,8%). Айырмашылыктар накты (х2=122,9; р<0,0001). Егде жастагы респонденттерге элеуметтiк кызметтер жагынан K0pсетiлетiн элеуметтiк к0мектi зерттей отырып егде жастагы адамдардыц 10% азына (9,8%) аталган к0мектiц Yйде к0рсетшгешн аныктадык.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Ешманова А.К. , Измухамбетов Т.А., Ерназарова Ж.Ш.,Игисенова А.И., Умутбаева Г.Б., Аканова А.А. , Маншарипова А.Т. , Белтенова А.Г., Толеуова Д.Ж Результаты социологического опроса лиц старше 60 лет, проживающих в Медеуском районе г.Алматы// Вестник КазНМУ. -Алматы: 2016. - №4. - С.444-448.
2 Б.С. Турдалиева., А.И. Игисенова., А.К. Абикулова., А.К. Ешманова Егде жэне карт жастагы адамдардыц кажетттгшщ медициналык - элеуметтiк мэселелеpi // Вестник КазНМУ. - Алматы: 2016. - № 4. - С. 399-402.
3 Zarina Sagyndykova.,Botagoz Turdaliyeva., Bolat Zhanturiyev., Zhazira Tursynbekova Evaluation on Equity of Health Care Provided at Primary Health Care Level to Persons Over 60 Years.// Research Journal of Pharmaceutical, Biological and Chemical Sciences. - 2016. -Vol.7(6). - P. 3026-3030.
А.И. Игисенова, Б.С. Турдалиева, М.К. Кеш1мбеков, Д.Т. Шаки, С.С. Исабекова
ОПРЕДЕЛЕНИЕ ПОТРЕБНОСТИ ПАЦИЕНТОВ ПОЖИЛОГО И СТАРЧЕСКОГО ВОЗРАСТА В МЕДИКО-СОЦИАЛЬНОЙ И ПСИХОЛОГИЧЕСКОЙ ПОМОЩИ
Резюме: Потребность во всестороннем изучении проблем пожилого населения определена высоким удельным весом данной возрастной категории среди населения и стойкой тенденцией к постарению населения.
Ключевые слова: пожилые люди, медико-социальные и психологический помощь, Социальная активность, потребность.
A.I. Igissenova, B.S. Turdalieyeva, M.K. Koshimbekov, D.T. Shaki, S.S. Issabekova
IDENTIFYING THE NEEDS OF PATIENTS OF ELDERLY AND SENILE AGE IN THE MEDICO-SOCIAL
AND PSYCHOLOGICAL SUPPORT
Resume: The need for a comprehensive study of the problems of elderly identified a high proportion of this age group among the population and the counter trend to the aging of the population.
Keywords: elderly people, medico-social and psychological assistance, social activity, need.