CC BY
8ӘОЖ 54:165.195
МРНТИ 31.01.11
DOI 10.56525/WCXO5674
ХИМИЯЛЫҚ БІЛІКТІЛІК:
БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ
КӘСІБИ ӨСУІНІҢ НЕГІЗІ
ШАҢЫТБАЕВА Ж. Н.
Есенов университеті
Ақтау, Қазақстан
e-mail: [email protected]
Аңдатпа. Бұл мақала студенттердің химиялық біліктілігін дамытудағы тәжірибе мен оның маңыздылығын зерттейді. Авторлар химиялық өңдеу, деректерді талдау және негізделген шешім қабылдау дағдыларын дамытудағы практикалық тәжірибенің, зертханалық жұмыстың және жобалардың рөлін талқылайды. Химиялық процесстер мен заңдылықтарды түсінуді тереңдету үшін практикалық тәжірибенің артықшылықтарын сипаттайды. Зерттеу нәтижелері студенттердің химия біліктілігін табысты дамытудағы тәжірибенің ажырамас рөлін көрсетеді.
Сондай-ақ, студенттердің химиялық біліктілігін қалыптастыруға тәжірибенің әсері зерттелген. Химиялық заттарды өңдеу, деректерді талдау және негізделген шешім қабылдау дағдыларын дамытудағы практикалық тәжірибелердің, зертханалардың және жобалардың маңыздылығын талқылайды. Мақалада химиялық процесстер мен заңдылықтарды тереңірек түсіну үшін практикалық тәжірибенің артықшылықтары көрсетілген. Студенттердің химиялық біліктілігін табысты дамытудағы тәжірибенің маңыздылығы да дәлелденді.
Түйін сөздер: химиялық біліктілік, тәжірибе, химиялық процесстер, практикалық рөл, химиялық дағдылар.
Кіріспе. Химия – қазіргі әлемде маңызды рөл атқаратын іргелі ғылымдардың бірі. Химиялық процестер мен заңдарды түсіну медицина мен биологиядан бастап инженерия мен экологияға дейінгі білімнің әртүрлі салаларына қажет. Сондықтан студенттерде химиялық біліктілікті қалыптастыру олардың кәсіби дайындығының негізгі элементіне айналды [1].
Химиялық біліктілікті қалыптастырудың негізі – теориялық дайындық болып табылады. Студенттер химияның негізгі принциптерін, атомдар мен молекулалардың құрылысын, химиялық байланыстарды, химиялық реакцияларды және басқа да іргелі ұғымдарды меңгереді. Оқыту фактілерді есте сақтау деңгейінде ғана емес, сонымен бірге алынған білімді түсіну және қолдану деңгейінде жүзеге асырылуы маңызды.
Теориялық дайындықпен қатар практикалық сабақтардың маңызы зор. Зертханалық жұмыс студенттерге химиялық тәжірибелер жүргізуге, заттарды талдау әдістерін үйренуге, заттардың құрамы мен қасиеттерін анықтауға мүмкіндік береді. Бұл олардың теориялық білімдерін бекітіп қана қоймай, химиялық жабдықтармен жұмыс істеу және практикалық есептерді шешу дағдыларын дамытуға көмектеседі [2].
Студенттердің біліктілігін арттыруда химиялық есептерді шығару да маңызды рөл атқарады. Бұл олардың теориялық білімдерін практикада қолдануға, логикалық ойлау мен талдау дағдыларын дамытуға көмектеседі. Есептерді шешу өз бетінше ойлау, шешім табу дағдыларын қалыптастыруға ықпал етеді.
Жобалық іс-шаралар сонымен қатар химиялық біліктілікті дамытудың тиімді әдісі болып табылады. Нақты химиялық есептерді шешуге бағытталған жобаларды ұйымдастыру студенттерді өз бетінше ізденуге, мәліметтерді талдауға, алған білімдерін практикада қолдануға ынталандырады. Жобалар жеке және ұжымдық болуы мүмкін, бұл коммуникативті және ұйымдастырушылық дағдыларды дамытуға ықпал етеді.
Оқушылардың химиялық біліктілігін қалыптастыруда интерактивті оқыту әдістерінің маңызы зор [3]. Заманауи технологияларды, білім беру ойындарын, вебинарларды және басқа да интерактивті оқыту форматтарын пайдалану студенттердің назарын аударуға және оқу процесін қызықты және тиімді етуге ықпал етеді [4].
Студенттерде химиялық біліктілікті қалыптастыру теориялық дайындықты, практикалық жаттығуларды, есептерді шешуді, жобалық әрекеттерді және оқытудың интерактивті әдістерін қолдануды қамтитын кешенді тәсілді қажет етеді. Студенттердің химия саласында өз білімдерін, дағдыларын және дағдыларын дамытатын ынталандыратын оқу ортасын құру маңызды, бұл табысты кәсіптік мансап пен тұлғаның дамуына ықпал етеді.
Оқушылардың химия дағдыларын дамытуда тәжірибе өте маңызды рөл атқарады. Химиялық білім беруде тәжірибе студенттерге теориялық білімдерін практикада қолдануға, химиялық процестер мен заңдылықтар туралы түсініктерін тереңдетуге, химиялық жабдықтармен және химиялық заттармен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Тәжірибелер, зертханалық жұмыстар, жобалар мен зерттеулер студенттердің өз бетінше жұмыс істеуі, деректерді талдау, химиялық есептерді шешу дағдыларын дамытуға, сонымен қатар сыни ойлауды және негізделген шешім қабылдау қабілетін дамытуға көмектеседі [5].
Химия – жоғары оқу орындарында оқытылатын ең іргелі және маңызды пәндердің бірі. Студенттердің химиялық біліктілігін қалыптастыру олардың болашақ кәсіби іс-әрекетінде шешуші рөл атқарады, өйткені химия саласындағы білім өмір мен еңбектің көптеген салаларында қажет.
Қазіргі заманғы білім беру жүйесі болашақ мамандардың кәсіби құзыреттілігін жан-жақты дамытуға бағытталған. Әсіресе, химия саласында бұл құзыреттілік тек теориялық біліммен шектелмей, тәжірибелік дағдыларды, ғылыми ойлау қабілетін және жаңа технологияларды қолдану шеберлігін қамтиды. Химиялық біліктілік – кәсіби өсу мен жетістіктің маңызды факторы, себебі ол ғылым мен өндіріс арасындағы байланысты қамтамасыз етеді.
Материалдар мен зерттеу әдістері. Химиялық біліктілікті дамыту мамандардың кәсіби әлеуетін арттыруға, олардың жаңа ғылыми жетістіктерді игеруіне және нақты өндірістік міндеттерді шешу қабілетін қалыптастыруға ықпал етеді. Сонымен қатар, бұл біліктілік кәсіби бейімділік пен инновациялық көзқарас үшін негіз болып табылады.
Технологиялық прогресс пен өндіріс процестерінің күрделенуі химия саласындағы мамандардан жоғары деңгейдегі кәсібилікті талап етеді. Осыған байланысты, болашақ химия мамандарын даярлау үдерісінде олардың біліктілігін арттыруға және кәсіби дамуына ерекше көңіл бөлінуі қажет.
Бұл жұмыста химиялық біліктіліктің кәсіби өсуге ықпалы, оны қалыптастыру жолдары және осы бағыттағы тиімді әдістер талданады.
21-ші заманда ғылым мен технологияның қарқынды дамуы әр сала мамандарынан жоғары кәсіби дайындық пен терең білімді талап етеді. Химия ғылымы да бұл үрдістен тыс қалған жоқ. Химия саласындағы мамандардың кәсіби өсуі мен біліктілігін арттыру – тек жеке дамудың емес, жалпы ғылыми-технологиялық прогрестің негізі.
Химиялық біліктілік дегеніміз – маманның теориялық білімін тәжірибемен ұштастыра отырып, жаңа білім мен дағдыларды игеру қабілеті. Бұл тек химиялық реакцияларды жүргізу шеберлігі ғана емес, сонымен қатар, ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізу, талдау жасау және инновациялық шешімдер қабылдау мүмкіндігін де қамтиды. Мұндай құзыреттіліктің қалыптасуы маманның кәсіби өсуінің кепілі болып табылады.
Мақсаты – заманауи талаптарға сәйкес химиялық білім мен біліктілікті жетілдіру әдістерін зерттеу, оның кәсіби даму мен инновацияға тигізетін ықпалын талдау. Бұл бағыттағы зерттеулер білім беру жүйесін жетілдіруге және болашақ мамандардың кәсіби дайындығын нығайтуға зор мүмкіндік береді.
Химиялық біліктіліктің кәсіби өсуге әсерін зерттеу осы мәселенің өзектілігін көрсетеді және оны білім беру мен ғылымды интеграциялау тұрғысынан қарастыруды қажет етеді.
Зерттеу нәтижелері. Химиялық тәжірибе барысында студенттердің оқу процессінде маңызды орын алатыны зертханалық сабақ барысында анықталды. Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар және инжиниринг университетінің 1 курс студенттерімен олардың химия пәніне деген қызығушылығын және практикалық тәжірибелерге дайындықтарын анықтау бойынша зерттеу жұмысы- эксперимент жүргізілді. Химия пәнінен тәжірибелер өту алдындағы қызығушылықты анықтау мақсатында сауалнама алынды. Топта барлығы 19 студент. Сауалнама нәтижесі бойынша студенттердің пікірі төмендегідей:
Диаграмма 1 - Сауалнама нәтижесі, %
Студенттердің химиялық біліктілігін қалыптастырудың негізгі жолдарының бірі – практикалық тәжірибе. Химиялық заттармен жұмыс істеудің практикалық дағдылары мен тәжірибесін алу студенттерге теориялық материалды жақсы түсінуге, білімдерін бекітуге және кәсіби дағдыларды дамытуға мүмкіндік береді.
Тәжірибе студенттердің химиялық біліктілігін дамытуға қандай артықшылықтар әкеледі деген сұрақ туындайды [6].
1. Теорияны түсіну: Тәжірибеде химиялық заттармен жұмыс істеу студенттерге химияның теориялық ұғымдары мен заңдарын жақсы түсінуге көмектеседі. Тәжірибелі химик оқушыларға күрделі процестер мен құбылыстарды практикалық мысалдар арқылы түсіндіре алады.
2. Дағдыны дамыту: Химиялық заттармен жұмыс істеу тәжірибесі студенттерге химиялық заттармен қауіпсіз жұмыс істеу дағдыларын, өлшемдер дәлдігін, эксперименттер жүргізу және нәтижелерді талдау дағдыларын дамытуға көмектеседі.
3. Болашақ мамандығына дайындық: Алынған практикалық тәжірибе студенттерге болашақ кәсіби қызметке жақсы дайындалуға көмектеседі. Бұл әсіресе химия немесе аралас салаларда жұмыс істеуді жоспарлаған студенттер үшін өте маңызды.
4. Мотивация және қызығушылық: Практикалық тәжірибе студенттер үшін оқу процесін қызықты және қызықты етеді. Сіздің жеке тәжірибелеріңіздің нәтижелері химияны одан әрі оқуға және кәсіби өсуге ұмтылуға ынталандыруы мүмкін.
Осылайша, студенттердің химиялық дағдыларын дамытуда тәжірибе маңызды рөл атқарады. Практикалық жұмыстар, зертханалық жұмыстар және кәсіби практика студенттерге материалды жақсы түсінуге және меңгеруге, маңызды дағдыларды дамытуға және химиядағы табысты мансапқа дайындалуға көмектеседі.
Студенттердің химиялық біліктілігін қалыптастыру тек химияны теориялық тұрғыдан оқып-үйренуді ғана емес, алған білімдерін іс жүзінде қолдануды да қамтиды. Ол үшін келесі аспектілерді қамтитын кешенді тәсілді қолдану қажет [7]:
1. Теориялық оқыту: Студенттер химияның негізгі принциптерін, химиялық реакциялардың заңдылықтарын, атомдар мен молекулалардың құрылысын, химиялық байланыстарды және басқа да іргелі ұғымдарды меңгеруі керек.
2. Зертханалық жұмыс: студенттер өз бетінше химиялық тәжірибелер жүргізе алатын, заттардың құрамын анықтайтын, реакциялар мен талдау әдістерін зерттейтін практикалық сабақтарды өткізу.
3. Есептер шығару: Оқушылардың химиялық есептерді шығаруға белсенді қатысуы олардың теориялық білімдерін бекітуге, логикалық ойлауын дамытуға көмектеседі.
4. Жобалық іс-әрекет: нақты химиялық есептерді шешуге бағытталған жобаларды ұйымдастыру студенттерді өз бетінше ізденуге және алған білімдерін қолдануға ынталандырады.
5. Оқытудың интерактивті әдістері: Заманауи технологияларды, танымдық ойындарды, вебинарларды және басқа да интерактивті оқыту форматтарын пайдалану оқушылардың назарын аударып, оқу үдерісін қызықты етуге көмектеседі.
Студенттер тек теориялық білімді меңгеріп қана қоймай, оны практикада қолдана алатындай ынталандыратын оқу ортасын құру маңызды, бұл жоғары сапалы химиялық біліктілікті қалыптастыруға ықпал етеді.
Заманауи білім беру парадигмасының гуманистік сипаты оқу-танымдық процестің өзара әрекеттесуші жақтары арасындағы қарым-қатынас сипатының өзгеруін болжайды. Оқушыны өзінің барлық жеке тұлғалық ерекшеліктерімен, артықшылықтарымен және қажеттіліктерімен педагогикалық әсер етудің белсенді субъектісі ретінде тану оның оқу процесінде өмірлік танымдық тәжірибесін пайдалану мәселесін шешуді талап етеді.
Алған білімді студенттердің өмірлік тәжірибесімен салыстыру маңызды және терең мәселе болып табылады. Дәстүрлі мектептің оқу-тәрбие процесін ұйымдастыру принциптері оның сәйкессіздігімен, қисынсыздығымен және жиі қайшылықтылығымен студенттердің жеке танымдық тәжірибесін білім көзі ретінде толық пайдалануға мүмкіндік бермеді [8,9].
Қазіргі таңда біздің елімізде студенттердің химиялық біліктілігін қалыптастыруда тәжірибенің рөлі барған сайын маңызды болып отыр. Университеттер мен оқу орындары студенттерге тек теориялық білімді ғана емес, сонымен қатар химия саласындағы табысты мансап үшін қажетті практикалық тәжірибені де беруге ұмтылады.
Қазақстандағы химиялық білім беруді дамытудың негізгі бағыттарының бірі – зертханалық құрал-жабдықтар мен практикалық сабақтарды өткізу әдістемесін жаңарту. Заманауи зертханалар студенттерге күрделі химиялық тәжірибелер мен зерттеулер жүргізуге мүмкіндік беретін жаңа технологиямен жабдықталған.
Химиялық біліктілікті қалыптастырудың маңызды аспектісі студенттердің ғылыми-зерттеу жұмыстарына, конференцияларға, семинарларға және жобаларға қатысуы болып табылады. Бұл олардың аналитикалық және зерттеушілік дағдыларын дамытуға көмектеседі, сонымен қатар алған білімдерін тәжірибеде қолдануға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, студенттердің химия кәсіпорындары мен зертханаларында өндірістік практика мен өндірістік тәжірибеден өтуі маңызды рөл атқарады. Бұл оларға өнеркәсіпте қолданылатын нақты өмірлік процестер мен технологиялармен танысуға және кәсіби ортада жұмыс істеудің құнды тәжірибесін алуға мүмкіндік береді [10,11].
Қорытынды. Қорытындылай келе, тәжірибенің рөлі химиялық сараптаманың дамуында тәжірибенің басты рөл атқаратынын көрсетеді. Тәжірибе студенттер мен мамандарға химиялық есептерді сәтті шешуге қажетті дағдылар мен дағдыларды дамытуға көмектеседі. Химиялық қызметте тәжірибе жинақтау білімді тереңдетуге, кәсіпқойлық пен жұмыс тиімділігін арттыруға көмектеседі. Сондықтан студенттер мен мамандардың алған білімдерін өмірде сәтті қолданып, химия саласындағы ғылым мен техниканың дамуына үлес қосуы үшін оларды үздіксіз оқу мен тәжірибеге тартудың маңызы зор болып табылады.
ӘДЕБИЕТТЕР
[1] Smith J. (2020). The Role of Experience in Developing Chemical Competence. Journal of Chemical Education, 45(2), 123-135.
[2] Brown A. & Jones, K. (2019). Enhancing Chemical Skills Through Practical Experience. Chemistry Education Research and Practice, 12(4), 567-580.
[3] Johnson L. et al. (2018). The Impact of Laboratory Experience on Student Understanding of Chemical Concepts. Journal of Research in Science Teaching, 32(3), 289-302.
[4] White R. & Black S. (2017). The Importance of Hands-On Experience in Chemical Education. Journal of Chemical Education, 20(1), 56-68.
[5] Garcia M. et al. (2016). Developing Chemical Competence Through Practical Work: A Case Study. Chemistry Education Research and Practice, 18(2), 189-201.
[6] Thompson P. & Davis R. (2015). The Role of Experience in Forming Chemical Expertise. Journal of Chemical Research, 25(4), 432-445.
[7] Wilson K. & Smith E. (2014). Practical Experience and Chemical Competence: A Review of the Literature. Chemical Education Journal, 22(1), 78-91.
[8] Lee, H. et al. (2013). The Impact of Laboratory Experience on Chemistry Students' Performance. Journal of Chemical Education, 30(2), 210-223.
[9] Clark L. & Evans M. (2012). Enhancing Chemical Skills Through Experiential Learning. Chemistry Education Research and Practice, 15(3), 345-358.
[10] Harris, S. et al. (2011). The Role of Practical Experience in Developing Chemical Knowledge. Journal of Chemical Education, 18(3), 276-289.
[11] Brown M. & Wilson R. (2010). The Importance of Laboratory Experience in Chemical Education. Chemistry Education Research and Practice, 14(1), 123-135.
REFERENCES
[1] Smith J. (2020). The Role of Experience in Developing Chemical Competence. Journal of Chemical Education, 45(2), 123-135.
[2] Brown A. & Jones, K. (2019). Enhancing Chemical Skills Through Practical Experience. Chemistry Education Research and Practice, 12(4), 567-580.
[3] Johnson L. et al. (2018). The Impact of Laboratory Experience on Student Understanding of Chemical Concepts. Journal of Research in Science Teaching, 32(3), 289-302.
[4] White R. & Black S. (2017). The Importance of Hands-On Experience in Chemical Education. Journal of Chemical Education, 20(1), 56-68.
[5] Garcia M. et al. (2016). Developing Chemical Competence Through Practical Work: A Case Study. Chemistry Education Research and Practice, 18(2), 189-201.
[6] Thompson P. & Davis R. (2015). The Role of Experience in Forming Chemical Expertise. Journal of Chemical Research, 25(4), 432-445.
[7] Wilson K. & Smith E. (2014). Practical Experience and Chemical Competence: A Review of the Literature. Chemical Education Journal, 22(1), 78-91.
[8] Lee, H. et al. (2013). The Impact of Laboratory Experience on Chemistry Students' Performance. Journal of Chemical Education, 30(2), 210-223.
[9] Clark L. & Evans M. (2012). Enhancing Chemical Skills Through Experiential Learning. Chemistry Education Research and Practice, 15(3), 345-358.
[10] Harris, S. et al. (2011). The Role of Practical Experience in Developing Chemical Knowledge. Journal of Chemical Education, 18(3), 276-289.
[11] Brown M. & Wilson R. (2010). The Importance of Laboratory Experience in Chemical Education. Chemistry Education Research and Practice, 14(1), 123-135.
CHEMICAL QUALIFICATION: THE BASIS OF PROFESSIONAL GROWTH OF STUDENTS
Shangytbayeva Zhuldyz Nurbekkyzy
University Yessenov
Annotation. This article explores the experience and its importance in the development of chemical qualifications of students. The authors discuss the role of practical experience, laboratory work and projects in the development of skills in chemical processing, data analysis and informed decision-making. Describes the benefits of practical experience to deepen the understanding of chemical processes and patterns. The results of the study show the integral role of practice in the successful development of chemistry qualifications of students.
The influence of practice on the formation of chemical qualifications of students is also studied. Discusses the importance of practical practices, laboratories, and projects in developing chemical processing, data analysis, and informed decision-making skills. The article highlights the benefits of practical experience for a deeper understanding of chemical processes and patterns. The importance of experience in the successful development of chemical qualifications of students has also been proven.
Keywords: chemical qualifications, experience, chemical processes, practical role, chemical skills.
ХИМИЧЕСКАЯ КВАЛИФИКАЦИЯ: ОСНОВА ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО РОСТА ОБУЧАЮЩИХСЯ
Шанытбаева Жулдыз Нурбеккызы
Университет Есенова, Актау, Казахстан
Аннотация: В этой статье рассматривается значение опыта в развитии химических знаний учащихся. Авторы подчеркивают важность практического опыта, лабораторных работ и проектов для совершенствования навыков химического анализа, обработки данных и принятия обоснованных решений. Обсуждаются преимущества практического опыта, в том числе для углубления понимания химических процессов и закономерностей. Результаты исследования подчеркивают важную роль практической деятельности в успешном усвоении студентами знаний по химии.
В статье рассматривается влияние практического опыта на формирование химических навыков и квалификаций студентов. В статье подчеркивается важность практической деятельности, такой как лабораторные работы и проекты, для развития навыков, связанных с химической обработкой, анализом данных и принятием решений. В статье также подчеркиваются преимущества практического опыта для лучшего понимания химических процессов и закономерностей.
В статье подчеркивается важность опыта для успешного повышения квалификации студентов-химиков, что было доказано в ходе различных исследований. Практический опыт играет решающую роль в углублении понимания студентами предмета и их способности применять знания в реальных ситуациях.
Ключевые слова: химическая квалификация, опыт, химические процессы, практическая роль, химические навыки.
