CC BY
5УДК 638.252:615.015.8
ГЕМОДАЦЫЛДАН MRSA-ныц Б0Л1НУ ЖИ1Л1Г1 ЖЭНЕ АНТИБИОТИКТЕРГЕ Т0З1МД1Л1Г1
АСЕМОВА ГУЛЖАН ДАНКИБЕКОВНА
Ш.И.Сарбасова атындагы микробиология жэне вирусология кафедрасыныц профессоры, «Астана медицина университета КеАК
БОТБАЕВА МАДИНА ТУРЛЫБЕКОВНА
Ш.И.Сарбасова атындагы микробиология жэне вирусология кафедрасыныц ага окытушысы, «Астана медицина университет» КеА^
СЭРСЕНОВА ЭЙГЕР1М ГРИГОРИЙ-АБАТЦЫЗЫ
Ш.И.Сарбасова атындагы микробиология жэне вирусология кафедрасыныц ага окытушысы, «Астана медицина университета КеА^
НАСУРЫЛЛА АЦЗИЯ ХАЙРАТДИЩЫЗЫ
«Медицина» мектебiнiц 3 курс студент^ «Астана медицина университета КеА^
КОСАЙ АЛИЯ АЙБЕРГЕЩЫЗЫ
«Медицина» мектебшщ 3 курс студентi, «Астана медицина университета КеА^
Аннотация. Бул зерттеу 2020-2023 жылдар аралыгында Астана цаласыныц ШЖК «№1 кепбей1нд1 цалалыц ауруханасында» емделген ересек науцастардыц цанынан белтген метициллинге тез1мд1 стафилококк (MRSA) штаммдарыныц таралу жшлтн жэне антибиотиктерге тез1мд1л1к сипаттамаларын аныцтауды мацсат етт1. Зерттеу барысында 556 штаммды цамтитын ретроспективт1 талдау жург1зтд1. Зерттеу нэтижелерг бойынша, гемодацылдыц оц сынамалардыц жалпы пайыздыц Yлесi 19,98% болды. Соныц 1ш1нде, 422 штамм грам оц бактериялар туындатцан сепсистщ нег1зг1 цоздыргыштарыреттде: грам оц микроорганизмдердщ пайыздыц Yлесi 76%-ды цураса, грам тер1с микроорганизмдер 23,9%, сацырауцулац флорасы 0,1% керсеттi. Сепсистщ негiзгi цоздыргыштары реттде Staphylococcus epidermidis (22,1%), Staphylococcus aureus (14,7%), Enterococcus faecalis (13,3%), S.haemolyticus MRS (13,3%), Streptococcus pyogenes (9,4%) Streptococcus spp (0,9%), жэне Streptococcus pneumonia (0,5%), Staphylococcus aureus MRSA(0,5%), Staphylococcus epidermidis MRSE (0,5%), S. Saprophyticus (0,5%) ез Yлестерiн керсеттi. Зерттеуде антибиотиктерге тезiмдiлiк мэселеЫ айцын кершс тапты, метициллинге тезiмдi стафилококк штаммдарыныц таралуы уацыт ете келе улгайды. MRSA жэне MRSE штаммдары оксациллинге толыц тезiмдi болып, басца да кептеген антибиотиктерге, эЫресе эритромицин, клиндомицин, рифампицин жэне моксифлоксацин сияцты препараттарга жогары тезiмдiлiк керсеттi.
TYÜiH свздер: стафилококк, iрiцдi аурулар, гемодацыл, MRSA, антибиотиктерге тезiмдiлiк.
Стафилококктар эртYрлi дэрежедеп ¡рщдьсептикальщ аурулардыц кец спектршщ цоздыргыштары болып табылады. Олар эдетте бета-лактамды антибиотиктерге, макролидтерге, рифампицинге, ко-тримоксазолга, фузидинге, фосфомицинге жэне клиндамицинге сезiмтал. Дегенмен, к;аз1рп уакытта стафилококк штаммдарыныц кепшшп бета-лактамазаларды шыгарады, бул олардыц табиги пенициллиндер мен аминопенициллиндерге тезiмдiлiгiн камтамасыз етедi [1]. Бета-лактамга тезiмдiлiктiц екiншi механизмi стафилококктардыц осы топтагы антибиотиктерге катысты белсендшп темен косымша пенициллиндi байланыстыратын акуызды алуымен байланысты. Тезiмдiлiктiц бул
туршщ зертханалык MapKepi цефофокситин мен оксациллинге тeзiмдiлiк болып табылады. Мундай бактериялар кебшесе «метициллинге тeзiмдi стафилококктар» деп аталады [2]. MRSÄ-ныц кан аркылы таралуы жэне оныц антибиотиктерге тeзiмдiлiгi кaзipri тацда медициналык зерттеулерде мацызды орын алады, сeбeбi бул микроорганизм инфекцияларды емдеу кeзiндe Yлкeн киындыктар туындатады. MRSÄ инфекциясы, эсipeсe ауруханалар мен денсаулы; сактау мeкeмeлepiндe жш байкалады. Бул инфекция нeгiзiнeн ауруханалы; инфекциялар мен иммундык жYЙeсi элареген наукастар арасында кан аркылы таралады. MRSA инфекцияларыныц таралуы бipкaтap факторларга, соныц iшiндe географиялык epeкшeлiктepгe жэне таралу децгешне, сондай-ак мeмлeкeттiк ауруханалар мен хирургиялык бeлiмшeлepдeгi жагдайларга байланысты. ЖYpгiзiлгeн зерттеулер S.aureus-тщ метициллинге тeзiмдiлiк мeхaнизмi жасуша кабыргасындагы eзгepiстepдi гана емес, сонымен катар осы тeзiмдiлiктi peттeйтiн косымша молекулалык жолдарды да камтитынын кepсeттi. Бул тужырым MRSA диагностикасы мен емдеудщ жаца эдютерш дайындау Yшiн eтe мацызды, ягни метициллинге тeзiмдi штаммдардан туындаган инфекциялармен ^ресу Yшiн косымша зерттеулер жYpгiзу кaжeттiлiгiн кepсeтeдi [3].
Адамдарда шамамен S.aureus-тщ 30%-ы тасымалдаушылар болып табылады, тасымалдаушы стафилококк инфекцияларыныц даму каушн арттырады. Инвaзивтi инфекцияныц дамуы олардыц тiндepгe eнуiнe жэне ауру туындататын штаммдардыц eзгepуiнe байланысты, осы штаммдар бeйiмдeлiп, пaтогeндiлiгiн eзгepтe алады [4]. MRSA инфекцияларыныц жшлш ауруханаларда да, кауымдастыктарда да арту Yстiндe, S. aureus-тщ жогары бeйiмдeлуi оныц вируленттшн кYшeйтeдi [5].
Зерттеу максаты: 2020-2023 жылдар аралыгында емделген ересек жастагы наукастардыц канынан бeлiнгeн метициллинге резистентп стафилакокк штамдарыныц кездесу жиiлiгiн жэне антибиотиктерге тeзiмдiлiгiн аныктау.
Зерттеу эдктер1 жэне материалдары: 2020-2023 жылдар аралыгында Астана каласы ШЖ^ «№1 кeпбeйiндi калалык ауруханасында» МКК емделген наукастардан бeлiнгeн 556 штаммга peтpоспeктивтi талдау eткiзiлдi. Кeпбeйiндi аурухананыц хирургия, терапия, реанимация жэне интенсивт терапия бeлiмшeлepiндe емделген наукастардыц гемодакылына бактериологиялык зерттеулер жYpгiзiлдi. Гемодакылды идентификациялауда бактериологиялык эдю жэне канныц стepильдiгiн гематологиялык анализаторда аныктау эдiстepi колданылды. Бeлiнгeн таза дакылдардыц антибиотиктерге сeзiмтaлдыFы диффузды-диск эдiсiмeн аныкталды.
Зерттеуд1 талдау жэне нэтижеск 2020-2023 жылдар apaлыFындa емделген ересек наукастардыц гемодакылынан бeлiнгeн бактериялардыц тYpлiк курамы 556 штаммды курады. Зерттеу нэтижeлepi кepсeткeндeй, осы тepт жылдык кезец iшiндe гемодакылдык оц сынамалардыц жалпы пайыздык Yлeсi 19,98%-ды курады, бул кepсeткiш бактериялык инфекциялардыц клиникалык мaцыздылыFын айкындайды. Зерттеу нэтижесшде 4 жылдык талдаулар бойынша гемодакылдык оц сынамалардыц пайыздык Yлeсi 19,98% ^рсет^ жэне микробтык пейзажы келесщей: грам оц микpооpгaнизмдepдiц пайыздык Yлeсi 76%-ды кураса, грам тepiс микроорганизмдер 23,9,0%, сацыраукулак флорасы 0,1% ^рсет^. Сeпсистiц нeгiзгi KOЗдыpFыштapы peтiндe Staphylococcus epidermidis (22,1%), Staphylococcus aureus (14,7%), Enterococcus faecalis (13,3%), S.haemolyticus MRS (13,3%), Streptococcus pyogenes (9,4%) Streptococcus spp (0,9%), жэне Streptococcus pneumonia (0,5%), Staphylococcus aureus MRSA(0,5%), Staphylococcus epidermidis MRSE (0,5%), S. Saprophyticus (0,5%) eз Yлeстepiн ^рсет^. Бул статистикалык деректер стафилококктар мен стрептококктардыц сепсистщ непзп коздыpFыштapы peтiндeгi мацыздылы^ын кepсeтeдi, сонымен катар, осы микроорганизмдерге катысты антибиотикке тeзiмдiлiк мэсeлeлepiнiц eзeктiлiгiн де айкындайды.
Микробтык флораныц курамында грам оц микроорганизмдердщ басым болуы (76%) сепсис коздыpFыштapыныц нeгiзгi топтарын aныктaуFa мYмкiндiк бepeдi. Осы микpооpгaнизмдepдiц шшде Staphylococcus epidermidis (22,1%) жэне Staphylococcus aureus
(14,7%) мацызды рел аткарады, олар сепсис туындатушы непзп патогендер ретiнде аныкталган. Айта кету керек, MRSA (метициллинге тезiмдi Staphylococcus aureus) жэне MRSE (метициллинге тезiмдi Staphylococcus epidermidis), S.haemolyticus MRS (13,3%), сиякты антибиотикке тезiмдi штаммдардьщ 0,5% керсеткiшi антибиотикке тезiмдiлiк мэселесшщ езектiлiгiн айкындайды. Бул жагдай эаресе емдеудщ тиiмдiлiгiн темендетiп, инфекцияныц таралуын арттыруы мYмкiн, сондыктан мундай патогендерге карсы тиiмдi шаралар кажет.
Метициллинге тезiмдi стафилококктар бойынша жYргiзiлген зерттеу нэтижелерi керсеткендей, олардыц окшауланган штаммдарыныц таралуы уакыт ете келе эртYрлi езгерiстерге ушыраган. Теменде керсетiлген 1 -суретке сэйкес, 2020 жылы MRSA штаммыныц таралуы 6,1%-ды кураган.
60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00%
2020 2021 2022 ^—2023 ^—2020-2023
Сурет 1. 2020-2023 жылдар араль^ында гемодакылдан белшген метициллинге тез1мд1 стафилакокктардын кездесу жшл1г1
Сонымен катар, Staphylococcus epidermidis бактериясыныц метициллинге тезiмдi штаммдары 2023 жылы 16,6%-га жеткен, бул керсеткiш уакыт ете жогарылап осы микроорганизмнщ антибиотиктерге тезiмдiлiriнiц артуын бiлдiрген. Ал, Staphylococcus haemolyticus бактериясыныц метициллинге тезiмдi штаммдары бойынша жагдай кYPделiрек.
2020 жылы осы микроорганизмнщ метициллинге тезiмдi окшауланган штаммдарыныц таралуы 12,2%-ды кураган, алайда кешнп жылдары бул керсеткiштер айтарлыктай езгерген:
2021 жылы бул децгей 22,4%-га жетiп, метициллинге тезiмдi штаммдар саны арткан, ал 2022 жылы керсетюш 13,6%-ды кураган.
2020-2023 жылдар аралыгында каннан белiнген 556 штамм шшдеп грам оц микроорганизмдердiц жалпы саны 422 штаммды курады (76%). Осы белшген грам оц микроорганизмдердщ метициллинге тезiмдi стафилакокктардыц арасында Staphylococcus haemolyticus -17,5%, MRSA жэне MRSE -0,7 %-ды керсеткен.
Метициллинге тезiмдi стафилакокктардыц антибиотиктерге тезiмдiлiгi оныц ец непзп ерекшелштершщ бiрi. Бул бактерия метициллиннен баска, баска да кептеген антибиотиктерге, эаресе бета-лактам топтарыныц антибиотиктерi мен фторхинолондарга тезiмдi болып
76%
6,10%
0% ^0%
31,20%
4,20%
Staphylococcus aureus Staphylococcusepidermidis S. haemolyticusMRS MRSA MRS
Грам оц микроорганизмдер
80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
табылады. Осы мэлiметтерге байланысты MRS -ныц келесщей антибиотиктерге сезiмталдыFы аныцталды: оксациллин, эритромицин, клиндомицин, доксициклин, ванкомицин, рифампицин, линезолид, офлоксацин, моксифлоксацин, гентамицин, левофлоксацин, азитромицин, тетрациклин, пенициллин, Тс-триметоприм, ктм-клотримазол, ципрофлоксацин.
Зерттеу нэтижелерi бойынша эртYрлi микроорганизмдердщ антибиотиктерге сезiмталдыFы мен тeзiмдiлiri пайыздыц керсетюштер арцылы жан-жацты сипатталFан. Ванкомицин, рифампицин, линезолид жэне азитромицин барлыц зерттелген микроорганизмдерге цатысты 100% сезiмталдыц танытцан, ал ципрофлоксациннщ тиiмдiлiгi 79,7%^а жеткен. Кец ауцымды эсер ету спектрi мен жоFары тиiмдi осы антибиотиктер жуцпалы ауруларды емдеуде мацызды роль атцарады.
Ал, антибиотиктердщ сезiмталдыFы нашар болFан жаFдайда, тeзiмдi (R) штаммдардьщ Yлесi айтарлыцтай жоFары болып, бул антибиотиктердщ шектеулi тиiмдiлiгiн керсетедь Мысалы, оксациллин мен эритромициннщ тeзiмдi штаммдарыныц Yлесi тиiсiнше 66,2% жэне 43,2%-ды цурайды, бул олардыц бактериялардыц кейбiр тYрлерiне царсы тиiмдiлiгiнiц темендегенш бiлдiредi. Сонымен цатар, клиндамицин, моксифлоксацин, гентамицин, тетрациклин, доксициклин жэне левофлоксацин сияцты антибиотиктердщ тeзiмдiлiк кeрсеткiштерi айтарлыцтай жоFары болFандыцтан, олардыц цолданылуы шектеуль Мысалы, клиндамициннiц тeзiмдiлiк кeрсеткiшi 32,4%, гентамицин 23%, тетрациклин 18,9%, доксициклин мен левофлоксациннщ кeрсеткiштерi 15%-ды цураса, пенициллиннщ тeзiмдiлiк децгейi 13,5%-ды ^р^ткен.
Бул нэтижелер антибиотиктердiц тиiмдiлiгiнiц эртYрлi микроорганизмдерге цатысты eзгеретiнiн жэне антибиотиктердi тацдау кезiнде олардыц эсер ету спектрщ микроорганизмдердiц тeзiмдiлiгiн муцият ескеру цажеттшгш кeрсетедi. Сонымен цатар, зерттеуде офлоксацин, Тс-триметоприм жэне Ктм-клотримазол антибиотиктершщ микроорганизмдерге тeзiмдiлiк кeрсеткiшi 9,4%-ды цураFанын атап eту цажет, бул олардыц кейбiр патогендi микроорганизмдерге эсер етуi элсiрегенiн бiлдiредi.
Staphylococcus aureus (MRSA) штаммыныц тeзiмдiлiк децгейi бiрцатар антибиотиктерге жоFары кeрсеткiштердi байцатады (2-сурет). Оксациллинге 100%-дыц тeзiмдiлiк, бул MRSA штаммдарыныц метициллинге тeзiмдi екенiн аныц ^рсетедь Бул патогеннiц метициллинге тeзiмдiлiгi цазiргi уацытта клиникалыц турFыда мацызды мэселе болып табылады, себебi ол жш цауiптi инфекцияларды, соныц iшiнде тер^ тыныс алу жолдары мен цан инфекцияларын тудырады.
Антибиотиктер бойынша тeзiмдiлiк децгейлерi жоFары антибиотиктер цатарына эритромицин, клиндомицин, рифампицин, офлоксацин жэне моксифлоксацин жатады (66,6%). Антибиотиктердщ MRSA туындатцан инфекцияларFа эсершщ нашарлауы, оларды бiрiншi цатардаFы терапевта агенттер ретiнде цолдануда мацызды.
Staphylococcus aureus MRSA штаммдары метициллинге тeзiмдi, яFни оныц оксациллинге де толыц тeзiмдiлiгiн кeрсетедi. Оксациллинге тeзiмдiлiк 100% децгейде тиркелген штамм метициллинге де тeзiмдi. Сонымен цатар, MRSA Yшiн эритромицин, клиндомицин, рифампицин, офлоксацин, моксифлоксацин сияцты антибиотиктерге тeзiмдiлiк децгейлерi 66,6% шамасында eзгергенiн кeруге болады. Осы ^рсетюштер антибиотиктердiц тиiмдiлiгiн едэуiр тeмендетiп, инфекцияларды емдеуде циындыцтар туFызады.
Гентамицин бойынша тeзiмдiлiк децгейi 33,4% цурайды, яFни, бактериялар антибиотиктерге орташа тeзiмдi. Осы мэлiметтер MRSA инфекцияларын емдеуде циындыцтар туFызатынын жэне дэстYрлi антибиотиктерге царсы жоFары тeзiмдiлiк кeрсететiнiн бiлдiредi.
Staphylococcus haemolyticus штаммы да ^птеген антибиотиктерге тeзiмдiлiк кeрсеткен. Оксациллинге тeзiмдiлiк децгейi 66,2%, бул штаммныц метициллинге тeзiмдiлiгiн айцындайды. Будан басца, эритромицинге тeзiмдiлiк 43,2%, клиндомицинге 32,4%. Бул антибиотиктермен емдеудщ тиiмдiлiгi тeмендегенiн жэне осы штаммдарFа царсы антибиотиктердi цолдануды циындатады.
ципрофлоксацин 0% 20,30% . . 33,40%
ктм-клотримазол 0% ^ 0,40% ^ 0%
Тс-триметоприм 0% 0,4 ^ 0%
пенициллин t 13,50% . ... 0%
тетрациклин 0^_|_ 18,90% .... 0%
азитромицин 0%
левофлоксацин33,3
гентамицин -,-,-3340%-1-1--230/ 0%
П~к"ифт~к"ам.ин 24,30% 0%
офлоксацин 66,60% _,_,_,_. 0,5 ._,_,_,_0%
линезолид 0% .... 33,30% ... .
рифампицин
ванкомици^ ^_I_|_|_|_0%
доксициклин ^_0%
ктиндомицин — . 66,60% _|___32,40% . 33,40%
эритр^ 66,60% ^ _43,20% .____. 33,40%_
оксаци ппин----1р00%_, 66,20%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 00% 100%
MRSA MRSH MRSE
Сурет 2. Метициллинге тез1мд1 стафилакокк штамдарынын антибиотиктерге тез1мд1л1г1
Моксифлоксацинге тезiмдiлiк 24,3% децгейде, гентамицинге 23%, цирофлоксацинге 20,3% децгейде тезiмдiлiк байкалады. Осындай антибиотиктерге тезiмдiлiк олардыц Staphylococcus haemolyticus патогенiне карсы тиiмдiлiгiн бiршама нашарлатады. Тетрациклин -18,9%, левофлоксацин - 15%, доксициклин - 14,8%, офлоксацин - 9,5% тезiмдiлiк керсеткен. Муныц езi осы антибиотиктердiц Staphylococcus haemolyticus инфекцияларында бiршама тиiмдiлiгi бар екенш керсетедi. Тс-триметоприм мен ктм-клотримазол антибиотиктерше тезiмдiлiк децгейi 9,4% керсеткен, ягни препараттардыц тиiмдiлiгi нашар. Пенициллинге тезiмдiлiк децгейi 13,5%, сэйкесiнше пенициллин кептеген Staphylococcus haemolyticus штаммдары Yшiн элаз тиiмдiлiк керсетедi.
Staphylococcus epidermidis MRSE штаммдары оксациллин (66,6%) жэне эритромицин (33,4%) сиякты антибиотиктерге жогары тезiмдiлiк керсетедi. Бул керсеткiштер осы патогеннщ метициллинге тезiмдiлiгiн растайды. Сонымен катар, клиндомицин жэне ципрофлоксацин сиякты антибиотиктерге орташа тезiмдiлiк байкалады, бул патогеннщ тезiмдiлiк механизмдерш тагы да айкындайды. Дегенмен, зерттеулерге сэйкес, кептеген антибиотиктерге 100% сезiмталдык байкалады: ванкомицин, рифампицин, линезолид, азитромицин, тетрациклин, пенициллин, ктм-клотримазол жэне Тс-триметоприм. Осы антибиотиктер метициллинге тезiмдi стафилококк туындаткан инфекциялар кезiнде тиiмдi болуы мYмкiн жэне оларды колдану Staphylococcus aureus, Staphylococcus haemolyticus жэне Staphylococcus epidermidis инфекцияларын емдеуде пайдалы.
Осы зерттеу нэтижелерi метициллинге тезiмдi стафилококктар (MRSA жэне MRSE) инфекцияларыныц антибиотиктерге тезiмдiлiк децгейлерiнiц жогары екенiн керсетедь Антибиотиктерге тезiмдiлiк патогендер арасында езгерш отыруы мYмкiн, дегенмен, олардыц кептеген стандартты антибиотиктерге тезiмдiлiгi клиникалык тургыда Yлкен киындыктар туындатады.
Тужырым:
1. Метициллинге тезiмдi стафилакокктардыц кездесу жиiлiгi -18,9%, оныц iшiнде Staphylococcus haemolyticus - 17,5% керсеткен.
2. Метициллинге тезiмдi стафилококктардыц (MRSA) таралуы уакыт ете келе айтарлыктай езгерiстерге ушыраган: 2020 жылы MRSA штаммдарыныц таралуы
салыстырмалы тYPде жогары децгейде (6,1%) болса, 2023 жылга карай олардыц кeрсеткiшi айтарлыктай темендеген.
3. MRSA штамдары баска стафилакокктармен салыстырганда антибиотиктерге тeзiмдiлiк децгей жогары: оксациллин (100%), эритромицин, клиндомицин, рифампицин, офлоксацин, моксифлоксацин (66,6%).
^орытындылай келе, антибиотиктерге тeзiмдiлiк жаhандык децгейдеп мэселе болгандыктан антибиотиктердi дурыс колдану, жаца антимикробтык препараттарды табу жэне емдеу стратегияларын Yнемi жацарту аса мацызды.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТ:
1. Белусов Ю.Б.,Страчунский Л.С.,Козлов С.Н., Практическое рукововзтво по антиинфекционной терапии. Смоленск: 2007:467/in Russia/.
2. Внебольничная пневмония у взрослых: практические рекомендации по диагностике, лечению и прфилактике.Академик РАМН, Чукалин А.Г. , проф. Синопальников А.И., проф Козлов Р.С. и сооавт. Россиское респираторное общество. Межрегиональная ассоциация по клинической микробиологии и антибактериальной химиотерапии (МАКМАХ)М: 2014.106.
3. Sharon J Peacock 1, Gavin K Paterson, Mechanisms of Methicillin Resistance in Staphylococcus aureus, Отделение медицины, Кембриджский университет, Кембридж CB2 0QQ, June 2015). https://www.annualreviews.org/content/journals/10.1146/annurev-biochem-060614-034516
4. Jean-Philippe Rasigade, François Vandenesch, Infection, Genetics and Evolution Volume 21, January 2014, Pages 510-514
5. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1567134813003146?via°/o3Dihub
6. Helen W Boucher 1, G Ralph Corey, Epidemiology of methicillin-resistant Staphylococcus aureus https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18462089/
