2FRANSIYA GASTRONOMIYASINING TARIXI, OZIGA XOSLIGI VA
ZAMONAVIY YONDASHUV
Maxbuba Turakulovna Xalimova
Toshkent to'qimachilik va yengil sanoat instituti "Tillar kafedrasi"
1-kurs doktoranti
Ushbu maqolada Fransiya gastronomiyasining tarixi, rivojlanish bosqichlari, an'anaviy taomlari va zamonaviy tendensiyalari tahlil qilingan. Fransuz oshxonasi nafaqat milliy, balki global miqyosda ahamiyatli bo'lib, YuNESKOning nomoddiy madaniy merosi ro'yxatiga kiritilgan. Maqolada fransuz oshxonasining o'ziga xosligi, mashhur taomlari va zamonaviy ekologik hamda texnologik yondashuvlar haqida ma'lumot beriladi.
Kalit so'zlar: Fransiya gastronomiyasining tarixi, an'anaviy taomlari, deopoetonim, allyuziv nom, tuman, mifodeopoetonimlar, gostronomiya, differensial, urbandeopoetonim.
Bugungi kunda dunyo xalqlarining tili, tarixi, turmush tarzi, urf-odat va an'analari hamda milliy-madaniy o'ziga xosligining universal va differensial holatlarini frazeologizmlar asosida o'rganishga qaratilgan ilmiy tadqiqotlar ko'lami brogan sari kengayib bermoqda. Bu sohada olib borilayotgan tadqiqotlarda inson va til, til va madaniyat masalari olamning lisoniy manzarasi doirasida qiyosiy, chog'ishtirma, system-struktur paradigma asosida o'rganishga jiddiy e'tibor qaratimoqda. Frazeologizimlar boshqa til birliklaridan nutqqa obrazniylik, ekspressivlik va emotsionallik baxsh etishi bilan alohida ajralib turadi. Frazeologik birlik tarkibigidagi obrazlar tizimi millat dunyo qarashining shakllarishida uning moddiy, ijtimoiy yoki ma'naviy madaniyati bilan bo'g'liq bo'ladi, shuning uchun ham ular o'sha millatning milliy-madaniy tajribasi, an'analari, urf-odatlari haqida ma'lumot berishi bilan muhim ahamiyatga ega. Deopoetonimlar poetik onomastikaga xos terminlardan biridir. U til va adabiyotintegratsiyasi mahsuli sifatida yuzaga chiqishi tufayli lingvopoetik hodisa sifatida qaralib, onomastika sohasiga tegishli hisoblanadi. Shuning uchun deopoetonimlarni lingvo+poetika birligiga asoslangan tamoyillar asosida o'rganishga to'g'ri keladi. Chunki deopoetonimlar ham boshqa onomastik birliklar qatori lingvopoetik jihatdan muayyan vazifalarni bajarishga xoslangandir.
ANNOTATSIYA
KIRISH
December, 2024
Fransiya gastronomiyasi dunyo miqyosida eng mashhur va hurmatga sazovor oshxona madaniyatlaridan biridir. U o'zining boy tarixi, murakkab texnikalari, nozik ta'mlari va go'zallik estetikasi bilan ajralib turadi. Fransiya oshxonasi nafaqat taomlar majmuasi, balki san'atning bir ko'rinishi sifatida ham qaraladi. Bu ilmiy maqolada Fransiya gastronomiyasining tarixi, rivojlanish bosqichlari, an'anaviy taomlari va zamonaviy tendensiyalari haqida so'z yuritiladi.
Fransiya gastronomiyasining tarixiy rivojlanishi :
Fransiya oshxonasining kelib chiqishi qadimgi Rim davriga borib taqaladi. O'rta asrlarda Fransiya oshxonasi Italiya oshpazlik uslublari ta'sirida shakllana boshladi. Bu jarayon, ayniqsa, Ketrin de Mediçinin XVI asrda Fransiya qirolichasi bo'lishi bilan kuchaydi. O'sha davrda Fransiyaga ko'plab italyan oshpazlari kelib, zamonaviy oshxona an'analarini rivojlantirishda muhim rol o'ynashdi.
XVII asrda Fransiya oshxonasi o'zining mustaqil yo'nalishini topdi. Luis XIV saroyida oshpazlar yuqori darajadagi taomlar tayyorlashni mukammal darajaga olib chiqishdi. Aynan shu davrda "haute cuisine" — yuqori oshxona tushunchasi shakllandi. XVIII asrda esa restoranlar paydo bo'lib, oshpazlik san'ati ommalashdi. Fransiya gastronomiyasining o'ziga xosligi. Fransiya oshxonasi bir necha jihatlari bilan o'ziga xosdir:
1. Ingredientlar sifati: Fransuz oshpazlari mahsulotlarning sifati va tabiiy ta'mlariga katta e'tibor beradilar. Mahalliy va mavsumiy mahsulotlardan foydalanish Fransiya oshxonasining ajralmas qismidir.
2. Texnik mahorat: Taom tayyorlashda murakkab texnikalardan foydalaniladi. Masalan, sous tayyorlash, pishirish texnikalari va bezak san'ati fransuz oshpazlarining asosiy ko'nikmalaridir.
3. Tafovut va xilma-xillik: Har bir mintaqa o'ziga xos taomlari bilan tanilgan. Masalan, Provans mintaqasida zaytun moyi va dengiz mahsulotlari ko'p qo'llanilsa, Burgundiyada qizil sharob va mol go'shti mashhurdir.
4. Estetik va mazali uyg'unlik: Fransiya oshxonasida taomning ko'rinishi uning ta'mi kabi muhim hisoblanadi.
Mashhur Fransuz taomlari va ichimliklari:
1. Boeuf Bourguignon: Bu taom qizil sharobda pishirilgan mol go'shti va sabzavotlardan iborat bo'lib, Burgundiya mintaqasining klassik taomi hisoblanadi.
2. Quiche Lorraine: Lorraine mintaqasidan kelib chiqqan bu taom pishloq, tuxum va qaymoqli tart asosida tayyorlanadi.
3. Croissant: Har bir nonushtaning ajralmas qismi bo'lgan kruassanlar o'zining tiniq va yumshoq tuzilishi bilan mashhurdir.
December, 2024
4. Foie Gras: Qo'y yoki o'rdak jigaridan tayyorlangan bu delikates Fransiya gastronomiyasining eng yuqori sifatli mahsulotlaridan biridir.
5. Sharob va pishloqlar: Fransiya butun dunyoga mashhur sharob va pishloqlar ishlab chiqaruvchi mamlakatdir. Mamlakatda 400 dan ortiq pishloq turlari mavjud bo'lib, ular regionlar bo'yicha farqlanadi.
Zamonaviy Fransiya oshxonasi
Zamonaviy davrda Fransiya gastronomiyasi yangi texnologiyalar va yondashuvlarni o'z ichiga olgan holda rivojlanmoqda. Molekulyar gastronomiya, ekologik toza mahsulotlardan foydalanish va sog'lom ovqatlanish tendensiyalari bu jarayonda muhim rol o'ynamoqda.
1. Molekulyar gastronomiya: Bu uslub kimyo va texnologiyalardan foydalangan holda yangi ta'm tajribalarini yaratishga asoslanadi. Masalan, mashhur oshpaz Ferran Adria bu sohada innovatsion yondashuvlar bilan tanilgan.
2. Hamma uchun gastronomiya: Oldin faqat boylar uchun mo'ljallangan Fransiya oshxonasi bugungi kunda keng ommaga taqdim etilmoqda. Bistronomiya — yuqori darajadagi taomlarni arzon narxlarda taklif etadigan restoranlar harakati bunga misol bo'la oladi.
3. Sog'lomlik va barqarorlik: Ko'plab zamonaviy oshpazlar organik mahsulotlardan foydalanishga va chiqindilarni kamaytirishga harakat qilmoqda.
Fransiya gastronomiyasining madaniy ahamiyati.
Fransiya gastronomiyasi nafaqat taom tayyorlash, balki ijtimoiy va madaniy jarayonlarning ham muhim qismi hisoblanadi. 2010 yilda Fransiya gastronomiyasi YuNESKOning nomoddiy madaniy meros ro'yxatiga kiritildi. Bu, mamlakat oshxonasi xalqaro e'tirofga sazovor ekanligini yana bir bor tasdiqlaydi.
Fransiya gastronomiyasi tarix, san'at, texnika va madaniyatning o'zaro uyg'unlashgan ko'rinishidir. U o'zining an'analari, o'ziga xosliklari va innovatsiyalari bilan butun dunyo oshpazlik madaniyatiga katta ta'sir ko'rsatmoqda. Bu ilmiy maqola Fransiya oshxonasining boyligini va uning zamonaviy davrdagi o'rnini yoritib berdi. Shu bilan birga, bu madaniyatni yanada chuqurroq o'rganish va kelajak avlodlarga yetkazish muhim vazifadir.
1. Bisson, T. N. (1989). The Medieval Crown of Aragon: A Short History. Oxford University Press.
2. Davidson, A. (2014). The Oxford Companion to Food. Oxford
XULOSA
REFERENCES
University Press.
December, 2024
3. Montagné, P. (2001). Larousse Gastronomique: The World's Greatest Culinary Encyclopedia. Clarkson Potter Publishers.
4. Flandrin, J. L., & Montanari, M. (1999). Food: A Culinary History. Columbia University Press.
5. Julia Child (2001). Mastering the Art of French Cooking. Alfred A. Knopf.
6. UNESCO (2010). The Gastronomic Meal of the French. UNESCO Cultural Heritage Database.
7. Ferguson, P. P. (2006). Accounting for Taste: The Triumph of French Cuisine. University of Chicago Press.
8. Trubek, A. B. (2000). Haute Cuisine: How the French Invented the Culinary Profession. University of Pennsylvania Press.
9. Symons, M. (2000). A History of Cooks and Cooking. University of Illinois Press.
10. Французская кухня: энциклoпeдия, pe^nrbi и истории o французсгай KyxHe [Online resource]. Дoстyпнo на сайто: www.french-cuisine.ru.
11. Rahmonova, S. (2024). THE REFORMS IMPLEMENTED IN NEW UZBEKISTAN ARE THE FOUNDATION OF THE THIRD RENAISSANCE. Modern Science and Research, 3(2), 394-399.
12. Qizi, R. S. S., Shukhratovna, T. S., & Karamatovna, M. A. (2024). Implementation of Education and Protection of Children's Rights in the age of Technology. SPAST Reports, 1(7).
13. PaxMoHoBa, С. (2024). HARMONY OF EDUCATION AND TRAINING. Журнал yH^epcanbHbix научных иccлeдoвaний, 2(5), 366-375.
December, 2024
