CC BY
13
УДК 329 ББК 66.75
БАРРАСИИБУНЁДИ А^мадзодаДилнозаДавронали,
НАЗАРИЯВИ-МЕТОДОЛОГИИ унвонцуи Институти фалсафа, сиёсатшиноси
СИЁСАТИБАЙНАЛМИЛАЛИИ ва ууцуци ба номиА. Бауоваддинови
ЦАВОНОН Академияи илмуои Чумуурии Тоцикистон
ИССЛЕДОВАНИЕ ТЕОРЕТИКО- Ахмадзода Дилноза Давронали,
МЕТОДОЛОГИЧЕСКИХ ОСНОВ соискатель Института философии,
РЕАЛИЗАЦИИ политологии и права имени А. Баховаддинова
МЕЖДУНАРОДНОЙ Академии наук Республики Таджикистан
МОЛОДЕЖНОЙ ПОЛИТИКИ (Тоцикистон, Душанбе)
EXPLORATION OF THEORETICO- Ahmadzoda Dilnoza Davronali, claimant for METHODOLOGICAL GROUNDS OF candidate degree of the Institute of Philosophy, INTERNATIONAL YOUTH POLICY Politology and Law named after A. Bahovaddinov REALIZATION under Tajikistan Republic Academy of Sciences (Tajikistan, Dushanbe)
Калидвожа^о: цавонон, сиёсати цавонон, сиёсати байналмилалии цавонон, равандуои интегратсионй, масоили ицтимой-сиёсй, масоили сиёсии муносибатуои байналмилали, Цум^урии Тоцикистон
Мацола ба масъалаи асоси бунёди назариявй-методологии сиёсати байналмилалии цавонон дар арсаи байналмилали ва татбици он дар давлат^ои цудогона бахшида шудааст. Дар он заминало ва омищои рушди босамари сиёсии байналмилалии цавонон дар самти щлли мушкилоти щёти цавонон, такмили бунёди ууцуции бахши цомеаи гайридавлатии шаурвандй, инчунин уамкорй ва шарикии созмощои давлати бо ташкилотуои цамъияти, ки дар самти татбици сиёсати цавонон фаъолият доранд, инъикос гардидааст. Хамчунин имконият ва рощои татбици санадцои меъёрй-ууцуции байналмилалии цавонон дар шароити Чумуурии Тоцикистон, цайд гардидааст. Пешни-уод мегардад, ки циуати таъйини самтуои муассири цамгироии цавонон дар уошияи сиёсати байналмилалии Тоцикистон бояд тацрибаи кишваруои минтаца омухта шавад. Татбици ин амал хусусан уангоми ташкили мубориза бо хавфу хатаруои мафкуравй нисбати цавонон, пешгирй аз гаравидан ба фаруангу равандуои номатлуб мууим аст.
Ключевые слова: молодежь, молодежная политика, международная молодежная политика, интеграционные процессы, социально-политические вопросы, международные отношения, Таджикистан
Рассмотрены проблемы теоретико-методологических основ международной молодежной политики и её реализации в отдельных государствах. Отражены предпосылки и факторы эффективного развития международной молодежной политики в плане преодоления трудностей жизни молодежи, правового совершенствования основ граж-
данского общества, а также содействия и партнерства государственных структур с общественными организациями, функционирующими с целью реализации молодежной политики. Также указаны возможности и пути реализации международных нормативно-правовых актов, относящихся к молодежной политике, в условиях РТ. Предлагается всестороннее изучение опыта стран региона с целью его применения в международной политике Таджикистана. Данная мера имеет большое значение при организации борьбы против антигосударственных идеологических призывов и предупреждения присоединения молодежи к нежелательным политическим движениям.
Key words: youth, youth policy, international youth policy, integrational processes, social-
political questions, international relations, Tajikistan
The article dwells on the problems beset with theoretico-methodological grounds of international youth policy and its realization in separate states. It reflects prerequisites and factors of effective development of international youth policy in the plane of overcoming the difficulties of adolescents' life, legal improvement of civil society foundations and also promotion and partnership of statal frameworks with social organizations functioning with the aim of youth policy realization. The author indicates the opportunities and modes of effectuation of international normative-legal instruments pertaining to youth policy in the context of TR. She proposes a versatile study of the experience of the regional countries with its further application in the international policy of Tajikistan. The given measure acquires great importance by organization of combat versus antistate ideological calls and prevention from youth's joining to non-desirable political movements.
Рисолати ичтимой-сиёсии ташкилот ва иттидодиядои чавонон дар манфиатдои насли наврас ифода ёфта, ондо минбаъд ба дифзу нигоддорй ва инкишофи кишвар, меросбарии таърихи нотакрор, далли масоили сершумори ичтимой-иктисодй, сиёсй ва фардангии чомеа масъуланд.
Татбики сиёсати байналмилалии чавонон дар сиёсати хоричии Точикистон сатди амудй ва уфукй дошта, он дар доираи сиёсати пешгирифтаи Ч,умдурии Точикистон дар арсаи байналмилалй, яъне сиёсати "Дардои кушод" татбик мегардад. Аз тарафи чавонон дарк кардани мансубияти худ ва иштирок дар даёти сиёсии кишвар ба нигод доштани тавозуни раванди ислодоти сохтори ичтимой-иктисодии чомеа мусоидат менамояд. Ин раванд дар навбати худ имконияти таъмини сатду сифати рушди кишварро барои солдои оянда фародам меоварад.
Х,амкоридои ташкилоти миллй ва фаромиллии чавонон дар мудити умумии сиёсии Чумдурии Точикистон ва Осиёи Марказй бо чунин ташкилотдои бонуфузи байналмилалй, аз кабили Созмони Милали Муттадид, Иттидоди Аврупо, Созмони Амният ва Хдмкории Шанхай, Ташкилоти Шартномаи амнияти дастачамъй ва гайра роди мураккабу пурпечутоберо тай намудааст, гарчанде то дол он ба таври дархостшаванда ва муназзам намебошад.
Ноустувории рушди нидодии ташкилоти чавонон дар мудити сиёсии Точикистон ба татбики самарабахши манфиатдои чавонон ва дамкоридои судманди ташкилотдои чавонон, макомоти давлатй, иттидодиядои содибкорй ва воситадои ахбори омма (ВАО) монеа эчод мекунад. Аз ин ру, мудиммияти баррасй ва чамъбасти назариявии стратегиядои давлатй ва шадрвандии сиёсати чавонони Точикистон дар содаи
тадлили технологиями дамкоридои байналмилалии чавонон дар мудити Осиёи Марказй ва чадон ба миён омадааст.
Еайр аз ин мудим аст, ки сатду сифати ташкилоти чавонон дамчун объекти тадкикоти сиёсй муайян карда шавад. Тадлилу баррасии масоили мазкур барои дарки бештари сатду сифати раванддои ичтимой-сиёсии дохили ташкилотдои чавонон ва дамкоридои байналмилалии онон, инчунин чидати шарди пурраи ояндабинии сиёсати чавонон дар чомеаи Точикистон низ зарур мебошад.
Боиси зикр аст, ки мафдуми «сиёсати чавонон» дамчун мафдуми алодида дар адабиёти илмй дар солдои 60-уми асри ХХ, ки дар ин давра чавонон дамчун кувваи алодидаи ичтимой ташаккул ёфтаанд,ба вучуд омад [1, 278]. Аллакай дар солдои 70-ум сиёсати чавонон дар аксари кишвардои пешрафта ба таври бориз дамчун содаи мустакили сиёсати давлатй ташаккул меёбад. Дар айни дол бояд таъкид кард, ки доло мафдуми «сиёсати чавонон» ба таври гуногун шард дода мешавад, зеро хавфу хатардои нав, ки дар чадон тули дадсоладои охир ба вучуд омадаанд, ба фадмиши ягонаи сиёсати чавонон таъсири худро расонид [2, 151]. Хусусан чадонишавй сабаби ба вучуд омадани хавфу хатар дар мудити чавонон гардид, ки дар татбики сиёсати байналмилалии чавонон барои кишвардо яке аз хатардои асосй ба дисоб меравад. Зеро чавононро хеле босуръат ба раванди ташаккули низоми нави чадонй ва тадаввули мудити тому ягонаи сиёсй, иктисодй ва ичтимой чалб менамояд. Дар айни дол бояд таъкид кард, ки муносибатдои чавонон бо чадонишавй чандон якмарому сода нест.
Дар ибтидои асри XXI Созмони Милали Муттадид панч масъалаи мубрамро, ки бевосита мансуб ба чавононанд, муайян карда аст: "чадонишавй; рушди дачми истифода аз технологиядои иттилоотй ва муоширатй, ки ба даёти чавонон таъсири зиёд дорад; падншавии вируси масунияти одам ва СПИД; боз дам бештар фаъол гардидани иштироки чавонон дар мухолифатдои мусалладона ба дайси курбониён ва дам комбатантдо; афзудани адамияти муносибатдои байни наслдо дар чомеаи пиршавандаи глобалй" [14].
Дар сохтори муосири чадонй масоили марбут ба чавонон хеле босуръат ба вучуд омада, камтар дал мешаванд. Дар дуччатдои СММ масъаладои сиёсати чавонон дар сатди байналмилалй коркард шуда, ба кишвардои чадон барои татбики ондо дар сатди миллй тавсиядо дода мешавад. Дар сол гузориши Котиби генералии СММ оид ба вазъи чавонон, сиёсат ва барномадои марбута баррасй карда мешавад, ки он дар асоси гузоришдои миллй, иттилоот ва тадлилдои илмии аз тамоми чадон чамъоварй гардида ва маълумотномадои кумитадои созмони мазкур омода мегардад. Масоили сиёсати чавонон аз аввали ташакили СММ мавриди таваччуди он карор дорад [3, 502-507]. Масоили ичтимоии чавонон дар «Декларатсия оид ба интишори андешаи сулд, эдтироми дамдигар ва дамдилии байни миллатдо дар байни чавонон», ки соли 1965 аз чониби Мачмааи олии СММ кабул гардид, тачассум ёфтаанд. Дар он чунин масоили усулй дарч гардидаанд: Принсипи I. Чдвонон бояд дар рудияи сулд, адолат, озодй, эдтироми дамдигар ва дамдигарфадмй тарбият шуда, барои татбики баробарии тамоми одамон ва миллатдо, рушди иктисодй ва ичтимой, дастгирии сулди чадонй ва амният кушиш намоянд. Принсипи II. Тамоми воситадои тарбия, аз чумла бо иштироки волидон ва оила, тарбия ва иттилоот оид ба чавонон бояд барои дар байни онон падну таргиб кардани андешадои башардустй, сулд, озодй ва
дамдилии байналмилалй, инчунин дигар андешадои мусоидаткунанда чидати иттидоди байни миллатдо кушиш карда, чавононро бо накши ба ондо муайяннамудаи СММ ба дайси воситаи дифз ва нигадбонии сулд ва мусоидат ба дамдилии байналмилалй ва дамкорй ошно намоянд. Принсипи III. Бинобар муттадид гардидани чавонон дар заминаи Декларатсияи мазкур дар содаи таълиму тарбия, фарданг ва варзиш бояд дар байни чавонони кишвардои чадон табодули намояндагони дамдигар, сафардо, туризм, вохуридо, омузиши забондои байналмилалй, тадбирдои бародаршадрй ва донишгоддо беягон навъи табъиз, дигар фаъолияти мушобедро ба род монда шавад. Принсипи IV. Бояд иттидоду иттифокдои байналмилалии чавонон дар мавриди мусоидат дар татбики дадафдои СММ, хусусан дар таргиби истедкоми сулд ва амнияти чадонй, рушди муносибатдои дустй байни миллатдо дар асоси эдтироми дувият, баробарии давлатдо, татбики комилан аз байн бурдани мустамликадорй ва табъизи нажодй ва дигар навъи риоя накардани дукуки инсон бартараф гардад [14]. Х,амин тавр, бо эъломи Декларатсияи мазкур, СММ давлатдоро даъват менамояд, ки ташкилотдои гайридавлатии чавонон ва даракатдои чавонон принсипу мукаррароти онро кабул ва эътироф намуда, риояи ондоро бо роди татбики чорабинидои дахлдор таъмин намоянд. СММ чунин медисобад, ки дар ин кор накши мудими далкунандаро оила мебозад.
Ч,омеаи чадонй аз солдои 80-ми асри ХХ сар карда, ба дарки умумияти як идда масоили марбут ба чавонон расид, ки дар мудокимаи форум ва платформадои чадонй мавзуи марказй гардиданд. Масоили демографй, шинохти чой ва макоми чавонон дар раванддои сиёсии байналмилалй аз он чумла мебошанд. Мадз дар дамин давра коркарди мавзуи чавонон дар сатди байналмилалй ба худ сифати системавй гирифта, дар арсаи чадонй дар Соли байналмилалии чавонондар дуччатдои СММ тачассум ёфт. Моди ноябри соли 1981 Мачмааи олии СММ дар асоси гузориши Муншии генералии СММ барномаи мушаххаси чораву тадбирдоро чидати омодагй ба Соли байналмилалии чавонон кабул кард. СММ соли 1985-ро Соли байналмилалии чавонон эълон кард, ба сарварони давлатдо тавсия дод, ки «тадлили амики сиёсати миллиро марбут ба чавонон, хадамот оид ба кор бо чавонон ва сохтордои маъмурие, ки марбут ба чавонон мебошанд, инчунин фишангдои чалби чавонон ба раванди кабули карордо бо максади пешнидод ва татбики бозсозии содадои марбутро ба род монанд» [14].
Роддои далли байналмилалй нисбати сиёсати чавонон дар «Принсипдои родна-мои накшагирии ояндабинй ва татбики чорадои дахлдори марбут ба чавонон», ки онро соли 1985 СММ кабул кард, баррасй гардиданд. Дар ин дуччат таъкид мегар-дад: «Гарчанде дар кишвардои гуногун вазъияти чавонон мухталиф аст, сиёсат ва барномадо нисбат ба чавонон бояд ба шароити дар яке аз кишвари мавчуда мувофика карда шаванд. Аз ин ру, ба давлатдо мебояд усулдои роднамо нисбати чорадои миллиро мувофики сиёсати миллй, ниёзмандидо ва имтиёзу манфиатдои дар як кишвар кабул намоянд». Баъди мудокимаи гузориши Муншии олии СММ ба кишвардои узви СММ тавсия дод шуд, ки дар сол дар сатди давлатии кишвардои худ оид ба масъалаи сиёсати чавонон ва вазъияти чавонон мудокимадо сурат ги-ранд.Тадти сарпарастии ЮНЕСКО аз соли 1985 Конгреси чадонй оид ба масъалаи чавонон ташкил шуда, дар он мизи мудаввари «Чдвонон. Маориф. Меднат» баргузор гардид. Соли 1990 «Соли байналмилалии саводнокии чавонон» эълон гардида, моди
июни дамон сол дар Толедо Симпозиуми байналмилалй барпо шуд. Дар асоси он андешае ташаккул ёфт, ки чавонон натандо бояд ба чомеа чалб карда шаванд, балки тачрибаи калонсолонро аз худ намоянд. Мушкили асосй дар он аст, ки чавонон, бинобар хусусиятдои синнусолии хеш, наметавонанд пурра ниёзмандидои аввалин-дарачаи худро дарк кунанд. Ч,омеае, ки манфиатдори рушди устувори оянда мебо-шад, бояд ба чавонон дар дарки ниёзмандидои аввалияи ондо мусоидат кунад, барои ноил гардидан ба дувияти иктисодиву фардиашон кумак намояд. Дар натичаи чунин масъалагузоридо дар симпозиуми байналмилалй кабули дуччати махсус оид ба интегратсияи чавонон ба чомеа имконпазир гардид [14].
Моди сентябри соли 1990 бошад, дар Конгресси VIII СММ оид ба пешгирии чинояткорй ва муомила бо чинояткорон мавзуи чинояткорй дар байни чавонону наврасон мавриди баррасии махсус гардид. Мачмааи олии СММ резолютсияи 45/112 аз 14 декабри соли 1990 «Принсипдои роднамои СММ чидати пешгирии чинояткорй байни наврасон»-ро кабул кард (Принсипдои ар-Риёз), ки дар он оид ба зарурату адамияти омузиши муназзами вазъияти хавфнок дар мудити наврасон ва коркарди чорадои пешгирикунандаи ондо ифода шудаанд. Дар он диккати асосй ба сиёсати пешгирикунанда аз тарики оила, дамчун кисми хурдтарину асосии чомеа дода шуда, он барои омодагии ибтидоии кудакон ба даёт дар чомеа нидоди мудим эътироф карда мешавад. Дар навбати худ муассисадои давлатй бояд ба накшаву барномадои чавонон диккату таваччуд зодир карда, ба ондо ба кадри кофй маблаг чудо намоянд. Моди октябри соли 1990 дар сессияи 45 Мачмааи олии СММ баъди мудокимаи Муншии генералй дуччати махсуси «Сиёсат ва барномадое, ки марбут ба чавононанд: иштирок, рушд, сулд» кабул гардид, ки дар он тачрибаи чадонй оид ба татбики сиёсати чавонон чамъбасту хулоса ва самтдои муштараки фаъолияти давлатдо оид ба рушди чавонон муайян карда шуд.
Кдрордои СММ сифати тавсиявй дошта бошанд дам, давлатдои узви СММ барои татбики ондо дар байни чавонон муваззаф карда мешаванд. Максади асосии резолютсиядои СММ - татбики дамодангсозй дар бархурди амалй оид ба масоили чавонон, татбики дамкоридо бо ташкилотдои гайридавлатии чавонон ва муассисадое, ки бевосита дар татбики масоили марбут ба чавонон дар кишвардои узви СММ муваззаф мебошанд, ба шумор меравад. Х,амин тавр, ба гайр аз Мачмааи олии СММ, масоили сиёсати чавонон инчунин дар Шуродои иктисодй ва ичтимоии СММ, кумитадои СММ, Конференсияи олии СММ оид ба масоили маориф, илм ва фарданг- ЮНЕСКО, Раёсати Бунёди кудакони СММ - ЮНИСЕФ, Созмони байналмилалии тандурустй - СБТ, Федератсияи байналмилалии чавонон демократ -ФБЧД ва дигар ташкилоти байналмилалй низ баррасй гардиданд.Дар дуччатдои СММ консепсияи байналмилалии сиёсати чавонони кишвардое, ки ба ташкилоти мазкур дохиланд, мукаррар карда шуд; самтдои асосии сиёсати чавонон ва роддои далли масоили чавонон муайян гардид. Сарфи назар аз гуногунрангии минтакавй масоили зиёди умумй низ мавчуданд, ки шаклдои зодиршавии ондо метавонанд дар минтакаи алодида, миллат ё мадал махсус бошанд.
Масъаладои марбут ба чавонон инъикосгари масоили ичтимой буда фазои ондоро бамаротиб фарох менамоянд. СММ таъкид мекунад, ки дар замони муосир масоили асосии чавонон иборат аз масоили сулд, маориф, омодагии касбй, меднат, тандурустй, манзил ва фарданг мебошанд. Дар замони муосир чалби чавонон ба
даёти ичтимой тандо интиколи одии арзиш ва консепсиядои ташаккулёфта намебошанд. Чдвонон корбурддои наву тозаеро дар даёт чустучу мекунанд ва аксаран аз арзишдои маъмул даст мекашанд. К. Гриффин чунин медисобад, ки дар даврони чадонишавй мадз чавонон бояд ба дайси «шохиси калидии вазъияти миллат баррасй гарданд» [4, 9-10].
Яке аз самтдои мудимтарини сиёсати чавонон масъулияти он барои воридшавии чавонон ба чомеаи муосир мебошад. Дар шароити демократия, вакте озодй «бояд дар чомеа аз тарики иштироки инсон дар кабули карордо ва татбики докимияти сиёсй таъмин гардад» [5, 13], иштироки дар як фард дар даёти сиёсии чомеа шарти датмй ба дисоб меравад. Дар ин самт сиёсати давлатии чавонон метавонад яке аз самтдои фаъолияти давлат дар ташаккули ичтимоъгароии даёти чавонон мадсуб гардад [6, 55]. Хддафи асосии он бояд воридшавии муваффаки насли наврас ба мудити ичтимой, ичтимоъгарой ва тадаввули он аз объект ба субъект бошад. Айни замон мудим аст, ки фарки байни сиёсати давлатии чавонон ва сиёсати ичтимоии чавонон дарк карда шавад. Мафдуми аввалй васеъ буда, дуюмиро фаро мегирад. Аз нигоди назариявй одатан се субъекти асосии сиёсати ичтимоии чавононро фарк мекунанд, ки дар навбати худ, анвоъ ва шаклдои сиёсати ичтимоии чавононро муайян менамояд. Яъне дизбдои сиёсй, иттидодияхои чамъиятй-ташкилот ва даракатдо, ташкилоти бузурги хочагидор - корпоратсиядо.
Лозим ба таъкид аст, ки дар чадони муосир тарзу намуди иштироки чавонон дар сиёсати дохилй ва хоричй беш аз пеш адамият пайдо мекунад. Мадз чавонон гуруди нисбатан фаъолу сергайрат ба шумор рафта, бинобар синну сол ва неруи чисмонии худ дарчй бештар бояд ба раванддои ичтимой ворид гарданд. Дар замони муосир фаъолнокии ичтимой ба ду навъ чудо карда мешавад. Фаъолнокии якум бевосита бо фаъолнокии шадрвандй иртибот дорад, дуюм бошад марбут ба иштирок дар тадаввулоти ичтимой мебошад [7]. Ин чо тандо таъкид бояд кард, ки сиёсати чавонон як мафдуми серчанба ва пурмудтаво буда, шарди нисбатан васеъ ва пурмазмунро такозо мекунад [6, 55].
Дар тадкикоти гарбй сиёсати чавононро бевосита бо функсионализм напайваста, онро як уддадории давлат дар содаи таъмини шароити муосиди зиндагй ва татбики имкониятдои насли чавони кишвардо медонанд. Х,амин тавр, Ф. Денстад мулодиза мекунад, ки «сиёсати миллии чавонон уддадории давлат дар роди таъмини шароити муносиби даёт ва татбики имкониятдои чавонони кишвар мебошад. Он метавонад ба кадре максаднок, кудратманд ва ё заиф бошад» [8, 11].
Мудаккики шведй И. Эшинг чунин медисобад, ки «дануз таърифи фарогир ва аз чониби омма пазируфташудаи сиёсати чавонон ва ё муайянкунандаи таркиби он мавчуд нест. Ба андешаи у дар як кишвар сиёсати миллии худро дошта, мустакилона тасмим мегирад, ки мазмуну мудтавои он чиро бояд фаро гирад»[9, 6]. Аз ин чо бармеояд, ки сиёсати чавонон содаи амудй ва ё чилликии бахши сиёсати давлатй мебошад, ки чандин содаро дарбар мегирад.
Дар аксар маврид дар назар аст, ки «сиёсати чавонон ба чавонон чидати инкишоф додани дониш, малака ва дунардои худ имконият медидад, то ин ки ондо шадрвандони фаъоли чомеаи худ ба воя расанд»[10, 13]. Чунин максад на тандо чавононро ба даёти мустакилона тайёр мекунад, балки татбики сиёсатеро металабад, ки ба ондо шадрванди мустакили дорои дукуки баробар шуданро кафолат дидад.
Тибки тачрибаи як идда ташкилоти гарбии чавонон, ки дар тамоми чадон амал мекунанд, сиёсати миллии чавонон бояд мудитеро фародам оварад, ки ба чавонон имконияти рушдро дода, ондо фарди зарурй барои чомеа ва содиби некуадволй гарданд. Он бояд накши фарогири дамодангсоз дошта, ба дамаи сиёсатдо, ки ба восита ё бевосита ба чавонон ва рушди ондо таъсир доранд, самт дидад. Бинобар ин, сиёсати чавонон бояд сиёсати тамоми давлат ва чомеа бошад, на тандо як дукумат, он бояд ба кишрдои гуногуни чавонон равона гардида бошад, бархурди мунтазам, байнисодавй, байнивазоратй ва бисёрмуассисавй дошта бошад [11,44-45].
Ташкилоти амрикоии USAID таъкид дорад, ки сиёсати чавонон сиёсати фарохест, ки тамоми содадои даёти чавонон, аз чумла солимии репродуктивиро фаро мегирад. Дар чадон мисолдои дамкории давлат ва бахши хусусй бисёр ба назар мерасад, ки дар он дамкоридои ташкилоти чамъиятй асосан насли чавонро фаро гирифта, ба ондо дамчун захираи рушди ояндаи худ такя менамояд [16].
Барои шарди мазмуну мудтавои мафдуми «сиёсати чавонон» дар кишвардои гуногуни чадон метавонем ба тачрибаи ин кишвардо мурочиат намоем. Дар барномаи рушди чавонони Непал мазмуни дигаргунаи мафдуми «сиёсати чавонон»-ро метавон пайдо намуд. Дар он чунин ифода гардидааст, ки сиёсати чавонон-сиёсатест, ки бо максади ташаккул додани тарафдории чавонон нисбат ба миллат, халк, чомеа ва ба таври куллй каноатманд кардани ниёзмандидои асосии чавонон, инчунин пеш бурдани арзишдои асосй ва меъёрдои авлавияти сарконун, озодидои фардй, баробарй, адолат, озодии инсон, арзишдои демократй дар байни онон, дифзи мероси этникй, забонй ва экологй, инчунин намояндагй тадия гардидааст [12, 31] .
Тибки дуччатдои СММ, ки марбут ба содадои дукукии сиёсати чавонон аст, чунин тадбирдо дар тадияи сиёсати чавонони кишвардо тавсия дода мешаванд: таъмини иштироки чавонон дар раванди кабули карордо дар сатди дохилй ва хоричй, ки метавонанд ба даёти ондо таъсир расонанд; ба чавонон дастрас кардани хизматрасонидои асосй ва имкониятдо барои инкишофу пешрафт дар арсаи байналмилалй; фародам намудани шароити мусоид ва бехатар барои даёт; таъмини рушди пурраи имконият ва истеъдоддои чавонон мебошад [13].
Гуногунсамтии сиёсати байналмилалии чавонон боиси ба татбики он масъул гардидани нидоддои гуногуни давлатй ва ичтимой мегардад. Зимнан интихоби улгуи сиёсати чавонон дар ин ё он кишвар мудим аст. Дар баъзе кишвардо, монанди ИМА, Британияи Кабир ва як идда кишвардои дигар, давлат ба худ вазифаи тадияи самтдои асосии сиёсати чавононро гирифта, татбики онро ба мадалдо ва ташкилотдои чамъиятй вогузор менамояд. Дар кишвардои дигари аврупой давлат ба худ кисми зиёди вазифадоро оид ба тадия ва татбики сиёсати чавононро гирифта, онро бо чалби захирадои хусусй амалй менамояд. Аммо давлатдое низ мавчуданд, ки сиёсати соф давлатии чавононро мепазиранд. Масалан, сиёсати чавонони Ч,умдурии мардумии Чин пурра тадти масъулияти дизби доким карор дошта, дар он асосан ба масъалаи рушди шуурнокии сиёсй, ичтимой ва иктисодй тибки идеологияи дизбй адамият дода мешавад [15]. Дар Олмон самтдои имтиёзноки барномаи чавонон чунин матрад шудаанд: гамхорй оид ба кудакон ва наврасон, чалби чавонон ба раванди кабули карордо, ташаккули малакадои истифода аз ВАО, интегратсия чавонони аз чидати ичтимой нокомил ба чомеа, инкишоф додани усулдои демократиява тадаммулпазирй дар мудити чавонон, тарбияи фардангй ва ахлокии чавонон ва гайра.
Зарурати дар чавонон ташаккул додани пазириши низоми амалкунандаи сиёсй ва арзишдои он яке аз мудимтарин чанбадои сиёсати чавонон ба дисоб меравад. Онро А. Грамши дар назария ва методологияи худ оид ба гегемонияи фардангй асоснок карда, барои вокеияти муосири аврупой мутобик намудааст: максади асосй дар он расидан ба иттифок (ичтимой, сиёсй ва маънавй) мебошад. Дар раванди мазкур накши боризро чомеаи шадрвандй ичро менамояд, ки он дарачаи зарурии ваддатро таъмин менамояд. Дар натичаи он чомеаи шадрвандй (докимяти интегралй), асосан бо истифода аз ин иттидод ташаккул дода мешавад [15].
Барномаи чадонии кабулшудаи амал барои чавонон дар арсаи чадон, ки то соли 2020 ва минбаъд (соли 1995) 10 самти имтиёзнокро муайян менамояд: 1) маориф, 2) шугл, 3) гуруснагй ва кашшокй, 4) масоили дифзи солимй, 5) мудити зист, 6) истифода аз маводи мухаддир, 7) чинояткорй дар байни ноболигон, 8) ташкили истиродат, 9) вазъи духтарон ва чавонзанон, 10) иштироки фарогири чавонон дар даёти чомеа ва кабули карордо[15]. Ин чунин маъно дорад, ки сиёсати байналмилалии чавонони кишвардои аъзо тибки дамин самтдо тардрезй мегарданд.
Дар баробари ин самтдои дигари имтиёзноки сиёсати чавонон аз чониби СММ барои давлатдо тавсия дода мешаванд. Масалан:
- тараккии имкониятдои маънавй, ахлокй, аклонй, тахассусй ва чисмонии чавонон, бо максади ташаккули масъулияти шадрвандон, сарварон ва мудофизони мероси фардангй;
- шароитдоро барои дифзи дукуки чавонон ва тарбияи дисси масъулиятшиносй, барои ондоро афроди фаъоли чомеа тарбия кардан, ба ондо шароити ташкили чамъиятдои худ, ки аз тарики он метавонанд манфиатдои худро ифода намоянд фародам оваранд;
- рушди барномадои табодулй барои таъмини иштироки чавонон дар дамкоридои фардангй ва рушди фарданг;
- таъмини дифзи (аз чумла чисмонии) чавонон, ки дар шароити вазнини ичтимой, оиладои носолим, шароити табъизи нажодй зиндагй мекунанд. Мавкеи СММ, аз чумла ба таври зайл хеле умумй ифода гардидааст:
- иштироки чавонон дар ташаккул ва татбики чорабинидои марбут ба дифзи манфат ва дукукдои бевоситаи чавонон;
- гузариш аз барномадои марказонидашуда ба барномадои минтакавй, даст кашидан аз барномадои дарозмуддат ба фоидаи барномадои кутодмуддат, бо бартарии макомоти мадаллй (мунисипалии) докимият ва дигар сохтордо, ки баромадои чавонони ин ё он минтака дарк менамоянд;
- бархурди таснифшуда нисбати гуруддои гуногуни чавонон дангоми таъмини кафолатдои ягонаи ичтимой барори чавонони дамаи категориядои ичтимой;
- дастгирии иттидоддои гайридавлатии чавонон.
Дар ин росто татбики сиёсати байналмилалии чавонон дар Точикистон мадз дар солдои истиклолияти сиёсй аз соли 1991 ба таври муассиру назаррас ва муваффакона татбик гардида истодааст, ки меъмори гоявии он Пешвои миллат, Асосгузори сулду ваддати миллй, Президенти Чумдурии Точикистон Эмомалй Радмон мебошад. Чдвонони Точикистон тадти родбарии илдомбахш ва созандаи Пешвои миллат имруз яке аз фаъолтарин татбикгарони сиёсати давлат ба шумор мераванд, ки онро бо чон
пазируфта, дар арсаи дохилй ва хоричй маком ва манзалати кишвари чоночони худро баланд мебардоранд.
Х,амин тавр, сиёсати байналмилалии чавонон дар чадони муосир хеле гуногунсамт буда, аз тамоми чидат мансуб ба масоили вобаста бо насли наврас мебошад. Дар кишвардои гуногун ин самтдо метавонанд вобаста ба шароити ичтимой-иктисодй, сиёсй ва фардангй мухталиф бошанд.
Пайнавишт:
1. Крикунова А. Молодежная политика в современной России: понятие, субъекты, факторы формирования // Известия Российского государственного педагогического университета им. А.И. Герцена. - 2009. - № 101. - 345 с.
2. Осипова Л. Б., Панфилова Е. А. Молодежная политика как фактор развития социальной активности молодежи // Вестник Челябинского государственного университета. 2014. №24 (353). Философия. Социология. Культурология. Вып. 34. -187 с.
3. Королева Т. М. Молодежная политика Организации Объединенных Наций // Вестник ИрГТУ. Гуманитарные науки. - 2012. - №8(62). - 378 с.
4. Griffin C. Representations of Youth: The Study of Youth and Adolescence in Britain and America. 1993. Oxford, Polity Press. - 264p.
5. Гомберт Т., Блезиус Ю., Крелль К., Тимпе М. Основы социальной демократии. Friedrich Ebert Stiftung. 2011. - 160 с.
6. Миралиён К. А. Особенности и технологии развития молодежной политики в Республике Таджикистан: дисс. докт. наук. - Душанбе, 2017. - 342 с.
7. Хадлей С. Чавонон дар маркази уаёт. Тарцумаи Лоуутй. Теурон 2004. - 114 сау.
8. Denstad F. Y. Youth policy manual. How to develop a national youth strategy Council of Europe. 2009. - 130 p.
9. Ashing I. Youth and youth policy - a Swedish perspective // Introduction to Youth Policy -Swedish and Turkish Perspectives. 2010. - 177p.
10. Oktay F., gentuna M., Cenk M., Gorbil V. Youth policy in Turkey // Introduction to Youth Policy - Swedish and Turkish Perspectives. 2010. - 177p.
11. Миралиев, К. Реализация государственной молодежной политики и её роль в укреплении потенциала молодежных движений Таджикистана в условиях современного общества [Текст] /К.Миралиев. - Душанбе: Рафиграф, 2006. - 186 с.
12. National Youth Policy - Towards 2020 A Shared Vision for the Future of Young People: The Parliamentary Secretariat for Research, Innovation, Youth and Sport. 2015. - 26p.
13. Молодежная политика Китая - http://www.molodparl.ru/vmire/molodezhnaya-politika-kitaya/ (Санаи муроциат 22.10.2017).
14. https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/declarations/youth_peace_ideals.shtml (Санаи муроциат 22.10.2017).
15. Мирзоев Н. Экономическое и культурное сотрудничество Таджикистана с зарубежными странами. -Душанбе, 1998. - 126 c.
Reference Literature:
1. Krikunova A. Youth Policy in Contemporary Russia: Subjects, Factors of Formation // Tidings of the Russian State Pedagogical University named after A. I. Gertsen. Saint-Petersburg, 2009, N101. - 345 pp.
2. Osipova L. B., Panfilova Ye, A. Youth Policy as a Factor of Youth's Social Activeness Development // Bulletin of Chelyabinsk State University. 2014, N24 (353). Philosophy. Sociology. Culturology. Issue 34. - 187pp.
3. Korolyova T. M. Youth Policy of the United Nations // Bulletin of Irkutsk State University of Technologies. Humanitarian Sciences. 2012, N8 (62). - 378pp.
4. Griffin C. Representations of Youth: The Study of Youth and Adolescence in Britain and America. 1993. Oxford, Polity Press. - 264 pp.
5. Gombert T., Blezius Yu., Krell K., Timpe M. The Grounds of Social Democracy. Friedrich Ebert Stiftung. 2011. - 160 pp.
6. Miraliyon K.A. Peculiarities and Technologics of Youth Policy Development in Tajikistan Republic. Doctoral dissertation in politology. Dushanbe. 2017. - 342 pp.
7. Hadley S. Youth in the Focus of Life. Translated by Lokhuti. Tehran, 2004. - 114 pp.
8. Denstad F. Y. Youth Policy manual. How to Develop a National Youth Strategy Council of Europe. 2009. - 130 pp.
9. Ashing I. Youth and Youth Policy - a Swedish Perspective // Introduction to Youth Policy -Swedish and Turkish Perspectives. 2010. - 177pp.
10. Oktay F., Sentuna M., Cenk M., Gorbil V. Youth Policy in Turkey // Introduction to Youth Policy - Swedish and Turkish Pespectives. 2010. - 177pp.
11. Miraliyev K. Realization of State Youth Policy and its Role in Consolidation of the Potential of Youth Movements in Tajikistan in the Context of Contemporary Society // K. Miraliyev. -Dushanbe: Rafigraph, 2016. - 186pp.
12. National Youth Policy - towards 2020. A Shared Vision for the Future of Young People : The Parliamentary Secretariat for Research, Innovation, Youth and Sports. 2015. - 26pp.
13. Youth Policy of China - http: http://www.molodparl.ru/vmire/molodezhnaya-politika-kitaya/ (The date of appeal: 22.10.2017)
14. https://www.un.org/ru/documents/decl_conv/declarations/youth_peace_ideals.shtml (The date of appeal: 22.10.2017)
15.Mirzoyev N. Economic and Cultural Cooperation of Tajikistan with Foreign Countries. Dushanbe, 1998. - 126pp.
