CC BY
166
Восиева Р.К,. Нигохр ба сарчашмахри достони «Хирадномаи Искандари»-и Абдуррахмони Номй
УДК 37(09) Р.Д. ВОСИЕВА
ББК 72.3 (Т)
НИГОХЕ БА САРЧАШМА^ОИ ДОСТОНИ «ХИРАДНОМАИ ИСКАНДАРИ»-И АБДУРРАХМОНИ ЧОМИ
Мавлоно Абдуррахмони Чомй яке аз ситорахои дурахшони осмони илму адаби форсу точик буда, бо осори гаронбахои хеш дар катори адибони бузург ва сухансароёни барчаста дар фархангу адабиёт макоми вижаро дорост. Аз силсилаи осори пургановати шоир пайдост, ки у дар аглаби навъу намуд ва жанрхои адабиёти классикй, ба хусус тахкики илмии он кувваозмой кардааст. Ин суханвари хушсалика дар идомаи хаёти пурбаракати худ беш аз панчох сол пайваста ба гуфтани шеър пардохтааст. Хангоме ки тарчумаи холи ин адиби забардастро мавриди баррасй карор медихем, ба хубй мушохида менамоем, ки у осори калонхачми худро дар охирхои умраш офаридааст. Осори ин нобига аз достонхои «Хафт авранг», девони газалиёт, осори мансур ва г. иборат буда, онхоро шоир дар тули солхои 1472-1486, ки 58-72-сола буд, ба зевари табъ кашидааст, яъне достону маснавихои «Хафт авранг» дар замонхои мухталиф эчод шуда, пасон чамъоварй шудаанд. Тартиби гузориши маснавй ва достонхои «Хафт авранг»-ро метавон чунин баршумурд: «Силсилату-з-захаб», «Саломон ва Абсол», «Тухфату-л-ахрор», «Сабхату-л-аброр», «Юсуф ва Зулайхо», «Лайлй ва Мачнун» ва «Хирадномаи Искандарй».
Чуноне ки мебинем, «Хирадномаи Искандарй» охирин достони «Хафт авранг»-и Мавлоно Абдуррахмони Чрмй буда, дар пайравии «Искандарнома»-и Низомй ва «Ойинаи Искандарй»-и Амир Хусрави Дехлавй навишта шудааст ва мувофики матни интикодй аз 2315 байт таркиб ёфтааст (8).
Мусаллам аст, ки дар таърихи адабиёти форсу точик як гурух адибон дар мавзуи шахсияти Искандар достонхо офаридаанд. Абулкосими Фирдавсй дар фасли ба анчом расидани кисмати пахлавонй ва огози кисмати таърихии «Шохнома» ба мавзуи Искандар мурочиат менамояд (7). Дар асри XII Низомии Ганчавй достони «Искандарнома»-ро дар ду кисм -“Шарафнома” ва “Икбол-нома” офарид. “Шарафнома” аз давраи ба дунё омадану кишварситонихои Искандар хикоят мекунад. Дар “Икболнома” Низомй зиндагиномаи Искандар-ро баъди сафархои чангиаш мавриди тасвир карор медихад. Дар ин кисм Искандарро донишмандони зиёд аз кабили Арасту, Афлотун ва дигарон ихота кардаанд, ки дар масоили хикмату фалсафа ва тарзи давлатдорй бахс менамуданд (3). Баъдтар ин мавзуъро Амир Хусрави Дехлавй идома медихад. У асари худро ба номи “Ойинаи Искандарй” офарид, ки манбаи он достони Низомй мебошад (4).
Абдуррахмони Чомй чунон ки зикр гардид, достони “Хирадномаи Искан-дарй”-ро дар пайравии Низомиву Амир Хусрав навишта, бештар ба масъала-
- 204 -
Vosiyeva R.K. Exploration of the Poem “Hiradname-i Iskandari ” by Abdurrakhman Jami
хои сиёсию ичтимой ва фалсафй таваччух менамояд. Дар ин асар файласуфони Юнони ^адим Афлотун, Арасту, Сукрот, Букрот дар бораи Искандар бахсхо менамоянд. Мухимтарин хусусияти достони Ч,омй ин аст, ки Искандар хдмчун шо^и хирадпешаи одил мавриди тасвир карор мегирад. Интихои достон ба вафоти Искандару таъзияи Арасту ба модари Искандар ва вафоти баъзе файла-суфон бахшида шудааст (8, с. 241-353). Симои Искандар таваччухи адибони аср-хои X-XII форсу точикро ба худ чалб кардааст. Г узашта аз ин, ба гуфти мухак-кики озарй Г.Ю. Алиев як зумра адибон, аз кабили Ч,амолй дар асри XV, Бад-риддини Кашмирй дар асри XVI, Замирии Исфахонй дар асри XVI, Итобй дар асри XVI, Хокй дар асри XVI, Х,идоятуллохи Розй дар асри XVI, Абдибеки Ше-розй дар асри XVI, Носирии Кирмонй дар асри XIX ва дигарон тахти унвони “Искандарнома” ва “Крссаи Зулкарнайн” достонхои манзум офаридаанд (1, с. 277).
То асри XV адибони форсизабон чандин маротиба симои Искандарро дар мехвари достонхои хеш баргузида буданд. Ба ин маънй адабиёти форсу точик дар ин бобат тачрибаи бою рангине дорад. Мухаккикон изхор менамоянд, ки тафсиру тасвири симои Искандар дар нигоштахои шуарои Машрикзамин аз «Искандарнома»-хои адибони Магрибзамин - романхои айёрй дар хусуси корнамоихои ин лашкаркаш, фатхи кишвархои афсонавй ва пирузиаш бар душманони хорикулодда фарки куллй дорад. Адибону мухаккикони шаркй Искандари Макдуниро дар иртиботи кавии ногусастанй бо хаким Арасту пазируфта, нуктаи назари худро бештар ба масоили сиёсати давлатдорй, тарзу усули харбузарби чангй ва таълимоти фалсафй-ахлокй ва ичтимой равона кардаанд. Аз асри VI сар карда ба Искандар нисбат додани сифату хусусиятхои шохи хаёлии идеалй ба хукми анъана даромада, «Искандарнома»-хои шаркиён аксаран бо услуби «Хираднома»-хо нигошта шудаанд. Ин зумра романхои манзум, ки дар онхо симои асосй Арасту махсуб мешуд, чун асари завковари хонданй ва энсиклопедй иштихор доштанд.
«Искандар»-и Фирдавсй, пеш аз хама, чун марди кишварситон, кахрамони достони Низомй чун аламбардори адли илохй ва образи асосии маснавии Хусрави Дехлавй чун точдори беназиру дустдори базму мачлисхои пуршукух тасвир шуда бошад, «Искандар»-и Ч,омй ба сифати муборизи адлу адолат дар руи замин, озодкунандаи бенавою бечорагон ва сарвари идеалии мардум тачассум ёфтааст. «Хирадномаи Искандарй»-и Ч,омй аз он чихат шоистаи таваччухи бештар аст, ки дар он симои шохи идеалй нисбат ба гузаштагон мукаммалу мусалламтар ба калам кашида шудааст. Зимни баррасй мо кушиш намудем, ки сарчашмахои асосии достони мазкурро муайян намоем. Аз тахлилу баррасии достони «Хирадномаи Искандарй»-и Ч,омй бармеояд, ки дар
офариниши достони худ шоир даставвал ба вокеияти таърихй такя мекунад. Дар достон лахзахо аз хаёти вокеии Искандари Макдунй оварда шудаанд. Аз чумла, рочеъ ба таълим гирифтани Искандар дар назди Арасту бо супориши Файлакус Ч,омй чунин менависад:
Фиристод пеши Аристолисаш,
Ки гардад зи нобихради уорисаш.
Бад-у дод патом, к-эй файласуф,
Ки хуршеди ту растааст аз кусуф (8, с. 262).
- 205 -
Восиева Р.К,. Нигохр ба сарчашмахри достони «Хирадномаи Искандари»-и Абдуррахмони Номй
Ба андешаи Ч,омй маърифатнокй талаботи нахустинест, ки дар назди хоким гузошта мешавад. Шахси дар сар парварандаи нияти сарварй бар раият, ба фикри Ч,омй, бояд аз тифлй дар хузури устоди доное илму донишу ахлок омузад, чунонки Искандар аз Арасту омухтааст. Х,атто хокими донои сари тахт омада хам бояд муттасил аз хакимону хирадмандон маслихату машварат чуяд. Аз ин чихат аз забони Искандар шоир мегуяд:
Зи дониш шавад кори гетй ба соз,
Зи бедониши кор гардад дароз.
Зи дил сар занад сирри дониш нахуст,
Ки бар дасту по кор гардад дуруст.
Агар дар цауон набвад омузгор,
Шавад тира аз бехирад рузгор (8, с. 262).
{амчунин лахзаи дигарро аз достон зикр кардан мумкин аст, ки он ба муло-коти Искандар бо файласуф Диоген бахшида шудааст. Ин лахзаро таърихнигор И.Ш. Шифман чунин тасвир мекунад: «Искандар ба назди файласуф Диоген, ки дар офтобруяе урён хуфта буд, ба тамоми хашамати шошона омада, изхор менамояд, ки агар ба чизе ниёз дорад, бигуяд. Диоген дар посухи Искандар мегуяд, ки нури офтобро аз ман панах, кардй, каме дуртар аст» (10, с.36).
Бояд тазаккур дод, ки айнан чунин лахзаи таърихй аз зиндагиномаи Искандарро Мавлоно Абдуррахмони Ч,омй зимни «Хирадномаи Сукрот» дар достони худ меорад ва чунин мегуяд:
Бигуфташ: «Ба уар чиз дори ниёз,
Бигу, то кунам аз барои ту соз».
Бигуфто: «Ниёзи мани хоксор Ба ту гайр аз ин нест, эй шауриёр,
Ки ин хилъати гарм, к-аз акси меур Ба душам кашидааст акнун сипеур,
Ба тороци соя нагири зи ман,
Ба лутф ин таващуъ пазири зи ман» (8, 289).
Сарчашмаи дигаре, ки дар ин достон Мавлоно Абдуррахмони Ч,омй басо зиёд мавриди истифода карор медихад, эчодиёти шифохии халкй мебошад, ки ба сифати зарбулмасалу макол ва амсолу хикам омада, фазилати маънавиёти онро мукаммал гардонидааст. Масалан, достони васият кардани Искандар, ки дасташро баъд аз вафот аз тобут берун гузоранд, то тихидастии вай бар хама кас зохир гардад (1, Збб). Ё худ зарбулмасалхои зер:
Худо як забонат бидоду ду гуш,
Ки кам гуй яънею афзун ниюш (8, 292).
Дар дигар чо:
Чи хуш гуфт деуцони софи зи ранг,
Ки ангур зи ангур гирад ранг (8, 285).
Ба андешаи мо, сарчашмаи мухиме, ки мабдаи асосии тамоми «Искан-дарнома»-хои манзуму мансури адабиёти форсу точик мебошад, асари ривояти форсии «Искандарнома» ё худ «Каллисфени дуругин» мебошад. Аз ин ру, ин чо зарур медонем, ба таърихи пайдоиши асари мазкур назари ичмолй намоем. Аслан, дар илми адабиётшиносии собик Иттиходи Шуравй нахустин касе, ки ба
- 206 -
Vosiyeva R.K. Exploration of the Poem “Hiradname-i Iskandari ” by Abdurrakhman Jami
ин мавзуъ таваччух кард, мусташрики рус Е.Э. Бертелс буд. Ин донишманди маъруф тамоми сарчашмахои шаркиву гарбиро омухта, дар охири солхои чилуми асри гузашта тахкикоти пурарзишеро тахти унвони «Роман дар бораи Искандар ва ривояти асосии он дар Шарк» ба табъ расонид. У оид ба риво-ятхои Искандар чунин менигорад: “Дар таърихи офариниши романи Искандар ду чараёни умдаи мухолиф махфуз аст. Яке зиндагиномаи вокеии Искандар аст, ки баъди вафоташ аз чониби наздиконаш: Клитарх ва Онесикрит тартиб ёфта буд. Ин мавод баъдтар асоси китоби тарчумахолии офаридаи Плутарх низ гардидааст. Чдраёни сонй бошад, бар асоси ривоятхову киссахоест, ки ба хаки-кати таърихй чандон мувофикат надоранд. Дар ин маврид хакикати махз ин аст, ки чунин “Искандарнома”-хоро сарбозони Искандар дар миёни халкхои мутеъгардида таргиб менамуданд” (2, с. 342).
Чуноне ки мебинем, дар шинохти Искандар ду нуктаи назар - яке хдкикати вокей ва дигаре хаёлоти бофтаву сохтаи каламкашон вучуд дорад. Албатта, табиист ки вокеияти таърихй ба он хдшамату чалоли такозодоштаи Искандар чавобгуй набуд. Ба ин маънй, чонибдорони нуктаи назари дуюм дар нигориши симои Искандар наклу ривоятхо ва афсонаву киссахои хаёлиро мавриди истифодаи доманадору пахновар карор додаанд. Яъне, дар баробари ба миён омадани наклу ривоятхо ва достонхо дар заминаи вокеияти таърихй, киссахои илхокии дигаре аз чониби хаводорони Искандар ба мардум пешкаш мегардид, ки ба асноду далоили таърихй мувофикат надоштанд.
Мухтавои чунин киссаву достонхо ба санъати давлатдорй, лашкаркашй, ба таърихи мамолики дуру наздики Шарку Гарб нигаронида шудааст. Ба акидаи муаллифон амалиёти Искандар зарбаи сахте ба хукуматдорони Шарк, махсусан Мисру Эрон буд, зеро дар ин чойхо хокимият меросй буда, аз даст додани он ин назарияро инкор мекард.
Нигохдорандаи асосии назарияи мазкур, яъне “фарраи шохй”- меросй будани тахту точ рухониён буданд. Аз ин ру, ин хавф ба шарафу шухрати онхо тахдид менамуд. Бо хамин сабаб барои хатман хукукхои худро пайдо кардан ва мавкеъро аз даст надодан махз дар Шарк ба навиштани аввалин романхои ривоятии махсус, ки симои Искандарро дигар кунад, шуруъ намуданд. Чунин асархо дар худуди асри яки мелодй падид омад. Дар натича романе дар бораи Искандари Макдунй офарида шуд, ки ба эътимоди Бертелс Е.Э аз чониби табиби дарбораш Каллисфен ва ба гуфти Шахермайр Ф. хешованди Аристотел - муаррих Каллисфен рунавис гардида, муддатхои зиёд бо номи у шухрат доштааст (2, с. 286); (9, с. 50). Ин хамон Каллисфенест, ки миёни солхои 360 то 327 пеш аз милод зиндагй карда, муаллифи ривояти Искандар будааст ва гуфтаанд, ки вай таърихи Юнонро аз соли 387 то 357 пеш аз милод навишта, дар идомаи он дар бораи фатхи Искандар маълумот додааст. Ба кавли таърихнигори австриягй Ф. Шахермайр, ки марбут ба Искандар се китоби худро таълиф кардааст, Калисфен дар Х,индустон ба фармони Искандар зиндонй гардида, окибат дар занчир оламро падруд гуфтааст (9, с. 233).
Китобе, ки ба калами Каллисфен навишта шуда буд, аз миён рафт. Дар карни дувуми мелодй киссапардозе аз мардуми Миср, вале таълиму тарбияи юнонидошта тамоми ахбореро, ки дар бораи Искандар шунида буд, чамъоварй
- 207 -
Восиева Р.К,. Нигохр ба сарчашмахри достони «Хирадномаи Искандари»-и Абдуррахмони Номй
кард ва онро ба шакли мачмуае фарохам овард. Аз ин пас ин асар маншаи тамоми достонхо ва киссахои Искандар шуд, ки дар забонхои гуногун мавчуд аст ва он бо номи «Каллисфени дуругин» маъруф мебошад. Муаллифи мисрй китоби мазкурро ба забони юнонй таълиф карда будааст. Дар солхои 330 мелодй нависандае бо номи Юлий Валерий ин асарро аз забони юнонй ба забони лотинй тарчума мекунад ва онро ба се боб таксим мекунад: таваллуд, фаъолият ва марг. Яъне ривояте, ки ин марди мисрй интишор дод, чои китоби Каллисфени хакикиро гирифт ва тахти номи «Искандарнома» достонхо офари-да шуданд, ки ба забонхои юнонй, лотинй, пахлавй, ибрй, арабй, суриёнй, арманй, хабашй, форсй ва дигархо интишор шуданд. Аз ин нигох, агар ба тахлилу тафсири ривоятхои мухталифи он пардозем, сухан ба дарозо хохад кашид. Бино бар ин аз тахлили хамачонибаи ривоятхову киссахои он худдорй намуда, танхо ба ибрози фишурдаи ривоёти форсии он иктифо менамоем.
Шаркшиноси маъруфи англис Теодор Нёлдеке, ки тарчумаи «Искандар-нома»-ро дар Англия ба чоп расонидааст, муътакид бар он аст, ки дар охирхои ахди Сосонй, аниктараш дар карни панчуми мелодй ин асар ба забони пахлавй ва тахмин дар карни шашум тавассути настуриён ба суриёнй тарчума шудааст. Баъдан онро ба забони арабй ва сипас ба забони форсй низ баргардондаанд.
Асари мазкур ба дах кисм таксим мешавад: 1. Г урехтани Нектаниб аз Миср ва якчояшавии у бо Олимпй; 2. Мавлуди Искандар; 3. Тохтани Африко ва тарх-резии Миср; 4. Ч,анги Искандар дар Сурия; 5. Ба сифати сафир ба мулки Доро омадани Искандар ва тасхири Эрон; 6. Ч,анг бо Пором - подшохи Х,инд; 7. Му-локоти Искандар бо барахманону хокимони зохид; 8. Искандар ва шахбону Кандак; 9. Искандар дар мамлакати саворазанон; 10. Марги Искандар дар Бо-булистон” (5). Нусхаи ин асар дар китобхонаи Саид Нафисй нигохдорй мешавад. Эрачи Афшор дар машварат бо Эхсони Ёршотир матни пурраи «Искан-дарнома»-и кадимаи насриро тахия намуда, соли 1964 дар Эрон ба табъ мерасо-над. Яъне дар адабиётшиносии Эрон нахустин касе, ки ба омузиши “Искандар-нома” пардохта, матни онро дастраси мардум гардонид, Эрачи Афшор мебо-шад. (5, с. 9-37).
Ривояти форсии “Искандарнома” ё “Каллисфени дуругин”, ки аз чониби му-хаккики эронй Эрачи Афшор тахия шудааст, аз 698 сахифа, 60 достон иборат мебошад. Дар он Искандар хамчун шохи муктадири кишваркушову адолатхох ва омодаи кумак ба халкхои мамлакатхои дуру наздик тасвир гардидааст. Мун-даричаи мухимтарин бобхои онро метавон чунин баршуморид: “Омадани Искандар ба чанги Доро ба Эронзамин”, “Рафтани Искандар ба Кашмир”, “Расидани Искандар ба Макка”, “Рафтани Искандар ба вилояти Яман”, “Раси-дани Искандар ба шахри Миср”, “Дар зулмот”, “Баромадани Искандар аз дарёи Ахзар ба вилояти Туркистон”, “Достони Зохидон бо духтари малик ва ха-диси эшон”, “Рафтани Искандар ба Сиёвушгард”, “Расидани Искандар ба вилояти Чин”, “Расидани Искандар ба шахри девмардон ва зангиён, ба вилояти Париён, ба шахри Ирокайн, ба вилояти Рус” ва дигар достонхоро фаро мегирад. Танхо аз зикри унвони бобхо хулоса кардан мумкин аст, ки тамоми Искандарномахои манзуму мансури адабиёти форсу точик махз аз ин сарчашма маншаъ гирифтаанд.
- 208 -
Vosiyeva R.K. Exploration of the Poem “Hiradname-i Iskandari ” by Abdurrakhman Jami
Хулоса, достони «Хирадномаи Искандарй»-и Мавлоно Абдуррах,мони Ч,о-мй дар силсилаи «Искандарнома»-х,ои манзуму мансури форсии точикй макоми хоса дорад. Шоир дар офариниши «Хирадномаи Искандарй» ба се манбаи асосй такя мекунад. Нахустин сарчашмаи ин асар х,одисаву вокеах,ои таърихй ва савонехи ёдгорих,ост, ки аз чониби хамзамонону хдводорони Искандар ба вукуъ пайваста аст. Дигар сарчашмаи ин достони човидона эчодиёти шифох,ии халк, яъне зарбулмасалу макол ва андарзу пиками халвдои форсу точик мебошад. Ва них,оят сарчашмаи асосии боэътимоди достони Абдуррах,мони Ч,омй романи «Искандарномаи кадим» ё худ «Каллисфени дуругин» мах,суб мешавад.
Пайнавишт:
1. Алиев, Г.Ю. Темы и сюжеты Низами в литературах народов Востока. - М.: Наука, 1985.- 332 с.
2. Бертельс, Е. Э. Роман об Александре и его главные версии на Востоке /Навои и Джами.- М.: Наука, 1965.- 499 с.
3. Ганцавй, Н. Куллиёт Ц. 4. Шарафнома. -Душанбе: Ирфон, 1984. - 495 с.
4. Деулавй, Амир Хусрав. Оинаи Искандарй. Матни интщодй. Бо тасуеу ва мукаддимаи Мирсаидов У. -М.: Наука, 1977.- 314 с.
5. Искандарнома. Ривояти форси Калисфени дуругин. Пардохтаи миёни куруни 6-8 хицрй. Бо кушиши Эраци Афшор. - Теурон: Бунгоуи тарцума ва нашри китоб, 1343.795 с.
6. Нёльдеке, Теодор. Хамосаимиллии Эрон. ТарцумаиБузург Алавй. -Теурон, 1327.-467 с.
7. Фирдавсй, А. Шоунома. Ц. 2. - Душанбе: Ирфон, 1964.- 320 с. 3.
8. Цомй, А. Хирадномаи Искандарй. Ц.5.-Душанбе: Ирфон, 1964.- 359 с.
9. Шахермайр, Ф. Александр Македонский. Изд.2-е. Пер. с нем. М.Н. Ботвинника и Б. Функа.- М.: Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1986.384 с.
10. Шифман, И.Ш. Александр Македонский. - М.: Наука, 1988.- 205 с.
Reference literature:
1. Aliyev G.Y. The Subjects and Plots of Nizami in the Literature of the Eastern Peoples. - M.: Nauka, 1985.- 332 pp.
2. Bertels E.E. The Novel about Alexander and its Top Versions in the East / Navoi and Jami.-M .: Nauka, 1965. - 499 pp.
3. Ganjawi, Nizami. The Works. Vol. 4. Sharafname. - Dushanbe: Irfon, 1984 - 495 pp.
4. Dehlavi, Amir Khusrawi. Oinai Iskandari (Iskandar's Magic Mirror) Critical text. With addition and introduction of Mirsaidov U. -M.: Nauka, 1977.- 314p.
5. Iskandarnoma. Riwoyate Forcie Kalispheni Durughin. The Outlook of Middle Ages (VI-VIII) of Hijrah. With efforts of Iraje Afshar. - Tehran: The center of translation and publishing books, 1343 hijra. - 795 pp.
6. Neuldeke Theodor. The National Epos of Iran. Translated by Buzurg Alawi. -Tehran, 1327.-467pp.
7. Firdausi, Abulqasim. Shahname. Vol. 2 - Dushanbe: Irfon, 1964.- 320pp.
8. Jami, Abdurrahman. Works. Khiradname-i Iskandari'. Vol. 5.- Dushanbe: Adib, 1988. -383 pp.
9. Shachermeir F. Alexander the Great. 2nd ed. Translated from German by M.N.Botvinnik and B.Funk.-M.: Home Edition Oriental Literature Publishing House. Nauka, 1986.-384pp.
10. Schiffman I.Sh. Alexander the Great. -M.: Nauka, 1988.-205рр.
Исследование поэмы «Хираднаме-и Искандарй» Абдуррахмана Джами
- 209 -
Восиева Р.К,. Нигохр ба сарчашмахри достони «Хирадномаи Искандари»-и Абдуррах:мони Номй
Ключевые слова: Джами, «Искандарнаме», поэма, поговорка, роман, источник, пословицы
«Хираднаме-и Искандари» («Книга мудрости Искандара») является последней поэмой «Семерицы» «Хафт авранг» («Семь престолов») Мавляна Абдуррахмана Джами, которая написана в подражание «Искандарнаме» Низами и «Аине-и Искандари» («Зерцало Искандара») Амира Хосрова Дехлави, и среди персидско-таджикских «Искандарнаме» она занимает особое место. Автор статьи, исследуя поэму Абдуррахмана Джами, определяет основные источники данной поэмы, которые использовал поэт. Автор приходит к выводу, что в создании поэмы «Хираднаме-и Искандари» поэт опирается на три основных источника. Первым источником для поэмы послужили исторические события, которые происходили на самом деле. Другим источником этой вечной поэмы является народное творчество, в особенности пословицы и поговорки персоязычных народов. И последним достоверным источником поэмы Абдуррахмана Джами является роман «Искандарнаме-и кадим», или «Псевдо-Каллисфен».
Exploration of the Poem “Hiradname-I Iskandari” by Abdurrakhman Djami Key words: Jami, Iskandarname, poem, saying, novel, source, proverbs
“Hiradname-i Iskandari ” (“Iskandar ’s Book of Wisdom ”) id the last poem “Haft Avrang” (“Seven Thrones”) by Mavlyan Abdurakhman Jami written in imitation to Nizami's “Iskandarname” and Amir Hosrov Dekhlavi's “Aine-i Iskandari” (“Iskandar's Magic Mirror”); among Persian-Tajik “Iskandarname” s it occupies a special place. The author of the article exploring Abdurrakhman Jami's poem determines its basic sources the poet resorted to. The author comes to the conclusion that in the creation of the poem “Hiradname-i Iskandari” the author designs on the premise of three basic sources. The first one presented historic events which took place in reality. The second source for this eternal poem is folklore, especially proverbs and sayings of Persian-speaking peoples. And the last authentic source for Abdurrakhman Jami's poem is the novel “Iskandarname-i kadim” or “Pseudo-Kallisphen”.
Роцеъ ба муаллиф:
Восиева Рухшона К,урбоновна, дотсенти кафедраи назария ва таърихи адабиёти тоцики Донишкадаи давлатии забонуои Тоцикистон ба номи Сотим Улугзода (Думуурии Тоцикистон, ш. Душанбе), e-mail: v.rukhshona@mail.ru
Сведения об авторе:
Восиева Рухшона Курбоновна, доцент кафедры теории и истории таджикской литературы Государственного института языков им. С. Улуг-заде (Республика Таджикистан, г. Душанбе), e-mail: v.rukhshona@mail.ru
Information about the author:
Vosiyeva Rukhshona Kurbonovna, Associate Professor of the department of theory and history of the Tajik literature under the State Tajik Institute of Languages named after Sotim Ulug-zade (Tajikistan, Dushanbe), e-mail: v.rukhshona@mail.ru
- 210 -
