Electric cables in the context of fire hazard and fire protection regulations Текст научной статьи по специальности «Электротехника, электронная техника, информационные технологии»

I

OCENA ZGODNOSCI

mt. bryg. mgr inz. Wojciech Klapsaa), bryg. mgr inz. Daniel Matozi^c3', mgr inz. Alina Wolanskaa)*

Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy / Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute

*Autor korespondencyjny / Corresponding author: [email protected]

Kable elektryczne w kontekscie zagrozenia pozarowego i przepisow ochrony przeciwpozarowej

Electric Cables in the Context of Fire Hazard and Fire Protection Regulations

Электрические кабели в контексте угрозы возгорания и правил противопожарной защиты

ABSTRAKT

Cel: Glöwnym celem niniejszego artykulu jest przeglqd wymagan w zakresie bezpieczenstwa pozarowego kabli elektrycznych i swiatlowodöw. Dodat-kowym celem jest przedstawienie sposoböw badania ich cech palnosci.

Wprowadzenie: Od 2016 roku kable elektryczne i swiatlowodowe sq uznawane za wyroby budowlane. W zwiqzku z tym przy wprowadzaniu ich na rynek podlegajq one - jak kazdy inny wyröb budowlany - przepisom rozporzqdzenia CPR. W artykule przedstawione zostaly wymagania stawiane kablom przed dopuszczeniem ich do obrotu na rynku europejskim (w tym takze polskim) oraz wlasciwosci tych wyroböw weryfikowane w obszarze bezpieczenstwa pozarowego. W zwiqzku z tym, ze norma zharmonizowana nie obejmuje swoim zakresem pewnych grup kabli (glöwnie w systemach bezpieczenstwa pozarowego), w kontekscie tych grup omöwiono wymagania krajowe stosowane przy wprowadzaniu ich na rynek. W artykule dokonano röwniez synte-tycznej analizy przepisöw krajowych w obszarze wymagan dla kabli elektrycznych i swiatlowodowych w kontekscie ochrony przeciwpozarowej. Metodologia: Dokonano przeglqdu wymagan prawnych na gruncie europejskim oraz krajowym w kontekscie mozliwosci wprowadzenia do obrotu kabli elektrycznych lub swiatlowodowych. Przeprowadzono röwniez analiz? stanu prawnego w Polsce pod kqtem wymagan z zakresu ochrony przeciwpozarowej dla kabli elektrycznych lub swiatlowodowych stosowanych w budownictwie, a takze zaprezentowano metodyki badawcze stosowane do charakteryzowania tych wyroböw i oceny zwiqzanego z nimi zagrozenia pozarowego.

Wnioski: Podczas doboru okablowania w budynku, opröcz aspektöw uzytkowych w postaci funkcji elektrycznych, nalezy zwröcic röwniez uwag? na zagrozenie pozarowe, jakie stanowi duze nagromadzenie kabli w wiqzkach kablowych. Zaprezentowany w artykule przeglqd potwierdzil, ze nie wszystkie kwestie sq uregulowane przepisami prawa, a w niektörych przypadkach sq uregulowane niewlasciwie. W zwiqzku z powyzszym projektanci i rzeczoznawcy ds. zabezpieczen przeciwpozarowych powinni stosowac wlasnq wiedz? technicznq na temat kabli, tym bardziej, ze przepisy okreslajq dla tych wyroböw tylko minimalne wymagania. Pomimo funkcjonowania od ponad roku (dwöch przy zalozeniu okresu przejsciowego) wymagan CPR w zakresie okreslenia reakcji na ogien kabli elektrycznych, przepisy dotyczqce zastosowania poszczegölnych klas nie zostaly opracowane, przez co nie ma jasnego przekazu, jakie wymagania nalezy stawiac kablom elektrycznym. Opröcz znajomosci obowiqzujqcych wymagan dla kabli elektrycznych i swiatlowodöw, sposobu ich badan oraz zagrozen, jakie niesie za sobq okablowanie w budynku, przy doborze okablowania potrzebna jest takze wiedza techniczna. Nalezaloby przyjqc, aby przynajmniej w obszarze drög ewakuacji, stosowane byly kable elektryczne i swiatlowody o wyzszych klasach reakcji na ogien. Stowa kluczowe: kable elektryczne, swiatlowody, reakcja na ogien, CPR, znak B, badanie kabli, palnosc kabli, wymagania dla kabli Typ artykutu: artykul przeglqdowy

Przyj^ty: 18.09.2018; Zrecenzowany: 17.12.2018; Zatwierdzony: 21.12.2018;

Identyfikatory ORCID autorow: W. Klapsa - 0000-0002-6481-587X; D. MaloziQC - 0000-0003-4929-8656; A. Wolanska - 0000-0002-4609-8459;

Procentowy wklad merytoryczny: W. Klapsa - 50%; D. Malozi^C - 30%; A. Wolanska - 20%;

Prosz<? cytowac: BiTP Vol. 52 Issue 4, 2018, pp. 184-201, https://dx.doi.Org/10.12845/bitp.52.4.2018.11;

Artykul udost^pniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

ABSTRACT

Purpose: The purpose of this article is to review the fire safety requirements for electric and optical fibre cables and to present the methods for testing their flammability characteristics.

Introduction: Since 2016, electric and optical fibre cables have been recognised as construction products. Therefore, like all other construction products, they are subject to the Construction Products Regulation (CPR). This paper presents the requirements which must be met before placing cables on the European (including Polish) market, and their properties verified in the field of fire safety. Due to the fact that the harmonised standard does not cover

certain groups of cables (mainly in fire safety systems), the national requirements for placing the product on the market are also discussed. This paper also includes a synthetic analysis of national regulations in the area of requirements for electrical and optical fibre cables in the context of fire protection. Methodology: A review of European and national legal requirements was performed in the context of the possibility of placing electric or optical fibre cables on the market as construction products. An analysis of the legal status in Poland was also carried out in terms of fire protection requirements for electric or optical fibre cables normally used in construction. This paper also presents the research methodologies allowing the characterisation and assessment of the fire hazard.

Conclusions: The large accumulation of cables in cable bundles is also a major fire hazard. The review confirmed that not all issues regarding the fire hazard caused by cables are regulated by law, and at some points they even lack proper regulation. However, this does not exempt designers and fire safety experts from using the available technical knowledge, bearing in mind that the regulations only specify the minimum requirements. Despite the fact that CPR standards specifying the reaction-to-fire performance of electric cables have been in force for over a year (two, if the transition period is taken into account), regulations as to the use of particular classes of cables have not been developed. This situation means that in Poland there is no clear specification of fire requirements for electric cables. In addition to the knowledge of the applicable requirements for electric cables and optical fibre, their testing methods and hazards related to wiring in buildings, technical knowledge is essential for the selection of wiring. An assumption can be made that, at least in the area of escape routes, electric cables and optical fibre with a higher reaction-to-fire performance should be used. Keywords: electric cables, optical fibre, reaction to fire, CPR, B mark, cable testing, flammability of cables, fire requirements for cables Type of article: review article

Received: 18.09.2018; Reviewed: 17.12.2018; Accepted: 21.12.2018;

Authors' ORCID IDs: W. Klapsa - 0000-0002-6481-587X; D. Matoziçc - 0000-0003-4929-8656; A. Wolanska - 0000-0002-4609-8459;

Percentage contribution: W. Klapsa - 50%; D. Maloziçc - 30%; A. Wolanska - 20%;

Please cite as: BiTP Vol. 52 Issue 4, 2018, pp. 184-201, https://dx.doi.org/10.12845/bitp.52.42018.11;

This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

АННОТАЦИЯ

Цель: Основной целью данной статьи является рассмотрение требований пожарной безопасности к электрическим кабелям и оптоволокну. Дополнительная цель - это представление методов тестирования их характеристик воспламеняемости.

Введение: С 2016 года электрические и волоконно-оптические кабели считаются строительной продукцией. В связи с этим, при размещении на рынке, они, как и любой другой строительный продукт, подпадают под действие положений Регламента Европейского парламента и Совета Европы. В статье представлены требования к кабелям перед их допущением к обороту на европейском рынке (включая также на польском), а также проверка свойств этих продуктов в области пожарной безопасности. В связи с тем, что гармонизированный стандарт не распространяется на определенные группы кабелей (в основном в системах пожарной безопасности), в контексте этих групп обсуждались национальные требования, предъявляемые к их размещению на рынке. Статья также включает синтетический анализ национальных нормативных актов в области требований к электрическим и оптоволоконным кабелям в контексте противопожарной защиты. Методология: Обзор правовых требований на европейском и национальном уровне в контексте допуска к реализации электрических или оптоволоконных кабелей. Был также проведен анализ правового статуса в Польше с точки зрения требований противопожарной защиты к электрическим или волоконно-оптическим кабелям, используемым в строительстве, а также методологий исследований, использованных для характеристики этих продуктов и оценки сопутствующей пожарной опасности.

Выводы: При выборе типа кабельной проводки для здания, помимо функциональных аспектов в виде электрических функций, следует также обратить внимание на пожарную опасность, которая заключается в большом скоплении кабелей в кабельных пучках. Обзор, представленный в статье, подтвердил, что не все вопросы регулируются законом, а в некоторых случаях регулируются неправильно. Поэтому проектировщики и оценщики по пожарной безопасности должны использовать свои собственные технические знания о кабелях, тем более что нормативные акты устанавливают только минимальные требования к этим продуктам. Несмотря на то, что требования Регламента Европейского парламента и Совета Европы относительно определения реакции на возгорание электрических кабелей существует более года (два, если считать переходный период), правила использования отдельных классов не разработаны, а это означает, что нет четкого сообщения о том, какие требования следует выдвигать к электрическим кабелям. В дополнение к знанию текущих требований к электрическим кабелям и волоконной оптике, способов их тестирования и рисков прокладки кабелей в здании, необходимы также технические знания при выборе кабелей. Следует предположить, что, по крайней мере, в зоне путей эвакуации следует использовать электрические кабели и оптические волокна тех типов, которые имеют более высокую степень реакции на возгорание.

Ключевые слова: электрические кабели, оптические волокна, реакция на возгорание, РЕП, знак В, испытание кабеля, воспламеняемость кабеля, требования к кабелю Вид статьи: обзорная статья

Принята: 02.12.2018; Рецензирована: 17.12.2018; Одобрена: 21.12.2018;

Идентификаторы ORCID авторов: W. Klapsa - 0000-0002-6481-587X; D. MatoziQC - 0000-0003-4929-8656; A. Wolanska - 0000-0002-4609-8459; Процентное соотношение участия в подготовке статьи: W. Klapsa - 50%; D. Matozi^C - 30%; A. Wolanska - 20%;

Просим ссылаться на статью следующим образом: BiTP Vol. 52 Issue 4, 2018, pp. 184-201, https://dx.doi.Org/10.12845/bitp.52.4.2018.11; Настоящая статья находится в открытом доступе и распространяется в соответствии с лицензией CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/ licenses/by-sa/4.0/).

Wprowadzenie

Od ponad roku - po wielu latach ustalen na szczeblu euro-pejskim - obowiqzujq przepisy regulujqce kwestiç oceny ka-bli elektrycznych i swiattowodow pod wzglçdem ich palnosci.

Introduction

The regulations laying down the rules for the flammability assessment of electric cables and optical fibre were adopted on the European scale more than a year ago, following many

Stosowane sq one przy wprowadzaniu tych wyrobów na rynek europejski. Przy obecnym stanie zaawansowania technologicz-nego budynków wykorzystanie kabli w jednym tylko obiekcie liczone jest w kilometrach biezqcych. Pomimo ze istnieje wy-móg prowadzenia gtównych ciqgów instalacji elektrycznej poza mieszkaniami i pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt lu-dzi (w wydzielonych kanatach lub szybach instalacyjnych), to nalezy miec na uwadze podstawowy przepis Dziatu VI warunków technicznych dla budynków [1], który wymaga zaprojektowania i wykonania urzgdzen zwiqzanych z budynkiem w sposób za-pewniajqcy w razie pozaru ograniczenie rozprzestrzeniania si? ognia i dymu w budynku oraz mozliwosc ewakuacji ludzi. Kable elektryczne i swiattowody w razie wystqpienia pozaru mogq spowodowac zagrozenia w postaci:

- eskalacji pozaru wskutek obecnosci duzej ilosci mate-riatu palnego,

- rozprzestrzeniania si? ognia,

- wydzielania duzych ilosci dymu,

- wydzielania si? substancji toksycznych,

- wytwarzania agresywnego srodowiska korozyjnego.

W zwiqzku z powyzszym nie mozna lekcewazyc kwestii

bezpieczenstwa pozarowego w obiektach budowlanych, które z kolei uwarunkowane jest zastosowaniem wyrobów kablowych o odpowiednich cechach palnosci. Istnieje potrzeba przepro-wadzenia analizy, czy stan prawny w sposób jednoznaczny re-guluje t? kwesti?.

years of discussions. They apply to placing such products on the European market. At the current stage of technological advancement of buildings, any engineering structure contains kilometres of cables. Although it is required for the core part of the electrical system cables to be located outside flats and rooms intended for human occupation (in separate ducts or conduits), the basic regulation of Section VI of the technical requirements for buildings [1] must be borne in mind. It requires that devices connected with the building should be designed and produced in a manner that reduces the spread of fire and smoke within the building and facilitates egress. In the event of a fire, electric cables and optical fibre may cause such hazards as:

- the escalation of fire due to the presence of a large amount of flammable materials,

- the spread of fire,

- the release of large amounts of smoke,

- the release of toxic substances,

- the appearance of aggressive corrosive agents.

Considering the above, it is important not to neglect fire

safety in civil structures, which largely depends on the use of cable products with specific flammability properties. There is a need to analyse whether this issue is clearly addressed in the current legislative framework.

Obowi^zuj^ce przepisy prawa

Kable elektryczne zasilania (elektroenergetyczne)1, sterujgce i telekomunikacyjne (komunikacyjne)2 stanowig 31. grup? wyrobów budowlanych wymieniong w zatgczniku IV do rozporzgdzenia Parla-mentu Europejskiego i Rady (UE) NR 305/2011(CPR) z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiajgcego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylajgcego dyrektyw? Rady 89/106/EWG [2]. W zwigzku z powyzszym producenci kabli elek-trycznych i swiattowodów powinni dokonywac deklaracji wtasciwosci uzytkowych (DoP) zgodnie z normg zharmonizowang, euro-pejskg oceng technicznej wyrobu, a takze oznakowywac wyroby wymienione w DoP znakiem CE. W 2006 roku decyzjg komisji nr 2006/751/WE ustanowiono oddzielne klasy odpornosci na dziata-nie ognia dla kabli elektrycznych [3]. W roku 2015 zostata opubli-kowana i ogtoszona zharmonizowana norma wyrobu PN-EN 50575 [4], która zostata w petni wdrozona z poczgtkiem lipca 2017 roku (Dz. Urz. UE z 13.11.2015 r. 2015/C 378/03). Zgodnie z zapisami tej normy producenci majg obowigzek potwierdzic wtasciwosci kabli elektrycznych i swiattowodów w zakresie reakcji na ogien na pod-stawie wymagan normy klasyfikacyjnej PN-EN 13501-6 [5]. Majgc na uwadze powyzsze, wszystkie kable elektryczne stosowane w bu-downictwie powinny miec potwierdzone wtasciwosci pozarowe, a takze powinny byc dobierane odpowiednio do miejsca zastosowa-nia - jak ma to miejsce w przypadku innych wyrobów budowlanych.

1 W polskim ttumaczeniu znajdujg si? dwie formy w zaleznosci od aktu prawnego.

2 jw.

Legal regulation in force

Power (Polish: zasilania, elektroenergetyczne)1, control (sterujgce) and communication (telekomunikacyjne, komunikacyjne)2 cables constitute Area 31 of construction products listed in Annex IV to Regulation (EU) No 305/2011 of the European Parliament and of the Council of 9 March 2011 laying down harmonised conditions for the marketing of construction products and repealing Council Directive 89/106/EEC [2]. Due to the above, electric cable and optical fibre manufacturers should draw up declarations of performance (DoP) in accordance with the harmonised standard and the product's European Technical Assessment, as well as provide the products listed in DoP with CE marking. In 2006 Commission Decision No 2006/751/EC laid down the separate classes of reaction-to-fire performance for electric cables [3]. The harmonised standard for products PN-EN 50575 [4] was published in 2015 and fully implemented in early July 2017 (OJ EU of 13.11.2015, 2015/C 378/03). Pursuant to this standard, manufacturers must certify the reaction-to-fire performance properties of electric cables and optical fibre on the basis of classification standard PN-EN 13501-6 [5]. Taking the above into consideration, all electric cables used in construction should have certified fire performance and should be selected on the basis of their area of application, as for other construction products.

The Polish translation includes two forms, depending on the legislation.

See above.

W celu omówienia wymagania dotyczqcego stosowania odpowiednich kabli elektrycznych w obiektach budowlanych nalezy dokonac rozgraniczenia na:

I. Kable elektryczne i swiattowodowe do ogólnych zasto-sowan;

II. Kable do dostaw energii elektrycznej, zastosowan te-lekomunikacyjnych oraz detekcji pozaru i alarmowania o pozarze w budynkach i innych obiektach budowlanych, których nadrzçdnym celem jest zapewnienie ciqgtosci zasilania i/lub sygnatu instalacji bezpieczenstwa, takich jak instalacje alarmowe, ewakuacyjne i przeciwpozaro-we, zespoty kablowe (kabel plus mocowanie).

Pierwszq grupç wyrobów mozna zastosowac w budynku po spetnieniu wymagan okreslonych w rozporzqdzeniu UE nr 305/2011 tj. opatrzeniu wyrobu deklaracjq wtasciwosci uzytko-wych wydanq przez producenta, zgodnie z przyjçtym systemem oceny i weryfikacji statosci wtasciwosci uzytkowych wyrobu budowlanego i oznakowaniem znakiem CE [2].

W przypadku pozostatych dwóch grup mamy do czynienia z wyrobami wytqczonymi z normy zharmonizowanej PN-EN 50575, w tym stuzqcymi zapewnieniu bezpieczenstwa publicz-nego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia. Wyroby te pod-legajq obowiqzkowi oceny technicznej na poziomie krajowym zgodnie z rozporzqdzeniem Ministra Infrastruktury i Budownic-twa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania wtasciwosci uzytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym [6] oraz w zaleznosci od przyjçtego systemu oceny i weryfikacji statosci wtasciwosci uzytkowych, certyfikacji krajowej i/lub procesowi dopuszcze-nia do uzytkowania w ochronie przeciwpozarowej (jezeli zali-czone sq do grupy 14.1 i 14.2 wyrobów wymienionych wykazie wyrobów stuzqcych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia) [7] .Dla tych wyrobów zastosowanie ma art. art. 9 pkt. 1 ustawy o wyrobach budowlanych [В]. Oznacza to, ze mozna dokonac krajowej oceny tech-nicznej wyrobu. Jednostki upowaznione do wydawania, uchy-lania i zmiany krajowej oceny technicznej sq wyznaczone przez ministra wtasciwego ds. budownictwa, który monitoruje ich dziatania i kompetencje. Jednostkq takq w odniesieniu do wyrobów budowlanych wykorzystywanych przez podmioty ochrony przeciwpozarowej do alarmowania o pozarze lub innym zagro-zeniu oraz stosowanych do prowadzenia dziatan ratowniczych jest np. CNBOP-PIB. Krajowq ocenç technicznq (KOT) udziela siç na podstawie oceny wtasciwosci uzytkowych i przewidywa-nej trwatosci zidentyfikowanego wyrobu budowlanego. Wtasciwosci te potwierdza siç na podstawie przedstawionych badan, obliczen, oglçdzin, opinii ekspertów lub innych dokumentów, zgodnie z przepisami szczególnymi, np. techniczno-budowla-nymi lub polskimi normami wyrobów [9]. Po uzyskaniu krajowej oceny technicznej producent w zaleznosci od wskazanego sys-temu oceny moze otrzymac krajowy certyfikat zgodnosci i po wystawieniu krajowej deklaracji wtasciwosci uzytkowych moze wprowadzic wyrób do obrotu.

Wyroby z grupy II i III zostaty takze ujçte w wykazie wyrobów przywotanych w zatqczniku do rozporzqdzenia Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji w sprawie wykazu wyrobów stuzqcych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego

To discuss the requirement of using appropriate electric cables in civil structures, the cables should be divided into:

I. General-purpose electric cables and optical fibre;

II. Cables used for power supply, telecommunications, fire detection and signalling in buildings and other civil structures, the main purpose of which is to ensure the continuity of power supply and/or the operation of security systems, such as alarm, evacuation and fire protection systems. Cable systems (cable and fixing).

The first of these product areas can be used in buildings after complying with the requirements set out in Regulation EU No 305/2011 i.e. providing a declaration of performance issued by the manufacturer in accordance with the adopted system for the assessment and verification of the constancy of performance of a construction product and CE marking [2].

For the remaining two areas, these are products excluded from harmonised standard PN-EN 50575, including products used for ensuring public security and the protection of health, life and property. These products are subject to the obligation to undergo technical assessment at the national level pursuant to the Regulation of the Minister of Infrastructure and Construction of 17 November 2016 on the manner of declaring the performance of construction products and the procedure of marking them with a construction mark [6] and depending on the adopted system for the assessment and verification of the constancy of performance, national certification and/or the process of product approval in fire protection (if they are included in areas 14.1 and 14.2 of the products on the list of products used for ensuring public security and the protection of health, life and property) [7]. Such products are subject to Article 9 (1) of the Act on Construction Products [8]. This means that a National Technical Assessment can be issued for the product. The bodies authorised to issue, revoke and amend the National Technical Assessment are designated by the Minister in charge of construction, who monitors their activities and competences. With regard to construction products used by fire protection entities for signalling fires or other hazards and used during rescue actions, such an entity is CNBOP-PIB (the Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute). A National Technical Assessment (KOT) is issued on the basis of an assessment of performance and the expected durability of the identified construction product. These properties are verified on the basis of the presented tests, calculations, inspections, expert opinions or other documents, in accordance with specific provisions, e.g. technical and construction standards or Polish standards for products [9]. After obtaining a National Technical Assessment, the manufacturer, depending on the indicated assessment system, may obtain a National Certificate of Compliance and, following the issue of the National Declaration of Performance, may place the product on the market.

Products from groups II and II were also included on the list of products listed in the Appendix to the Regulation of the Minister of the Interior and Administration on the specification of products used to assure public safety or the protection of health and life and property, as well as issuance rules for certificates of admittance for the use of those products [7], which means that the manufacturer must obtain a relevant certificate

lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zasad wyda-wania dopuszczenia tych wyrobów do uzytkowania [7], i co za tym idzie, producent przed wprowadzeniem ich do uzytkowania musi uzyskac odpowiednie swiadectwo dopuszczenia wydawa-ne przez CNBOP-PIB. Wyroby te powinny spetniac wymagania techniczne okreslone w zatgczniku do rozporzgdzenia. Obecnie brak jest polskiej normy wyrobu dla kabli (nieobjçtych normg PN-EN 50575) i zespotów kablowych. Nalezy wiçc uprzednio uzyskac krajowg ocenç techniczng, która stanowi podstawç do udzielenia swiadectwa dopuszczenia. Po uzyskaniu swiadec-twa dopuszczenia mozna wprowadzic wyrób do uzytkowania.

Kable zasilania (elektroenergetyczne), sterujgce i telekomunikacyjne sg wyrobami budowlanymi, przy czym nie dokonano zadnego formalnego podziatu kabli ze wzglçdu na zastosowa-nie (budownictwo ogólne czy systemy bezpieczenstwa). Taki podziat wynika z zapisów normy PN-EN 50575, w której, w roz-dziale 1 - „Wprowadzenie", pojawit siç zapis, ze wymagania normy nie dotyczg kabli elektrycznych, których najwazniejszym celem jest zapewnienie ciggtosci dostaw energii elektrycznej i/lub sygnatu do instalacji alarmowych, dróg ewakuacji i insta-lacji gasniczych [4]. Nie nalezy jednak tego interpretowac w ten sposób, ze kablom stosowanym w tych systemach nie stawia siç wymagan dotyczgcych reakcji na ogien, tylko, ze powinny one spetniac jeszcze dodatkowe kryteria wynikajgce z ich za-stosowania koncowego.

Powyzej omówione zostaty wymagania, które muszg spet-nic kable elektryczne, jako wyrób budowlany, aby móc je wpro-wadzic na rynek. Poza wyzej wymienionymi kablom elektrycz-nym stawia siç takze wymagania stricte pozarowe. Podczas projektowania instalacji elektrycznych nalezy wzigc pod uwagç wymagania przepisów techniczno-budowlanych oraz rozwazyc dobór kabli elektrycznych pod kgtem ich zachowania w czasie pozaru (tj. czy wydzielajg duzo ciepta, rozprzestrzeniajg ogien, wydzielajg duzg ilosc dymu, sg toksyczne lub wytwarzajg agre-sywne srodowisko dla elementów metalowych oraz czy po-wodujg powstawanie kapigcych ptongcych czgstek). Analiza przepisów krajowych pozwala stwierdzic, ze obecnie nie ma jednolitych i precyzyjnych wymagan dla kabli elektrycznych. Funkcjonuje takze wiele metod badawczych sprawdzania ich cechy ogniowych.

W rozporzgdzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie wa-runków technicznych, jakim powinny odpowiadac budynki i ich usytuowanie [1] znajdujg siç ogólne wymagania dla instalacji elektrycznych, w tym kabli. Nalezy je tak dobierac, aby zapew-nic ochronç przed pozarem (§180 ust. 2 [1]), a ciggi instalacji elektrycznej w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbioro-wego i uzytecznosci publicznej nalezy wykonac zgodnie z pol-skg normg PN-IEC 60364-5-52:2002 [10]. Warto zwrócic uwagç, ze w obiegu jest równiez dostçpny dokument harmonizacyjny o statusie polskiej normy PN-HD 60364-5-52:2011 ze zmiang A1, który wprowadza IEC 60364-5-52:2009.

W normie wskazano miçdzy innymi na koniecznosc zmini-malizowania ryzyka rozprzestrzeniania siç ognia przez oprze-wodowanie. Mozna to osiggngc poprzez spetnienie wymagan serii norm PN-EN 60332-1 [11] oraz PN-EN 60332-3 [12]. Pierw-sza seria norm wskazuje metodç badania, które musi przejsc kazdy kabel elektryczny. Metoda ta sprawdza, jak zachowuje

of admittance issued by CNBOP-PIB. These products should meet the technical requirements specified in the Appendix to the Regulation. Currently there is no Polish product standard for cables (not covered by standard PN-EN 50575) and cable systems. A National Technical Assessment must first be obtained, as it forms the basis for issuing a certificate of admittance. After obtaining the certificate of admittance, the product may be put into use.

Power, control and communication cables are construction products, although there is no formal division of cables by application (general construction or safety systems). Such a division results from the PN-EN 50575 standard, which, in Chapter 1 - "Introduction" provides that the requirements of the standard do not concern electric cables, the main purpose of which is to maintain the continuity of electric energy supplies and/or signal for alarm systems, evacuation routes and fire extinguishing systems [4]. However, this does not mean that cables used in these systems are not subject to requirements concerning reaction-to-fire performance, but that they should also comply with additional criteria resulting from their end use.

The requirements to be met by electric cables as a construction product to be placed on the market are discussed above. In addition to the above-mentioned requirements, electric cables must also comply with strictly fire-related regulations. The design process of electric systems should take into account the requirements of technical and construction regulations and consider the selection of electric cables on the basis of their behaviour during a fire (i.e. whether they release large amounts of heat, spread the fire, release large amounts of smoke, are toxic, create an aggressive environment for metal elements, or cause flaming droplets). An analysis of the national regulations demonstrates that there are currently no uniform and precise requirements for electric cables. There is also a variety of test methods used to determine their fire characteristics.

The Regulation of the Minister of Infrastructure on the technical conditions to be met by buildings and their location [1] contains general requirements for electric systems, including cables. Their selection should be based on fire protection (§180 (2)[1]) and electric system lines in residential buildings, multi-apartment residential buildings and public utility buildings should be made according to Polish standard PN-IEC 60364-552:2002 [10]. It should be noted that a harmonisation document having the status of a Polish standard, PN-HD 60364-5-52:2011 with amendment A1, which introduces IEC 60364-5-52:2009, is also in circulation.

The standard includes the need to minimise the risk of fire spreading through wiring. This can be achieved by complying with the requirements of the PN-EN 60332-1 [11] and PN-EN 60332-3 [12] series of standards. The former indicates the method of testing to which each electric cable must be subjected. This method tests the behaviour of a single insulated cable or duct during the vertical spreading of the flame. This method makes it possible to determine whether the insulation or coating material is a self-extinguishing material. The test involves the point application of an ignition source of 1 kW to the sample,

siç pojedynczy izolowany przewod lub kabel podczas piono-wego rozprzestrzeniania siç ptomienia. Na podstawie tej me-tody mozna okreslic, czy materiat, z ktorego wykonana zostata izolacja lub powtoka, jest materiatem samogasnqcym. Badanie polega na punktowym przytozeniu zrödta ognia o mocy 1 kW do badanej probki, a nastçpnie zmierzeniu dtugosci spalenia na powierzchni kabla oraz obserwacji, czy nie wystçpujq kapiqce, palace siç czqstki [11]. Na rycinie 1 przedstawiono przyktadowe badanie wedtug opisanej metody.

followed by the measurement of the cable surface's length of incineration and observation whether flaming droplets appear. Figure 1 presents an example test conducted according to the said method.

Rycina 1. Przyktadowe badanie wg PN-EN 60332-1-2 Figure 1. Example test according to PN-EN 60332-1-2 Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.

Spetnienia wymagan drugiej z wymienionych norm badaw-czych wymaga siç, gdy przewidywane jest wystqpienie w insta-lacji szczegolnego zagrozenia. Wymaganie wskazano w normie w postaci uwagi do zapisu podstawowego. Metody badawcze wskazane w serii norm PN-EN 60332-3 dotyczq rozprzestrzeniania ptomienia wzdtuz pionowo zamontowanych wiqzek kabli lub przewodow. Stosuje siç tam zrodto ognia w postaci palnika o mocy 20,5 kW. Liczbç odcinkow kabli wymaganych do bada-nia okreslana jest za pomocq przelicznika objçtosci materiatu palnego na 1 metr badanej wiqzki, w zaleznosci od tego, na jakq kategoriç bçdzie badany wyrob. Rozroznia siç piçc kategorii od najlepszej do najgorszej: A F/R, A, B, C, D. Im lepsza kategoria kabla, tym wiçcej materiatu palnego (objçtosciowo) przypada na metr badanej wiqzki. Czas aplikacji zrodta ognia rowniez jest uzalezniony od kategorii i wynosi 20 lub 40 min. Kabel elektrycz-ny przechodzi pozytywnie probç, gdy wysokosc wypalenia nie przekracza 2,5 m od poziomu palnika.

The latter of the test standards must be complied with in systems with expected elevated fire hazards. The requirement is identified in the standard in the form of a comment to a primary entry. The test methods indicated in the PN-EN 60332-3 series of standards relate to the spreading of the flame along cable or duct bundles installed vertically. They make use of an ignition source in the form of a torch with a power of 20.5 kW. The number of cable sections required to be tested is calculated according to the conversion factor of flammable material volume per 1 metre of the tested bundle, depending on the class to which the product is tested. There are five classes ranked from best to worst: A F/R, A, B, C, D. The higher the cable's class, the more flammable material (by volume) there is per one metre of the tested bundle. The duration of application of the ignition source also depends on the class and is equal to 20 or 40 minutes. Electric cables pass the test when the char height does not exceed 2.5 m from the torch level.

Rycina 2. Stanowisko badawcze wg serii PN-EN 60332-3 w CNBOP-PIB Figure 2. Test stand according to PN-EN 60332-3 series in CNBOP-PIB Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.

Rycina 3. Przyktadowa probka badawcza przed badaniem wg PN-EN 60332-3-22 Figure 3. An example of a test sample before testing according to PN-EN 60332-3-22 Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.

||J f 5 I < ■

| m * I? .j I 1 s

Rycina 4. Przyktadowa probka badawcza po badaniu wg PN-EN 60332-3-22 Figure 4. An example of a test sample after testing according to PN-EN 60332-3-22 Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.

Kolejne zapisy na temat wymagan, jakie musi spetnic oprze-wodowanie w obiekcie, znajdujg siç w normie PN-HD 60364-4-42 Ochrona przed skutkami oddziatywania cieplnego [13]. Wymagania te róznig siç w zaleznosci od oddziatujgcych na urzgdze-nia elektryczne (w tym i kable)wptywów zewnçtrznych, . które zostaty okreslone w tablicy 51A w normie PN-HD 60364-5-51 [14]. W warunkach BD2 (mata gçstosc zaludnienia, trudne wa-runki ewakuacji), BD3 (duza gçstosc zaludnienia, tatwe warunki ewakuacji), BD4 (duza gçstosc zaludnienia, trudne warunki ewakuacji) oprzewodowanie powinno prowadzic siç poza drogami ewakuacji, chyba ze prowadzone jest w odpowiednich ostonach lub obudowach. Dodatkowo droga kablowa powinna byc mozli-wie najkrótsza, nie moze rozprzestrzeniac ognia, a takze powinna miec ograniczong intensywnosc wydzielania dymu. W normie wskazano, jako warunek nierozprzestrzeniania ognia, spetnie-nie wymagan wg PN-EN 60332-1-2 oraz serii PN-EN 60332-3. Kable spetniajgce wymóg 60% przepuszczalnosci swiatta wg PN-EN 61034-2 [15] traktowane sg jako wyroby o ograniczonej intensywnosci wydzielania dymu. W warunkach BE2 (ryzyko ognia) wskazany jest warunek nierozprzestrzeniania ognia po-twierdzony w ten sam sposób. W warunkach CB2 (rozprzestrze-nianie ognia) kable powinny przejsc prébç wedtug serii norm PN-EN 60332-3. W pomieszczeniach, w których zagrozone sg dobra znaczgcej wartosci, nalezy instalowac kable i przewo-dy z ulepszonymi cechami odpornosci ogniowej w przypadku zagrozenia ogniem, spetniajgce kryteria podane wg serii IEC 60331-1 [16] oraz IEC 60331-21 [17]. Pierwsza z norm jest kom-pilacjg IEC 60331-12 i IEC 60331-31 (wystçpujgcych w zbiorze polskich norm) i obecnie nie ma jeszcze statusu polskiej normy.

Warto zwrócic szczególng uwagç na zapis §258 ust. 2 wa-runków technicznych [1], który wprowadza zakaz stosowania materiatów i wyrobów budowlanych tatwo zapalnych na drogach komunikacji ogólnej stuzgcych do ewakuacji. Do tej pory nie zdefiniowano parametru tatwozapalnosci w stosunku do kabli i przewodów elektrycznych, pomimo ze jest sg one wyrami budowlanymi. Pewnym krokiem w tym kierunku jest stosowa-nie klasyfikacji reakcji na ogien wg PN-EN 13501-6 i próba od-niesienia jej przez analogic do innych materiatów budowlanych, o czym bçdzie mowa w dalszej czçsci artykutu. W kolejnym za-pisie dotyczgcym kabli i przewodów stosowanych w przestrzeni podpodtogowej oraz ponad sufitem podwieszanym, wykorzysty-wanej do wentylacji lub ogrzewania pomieszczenia (§259 ust. 2) znajduje siç wymaganie cechy niepalnosci [1]. Bazujgc na normie klasyfikacyjnej PN-EN 13501-6 oraz w odniesieniu do wymagan stawianych innym materiatom budowalnym, za kabel lub przewód niepalny mozna by uznac wyrób, którego ciepto spalania jako catego wyrobu (poza czçsciami metalowymi) jest nie wiçksze niz 2 MJ/kg - czyli w klasie reakcji na ogien Aca. Wskazanie innej klasy (np. B1ca) wymaga dodatkowej analizy wyników wielu badan.

Poza ogólnymi wymaganiami dla przewodów i kabli okreslo-nymi przez rozporzgdzenie w sprawie warunków technicznych [1] pojawiajg siç równiez zapisy dotyczgce przewodów i kabli stosowanych w systemach ochrony przeciwpozarowej oraz ze-spotów kablowych (§187 ust. 3). Jak juz wczesniej wspomniano, wyroby te sg badane wedtug krajowych ocen technicznych wy-dawanych przez CNBOP-PIB. Poprzez zespoty nalezy rozumiec

Further provisions on the requirements to be met by wiring in a civil structure can be found in the PN-HD 60364-4-42 standard - Protection against thermal effects [13]. The requirements differ depending on the external impacts affecting the electric device (including cables), which were specified in Table 51A in the PN-HD 60364-5-51 standard [14]. Under BD2 conditions (low-density occupation, difficult evacuation conditions), BD3 (high-density occupation, easy evacuation conditions), BD4 (high-density occupation, difficult evacuation conditions), wiring routes should be installed outside escape routes, unless it is provided with suitable coatings or housings. The cable route should also be as short as possible, it should not contribute to spreading fire and it should also have a limited intensity of smoke release. As a condition for preventing the fire from spreading, the standard indicates compliance with the requirements of PN-EN 60332-1-2 and PN-EN 60332-3 series. Cables complying with the 60% light transmission requirement according to PN-EN 61034-2 [15] are treated as products with a limited smoke production rate. Under BE2 conditions (risk of fire) a requirement for fire spread prevention certified in the same way is indicated. Under CB2 conditions (spread of fire), cables should be subject to a test according to the PN-EN 60332-3 series of standards. In rooms where high-value goods are stored, cables and conduits with elevated fire resistance compliant with the criteria specified according to series IEC 60331-1 [16] and IEC 6033121 [17] should be installed. The former is a compilation of the IEC 60331-12 and IEC 60331-31 standards (present in the collection of Polish standards) and currently does not have the status of a Polish standard.

Particular attention should be drawn to §258 (2) of the technical conditions [1], which introduces a ban on using flammable construction materials and products along general routes used as escape routes. To date, the parameter of flammability in relation to electric cables and conduits has not been defined, even though these are construction products. Some progress towards this definition has been made by the application of the reaction-to-fire performance classification according to PN-EN-13501-6 and an attempt to relate it by analogy to other construction materials, which is discussed further in this paper. Another provision regarding cables and conduits used in the sub-floor space and over the suspended ceiling used for ventilation or heating the room (§259 (2)) mentions the requirement of non-flammability [1]. On the basis of the PN-EN 13501-6 classification standard and with reference to the requirements imposed on other construction materials, a non-flammable cable or conduit can be defined as a product with a heat of combustion (for the whole product except its metal parts) no higher than 2 MJ/ kg - i.e. in the Aca reaction-to-fire performance class. Applying a different class (e.g. B1ca) would require performing additional analysis of the results of numerous tests.

In addition to the general requirements for cables and conduits specified by the Regulation on the technical conditions [1], there are also provisions regarding cables and conduits used in fire protection systems and regarding cable systems (§187 (3)). As already mentioned, these products are studied according to national technical assessments issued by CNBOP-PIB.

przewody i kable elektryczne oraz swiattowodowe wraz z ich zamocowaniami. Gtownym badanym parametrem w przypadku zespotow kablowych jest zapewnienie ciggtosci dostawy energii elektrycznej lub przekazu sygnatu przez wymagany czas. Kla-syfikacji zespotu kablowego wyrazonego w postaci parametru „E" ze wskazaniem minut (30, 60, 90) dokonuje siç na podsta-wie normy DIN 4102-12 [18]. Metoda ta jest wskazywana w kra-jowej ocenie technicznej jako bardziej adekwatna do badane-go wyrobu niz przywotana w rozporzqdzenia [1] norma PN-EN 1363-1:2001. Przy czym w obu metodach krzywa nagrzewania w piecu badawczym jest tozsama. Nalezy w tym miejscu zwrocic uwagç na fakt, ze krajowa ocena techniczna moze byc wydana oddzielnie na kabel, system mocowan (kablowych konstrukcji nosnych) oraz kompletny zespot kablowy spetniajqcy kryterium podtrzymania funkcji „E" w okreslonym czasie. Nie oznacza to jednak mozliwosci „mieszania" zespotow kablowych. Odpor-nosc ogniowq potwierdza siç dla kompletnego zespotu kablowego, tj. konkretny kabel na konkretnej konstrukcji nosnej [18]. Rozdzielenie tych wyrobow spowodowane jest wymogiem uzy-skania swiadectwa dopuszczenia dla kazdego z nich osobno, poniewaz w rozporzqdzeniu [7] regulujqcym kwestiç wydawa-nia swiadectw dopuszczenia, wyroby te funkcjonujq oddzielnie.

Warto zwrocic uwagç na fakt, ze w 2016 roku do katalogu polskich norm wprowadzona zostata norma PN-EN 50577 [19], ktora rowniez dotyczy badania zespotow kablowych i wpro-wadza nowg klasyfikacjç „P" wyrazong takze w minutach. Niemniej jednak ta klasyfikacja nie ma jeszcze odniesienia w polskich przepisach. Dotyczy ona standardowych wykonan zespotow kablowych zawieraj^cych kable b^dz inne przewody elektroenergetyczne o napiçciu znamionowym nieprzekracza-j^cym 600 V/1000 V lub swiattowody. Same systemy mocowa-nia kabli powinny byc zgodne z EN 61537 Prowadzenie przewo-dow - Systemy korytek i systemy drabinek instalacyjnych [20]. W tym przypadku klasyfikacja dopuszcza mieszanie badanych wyrobow tj. roznych kabli i zamocowan posiadaj^cych klasy-fikacjç „P", przy czym przyjmuje siç gorszq klasç dla catego zespotu kablowego.

W przypadku stosowania zespotow kablowych w pomiesz-czeniach chronionych statymi wodnymi urzqdzeniami gasniczy-mi, o czym mowa w §187 ust. 4 [1], powinny one byc odporne na dziatanie wody. Nie wskazano jednak rodzaju badan potwierdza-jqcych ten parametr. W praktyce CNBOP-PIB przyjçto, ze wa-runek ten jest spetniony w przypadku, gdy kabel zastosowany w zespole kablowym przechodzi pozytywnie badanie wg PN-EN 50200 [21] z uzyciem wody (zatqcznik E do normy).

Jeszcze inne wymagania stawia siç kablom i przewodom elektrycznym, o ktorych mowa w §187 ust. 5 [1]. Dotyczy to kabli wykorzystywanych w obwodach systemow alarmu po-zarowego, oswietlenia awaryjnego i tqcznosci. Powinny one siç charakteryzowac parametrem „PH" odpowiednim do czasu wymaganego dziatania. Klasç PH potwierdza siç poprzez badanie wedtug PN-EN 50200. Badanie to polega na sprawdzeniu, czy kabel zamocowany wskazanymi uchwytami do podtoza niepalnego, poddany dziataniu zrodta ognia w postaci palnika wytwarzajqcego ptomien o temperaturze ok. 840°C, jest zdol-ny do zachowania ci^gtosci obwodu. Na rycinie 5 pokazano przyktadowe badanie.

Cable systems mean electric cables and conduits and optical fibre, along with their fixing. The primary parameter tested for cable systems is their ability to ensure the continuity of power supply and signal transmission over the required time period. Cable system classification expressed as parameter "E" and the number of minutes (30, 60, 90) is performed pursuant to the DIN 4102-12 standard [18]. This method is suggested in the national technical assessment as more suitable for the tested product than the PN-EN 1363-1:2001 standard mentioned in Regulation [1]. Both methods share the same heating curve in the test furnace. It should be pointed out that the national technical assessment may be issued separately for the cable, fixing system (for cable bearing systems) and a complete cable system meeting the criterion of maintaining function "E" over a specific period of time. This does not mean that cable systems can be combined. Fire resistance is certified for the complete cable system, i.e. a specific cable on a specific cable bearing system [18]. The reason for the separation of these products is the requirement to obtain a certificate of admittance for each of them separately, as in Regulation [7] laying down the rules of issuing certificates of admittance these products are referred to separately.

It should be noted that in 2016 the collection of Polish standards was extended by the PN-EN 50577 standard [19], which also concerns cable system testing and introduces the new "P" classification, which is also expressed in minutes. However, this classification is not yet referred to in Polish regulations. It concerns standard implementations of cable systems containing electric cables or other conduits with a rated voltage of no more than 600 V/1000 V or optical fibre. The fixing systems for cables, separately, should comply with EN 61537 Cable management - Cable tray systems and cable ladder systems [20]. In this case, the classification allows combining the tested products, i.e. various cables and fixing systems with the "P" classification, with the lower class applied to the whole cable system.

Cable systems used in rooms protected by fixed water fire-fighting equipment, as mentioned in §187 (4)[1], should be water-resistant. However, the type of tests to confirm this parameter has not been provided. In CNBOP-PIB's practice, it was assumed that this condition is complied with where the cable used in a cable system successfully passes the test according to PN-EN 50200 [21] which uses water (Appendix E to the standard).

Still other requirements are imposed on electric cables and conduits mentioned in §187 (5)[1]. This is applicable to cables used in fire alarm system, emergency lighting and communication circuits. They should be characterised by the "PH" parameter applicable to the duration of the required operation. The PH class is confirmed by a test conducted according to PN-EN 50200. This test involves verifying whether the cable fixed with the indicated handles to a non-flammable base, when subject to an ignition source in the form of a torch producing a flame with a temperature of 840°C, manages to maintain circuit continuity. Figure 5 shows an example test.

Rycina 5. Przyktadowy test wg PN-EN 50200 w CNBOP-PIB Figure 5. Test according to PN-EN 50200 in CNBOP-PIB Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration..

Krajowa ocena techniczna dla kabli przeznaczonych do sto-sowania w systemach stuzqcych do ochrony przeciwpozaro-wej - poza omówionymi powyzej testami - moze stawiac jesz-cze wymóg pozytywnego wyniku badan wedtug norm: PN-EN 60332-1-2, PN-EN 60332-3, PN-IEC 60331-21, PN-EN 61034-2, PN-EN 60754-1(w przypadku kabli bezhalogenowych), PN-EN 60754-2 i PN-EN 50362. Norma PN-EN 50362 [22] dotyczy ba-dania na klas? PH kabli o srednicach powyzej 20 mm. Norma ta nie zostata uj?ta w wykazie norm w zatqczniku do rozporzq-dzenia w sprawie warunków technicznych [1], pomimo ze cz?-sto takie kable sq stosowane w obiekcie. Dodatkowo dla tych kabli nie przewiduje si? testu z wodq, jak ma to miejsce w przypadku kabli o srednicy ponizej 20 mm. Obecnie trwajq równiez prace nad nowelizacjq normy klasyfikacyjnej EN 13501-3, któ-ra wprowadzi dodatkowe ograniczenie klasyfikacji PH dla kabli o przekroju zyty do 2,5 mm2.

Wymagania pozarowe dla przewodów i kabli elektrycznych zostaty zawarte równiez w innych przepisach. W rozporzqdzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadac obiekty budowlane metra i ich usytuowanie [23], w zatqczniku nr w punkcie 11 okreslono, ze „[k]able, przewody oraz ich ostony zainstalowane wewnqtrz tunelu lub stacji metra powinny byc, co najmniej klasy reakcji na ogien B-s3, d0, a produkty ich rozkta-du termicznego o kwasowosci mniejszej niz pH 4,3". Okreslona klasa reakcji na ogien dotyczy innych wyrobów budowlanych niz kable i przewody elektryczne, dla których obecnie funkcjo-nuje klasyfikacja odr?bna. Zapis ten wymaga jak najszybszej korekty. Wskazana klasa moze byc wymagana np. dla oston ka-blowych. Zapis ten w poprawnym brzmieniu powinien wskazy-wac klas? reakcji na ogien B2ca-s3, d0. Parametr kwasowosci w obecnym ksztatcie zapisu jest bt?dny. Kwasowosc definiuje si? za pomocq klasy a1, a2 lub a3, przy czym wazna jest równiez konduktywnosc. Dodatkowo okreslenie, ze pH ma byc mniejsze niz 4,3 oznacza stosowanie kabli, których produkty rozktadu sq bardzo agresywne, czyli w klasie a3, a jednoczesnie nie dopusz-cza si? stosowania kabli o lepszych wtasciwosciach (produkty

The national technical assessment for cables designed for use in fire protection systems - in addition to the tests described above - may also require the positive result of tests conducted according to the following standards: PN-EN 60332-1-2, PN-EN 60332-3, PN-IEC 60331-21, PN-EN 61034-2, PN-EN 60754-1 (for halogen-free cables), PN-EN 60754-2 and PN-EN 50362. The PN-EN 50362 standard [22] concerns the PH class testing of cables with diameters over 20 mm. This standard has not been included on the list of standards in the appendix to the Regulation on the technical conditions [1], although such cables are often used in civil structures. In addition, no water tests are provided for them, as is the case for cables with a diameter below 20 mm. There is work in progress on the amendment of the EN 13501-3 classification standard, which will introduce an additional limitation on the PH classification for cables with a conductor cross-sectional area of 2.5 mm2.

The fire requirements for electric cables and conduits were also included in other regulations. Section 11 of the Appendix to the Regulation on the technical conditions to be met by civil structures of the metro and their location [23] provides that "[c] ables, conduits and their coverings installed inside a tunnel or metro station should have at least the B-s3, d0 reaction-to-fire performance class and their thermal decomposition products should have an acidity lower than pH 4.3. A specific reaction-to-fire performance class concerns other construction products than electric cables and conduits, for which a separate classification is currently in force. This provision should be corrected as soon as possible. The indicated class may be required e.g. for cable coverings. In its correct form, this provision should indicate the reaction-to-fire performance class B2ca-s3, d0. The acidity parameter is incorrect in its current form. Acidity is defined using the a1, a2 or a3 class and conductivity is also of importance. In addition, the provision that pH should be lower than 4.3 leads to the use of cables with highly aggressive decomposition products, i.e. a3, and does not allow the use of cables with better performance characteristics (less aggressive

spalania mniej agresywne). Stqd poprawnym zapisem bytoby „o kwasowosci nie mniejszej niz pH 4,3".

W rozporzqdzeniu w sprawie warunkow technicznych, jakim powinny odpowiadac drogowe obiekty inzynierskie i ich usytu-owanie [24] znajdujemy dwa zapisy dotyczqce wymagan poza-rowych dla kabli i przewodow elektrycznych, tj.: „§320 przewody i kable umieszczone w obiektach inzynierskich powinny miec ce-chç nierozprzestrzeniania ognia" oraz „§321 ust. 1c [u]rzqdzenia i instalacje stanowiqce istotne z punktu widzenia bezpieczen-stwa wyposazenie tunelu powinny byc wykonane w sposob za-pewniajqcy ich funkcjonowanie w warunkach pozaru przez wy-magany czas". W obu przypadkach nie sprecyzowano wymagan. W odniesieniu do §320 nalezy uznac, ze w pojedynczy przewod powinien spetnic wymagania PN-EN 60332-1-2, a w wiqzka kabli odpowiednie wymaganie z serii PN-EN 60332-3. Jezeli chodzi

0 §321 ust. 1c, mozna wymog ten rozpatrywac w kontekscie potrzeby zapewnienia zasilania lub sterowania poprzez zespot kablowy i stawiac wymog klasy „E" lub pojedynczy kabel z mo-cowaniami i stawiac wymog klasy „PH" o odpowiednich cza-sach. W rozporzqdzeniu Komisji UE nr 1303/2014 [21] odkrytym kablom elektrycznym w tunelach kolejowych o dtugosci ponad

1 km stawia siç wymog minimalnej klasy B2CA, s1a, a1 zgodnie z przywotanq powyzej normq klasyfikacyjnq.

incineration products). Therefore, the correct provision would be "a pH no lower than 4.3."

The Regulation on the technical conditions to be met by road civil engineering structures and their location [24] features two provisions involving fire requirements for electric cables and conduits, i.e.: "§320 cables and conduits located in engineering structures should prevent fire spreading" and "§321 (1c) [d] evices and systems constituting important safety equipment of a tunnel should be fitted in a manner which guarantees that they remain operational during a fire for a required period of time." In both cases no requirements were specified. With regard to §320, it should be concluded that a single conduit should comply with the requirements of PN-EN 60332-1-2, and the cable bundle - with the relevant requirement of the PN-EN 60332-3 series. As for §321 (1c), this requirement may be seen in the context of the need to provide power or control by a cable system (with the "E" class requirement) or by a single cable with fixings (with the "PH" class requirement) for appropriate periods of time. Pursuant to Regulation (EU) No 1303/2014 [21] exposed electric cables in railway tunnels of more than 1 km in length must fulfil as a minimum the requirements of classification B2CA, s1a, a1, as per the above-mentioned classification standard.

Zagrozenia i badania

Jak wynika z przeprowadzonej powyzej analizy przepisow, na ptaszczyznie wymagan pozarowych dla przewodow i kabli elektrycznych jest mato precyzyjnych zapisow. Przepisy nie sq spojne oraz zawierajq btçdy. Przy projektowaniu bezpieczen-stwa pozarowego obiektow w kwestii kabli elektrycznych nalezy kierowac siç nie tylko zapisami przepisow, ale rowniez wie-dzq technicznq lub podejsciem inzynierskim. W celu doboru odpowiedniego oprzewodowania warto zapoznac siç z zagro-zeniami, jakie one powodujq oraz metodami badawczymi, ktore w lepszy sposob zobrazujq wtasciwosci palnosci kabli i przewo-dow. Z punktu widzenia poczqtkowego okresu rozwoju pozaru najistotniejsza jest kwestia okreslenia reakcji na ogien, jak to ma to miejsce w przypadku innych materiatow budowlanych oraz cech dodatkowych, takich jak: dymotworczosc, kwaso-wosc i toksycznosc. Parametry te powinien miec zdefiniowany kazdy przewod czy kabel elektryczny wprowadzany do obro-tu. Ponizej przedstawiono zagrozenia pozarowe oraz metody badawcze okreslajqce stopien zagrozenia, ktore bçdq sktadac siç na petnq klasyfikacjç reakcji na ogien wg PN-EN 13501-6 tj.:

- PN-EN 60332-1-2;

- PN-EN 50399;

- PN-EN 61034-2;

- PN-EN 60754-2;

oraz inne wazne pod kqtem oceny zagrozen powodowanych przez kable w czasie pozaru.

Najwazniejszym zagrozeniem z punktu widzenia ewakuacji ludzi, jakie wystçpuje podczas pozaru kabli i przewodow elektrycznych, jest wydzielanie toksycznych gazow oraz dymow ograniczajqcych widocznosc. Poza badaniem zawartosci ha-

Hazards and tests

On the basis of the above analysis of the regulations, it can be concluded that there is a shortage of accurate provisions with regard to the fire requirements for electric cables and conduits. The regulations are inconsistent and contain errors. When designing the fire safety of civil structures in the aspect of electric cables, one should not only follow the content of the regulations, but also draw on one's technical expertise and apply an engineering approach. To select the suitable wiring, the engineer should consider their potential hazards and the test methods which can better identify the flammability properties of cables and conduits. In the context of the early period of development of a fire, the most important issue is to define reaction-to-fire performance, as with other construction materials, and such additional properties as smoke density, acidity and toxicity. These parameters should be defined for every electric cable or conduit placed on the market. Below is a presentation of the fire hazards and test methods to determine the hazard level, which will comprise the full classification of reaction-to-fire performance according to PN-EN 13501-6, i.e.:

- PN-EN 60332-1-2;

- PN-EN 50399;

- PN-EN 61034-2;

- PN-EN 60754-2;

and other having importance for the assessment of hazards caused by cables during a fire.

In the context of the evacuation of people, the most important hazard during a fire of electric cables and conduits is the release of toxic gas and smoke which hinders visibility. Barring the test for hydrogen halide content, no other test methods are

logenowodorow nie wskazuje siç innych metod badawczych w zakresie toksycznosci dla kabli elektrycznych3. Badanie to wy-konuje siç wg PN-EN 60754-1 [25] i polega ono na spaleniu ma-teriatu palnego pobranego z odcinka kabla i okresleniu zawarto-sci halogenowodrow w postaci kwasu halogenowego w mg/g. Przyjçto siç na rynku, ze kable bezhalogenowe o niskiej emi-syjnosci dymow nie sq trujqce [15]. Wydzielanie duzych ilosci dymu przez kabel stanowi powazne zagrozenie podczas ewa-kuacji. Badanie tego zjawiska wykonuje siç wg PN-EN 50399 [26] oraz dodatkowo PN-EN 61034-2. Badanie wg PN-EN 61034-2 polega na umieszczeniu kabli o dtugosci 1 m nad zrodtem ognia (mieszanina alkoholi) i zmierzeniu spadku przepuszczalnosci swiatta w komorze testowej o wymiarach 3 x 3 x 3 m. To proste badanie dobrze ukazuje, jak duzo dymu moze wydzielic niewiel-ka ilosc kabli. W tabeli 1 ponizej zamieszczone zostaty przykta-dowe wyniki minimalnej przepuszczalnosci swiatta dla wybra-nych kabli, a na rycinie 6 przyktadowe badanie.

indicated for the toxicity of electric cables3. This test, performed according to PN-EN 60754-1 [25], involves the incineration of a flammable material collected from a cable section and the determination of hydrogen halide content in the form of halogen acid in mg/g. The general consensus on the market is that halogen-free cables with low smoke emission are not toxic [15]. The release of large amounts of smoke by a cable constitutes a serious hazard during evacuation. This phenomenon is tested according to PN-EN 50399 [26] and, additionally, PN-EN 61034-2. The test according to PN-EN 61034-2 involves placing 1 m long cables over an ignition source (a mixture of alcohols) and measuring the decrease in light transmission in a 3 x 3 x 3 m test chamber. This simple test provides a clear view of how much smoke can be produced by a small section of a cable. Table 1 below provides example results for minimum light transmission in selected cables, and Figure 6 presents an example test.

Tabela 1. Wyniki minimalnej przepuszczalnosci swiatta w badaniu wg PN-EN 61034-2 Table 1. The results of the minimum light transmission in the test according to PN-EN 61034-2

Rodzaj kabla / Cable type Min. przepuszczalnosc swiatta / Min. light transmission [%]

HDGs 2 x 4,0 / HDGs 2 x 4.0 86,02 / 86.02

H2XH-J 4 x 4,0 / H2XH-J 4 x 4.0 85,7 / 85.7

YnKYzo 4 x 1,5 / YnKYzo 4 x 1.5 7,18 / 7.18

YnYKSYekw 7 x 2 x 0,8 / YnYKSYekw 7 x 2 x 0.8 16,5 / 16.5

YKXS 3,57 / 3.57

Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration..

I

.V

Rycina 6. Przyktadowe badanie wg PN-EN 61034-2 w CNBOP-PIB Figure 6. Example test according to PN-EN 61034-2 in CNBOP-PIB Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.

Wczesniej byt omawiany parametr rozprzestrzeniania ognia, ktory jest rowniez sktadowq reakcji na ogien. Jest on jednak inaczej oznaczany, niz ma to miejsce w przypadku serii norm

The parameter discussed previously was the spread of fire, which is also a component of reaction-to-fire performance. However, it is determined in a different manner than in the case

Niektore osrodki badawcze wykonujq badania toksycznosci materia-tow, z ktorych wykonane sq kable i przewody elektryczne wg ISO 19700. Obie metody nie sq wskazywane przy klasyfikacji reakcji na ogien.

Some testing centres conduct toxicity tests of materials used for the production of electric cables and conduits as per ISO 19700. Neither method is indicated in the reaction-to-fire performance classification.

PN-EN 60332-3. Znajomosc klasy reakcji na ogien dostarcza nam informacji, jak szybko material ulega zapaleniu, jak szyb-ko si? spala, ile wydziela ciepta podczas spalania oraz jak bar-dzo rozprzestrzenia ogien. Badanie tych cech wykonuje si? wg PN-EN 50399 [26]. W metodzie tej do odpowiedniej ilosci kabli o dtugosci 3,5 m utozonych w pionowq wiqzk? w komorze testo-wej o wymiarach 1 x 2 x 4 m przyktada si? zródto ognia w postaci palnika o mocy 20,5 kW lub 30 kW (w zaleznosci od pozqdanej klasy). Podczas badania analizuje si? ilosc zuzytego tlenu oraz produkcj? CO2 i po odpowiednim przeliczeniu uzyskuje si? wy-niki (m.in. FIGRA, peak HRR tak jak ma to miejsce w przypad-ku badan SBI wg PN-EN 13823). Dodatkowo analiza ostabienia swiatla w kanale odciqgowym pozwala na otrzymanie danych na temat dymotwórczosci. Na podstawie takich samych para-metrów okreslana jest klasa reakcji na ogien innych materialów budowlanych. Po zakonczeniu badania dokonuje si? pomiaru wysokosci zniszczenia kabli charakteryzuj^cej rozprzestrze-nianie ognia. Pomimo ze badanie co do zasady jest bardzo po-dobne do badania rozprzestrzeniania ptomienia przez wiqzk? kabli wg serii PN-EN 60332-3, to przekazuje znacznie wi?cej informacji na temat badanego wyrobu. Daje równiez podstawy do porównan z innymi materialami budowlanymi. Ze tego wzgl?-du metoda ta jest rekomendowana obecnie jako podstawowe badanie przy okreslaniu reakcji na ogien kabli elektrycznych. Na rycinach 7 i 8 pokazano, jak duzo dymu moze wydzielac si? podczas badania oraz jak bardzo rozprzestrzenia si? plomien po wiqzce kabli.

of the PN-EN 60332-3 series of standards. Knowing the reaction-to-fire performance class means knowing how fast a material ignites and how fast it burns, how much heat it releases during incineration and how much it contributes to the spread of fire. These properties are tested according to PN-EN 50399 [26]. In this method, an ignition source in the form of a torch with a power of 20.5 kW or 30 kW (depending on the desired class) is applied to an appropriate amount of cable material with a length of 3.5 m laid in a vertical bundle in a 1 x 2 x 4 m test chamber. The test involves the analysis of the amount of oxygen consumed and CO2 generation, after which calculations are performed to obtain the results (including FIGRA and peak HRR, as in the case of SBI tests according to PN-EN 13823). In addition, an analysis of the decrease in light transmission of the extraction duct allows obtaining data on smoke density. The reaction-to-fire performance of other construction materials is determined using the same parameters. After the test is completed, measurements of the height of and damage to cables characterising the spread of fire are performed. Although the test is in principle very similar to the test of flame propagation on cable bundles according to the PN-EN 60332-3 series, it provides much more information on the tested product. It also provides a basis for comparisons with other construction materials. Due to this, this method is currently recommended as the primary test to determine the reaction-to-fire performance of electric cables. Figures 7 and 8 show how much smoke can be released during the test and how much the flame propagates on the cable bundle.

Rycina 7. Wydzielanie dymu przez kabel YnKYzo podczas badania wg PN-EN 50399 Figure 7. Release of smoke by the cable YnKYzo during the test according to EN 50399 Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.

Warto zwrocic uwag? na fakt, ze kable elektryczne tzw. ognioodporne, stosowane w systemach ochrony przeciwpoza-rowej, niekoniecznie muszq miec wysokq klas? reakcji na ogien, co pokazaty m.in. testy przeprowadzone w CNBOP-PIB. Badaniu wg PN-EN poddano kable z grupy HDGs PH 90. Ponizej w tabeli 2 zostaty zestawione wyniki dla dwoch rodzajow kabli HDGs.

It should be pointed out that electric cables described as fire-resistant cables which are used in fire protection systems do not necessarily have a high class of reaction-to-fire performance, as determined e.g. by tests conducted by CNBOP-PIB. The test according to the PN-EN standard was performed on HDGs PH 90 cables. The table below lists the results for two types of HDGs cables.

Rycina 8. Spalanie kabla bezhalogenowego wykonanego z polimeru, 0,6/1 kV podczas badania wg PN-EN 50399 Figure 8. Combustion of a halogen-free cable made from polymer, 0.6 / 1 kV when tested according to DIN EN 50399 Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.

Tabela 2. Wyniki otrzymane w badaniu wg PN-EN 50399

Table 2. The results obtained in the test according to PN-EN 50399

Rodzaj kabla / Cable type FIGRA [W/s] Peak HRR [kW] THR1200 [MJ] FS [m] KLASA / CLASS

HDGszo 7 x 1,0 / HDGszo 7 x 1.0 142,5 / 142.5 37,4 / 37.4 16,7 / 16.7 2,1 / 2.1 Dca s1

HDGs 2 x 4,0 / HDGs 2 x 4.0 90,9 / 90.9 16,2 / 16.2 11,8 / 11.8 0,9 / 0.9 B2ca s1

Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.

Okreslenie klasy reakcji na ogien tego rodzaju kabli jest o tyle istotne, ze czçsto w pomieszczeniu nadzoru znajduje siç bardzo duza ilosc tych kabli. Zdarza siç, ze trasy kablowe prze-biegajq w przestrzeni podsufitowej i mogq stanowic powazne zagrozenie w czasie pozaru. Przyktad nagromadzenia duzej ilo-sci kabli ognioodpornych pokazano na rycinie nr 9.

Determining the reaction-to-fire performance class of this type of cable is important because control rooms usually feature a very large amount of such cables. There are cases where cable routes run in the sub-ceiling space and can pose a significant risk during fire. Figure 9 presents an example of the accumulation of a large number of fire-resistant cables.

Rycina 9. Przyktad nagromadzenia duzej ilosci kabli ognioodpornych w pomieszczeniu Figure 9. An example of the accumulation of a large number of fire-resistant cables in a room Zrodto: http://www.denios.pl/. Source: http://www.denios.pl/.

Na kolejnych rycinach 10 i 11 pokazane sq skutki pozaru, The following Figures 10 and 11 show the effects of a fire

ktory rozprzestrzenit si? po wiqzkach kabli elektrycznych o sta- which has spread along electric cable bundles with poor reac-bych wtasciwosciach w zakresie reakcji na ogien. tion-to-fire performance properties.

Rycina 10. Skutki pozaru wiqzek kabli elektrycznych Figure 10. The impact of fire on electric cable bundles Zrodto: Materiaty ZEPAK. Source: ZEPAK materials.

Rycina 11. Skutki pozaru w nastawni w elektrowni

Figure 11. The effects of a fire in the power plant's control room

Zrodto: Materiaty ZEPAK.

Source: ZEPAK materials.

Ostatnim badaniem wartym uwagi, ktore jest wymagane do petnej klasyfikacji reakcji na ogien wg PN-EN 13501-6, jest bada-nie kwasowosci i konduktywnosci gazow powstatych ze spala-nia kabli elektrycznych. Badanie wykonuje si? wg PN-EN 60754-2 [25] i polega na spaleniu cz?sci niemetalowych probek kabla, a nast?pnie okresleniu pH i konduktywnosci wody po przepusz-czeniu przez niq powstatych gazow ze spalenia tej probki. Wie-dza na temat, jakq kwasowosc posiada dany przewod lub kabel jest niezb?dna w momencie projektowania oprzewodowania w pomieszczeniach, w ktorych znajdujq si? elementy metalowe wrazliwe na korozj?. W przypadku pozaru kabli wytwarzajqcych agresywne srodowisko wzrastac mogq starty pozarowe. Zwiq-zane jest to z mozliwq koniecznosciq wymiany elementow meta-lowych lub uszkodzenia urzqdzen, pomimo ze nie byty one pod-dane bezposredniemu dziataniu ognia. Na rycinie 12 pokazana

The last notable test which is required to perform a complete reaction-to-fire performance classification according to PN-EN 13501-6 involves the study of acidity and conductivity of the gases produced during the incineration of electric cables. This test is performed according to PN-EN 60754-2 [25] and involves the incineration of a part of the non-metallic samples of the cable, followed by the determination of the pH and conductivity of water after the gases generated from the incineration of the sample are passed through it. Knowledge of the acidity of a given cable or conduit is necessary in the process of designing the wiring in rooms containing corrosion-sensitive metal elements. The combustion of cables which create an aggressive environment may lead to increased fire damage. This is connected with the potential necessity to replace the metal elements or damaged devices, even when they have not

jest komora badawcza przed rozpoczçciem i po wykonaniu kil-ku testow. Jak widac, wystgpita znaczna korozja, pomimo wy-konania komory z blachy kwasoodpornej.

been directly affected by fire. Figure 12 presents the test chamber before and after several tests have been performed inside. Considerable corrosion is visible, even though the chamber is made of acid-proof steel.

Rycina 12. Komora badawcza przed spalaniem kabli elektrycznych i spaleniu kilku probek Figure 12. A test chamber before burning electrical cables and after burning several samples Source: Materiaty ZEPAK. Source: ZEPAK materials.

Wnioski

Conclusions

Przy doborze przewodow i kabli elektrycznych w budynku, oprocz aspektow uzytkowych w postaci funkcji elektrycznych, nalezy zwrocic rowniez uwagç na zagrozenia pozarowe, jakie stanowi duze nagromadzenie kabli w wigzkach kablowych. Jak wynika z przeprowadzonej analizy, nie wszystkie kwestie doty-czgce wymagan dla kabli sg uregulowane przepisami prawa, a w pewnych momentach sg nawet uregulowane niewtasciwie.

W zwigzku z powyzszym projektanci i rzeczoznawcy ds. za-bezpieczen przeciwpozarowych powinni stosowac wtasng wie-dzç techniczng na temat kabli, tym bardziej, ze przepisy okre-slajg dla tych wyrobow tylko minimalne wymagania. Pomimo funkcjonowania od ponad roku (dwoch przy zatozeniu okresu przejsciowego) wymagan CPR w zakresie okreslenia reakcji na ogien kabli elektrycznych, przepisy dotyczgce zastosowa-nia poszczegolnych klas nie zostaty opracowane, przez co nie ma jasnego przekazu, jakie wymagania nalezy stawiac kablom elektrycznym.

Oprocz znajomosci obowigzujgcych wymagan dla kabli elektrycznych i swiattowodow, sposobu ich badan oraz zagro-zen, jakie niesie za sobg okablowanie w budynku, przy doborze okablowania potrzebna jest takze wiedza techniczna.

Nalezatoby przyjgc, aby przynajmniej w obszarze drog ewa-kuacji, stosowane byty kable elektryczne i swiattowody o wyz-szych klasach reakcji na ogien.

In selecting the electric cables and conduits for a building, in addition to utility aspects such as their electric functions, one should also take into account the fire hazard posed by a large accumulation of cables in cable bundles. The analysis demonstrates that the specification of requirements for cables in the regulations is incomplete and at times even incorrect.

Due to this, designers and fire protection experts should rely on their own technical knowledge, especially because the regulations only specify the minimum requirements for such products. Despite the fact that the CPR requirements for determining the reaction-to-fire performance of electric cables have been in force for more than a year (two years if we take into account the transitional period), the regulations concerning the application of individual classes have not been prepared. As a result, there is no clear specification as to what requirements should apply to electric cables.

In addition to the knowledge of the applicable requirements for electric cables and optical fibre, the testing methods and hazards connected with wiring in buildings, technical knowledge is also essential in selecting cables. An assumption can be made that, at least in the area of escape routes, electric cables and optical fibre with a higher reaction-to-fire performance class should be used.

Literatura / Literature

[1] Rozporzqdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadac budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2002 Nr 75, poz. 690 z pózn. zm.).

[2] Rozporzqdzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiajqce zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchyla-jqce dyrektywç Rady 89/106/EWG.

[3] Decyzja Komisji z dnia 27 pazdziernika 2006 r. zmieniajqca decyzjç Komisji 2000/147/WE wykonujqcq dyrektywç Rady 89/106/EWG w odniesieniu do klasyfikacji odpornosci wyrobów budowlanych na dziatanie ognia (2006/751/WE).

[4] PN-EN 50575:2015-03 Kable i przewody elektroenergetyczne, ste-rownicze i telekomunikacyjne - Kable i przewody do zastosowan ogólnych w obiektach budowlanych o okreslonej klasie odporno-sci pozarowej.

[5] PN-EN 13501-6:2014-04 Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków - Czçsc 6: Klasyfikacja na podstawie wyników badan reakcji na ogien kabli elektrycznych.

[6] Rozporzqdzeniem Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania wtasciwo-sci uzytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowa-nia ich znakiem budowlanym (Dz.U. 2016, poz. 1966 z pózn. zm.).

[7] Rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów stuzqcych zapewnieniu bezpieczenstwa publicznego lub ochronie zdrowia i zycia oraz mienia, a takze zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do uzytkowania (Dz. U. Nr 143, poz. 1002 z pózn. zm.).

[В] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. 2004 Nr 92, poz. ВВ1 z pózn. zm.).

[9] Mroczko G., Znaczenie aprobat technicznych dla bezpieczenstwa po-zarowego obiektówbudowlanych, BiTP Issue 4, 2011.

[10] PN-IEC 60364-5-52:2002 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych - Dobór i montaz wyposazenia elektrycznego - Oprze-wodowanie.

[11] Seria PN-EN 60332-1 - Czçsci 1-3: Badania palnosci kabli prze-wodów elektrycznych oraz swiattowodowych. Sprawdzanie odpor-nosci pojedynczego izolowanego przewodu lub kabla na pionowe rozprzestrzenianie siç ptomienia.

[12] Seria PN-EN 60332-3 - Czçsci 10, 21-25: Badania palnosci kabli i przewodów elektrycznych oraz swiattowodowych. Sprawdzenie odpornosci na pionowe rozprzestrzenianie siç ptomienia wzdtuz pionowo zamontowanych wiqzek kabli lub przewodów.

[13] PN-HD 60364-4-42:2011 Instalacje elektryczne niskiego napiçcia - Czçsci 4-42: Ochrona dla zapewnienia bezpieczenstwa Ochro-na przed skutkami oddziatywania cieplnego.

[14] PN-HD 60364-5-51:2011 Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych - Czçsci 5-51: Dobor i montaz wyposazenia elektrycznego

- Postanowienia ogolne.

[15] PN-EN 61034-2:2010 Pomiar gçstosci dymow wydzielanych przez palqce siç przewody lub kable w okreslonych warunkach - Czçsc 2: Metoda badania i wymagania.

[16] IEC 60331-1:2009 Tests for electric cables under fire conditions

- Circuit integrity - Part 1: Test method for fire with shock at a temperature of at least 830°C for cables of rated voltage up to and including 0,6/1,0 kV and with an overall diameter exceeding 20 mm.

[17] IEC 60331-21:1999 Tests for electric cables under fire conditions

- Circuit integrity - Part 21: Procedures and requirements - Cables of rated voltage up to and including 0,6/1,0 kV.

[18] Zboina J., Mroczko G., Dostawa energiielektrycznej do urzqdzenprze-ciwpozarowych, BiTP Issue 3, 2013.

[19] PN-EN 50577:2016-02 Kable i przewody elektryczne - Badanie odpornosci na ogien kabli i przewodow bez ochrony specjalnej (klasyfikacja P).

[20] PN-EN 61537:2007 Prowadzenie przewodow - Systemy korytek i systemy drabinek instalacyjnych.

[21] PN-EN 50200:2016-01 Metoda badania odpornosci na ogien cien-kich przewodow i kabli bez ochrony specjalnej, stosowanych w ob-wodach zabezpieczajqcych.

[22] PN-EN 50362:2003 Metoda badania palnosci przewodow i kabli energetycznych i sygnalizacyjnych o wiçkszych srednicach, bez ochrony specjalnej, stosowanych w obwodach zabezpieczajqcych.

[23] Rozporzqdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 czerwca 2011 r. w sprawie warunkow technicznych, jakim powinny odpowiadac obiekty budowlane metra i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 144, poz. 859).

[24] Rozporzqdzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 30 maja 200 r. w sprawie warunkow technicznych, jakim powinny odpowiadac drogowe obiekty inzynierskie i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 63, poz. 735 z pozn. zm.).

[25] PN-EN 60754-1:2014-11 Badanie gazow wydzielajqcych siç podczas spalania materiatow pochodzqcych z kabli i przewodow - Czçsc 1 : Oznaczanie zawartosci halogenowodorow.

[26] PN-EN 50399:2011 Wspolne metody badania palnosci przewodow i kabli - Pomiar wydzielania ciepta i wytwarzania dymu przez kable podczas sprawdzania rozprzestrzeniania siç ptomienia - Aparatu-ra probiercza, procedury, wyniki.

[27] Bitner, Kable bezhalogenowe, ognioodporne i uniepalnione, 2011.

[28] PN-EN 60754-2:2014-11 Badanie gazow wydzielajqcych si<? podczas spalania materiatow pobranych z kabli i przewodow - Czçsc 2: Oznaczanie kwasowosci (przez pomiar pH) i konduktywnosci.

ML. BRYG. MGR INZ. WOJCIECH KLAPSA - absolwent Szkoty Gtow-nej Stuzby Pozarniczej w Warszawie (2004) i Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie (2006) Wydziatu Chemii. Stuzby rozpoczgt w Jednostce Ratowniczo-Gasniczej KM w Warszawie, a nast^pnie podjgt stuzby w Komendzie Wojewodzkiej PSP w Warszawie w wy-dziale kontrolno-rozpoznawczym. Obecnie petni stuzby w Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej Panstwowym In-stytucie Badawczym w Jozefowie w Zespole Laboratoriow Procesow Spalania i Wybuchowosci na stanowisku zast^pcy kierownika. Autor lub wspotautor artykutow o tematyce bezpieczenstwa pozarowego oraz wtasciwosci palnych materiatow budowlanych. W CNBOP-PIB zajmuje si^ tematykg ekspertyz technicznych budynkow, opinii sg-dowych w zakresie ustalania przyczyn pozarow oraz badaniami w za-kresie reakcji na ogien wyrobow budowlanych, a takze wyznacza-niem parametrow wybuchowych substancji palnych. Prelegent na konferencjach krajowych i zagranicznych, a takze wyktadowca pod-czas cwiczen oraz warsztatow i treningow na szkoleniach i kursach.

JUNIOR BRIG. WOJCIECH KLAPSA, M.SC. ENG. - graduated from the Main School of Fire Service in Warsaw (2004) and the Military University of Technology in Warsaw (2006) in chemistry. He began his service in the Firefighting and Rescue Unit of the municipal fire brigade in Warsaw and then took up work in the Inspection and Identification Department of the Regional Headquarters of the State Fire Service in Warsaw. He is currently employed as the Deputy Head of the Combustion Processes and Explosion Laboratory of CNBOP-BIP in Jozefow. Author or co-author of articles on the subject of fire safety and properties of flammable construction materials. His work at CN-BOP-BIP focuses on technological evaluations of buildings, court opinions on the causes of fires and tests of reaction-to-fire performance of construction products, as well as the determination of explosive parameters of flammable substances. He has spoken at national and international conferences and worked as a lecturer teaching classes and conducting training sessions as part of various courses.

BRYG. MGR INZ. DANIEL MALOZIfC - absolwent Szkoty Gtownej Stuzby Pozarniczej w Warszawie (1990). Obecnie petni funkj kierownika w Zespole Laboratoriow Procesow Spalania i Wybuchowosci w CNBOP-PIB. Autor licznych artykutow o tematyce bezpieczenstwa pozarowego, wtasciwosci palnych materiatow budowlanych oraz wielu ekspertyz zwigzanych z ustalaniem przyczyn pozarow.

BRIG. DANIEL MALOZIfC, M.SC. ENG. - graduated from the Main School of Fire Service in Warsaw (1990). He currently works as the Head of the Combustion Processes and Explosion Laboratory of CN-BOP-PIB. He has written numerous articles on fire safety, the properties of flammable building materials and has prepared a number of evaluations determining the causes of fires.

MGR INZ. ALINA WOLANSKA - od 2014 absolwentka Wydziatu Inzy-nierii Materiatowej i Informatyki Przemystowej na Akademii Gorniczo--Hutniczej w Krakowie. Obecnie pracuje jako specjalista w Zespole Laboratoriow Procesow Spalania i Wybuchowosci w Centrum Nauko-wo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej - PIB w Jozefowie. Spe-cjalizuje si^ w badaniach reakcji na ogien materiatow budowlanych.

ALINA WOLANSKA, M.SC. ENG. - graduated from the Faculty of Metals Engineering and Industrial Computer Science at the AGH University of Science and Technology in Krakow in 2014. She is currently employed as a Specialist at the Combustion Processes and Explosion Laboratory of CNBOP-PIB in Jozefow. She specialises in reaction-to-fire performance tests of construction materials.

Stworzenie angloj^zycznych wersji oryginalnych artykutow naukowych wydawanych w kwartalniku „BITP. Bezpieczenstwo i Technika Pozarnicza" - zadanie finansowane w ramach umowy 658/P- DUN/2018 ze srodkow Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyzszego przeznaczonych na dziatalnosc upowszechniajgcg nauk^.