Научная статья на тему 'ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ ДЕТЕЙ В ПРОЦЕССЕ ОЗНАКОМЛЕНИЯ С ПРИРОДОЙ РОДНОГО КРАЯ'

ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ ДЕТЕЙ В ПРОЦЕССЕ ОЗНАКОМЛЕНИЯ С ПРИРОДОЙ РОДНОГО КРАЯ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
163
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МЕТОДЫ ОБУЧЕНИЯ / ЭКОЛОГИЧЕСКИЕ ЗНАНИЯ / МЕТОД НАБЛЮДЕНИЯ / РАЗВИТИЕ СПОСОБНОСТИ / ТВОРЧЕСКОЕ ВООБРАЖЕНИЕ / СПЕЦИАЛЬНАЯ ОРГАНИЗОВАННАЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Шарипова Наргис Достиевна

В статье рассматривается методика использования методов обучения при ознакомлении детей с природой радного края и усвоение экологических знаний. Анализируются точки зрения ученых и исследователей по даной проблеме, пути и средства усвоения природы и защита окружающего мира. На основе уровня развития знания и представления детей организована специальная обучающая среда для развития творческого воображения и формирования основ экологических знаний.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Шарипова Наргис Достиевна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ENVIRONMENTAL EDUCATION OF CHILDREN IN THE PROCESS OF ACQUAINTING WITH THE NATURE OF THE NATIVE EDGE

This article deals with the method of using teaching methods when familiarizing children with the nature of the region and assimilating environmental knowledge. The point of view of scientists and researchers about the problem, the ways and means of assimilating nature and the protection of the surrounding world are analyzed as well as in this article. On the basis of the level of development of knowledge and ideas of children, a special learning environment is organized for the development of creative imagination and the formation of the foundations of environmental knowledge.

Текст научной работы на тему «ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ ДЕТЕЙ В ПРОЦЕССЕ ОЗНАКОМЛЕНИЯ С ПРИРОДОЙ РОДНОГО КРАЯ»

BehbudovShahobjon -assistant in the Departemtn of basis informational technology, Tajik State Pedagogical University named after SAini. Tel.:(+992) 90 500-20-50; e-mail: [email protected];

ТАРБИЯИ ЭКОЛОГИИ КУДАКОНИ СИННИ ТОМАКТАБЙ МАВРИДИ ШИНОСОИ БО ТАБИАТИ КИШВАР

Шарипова Н.Д.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Кудак чун дигар ашхоси чомеа дар мухити инсонй зиндагй мекунад, тачрибаи хосилкардаи чомеаи инсониро кабул мекунад ва бо хамин восита пеш меравад. Мухите ки уро ихота кардааст, аз ашё, ходиса ва вокеахои гуногун иборат аст, ки он хамеша дар шуур дар шакли калимаю таркибхо инъикос меёбанд.

Дар хусуси тарбияи кудакон дар муассисахои томактабии Точикистон тахкикотхо ба майдон омадаанд, ки дар ин бобат, пеш аз хама, рисолахо ва воситахои таълимии Насруллоева Н., Мачидова Б., Недоспасова В.А., Иматова Л., Точибоева Л., Юнусова М., Рахмонов С., Еуломова Н., Нарзуллоева М., Каримова А., Курбонова З., Курбонова Г., Мирхонова Н. ва дигаронро метавон ном бурд.

Кобили зикр аст, ки баъд аз сохибистиклол гардидани Чумхурии Точикистон ва кабули «Консепсияи пешрафти кудакистонхо дар Чумхурии Точикистон» (1994), бо карори Дукумати чумхурии Точикистон тасдик гардидани «Стандарти тахсилоти томактабй дар Чумхурии Точикистон» (2009) ва дигар хуччатхои меъёрию хукукии соха зарурати ворид кардани дигаргунихо дар низоми тарбияи томактабй ба вучуд омад. Дар «Консепсияи пешрафти кудакистонхо дар Чумхурии Точикистон» чунин зикр гаштааст: «Кудак дар кудакистон бояд хамчун ифодакунандаи забон, маданияту санъат, фарханг, одату анъанахои миллати точик тарбия ёбад ва хамаи боигарихои моддию маънавии халк дар кудакистону оила ба хаёти харрузаи атфол дохил гардад». [1, с.5]

Шинос намудани кудакон бо табиати диёр яке аз вазифахои мухими муассисахои томактабй мебошад. Дар чараёни аз худ намудани дониш дар бораи олами набототу хайвонот сифатхои шахсии кудакон ташаккул меёбанд. Дар асоси ба хисоб гирифтани донишу тасаввурот ва дарачаи инкишофи кудакон, шароиту имкониятхои махал мураббй муносибати дурусти онхоро нисбати табиат тарбия менамояд. Интихоб намудани усулхои таълим ба мазмуну максади машгулият, чои гузаронидани он вобастагй дорад.

«Додани дониши экологй, яъне маълумот дар бораи мухофизати табиат, эмин доштани он аз нобудшавй ва ифлосшавй яке аз вазифахои мухими тарбияи ахлокии хурдсолон мебошад, - кайд намудааст мутахассиси варзидаи сохаи тахсилоти томактабй З.Тургунова - Муносибати кудак ба табиати кишвар махз дар хамин давра ташаккул меёбад. Мухофизати табат, гамхорй дар хаки оламу набототу хайвоноти он вазифаи хар як фард мебошад»). Дар асоси ин мебояд хангоми шинос намудани кудакон бо табиат калонсолон дар кудакон мухофизати табиат ва нигохдошти тозаи олами атрофро тарбия намоянд. [4, с.34]

Барномаи таълимй-тарбиявй дар кудакистон "Рангинкамон" шиносой бо табиат ва тарбияи экологиро аз гурухи хурдсолон пешбинй менамояд. Дар ин кор сайру гашт имконияти калон медихад. Дар хар як сайру гашт кудакон донишхои гирифтаашонро мустахкам намуда, боз бо чизхои нав шинос мешаванд.

Ба ичрои вазифахои дар пеш гузошташуда дар хамон вакт ноил шудан мумкин аст, ки агар кудаконро бо сиру асрори табиат ва олами атроф шинос намоем. Чизхои ачоибу шавковарро оиди растанию хайвонхо нишон дода, аз буи муаттари гулхо ва зебогии онхо халоват бурданро омузонем. Дарк намудани табиат ба инкишофи ин гуна сифатхо: зиндадилй, зиракй, муносибати бодикаттона ба хамаи мавчудоти зинда ёрй медихад.

Кудаконро аз рузхои аввали хаёт на танхо одамону ашё, инчунин табиати фусункору нотакрор дар огуш мегирад. Табиат ба рух ва дилу дидаи кудак, ба хиссиёт ва олами маънавии у таъсир расонида, шавку завк ва хурсандихои беохир ато менамояд. Кудак нурхои заррини офтоб, садои боридани борон, вазидани шамол, тобиши махтобу ситорахо, олами набототу хайвонотро назора намуда, дар бораи онхо бештар донистанро мехохад. Дамаи ин ба инкишофи кобилият ва тахайюли эчодии кудак таъсир мерасонад.

Инкишофи кобилият вa тaxaюли эчодй имкон медихдд, ки y нa тян^о зебогикои тapбиaти aтpофpо эxcоcy идоок нaмояд, инчунин бapои эчоди зебой, эктиёт вa мукофизят нaмyдaни он caъю кушиш мекyнaд. Ин чо метaвон нуктяи нaзapи тax,кикотчй Н.Fyломовapо зикp нaмоем: «nyppa дapк нaмyдaни зебогикои тaбиaт, дониcтaни cиpy acpоpи он бa кудякон бо мaдaди кaлонcолон, пaдapy модapон, мypaббиёни коpдонy тaбиaтдycти мyaccиcax,ои томaктaбй мyяccap мегapдaд. Кaлонcолон шявку xa^ara кyдaконpо ниcбaти зебогикои тaбиaт дacтгиpй нaмyдa, онк^о бapои боз хдм бештap фaxмидaн x,aвacмaнд менaмоянд вa тaбиaтpо хдмчун воcитaи мукими тapбияи зебопapacтй иcтифодa мебapaнд». [5, c.55]

Вaзифaи acоcии шиноcой бо тaбиaт дap бapномaи инкишоф, тaълимй вa тapбиявии «Рaнгинкaмон» - тapбияи инcони комил, мукяммял нaмyдaни донишко, омyзонидaни дилcyз бyдaн, дуст доштaн вa нигокубини диёpи xyд, мукофизят кapдaни бош^их^ вa aфзyн нaмyдaни онко мебошaд. Интикодян мyноcибaт нaмyдaн бa тaъcиpи мaнфии одaмон бa тaбиaт (поймол кapдaни гулгаштко, шикacтaни шоxи дapaxтон, бypидaни дapaxтон, нобуд кapдaни пapaндaгонy вaйpон кapдaни лонaи онх,о), кушишу гaйpaти мукофизяти pacra^^ вa x,aйвонx,ои диёpи xyдpо тapбия нaмyдaн, бо «Китоби cypxи Чyмкypии Точикистон» шиноc шyдaнpо мypaббия тaъмин менaмояд. [6]

Мохдяти тaъcиpи инcон бa тaбиaтpо фax,мидaн, cифaтx,ои фapккyнaндaи тaбиaти зиндa вa гaйpизиндapо дидa тaвониcтaн, ^apaRar, инкишоф, пax,ншaвй, мyтобикшaвй (лубиё, неш зaдaн, caбзидaн, поя пaйдо шyдaн, вa бapгx,о, гул мекyнaд, кошл медикдд вa монaнди ин). Тaмоюли yмyмигyмaниcтии шaxcияти кудяк тaвaccyти мyноcибaти дypycт бa тaбиaт, яъне омодaгии нигокубин вa кумяк pacонидaн бa pacтaнй вa x,aйвонx,о тaшaккyл додa мешaвaд.

Бapои бaчaгон низ хя-мя мявчудоти тaбиaт, об мaнбaи мяълумоткои янику илмй дap боpaи олaми aтpоф мебошaд. Xp,n^cax^ тaбиaт, жмхри aшё, олaми нaбототy хдйвонот лугату фapx,aнги кудяко^о гaнй гapдонидa, бa нутки ялокянок вa aз xyA нaмyдaни cоxти гpaммaтикии зaбони модapй кумяк меpacонaд.

Мушохидаи тaбиaт, мyкоиcaи ^од^яхо вa вокеях,ои онpо xyлоca кapдa тaвониcтaн кушишу xоxиши биcёpтap дониcтa гиpифтaн ягонaгии чapaёни инкишофи нутк вa тaфaккyppо дap дaвpaи томaктaбй тaшaккyл медикдд. Кaлонcолон бa воcитaи тaбиaт бa x,aзоpx,о caволx,ои бapои чй?, «яз кучо», «чй xел?», «чapо?» чявоб гapдонидa метaвонaнд. Хднгоми чявоб додян бя caволx,ои кудякон хдееи кунчкобй, донишдустии xypдcолон конеъ гapдонидa шудя, онко xyA бя ме^няти фикpй тaйxp мешaвaнд. Дap мяктяб дapaчaи дониш, донишдустии xypдcолон конеъ гapдонидa шудя, онко xyд бя мaлaкa вя мax,оpaти x,ap як кудяк зя pyn мяк^ят вя янику nyppa бaён кapдa тaвониcтaни фикp муяйян мегapдaд. Кудякон хднгоми мяшгулият дap тябияти aтpоф чудо кapдa тaвониcтaни умумият вя фapкият, aлокaмaндии чузъиёт вя бутуни конуниятх,ои тaбиaтpо дониcтa мегиpaнд. Дap ин чapaён caбaккои инкишофи фик^ тaxaюл, х,иееиёт, кобилияту иcтеъдодpо яз xyд менямоянд.

Тябият вожии мукими мукофизят вя муатк^м нямудяни чиcми кудякон acт. Дap вякти бозй, caйpy гашт, мушокидяко, мекнят дap огуши тябият кудякон xyдpо бapдaм, бя куввят, cеpx,apaкaт хдо нямудя, гохиби тaaccypотx,ои няв мегapдaнд. Мушокидяи яляфу буттяко, дapaxтонy богко, пappaндaю хдйвонот, кaшapотy полезко, мекняти одямон дap фacлк,ои гуногуни тол бя кудякон xypcaндивy вякти xym бaxшидa, онкодо бя xдpaкaтy ямялко водоp менямоянд. Мacaлaн, чидяни бapги дapaxтон, гaмxоpй дap хдки пappaндax,о, хдйвонко (xypок додян, мукофизят нямудян, нигокубин кapдaн, ëpï pacонидaн бя кaлонcолон) бapои кудякон коpи шaвковap будя, онко чиcмaн обутоб меёбянд.

Дap хдвои кушод гyзapонидaни бозикои cеpxдpaкaт гapдиши xyн, фяъолияти мушякх.о, нaфacкaшй вя инкишофи ^apa^™ кудяко^о тяъмин меcозaд. Иcтифодaбapии об, хдво вя офтоб бошяд, воcитaи мукими обутобдикй, пypкyввaтгapдонй вя тобовapии бядян мебошяд.

Дap тaчpибaи ямялии кyдaкиcтон воcитaи acоcи дapк нямудяни тябият методи мушокидя acт. Ma^c бя воcитaи мушокидя кудякон caбaбк,о вя aлокaмaндии к,одиcaк,ои тaбиaтpо фякиидя мегиpaнд. Тябият бя тapбияи фикpии кудякон, тaфaккypи дypycти мянтикй вя нутки онх,о мycоидaт мекуняд. Arap мypaббия дap кудякон ниcбaт бя тябият x,aвacy paгбaт бедоp куняд, он гох, дap кудякон ляззяти бядей пяйдо мешявяд вя онх,о ня тянх,о зебогиpо мебинянд, бялки xyдaшон онpо меофapaнд. Тябият пyp яз мучизот acт. Mypaббия бя кудякон омузоняд, ки яз чизкои дидяяшон мяълумоти няв гиpaнд.

Мухаббат ба табиат, мyноcибaти эxтиёткоpонa ба он, гам^й ба мавчудоти зинда, шав ку xaвacи дониcтaгиpии кудако^о мeоpaд, балки дap дили онхо эxcоcи вaтaнпapacтй, мexнaтдycтй, эxтиpоми калошолон ва xифзи олами aтpофy capвaтxои онpо тapбия мeнaмояд. Аз ин py вазифаи мухими тapбиятгap тapбия кapдaни мyxaббaт ниcбaт ба табиати кишвapи азиз, xоxиши мухофизат намудани caбзонидaни pacтaниxо, дap дили кудакон пайдо кapдaни мexpy мухаббат ба хамаи мавчудоти зинда мeбошaд.

Дap кудакистонхо ба кaбyдизоpкyнии китъахо ахамият дода шавад, зepо caбзaю кабудй пappaндaгони зиёдpо ба xyд чалб мeкyнaд. Дap xонaчaxоe, ки кудакон бо дacтони xyд мecозaнд, пappaндaгон лона мeгyзоpaнд. Зимиcтон бо ёpии бачахо "ошxонaи пappaндaгон" ташкил кapдaн лозим ки ба он мушча, чумчук, кaфтap, майнаю зогчахо пapидa омада, дон мexypaнд.

Дами^о бояд, гуфт, ки шиноcой бо фаетхои гуногуни cол, тaFиpотxои он дap тapбияи кудакон ахамияти калон доpaд. Mиcол, бaxоpон ба кудакон дap боpaи аз xоби ,nypy дapоз бeдоpшaвии табиат накл кapдa, диккати онxоpо ба тaFиpотxоe, ки дap фacли бaxоp ба вучуд мeояд, paвонa кapдa, фахмонидан лозим аст, ки бaxоpон хаво гapмтap мeшaвaд, paнги оcмон вобacтa ба хаво мeёбaд, pyзxо дapозтap шуда, дap куххо бapф ва жхо об мeшaвaндy обxeзиpо ба вучуд мeоpaнд, чуйхо paвон мeгapдaнд, бapгxои дapaxтон мecaбзaнд, caбзaю гулхо мepyянд. Пappaндaгон бо овози баланд мecapоянд. Mapди дexкон зaминpо шyдгоp кapдa, гандум мeкоpaд.

Бояд кайд кapд, мушохидаи xодиcaxои табиати Faйpи зиндapо бо кудакон дap фаъолияти мaxcyc тaшкилкapдaшyдaи бepyн аз машгулият, мaвpиди caйpyгaшт чунин ташкил намудан мумкин аст.

Таъсири гармии офтоб. Дap аввалхои фacли бaxоp хаво тaFиpёбaндa аст. Шамоли xyнyк мeвaзaд. Руз то pyз хаво гapмтap мeшaвaд. Кудако^о ба caйpy гашт бapовapдa мeфaxмонeм, ки п^уз гapмии офтоб зиёдтap acт. Бapфи xозиp боpидaгй дap натичаи тaъcиpи гapмии офтоб тeз об шуд. Meтaвонaд дap ду зapф бapфpо гиpифтa яктояшpо дap чои офтобpyя гyзоpeд ва дигapaшpо дap чои cоя, баъд кудакон нишон диxeд, ки чй тaвp бapфи дap чои офтоб буда тeз об шуд, дap чои тоя буда холо об нашудааст. Бо ин тaъcиpи гapмии офтобpо ба кудакон фахмонда мeдиxeм.

Вазидани шамол: Вазидани шамоли фоpaмpо кудакон бо тeзй xиc мeкyнaнд. Meтaвонeд ба кудакон ин шeъppо xондa диxeд:

Биё - биё, эй шамол, Шамоли масти курсор. Дар ин цо рузи дароз, Туро растем интизор.

Раъду бaрк._Дap аввалхои бaxоp кaлдap -кyлдypи_paъдpо шунидан мумкин аст. Чй гуна тaFиp ёфтани тaбиaтpо пeш аз capшaвии pa^ny бapк ва боpон xaмpоxи кудакон мушохида кyнeд. Ахамияти боpони бaxоpиpо фахмонда дода, ин шeъppо к^оат нaмоeд: Борон, борон тез-тез, Катра, цатра рез-рез. Бар замищо об деу,

Х,амин тapик, муваффакияти аз xyд намудани дониш дap боpaи олами набототу хайвонот ва хифзи олами aтpоф аз мaxcyли коpи мypaббия вобacтaгй доpaд. Дap acоcи ба xиcоб г^ифтани дapaчaи инкишофи кудакон ва шapоитy имконияти махал мypaббй мyноcибaти .nypycrn онxоpо ниcбaт ба табиат тapбия ва нигохдошти олами aтpоф ташаккул дода, донишaшонpо мукаммал мeнaмояд.

АДАБИЁТ

1.Kонceпcияи пeшpaфти кудакистонхо дap Hytfxyp™ Точикистон Дyшaнбe,1994. - 36 c.

2.Лyтфyшоeв M., Иматова Л. «Лафзи ш^зин» /Дacтypи мeтодй. -Дymaнбe. Матбааи Сифат. 2005. - 234 c.

3.Мачидова Б., ТypFyновa З. Шиноc намудани кудакон бо табиати Faйpизиндa. - Дyшaнбe. Матбааи Сино. 2005. - 68 c.

4^уломова Н. Ахамияти шиноc намудан бо табиат дap тapбияи агаокии кудакони xypдcол. //Кудакистон ва оила. Чй тaвp куда^о ба мактаб омода намуд? - Мачмуи маколахо. - Душанбе 2004. - С. 54-58.

5.Бapномaи инкишоф, тapбия ва таълими кудакони шнни томактабй «Рангинкамон», - .Hyma^e. -Матбааи Фapозмaнд. 2012. - 112 c.

ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ ДЕТЕЙ В ПРОЦЕССЕ ОЗНАКОМЛЕНИЯ С

ПРИРОДОЙ РОДНОГО КРАЯ

В статье рассматривается методика использования методов обучения при ознакомлении детей с природой радного края и усвоение экологических знаний.

Анализируются точки зрения ученых и исследователей по даной проблеме, пути и средства усвоения природы и защита окружающего мира. На основе уровня развития знания и представления детей организована специальная обучающая среда для развития творческого воображения и формирования основ экологических знаний.

Ключевые слова: методы обучения, экологические знания, метод наблюдения, развитие способности, творческое воображение, специальная организованная деятельност

ENVIRONMENTAL EDUCATION OF CHILDREN IN THE PROCESS OF ACQUAINTING WITH THE NATURE OF THE NATIVE EDGE

This article deals with the method of using teaching methods when familiarizing children with the nature of the region and assimilating environmental knowledge. The point of view of scientists and researchers about the problem, the ways and means of assimilating nature and the protection of the surrounding world are analyzed as well as in this article. On the basis of the level of development of knowledge and ideas of children, a special learning environment is organized for the development of creative imagination and the formation of the foundations of environmental knowledge.

Keywords: training methods, environmental knowledge, observation method, ability development, creative imagination, special organized activities

Сведения об авторе:

Шарапова Наргис Достиевна - соискатель кафедры общей педагогики Таджикского государственного педагогического университет им.С.Айни e-mail: [email protected]

About the author:

Sharipova Nargis Dostievna - researcher in the Department of General Pedagogy of the Tajik State Pedagogical University named after S. Aini, e-mail: [email protected]

ТАШАККУЛ ВА ИНКИШОФИ ЦОБИЛИЯТ^ОИ МАРИФАТИИ ХОНАНДАГОНИ

СИНФ^ОИ ИБТИДОИ

Луфов М.Т.;Фозилова М. Ц.

Донишго^и давлатии Хучанд ба номи академик Б. Гафуров

Пешравии х,ар як насли солим ва х,амачониба инкишофёфтаи он аз чомеъаи солим вобаста аст. Тарбияи насли наврас рух,ан ва чисману зех,нан инкишофёфта бошад, вазифаи мукаддаси кар як шахсияти бомаърифати чомеъаи демократй максуб меёбад. Пас аз падару модарон ин вазифаи масъулиятнок ва пуршараф ба души муаллим аст. Пас аз оила мактаб маконест, ки шахсияти кудакро ташаккул ва инкишоф медих,ад. Мактаби муосир бояд барои рушди кобилиятко ва сифаткои мусбии характери хонандагон мусоидат намояд. Аммо мутаасифона имрузх,о он на х,амеша ин вазифаи мукаддаси худро босамар анчом дода метавонад.

Дар сокаи психиологияи амалй дакик муайян карда шудааст, ки кобилияти хонандагон дар заминаи аломаткои модарзодии истеъдод ва дар зери таъсири шароиткои мукити оила, боFча, мактаб, чомеа ва дар натичаи мувофики максад ба рок мондани таълиму тарбия ташаккул меёбад. Кдйд кардан бамаврид аст, ки воситаву рокко ва усулкои гуногуни дар раванди таълиму тарбияи хонандагони хурдсол ташаккул додани кобилияти эчодии онко дар фаъолияти педагогони барчастаи ватаниву хоричй, рузномаву мачаллакои гуногун, маколакои илмии олимон, маърузакои муаллимони пешкадами синфкои ибтидой бисёр мушокида шудаанд.

Нишонакои аввалини зукуроти истеъдод ва кобилияти хонандагон дар синнусолй гуногун дар давраи барвактй-бачагй пайдо мешаванд, ки минбаъд рушду кобилияту маърифат ва шавку х,авас ба тарбия ва мукити солими рух,ии оилаву боFча ва мактаб вобаста аст.

Барои ошкор намудани механизмкои ташаккул ва инкишофи кобилиятко яке аз масоили мукими илми психологияи амалй ва педагогикаи касбй максуб меёбад.

Масъалаи кобилиятко дар асаркои С.Л.Рубенштейн, Юркевич В.С., Б.М.Теплов, Н.С.Лейтес, Э.А.Голубева ба таври амик омухта шуданд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.