ISSN 2223-4047
Вестник магистратуры. 2020. № 2-6 (101)
УДК 002:001.4
Д.Э. Магдиева, З.Д. Рахматова
ЭФФЕКТИВНОЕ ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИГР В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ НА УРОКАХ
РУССКОГО ЯЗЫКА
В статье дается обзор эффективности игр на уроках русского языка в начальных классах.
Ключевые слова: читатель, русский язык, игра, творчество,
умение.
Бошлангич синф укувчилари хали ёш жахатидан кичик булишларига карамай, характер, феъл-атворлари жуда мураккаб булади. Одатда, кичик ёшдаги мактаб укувчилик даври болаликнинг энг юкори погонаси хисобланади. Укувчилар хали узида болаликнинг купгина хусусиятларини, яъни енгилтаклик, соддалик, уйинкарокликни саклаб колиб, аммо таълим вазифаларини амалга ошириш учун керак булган, аник ва мантикий фикрлаш пайдо була бошлайди. Кичик мактаб ёшидаги болалар учун укув фаолияти етакчи хисобланади. У шу ёшдаги болаларнинг рухий кечинмаларининг ривожланишида юз берувчи асосий узгаришларни белгилаб беради. Купчилик болалар мактабда рус тилини урганишни бошлашаётганда уни кизикарли ва марокли жараён деб уйлашади. Лекин вакт утиши билан бу жараён унча осон эмаслигини тушуниб, рус тили улар учун ёктирмаган фанлар каторига кира бошлайди. Одатий таълим жараёни исталган натижаларни бермайди. Бошлангич синф укувчиларини фаол булиши учун турли рагбатлантирувчи усуллар куп, лекин энг самаралиси бу уйиндир. Уйинлар кизгин тил амалиётини таргиб килади. Уйин-умумий уюшган фаолият булиб, у хаяжон, аклий фаолият ва диккат эътиборни бир жойга мажассамланишини талаб этади. Рус тили умумий таълим фани сифатида укувчиларнинг ижодий кобилиятларини ривожлантириш жараёнига уз хиссасини кушиши керак. Уйинлар укувчиларни ижодкор шахс булишига ёрдам бериб, хар бир вазифага ижодий ёндошишга ургатади. Вазифалар ечимига ижодий ёндошиш эса, ишни юкори савияда бажарилишини таьминлайди. Уйинлар эса болалар ва катталарга ижодий кувонч улашади. Ижодкорлик болаларга табиат томонидан берилган булиб, улар турли нарсаларни уйлаб топишни, фантазияга берилишни, тасвирлашни, таклид килишни ёктиришади. Агар уз вактида атрофдагилар томонидан укувчиларнинг ижодий кобилиятига кизикиш билдирилмаса, тез орада йуколиб кетиши мумкин. Укувчилар уйин жараёнида доим олдинга интилишга харакат килишади. Уйин жараёнида укувчининг онги, акл-идроки ва фантазияси биргаликда ишлайди. Рус тили дарсларида турли уйинларни куллаш, тил урганиш жараёнини марокли куринишда булишини таъминлаб, хотирани ривожлантиради ва рус тилига булган кизикишни сусайишини олдини олади. Уйинлар яна кийин укув матералларни тушуна билиш ва нутк фаолиятини ривожлантириш учун жуда мухим. Аудиоли уйналанадиган уйинлар оркали сузларни бир марта айтилишида тушунишни самарали ургатиш мумкин. Бу уйинларни аудио текстларсиз, расмларсиз, ва карточкаларсиз хам уйнаш мумкин. Масалан: укитувчи бирон бир матнни одатий суръатда укиб беради. Сунг укитувчи укувчиларга матндаги эслаб колишган сузларни ёзишни таклиф этади. Энг куп сузларни ёзган укувчи голиб булади. Аудиоли уйинлар учун матнларни исталган рус тили тили китобларидан олиш мумкин ёки укитувчининг узи ёзиши мумкин. Энг асосийси оддий матн оркали укитувчи укувчининг эътиборини торта олиши керак. Бу турдаги уйинларни дарс жараёнида фойдаланишдан асосий максадлар: укувчиларга сузларни бир марта айтилишда сузларни маъносини англашни ургатиш; укувчиларнинг эшитиш куникмасини ривожлантириш. Рус тилини укитиш методларида образлар оркали уйналадиган уйинлар кенг кулланилади. Бу турдаги уйинларни ташкиллаштириб уни муваффакиятли амалга ошириш факатгини укитувчининг фантазиясига боглик булиб колмай, укувчиларнинг уддабуронликлари хам жуда мухим. Образ оркали уйналадиган уйинларни дарс жараёнида фойдаланишдан асосий максадлар: укувчиларни рус тилида уйлашга ургатиш; укувчиларни жамоа булиб ишлаш куникмаларини шакллантириш; укувчининг суз бойлигини купайтириш. 1. Уйин номи: «Х,ис-туйгу». Уйин максади: Утилган мавзу буйича сузларни такрорлаш, укувчиларда ижодкорлик кобилиятини ривожлантириш. Уйин жараёни: 2 гурух иштрокчилари галма галдан чикиб уз гурухдошларига юз ифодалари оркали хис туйгуларни ифодоловчи сузларни курсатиб беришади. 2. Уйин номи: «Ракамлар ва ранглар». Уйин максади: Утилган мавзу буйича сузларни такрорлаш, укувчиларнинг ижодкорлик кобилиятларини ривожлантириш. Уйин жараёни: Синфни 2 гурухга булиб, улар математик мисолларни ечишади. Чиккан жавобда белгиланган ранглар ёрдамида эртак кахрамонини буяшади. 3. Уйин номи «Тимсох». Уйин максади: Утилган сузларни такрорлаш, жамоавий ишлашга ургатиш. Уйин жараёни: Укитувчи синфни 2 гурухга булади. Дар бир гурух иштрокчиси галма галдан укитувчи олдига
© Магдиева Д.Э., Рахматова З.Д., 2020.
Вестник магистратуры. 2020. № 2-6 (101)
ISSN 2223-4047
келиб, аввалдан тайёрланган карточкалардан бирини танлайди. Кейин карточкадаги тасвирни сузсиз, харакат оркали гурухдошларига тушунтириб беришга харакат килади.
Фойдаланилган адабиётлар
l.G'aybullaev N., Yodgorov R., Mamatqulova R. Pedagogika. Oliy o'quv yurtlari uchun qo'llanma.-T.: 2005.
МАГДИЕВА ДИЛРАБО ЭРКИНОВНА - преподаватель русского языка и литературы, школа №25 Шафирканского района Бухарской области, Узбекистан.
РАХМАТОВА ЗЕБИНИСОДАВРОНОВНА - преподаватель начальных классов, школа №25 Шафир-канского района Бухарской области, Узбекистан.