Научная статья на тему 'ДУНЁДА ГЕНДЕР АССИМЕТРИЯСИНИНГ ТАРИХИЙ МАНЗАРАСИ'

ДУНЁДА ГЕНДЕР АССИМЕТРИЯСИНИНГ ТАРИХИЙ МАНЗАРАСИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

24
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
гендер ассиметрияси / барқарор ривожланиш / демократия / репродуктив саломатлик / иқтисодий фаоллик / аѐлларнинг "табиий тақдири" гендер тенгсизлик индекси / бандлик / техник кўникмалар / “барқарор тафовутлар” / инсон капитали / Gender asymmetry / sustainable development / democracy / reproductive health / economic activity / "natural destiny" of women / gender inequality index / employment / technical skills / "sustainable gaps" / human capital.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Нилуфар Махсудовна Кошанова, Назокат Шуҳратжон Қизи Исмоилова

Ушбу мақоламизда дунѐда гендер ассиметриясининг умумий ҳолати, дунѐнинг барқарор ривожланишида гендер тенгсизликга қарши курашнинг аҳамияти ва бу борада Ўзбекистонда амалга оширилаѐтган ишлар таҳлил қилинган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article analyzes the general state of gender asymmetry in the world, the importance of fighting gender inequality in the sustainable development of the world, and the work being done in Uzbekistan in this regard.

Текст научной работы на тему «ДУНЁДА ГЕНДЕР АССИМЕТРИЯСИНИНГ ТАРИХИЙ МАНЗАРАСИ»

ДУНЁДА ГЕНДЕР АССИМЕТРИЯСИНИНГ ТАРИХИЙ МАНЗАРАСИ

Нилуфар Махсудовна Кошанова

Чирчик давлат педагогика университети в,в,б, доцент.,PhD

Назокат Шухратжон кизи Исмоилова

Чирчик давлат педагогика университети 4-боскич талабаси

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколамизда дунёда гендер ассиметриясининг умумий холати, дунёнинг баркарор ривожланишида гендер тенгсизликга карши курашнинг ахамияти ва бу борада Узбекистонда амалга оширилаётган ишлар тахлил килинган.

Калит сузлар: гендер ассиметрияси, баркарор ривожланиш, демократия, репродуктив саломатлик, иктисодий фаоллик, аёлларнинг "табиий такдири" гендер тенгсизлик индекси, бандлик, техник куникмалар, "баркарор тафовутлар", инсон капитали.

ABSTRACT

This article analyzes the general state of gender asymmetry in the world, the importance of fighting gender inequality in the sustainable development of the world, and the work being done in Uzbekistan in this regard.

Keywords: Gender asymmetry, sustainable development, democracy, reproductive health, economic activity, "natural destiny" of women, gender inequality index, employment, technical skills, "sustainable gaps", human capital.

КИРИШ

Агар тарихга назар ташлайдиган булсак, минг йиллар давомида аёлларнинг камситилганлиги, уларнинг жамият хаётидаги фаолияти чекланганлиги, сиёсий хукуклардан махрум килинганлиги гувох буламиз. Аёллар фабрика ва корхоналарда эркаклар билан бирдек фаолият курсатсаларда, аёл жинсига мансублиги сабаб иш хаки кам туланган. Марказий Осий аёллари асосан фарзанд тарбияси, оила хужалигини юритиш ишлари билан чекланган. Аёл хукукини тиклашга булган халкаро микиёсда эътибор XX асрда бир канча халкаро хужжатларнинг кабул килиниши билан бевосита боглик.Жумладан, БМТ нинг "Инсон хукуклари Умумжахон Декларацияси", "Хотин-кизлар

January, 2023

482

хукуклари камситилишининг барча шаклларига бардам бериш тртрисида" ги Конвенцилари хотин-кизларнинг сиёсий, иктисодий, ижтимоий, маданий сохалардаги хукукларини халкаро микиёсда кафолатлашда асосий мезон булиб хизмат килди. Мамлакатимиз конституциясининг 46-моддасида хотин-кизларнинг тенг хукукли эканлиги белгиланган [1]. Президентимиз Ш.Мирзиёев 2019 йилги Олий Мажлис Сенатидаги маърузасида "...бугун %ар бир аёл оддий кузатувчи эмас, балки мамлакатда амалга оширилаётган демократии узгаришларнинг фаол ва ташаббускор иштирокчиси булиши керак" деб таъкидлаган эдилар. Айни пайтда Узбекистонда гендер тенглиги масаласи давлат сиёсатининг мухим жихатини ташкил килади. БМТ нинг аёллар камситилишига карши катор хукукий хужжатлари хукуматимиз томонидан ратификация килинган. БМТ эътирофига кура айни пайтда хотин-кизларнинг жамиятда сиёсий, иктисодий-ижтимоий хаётдаги роли, иштироки кенгайиб, айникса узбек аёлларининг кишлок хужалик ишлаб чикаришида иштироки кенгайиб бораётганлиги кенг ёритилган [2]. Мамлакатимизда хотин-кизларнинг хукукларини химоя килишда хукукий асосларни мустахкамлашга кенг эътибор каратилмокда. Жумладан, 2019 йил сентябрда "Хотин-кизлар ва эркаклар учун тенг хукук ва имкониятлар тртрисида"ги, "Хотин-кизларни тазйик ва зуравонликдан химоя килиш тртрисида"ги конунларнинг кабул килиниши фикримизнинг исботидир. Конституция ва халкаро стандартлардаги нормаларни амалга ошириш механизми сифатида 2021 йил 28 майда Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг "2030 йилга кадар Узбекистон Республикасида гендер тенгликга эришиш стратегиясини тасдиклаш хакида"ги карори кабул килинган булиб, стратегияда давлатимизнинг 2030 йилгача гендер тенгликга эришиши лозим булган максадли курсаткичлар белгиланган. Бу ислохатлар мамлакатимизда фукаролик жамиятини куриш сари ташланаётган мухим кадамлардан хисобланади. Хрзирги кунда республикамизда Янги Узбекистон тараккиёт стратегиясини амалга ошириш механизмлари ишлаб чикилган булиб, амалиётга боскичма боскич татбик этилмокда. Шунга карамасдан глобал микиёсда барча мамлакатларда ракамли гендер тафовути глобал муоммолар каторида колмокда. Дунё тамаддунида гендер тенглигига эришиш долзарб вазифа сифатида каралмокда.

АДАБИЕТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТАДАЛОГИСИ.

Махаллий тадкикотчилардан Г.Уразалиева гендер тенглиги ва аёллар хукукий маданиятини юксалтириш

January, 2023

483

масалалари бyйичa, О.Мусурмонова[3] aëллaргa давлат томонидан бериладиган эътибор ва Faмхyрлик масалалари, Н.Маматов Узбекистонда мехнат мyносaбaтлaридa aëллaрнинг хак-хукуклари, Ж.Н.Лбдурахмонова гендер тенсизликга карши курашнинг тарихий боскичлари бyйичa илмий-тадкикот ишларини олиб борган. МДХ, олимларидан ^злова C.B. гендер тенгсизлик билан боFлик мyоммолaр ва yнгa карши курашнинг ечимлари; Гостенина В.И, Kейзик Л.С, Банникова Л.М, Н. Боронина ва бошкаларгендер тенгсизликни yргaниш методикаси бyйичa; хорижий олимлардан Boettcher L., Araujo N.A.M., Nagler J., Mendes J.F. ва бошкалар тизимли илмий тадкикот ишларини олиб борганлар.

Тадкикот ишимизда анализ, синтез, yмyмлaштириш, статистик тахлил методларидан фойдаланилди.

МУ^^МА ВЛ HАТИЖАЛАP

Дyнëдa энг нуФузли ташкилот хисобланган БМТ ракамли гендер тaфовyти бархам топмагунча баркарор ривожланиш максадларига эришиб бyлмaслигини таъкидламокда. ВМТ бош котиби баркарор ривожланишнинг 3 та омилидан бири сифатида жинслар орасидаги фаркни камайтириш омилини хам кyрсaтaди[4]. Гендер тенглик - бу мамлакатнинг демократик тaрaккиëт даражасини кyрсaтyвчи индикаторлардан бири хисобланади. Шу боис, бугунги глобаллашув даврида жамиятда бу масалага устувор эътибор каратмокда. Гендер тенгсизликни камайтиришнинг ахамияти кай даражада дyнëдa тамаддунида ахамиятли эканлиги борасида жахон ташкилотлари тахлилий ишларни амалга оширмокда. Жумладан, ХМТ тахлилларига кyрa агар ишчи кучи иштирокидаги гендер фарк атига 25% га камайтирилса, ду^да ялпи ички махсулот 5 % га Усиши мумкун. Давлат келажаги бевосита таълимга, фукароларнинг касбий малакаси ва саломатлигига боFлик. Шу сабабли бугунги кунда инсон капиталига сармоя киритишга катта эътибор каратилмокда. СоFликни саклаш, таълим, бандлик, ахоли турмуш тарзи сохалари нотекис ривожланган. Буни инсон капитали ривожланиши индеки (HDI инсон таранк^™ индекси) тасдиклайди.Феминистик концепция асосчиси Жоан Воллак 1980 мазкур концепцияга асос солади. XX аср иккинчи ярмида фаол тадкикот олиб борган олимлар Э.Маккоби, КЖаклин, А.Эрхард,С.Бемлар эркак ва aëллaр уртасидаги 1600 дан ортик жинсий, психологик фаркларни тахлил килиб ижтимоий тенгсизлик учун фарклар етарли эмас деб хисоблайди. Бу изланишлар натижасида"баркарор тафовутлар"ни йук килинди ва гендер тенгсизликга карши

January, 2023

484

$aon Kypam SomnaHgH.TagKHKOTHHnapHHHr Ky3aryBnapH MaMnaKaraapHHHr pHBO^naHHrnn reHgep TeHrcronHrH KypcaTKH^napH ce3HnapnH gapa«:aga y3rapnmnapra ca6a6 SynHmHHH aHHKgagH. EyryHrH KyHga x,ap 6np MaMnaxaT aennapHHHHr xpnaraHH xapaKTepnoBHH 6np Hena KypcaTKH^nap MatnyM. fflyHgaH энг KeHr TapKanraH KypcaTKH^napgaH 6npH reHgep HHgeKCHgHp. reHgep TeHrcH3^HK HHgeKcu yHTa acociH KypcaTKHH acocuga xucoS^aHagu. By^ap:

- penpogyKTHB canoMaraHK;

- HMKOHH^Tnap ;

- HKTHeogHH ^aonnHK [5].

reHgep TeHrcronHK HHgeKCH acnHga aennapHHHr ^HHCH Ty^añnH KypraH nyKOTHmnap coHHgHp(aKceccyapnap).

reHgep TeHrcronHKHHHr HKKHHHH Myx,HM KypcaircHHH xa^Kapo reHgep $apKH (IMGR- ingliz THnngaH The Global Gender Gap Index). y TagKHKOTHnap Ha3apuga IMGR TypTTa acociH Tou^ara TaHHagu:

1. HKTHCOgHH HmTHpOK Ba HKTHCOgHH HMKOHHtfmap.

2. TatnHM.

3. CanoMaraHK Ba yMp KypHm gaBOMHHnHra.

4. CnecHH HMKOHH^Tnap.

^axpH HKTHCOgHH OopyMHga x,ap HHHH IMGR KypcaTKHnnapH эtпoн KH^HHagH. GII gaH ^apKgu ynapoK IMGR SarnapH WKopu HMKOHH^raapHH KypcaTagu.

1-KagBa^. reHgep TeHrcu3^HK gapaKaciiHiiHr KypcaTKHH^apura hhcoh KanHTa^HHHHr Tatcupu Tax^u^u (2016 hh^ cTaTicTHKacu ) [6].

Мамлакат Халкаро гендер тенглик Инсон капиталининг ривожланиш

индекси индекси

урин курсаткич урин курсаткич

Исландия 1 0,8731 14 0,957

Финляндия 2 0,8421 2 1,406

Норвегия 3 0,8417 7 1,104

Швеция 4 0,8129 5 1,111

Филиппин 5 0,7832 66 -0,161

Россия 61 0,6983 51 0,010

Жадвалдаги курсаткичларни тахлил килишимиз натижасида давлатдаги инсон капитали, яъни инсон тараккиёти индекси канчалик юкори булса эркак ва аёлларга шунча куп хукук ва эркинликлар берилишини куришимиз мумкун.

January, 2023

485

Маълумот сифатида айтишимиз лозимки, жинсларни ажратиш индекси мамлакатларнинг ривожланиш даражаси билан бевосита боглик. Жахон Иктисодий Форумининг кейинги йиллардаги гендер тенгсизликнинг энг минимал даражасига эга мамлакатлар руйхатида 1-уринда Финляндия (0,845), иккинчи уринда Норвегия(0,842 ) ,учинчи уринда Швеция(0,815) [6]. Гендер тенгсизлик энг юкори мамлакатлар каторида Яман (0,516), Покистон (0,556), Саудия Арабистони(0,583) кабилар курсатилган. Аёлларнинг ахволи ёмон исломий мамлакатлар Покистон, Ирок ва Сурия мамлакатлари булиб эркак ва аёллар уртасидаги гендер фарк 71,1 % ни ташкил килади. Таълим жараёнидаги гендер ассиметриясини тахлил киладиган булсак, олий таълимда аёллар асосан ижтимоий сохаларни танлаётганлиги урганилган(60 % дан ортик). Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Тараккиёт Дастури (UNDP) уз капиталининг хакикий холатини тахлил килиш учун "Гендер тенглиги индекси" (The Gender Equity Index) асосида бахолайди. Бунда турли малакатлардаги аёлларнинг хакикий ахволи учта мухим сохада аникланади:

- Репродкутив саломатликни мухофаза килиш.

- Фукаролик хукуклари ва имкониятлари.

- Мехнат бозоридаги имкониятлар [6].

Европа Комиссияси ва Ташкилотнинг кушма тадкикотлари Иктисодий хамкорлик ва тараккиёт ташкилоти(OECD) гендер тенгсизлик индекси олтита элементдан иборат: иш, пул, куч, билим, вакт ва соглик.

Жахон иктисодий форумининг ушбу мавзу буйича дунё мамлакатлари аёлларини туртта асосий мезон буйича урганмокда. Булар:

- иктисодда иштирок этиш ва мехнат бозоридаги мавкеи, шу жумладан иш хаки ва мартаба имкониятлари;

- таълимнинг мавжудлиги;

- умр куриш давомийлиги ва чакалоклар улими курсаткичи;

- сиёсатга аралашиш.

Ушбу тадкикотларга кура 2009 йилдан бери Исландия гендер тенглик масаласида етакчи уринни эгалламокда. Ундан кейин Норвегия, Швеция, Финландия булиб, кучли унликда шунингдек, Никарауга, Руанда, Намибия, Филиппин, Янги Зеландия ва Ирландия малакатлари хам урин эгаллаган.

Дунёда вазирлик лавозимларида 18 % , депутатлик лавозимларида 24 % аёллар фаолият курсатмокда.

Шу уринда Гендер ассиметрияси тушунчасини тахлил киладиган булсак, гендер ассиметрияси бу - хаётнинг турли сохаларда иккала жинснинг ижтимоий ва маданий

January, 2023

486

ponnapHHHHr, myHHHrgeK, ynap xaKugaru FoanapHHHr HOMyTaHocuSnurH xucoSnaHagu. Poccua ohhh TatHHMHHHr reHgep accuMeTpuacu SunaH Sofhhk MyoMMonapHHH Taxnun KungH. Taxgun Ku^um ynyH yHHBepcHTeTnapHHHr BeS-caHraapu, PoccuaHHHr pacMHH CTaTHCTHKacH, EMT, ^axoH HKTHcogHH ^opyMHga TaKgHM KHHHHraH MatnyMOTnapgaH ^OHganaHHggu Ba reHgep $apKH, reHgep TeHraHK Syfiuna gon3apS CTaTHCTHK MatnyMoraap TaKgHM KUHHHgH. Poccuaga 1999 HHnrH cTaTHcTHK MatnyMoraapra Kypa axonuHHHr 53% h aennap SynuS, ^aBnaT ^yMacHHHHr arara 7% hhh aennap TamKHH KunraH. Tapuxra Supo3 Ha3ap TamnañguraH SyncaK, co6hk CCCP gaBpuga xa^K xy^anurHHHHr 6omKa coxanapuga aennap эpкaкпap SunaH TeHr MexHaT KunraH, aMMO xycycuaTnamTHpum Hara^acuga hhphk TagSupKopnap opacuga ynapHHHr ynymu aTHra 3% hh Tammn KunraH. EyryHru KyHga ohhh MatnyMOTnu aennap canMOFH Poccuaga 56% hh TamKHH Ku^caga , ynapHHHr yMyMHH gapoMagu эpкaкпap gapOMagHHHHr 40% gaH omuKpoFHHH TamKHn Kunagu. Poccua MaMnaKaraga ohhh TatnHM TH3HMHga aennap ycTyHHHK KunagH. Taxgunnap Poccuaga reHgep TeHrcu3HHK cyHrru 10 hhh unuga KaManraHnuruHH KypcaTagu. Poccua ohhh TatHHMHgaru reHgep accнмпaцнacннн Taxnunu SomKapyB coxacuga эpкaкпapнннг ycTyHHHru SunaH SenrunaHagu. ffly ^yMnagaH, SomKa coxanap MacanaH, caHtaT Ba MagaHHaTga xaM MaB^yg. Ammo SOmKapyBga эpкaкпap ycTyBopnHK Kunagu. ^yMnagaH Poccuaga эpкaк peKTopnap 84%, aen peKTopnap 16% hh TamKHH KH^agu. ^eKaH, Ka^egpa Mygupu naBO3HMnapuHH xaM acOcaH эpкaкпap эгaмaгaн SynuS, aennap acOcaH KyHH naBO3HMnapHH KynpoK SaHg KunraH. EMT TaxnunHH cTaTHcTHK MatnyMOTnapura Kypa reHgep TeHrauru Macanacuga Y3SeKucTOHHHHr WTyKgapu cu^araga, MaMnaKaT 99,6%h caBogxoHHHKra эгaпнгн reHgep ^uxaTgaH ce3Hnapnu SymnHKra эгa эмacпнгн KypcaranraH [8] . Ammo EMT TaxgHrnapura Kypa ohhh yKyB wpTnapu Ba hhmhh-TagKHKOT naBO3HMnapga aennap ynymu KaMaHuS SopMOKga. ^aMHaTgaru reHgep ponnapu TyFpucuga nyKyp cuHruS KeTraH cTepeoTHnnap Ty^añnu yKyB gacTypnapuHH TaHnamga reHgep accuMeTpuacu MaB^yg. MaMnaKaTHMH3ga ohhh TatHHM TH3HMuga cupTKH TatHHM gacTypnapuHHHr ^opuH KH^HHumu aennapHHHr ohhh TatHHMgaru canMOFHHHHr opTHmu ^aMHaTga aennapHHHr um KoSunuaTHHu omupumu acocuga SaHgnurHHH TatMHHnamga KaTTa axaMHaTra эгa Syngu. Ammo KynnaS TycHKgap aennapHHHr MexHaT So3opugaru TynHK umTupoKHHH neKnañgH. ^yMnagaH, aennapHHHr TexHHK KyHHKManapuHHHr eTHmMacnuruHH SyHra mhcoh KH^um MyMKyH. EyHgaH TamKapu aennap KynuHna h^thmohh coxanapga MexHaT ^aonuaTH SunaH SaHg SynuS, ynapHHHr um xaKH эpкaк pacMHH ceKTopugaru um xaKugaH 50-60 % ra KaMpoK. Eup KaTop Myannu^napHHHr

January, 2023

487

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | ASI-Factor: 1,3 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

таъкидлашича, ракамли иктисодиёт шароитида StTEAM аталувчи касблар,

жадал ривожланмокда. Масалан эркаклар учун деб хисобланувчи ахборот коммуникациялари технологиялари (АКТ) сохасида аёлларнинг улуши 30% ни ташкил килади. Гендер ассиметриясининг манбаи баъзан давлат тузилмалари булади, масалан, фундаменталистик мамлакатларда аёллар сайловларда иштирок этиш хукукидан махрум булган, айрим холларда - таълим олиш, жамоат хаётида иштирок этиш, уйдан ташкарида ишлаш ва бошкалар. Аммо купинча гендер ассиметриясининг манбаи яширин камситиш ва амалий харакатлар дирижёрлари булган жамоат онгида хукмронлик килувчи патриархал муносабатлардир. Шундай килиб, неолиберал онг аёлларнинг хокимиятдаги паст вакиллигини аёлларнинг "табиий такдири" ёки уларнинг сиёсатга киришни истамаслиги билан изохлашга интилади. Гендер ассиметрияси давлатлар ва дунёда бекарорлик манбаи булиб, буни экспертлар, жумладан, БМТ экспертлари томонидан хам исботланган. Хрзирги вактда халкаро агентликлар ва ташкилотлар хаётнинг барча сохаларида гендер носимметриклигини бартараф этиш буйича кенг куламли дастурларни ишлаб чикмокда. Жахон банки хисоботида сунгги 10 йилликда гендер тенгсизликни камайтиришга каратилган хукукий воситалар тахлил килиниб, бунга кура 131 та мамлакатда 274 та конунчилик ислохати амалга оширилган. Натижада аёлларнинг жамият хаётининг турли сохаларидаги хукук ва эркинликлари кенгайтирилган.

ХУЛОСА

Гендер тенгсизлик масаласи асрлар давомида кишилик жамиятининг муоммоси сифатида мавжуд булиб келмокда. Дунёнинг баркарор ривожланишига жинслар тенгсизлиги , аёллар хак-хукукларининг чекланганлиги, уларнинг уз орзу-умидлари жинс цензи туфайли амалга ошмаётганлиги, жамиятда узининг муносиб урнига , уз сузига эга була олмаётганлиги сабаб булмокда.Миллат тарбиячиси булган аёл жинсининг таълим олишига йул бермаётган айрим мамлакатлардаги мутаассиб хукумат вакилларининг келажак авлод ривожланишига тусик булаётганлигини ачинарли холат. Дунёда жинсий камситиш давом этар экан баркарор ривожланиш имконияти пасайиб бораверади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси конституциси.Т.:Узбекистон

жумладан, фан, технология, мухандислик

ва математика

,2021.-Б.46.

January, 2023

ISSN: 2181-1385

Cite-Factor: 0,89 j SIS: 1,12 j ASI-Factor: 1,3 j SJIF: S,? j UIF: 6,1

2. Н.Маматов. Гендер тенглик. Болалар ва мажбурий мехнатдан фойдаланишга карши кураш буйича халкаро мехнат ташкилотининг конвенциялари ва миллий конунчилик.ШеПек! management» консалтинг компанияси Тошкент 2018.С.6.(78)

3. Мусурмонова О. Аёлларга давлат гамхурлиги /Аёлга эхтиром. Т.: Узбекистон. 1999. -147 б

4. Birlashgan millatlar tashkiloti yangilangan umumiy mamlakat tahlili: O'zbekiston. BMTning mamlakatdagi jamoasi toshkent, O'zbekiston. Mart, 2021 yil.-C.41.(119) https://www.ilo.org/global/about-the-ilo/ multimedia/maps-and-charts/enhanced/WCMS_556526/ lang--en/index.htm

5. Проект повышения конкурентоспособности ведущих российских университетов среди ведущих мировых научно-образовательных центров (Проект 5100) [Электронный ресурс] URL: http://5top100.ru/universities/ [28.02.2017]

6. Индекс гендерного разрыва по версии Всемирного экономического форума. Гуманитарная энциклопедия [Электронный ресурс] // Центр гуманитарных технологий,

2006-2016 (последняя редакция: 30.10.2016). URL:

http : //gtmarket.ru/ratings/global-gender-gapindex/info [28.02.2017].

7. Индекс гендерного равенства по версии ПРООН.// Гуманитарная энциклопедия [Электронный ресурс] // Центр гуманитарных технологий, 2006-2019 //. URL: https://gtmarket.ru/ratings/gender-equity-index-un/info

8. https:// resources.norrag.org/resource/576/education-sector-planesp-of-uzbekistan-

2019-2023

January, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.