CC BY
7CREATIVE PEDAGOGICAL ACTIVITY OF MODERN TEACHERS
Akramova Gulnoza Baxodir qizi
Master's Degree - 1 Year https://doi.org/10.5281/zenodo.7646042
Annotatsiya. Maqolada boshlang'ich sinf o'qituvchilarda kreativ pedagogik faoliyatlarni shakllantirish va rivojlantirishning mazmuni va ahamiyati,o'quvchilar bilan ishlash faoliyati yoritib berilgan.
Kalit so'zlar: zamonaviy, pedagog, kreativlik, ijodiy, stimul, intelektual, ravonlik, moslashuvchanlik, o'ziga xoslik, yaratuvchanlik, yondashuv, metodlar, kreativ fikrlash.
Аннотатция. В статье освещаются содержание и значение формирования и развития творческой педагогической деятельности у учителей начальных классов,деятельности по работе с учащимися.
Ключевые слова: современность, педагогика, креативность, креативность, стимул, интеллектуальность, беглость, гибкость, оригинальность, креативность, подход, методы, креативное мышление.
Annotation. The article highlights the content and importance of the formation and development of creative pedagogical activities in primary school teachers,the activities of working with students.
Key words: modern, pedagogical, creative, creative, stimulus, intellectual, fluency, flexibility, originality, creativity, approach, methods, creative thinking.
Zamonaviy o'qituvchi - bu fan va psixologik-pedagogik bilimlarga ega bo'lgan o'qituvchi; yuqori kasbiy fazilatlarga ega; bolaga o'zini o'zi anglash yo'lini topishga, mustaqil, ijodiy va o'ziga ishongan shaxs bo'lishga yordam bera oladi.
Zamonaviy o'qituvchi shaxsiyatining ajralmas qismi bu ijodkorlikdir.
Ijodiy o'qituvchi ma'lum ko'nikmalarga ega bo'lishi kerak, jumladan:
Dizayn qobiliyatlari (o'qituvchi-ssenariy muallifi);
Moslashish qobiliyatlari (o'qituvchi-direktor);
Muloqot qobiliyatlari (o'qituvchi nutq sherigi sifatida);
Tashkilotchilik qobiliyati;
Nazorat qilish va o'z-o'zini nazorat qilish ko'nikmalari;
Tadqiqot qobiliyatlari.
Pedagogik ijodkorlik - bu o'qituvchi shaxsining individual, psixologik, intellektual kuchlari va qobiliyatlarini kasbiy faoliyatda o'z-o'zini anglash jarayoni.Kasbiy pedagogik faoliyat - bu faoliyat turi bo'lib, uning mazmuni o'quvchilarni o'qitish, tarbiyalash, o'qitish va rivojlantirishdir. Pedagogik faoliyatning
136
tuzilishi - bu sub'ekt va ob'ekt, maqsad, vazifalar, mavzu, vositalar va natijalarning birligi.
Pedagogik faoliyatning sub'ektlari - o'qituvchilar, ota-onalar, talabalar guruhi (jamoasi). Ob'ekt - shaxs sifatida tarbiyalangan, shakllangan. O'z-o'zini tarbiyalashda, o'z-o'zini tarbiyalashda sub'ekt va ob'ekt mos keladi. Pedagogik faoliyat ob'ektining o'zi sub'ektdir.
Pedagogik faoliyatning umumiy maqsadi insonni madaniyat qadriyatlari bilan tanishtirish, ko'p qirrali shaxsni shakllantirishdir. Pedagogik faoliyatning umumiy maqsadini amalga oshirish ta'lim muhitini shakllantirish, o'quvchilar faoliyatini tashkil etish, o'quv jamoasini yaratish, individual shaxsni rivojlantirish kabi ijtimoiy-pedagogik vazifalarni hal qilish bilan bog'liq.
Pedagogik faoliyatning predmeti - shaxsning har tomonlama rivojlanishi: jismoniy, aqliy, ma'naviy, intellektual va boshqalar. Pedagogik faoliyatning muayyan bosqichida rivojlanishning alohida sohalari sub'ektga aylanadi.
Pedagogik faoliyat vositalariga pedagogik jarayonning mazmuni va barcha turdagi axborot tashuvchilar (adabiyot, ommaviy axborot vositalari, texnik vositalar va boshqalar) kiradi.
O'qituvchilik faqat ta'lim berishdangina iborat kasb emas, balki shaxsni shakllantiruvchi va o'quvchida insoniylik tuyg'ularini tarkib toptirishdek oliy maqsadni bajarishdan iborat. Shu nuqtai nazardan, bugungi pedagog zimmasiga yuksak mas'uliyat yuklatilgan. Bugun zamonaviy pedagog qanday bo'lishi lozim? Zamonaviy pedagog ijtimoy faol, qobiliyatli, ma'naviy boy va madaniyatli, innovatsion g'oyalarga intiluvchan bo'lishi, yangiliklar yarata olishi va albatta, o'quvchilarni sevishi lozim.
Ta'lim - tarbiya jarayonini yangidan isloh qilishga kirishilgan bugungi kunda o'qituvchi faoliyatiga, uning pedagogik salohiyatiga alohida e'tibor berilmoqda.
Ta'lim jarayoni, uni rivojlantirish va o'quv tarbiya jarayoniga yangi pedagogik texnologiyalarning kengroq joriy etilishi zamirida o'qitish usullarining samarali turlaridan foydalanish ta'lim jarayonining sifatli bo'lishini ta'minlaydi.
Bugungi kunda o'quvchilarning bilim, ko'nikma va malakalarni mukammal ravishda egallashlari uchun ta'lim jarayonining samarali va qiziqarli bo'lishi muhim ahamiyatga ega.
O'qituvchining asosiy vazifasi dars jarayonida interfaol usullardan samarali foydalanib, o'quvchining bilim salohiyatini oshirish, kommunikativ sifatlarni tarkib toptirishdan iboratdir. Bunday sifatlarni shakllantirishda o'qituvchi, albatta, bor bilim va mahoratini namoyon eta olishi zarur. Mahoratli pedagog dars jarayonini qiziqarli tashkil eta olsa, interfaol usullardan unumli foydalansa, vaqtni to'g'ri taqsimlay olsa, didaktik maqsadni aniq qo'ya olsa o'quvchi har bir darsda o'zini ertaklar olamiga tushib qolgandek his qiladi.
137
Zamonaviy pedagog darslarining samaradorligini oshirish uchun hamda o'quvchini o'z faniga qiziqtira olishi uchun uni ruhiyatiga to'g'ri ta'sir eta olishi kerak. O'quvchini jazolash, qo'rqitish, ota-onaga arz qilish, sinfdoshlari oldida izza qilish kabi salbiy illatlar kasbiy mahoratning yetishmasligidan dalolat beradi. O'qituvchidagi bunday salbiy illatlar o'quvchining fanga bo'lgan qiziqishlarini so'ndiradi.
Bugun biz o'z kasbining fidoyisi sifatida innovatsion interfaol usullardan o'quv jarayonida o'rinli foydalansak, mahoratli pedagog qiyofasini yaratgan bo'lamiz. Bizning kasbiy qiyofamiz yanada go'zallashadi.
Dars jarayonida interfaol usullardan foydalanish, har bir o'quvchining faolligiga, erkin va mustaqil fikr yuritishiga imkon tug'diradi. Pedagogik texnologiyalar asosida o'tkazilgan dars mashg'ulotlari o'quvchilarni mustaqil fikrlashga, intellektual salohiyatga ega bo'lishiga imkoniyat yaratadi.
Bugungi globallashuv jarayonida turli yot g'oyalar va zararli illatlardan yosh avlodni himoya qilish va ularda mafkuraviy immunitetni shakllantirishdek mas'uliyatli vazifa zimmamizda turibdi. Yosh avlodni yuksak ma'naviyatli, milliy va umuminsoniy qadriytlarga sadoqat ruhida tarbiyalash, ularning ong va tafakkurida milliy g'urur, milliy iftixor tuyg'usini shakllantirish, o'quvchining ruhiy olamiga ezgulik urug'ini ekishning asosiy manbayidir.
O'quv tarbiya jarayonida interfaol usullar, innovatsion texnologiyalarning ahamiyati katta. Innovatsiya inglizcha so'z bo'lib, "yangilik kiritish'', "yangilik'' degan ma'nolarni anglatadi. Innovatsion texnologiyalar pedagogik jarayonga yangilik kiritish bo'lib, interfaol usullardan foydalaniladi. Interfaol-bu o'zaro harakat qilmoq, muloqotdqa bo'lish deganini anglatadi. Bu usullar faqat o'qituvchi va o'quvchilarning birgalikda faoliyat ko'rsatishi orqali amalga oshiriladi.
Hozirgi paytda jamiyatning maktab oldiga qo'yayotgan talablari kun sayin ortib bormoqda va bu talablarga to'g'ri yondashgan holda ularni amalda bajarish o'qituvchining vazifasidir. Boshqa barcha faoliyatlar kabi pedagogik faoliyat ham o'zining xususiyatlari bilan ajralib turuvchi maqsad, vazifa, obyekt, subyektdan va komponetlardan iborat.
Pedagogik faoliyatning maqsadi o'ziga xos xususiyatga ega bo'lib, jamiyat tomonidan belgilanadi, va asosan yosh avlod shaxsini har tomonlama rivojlantirishga qaratilgan. Ushbu faoliyat, avlodlarning o'zaro ijtimoiy bog'liq aloqalarini amalga oshirishga yoshlarni tayyorlash, insonning tabiiy imkoniyatlaridan jamiyat tajribalarini egallashda foydalanishdan iborat.
Shunday qilib, pedagogik faoliyatning maqsadi ijtimoiy jihatdan standart tarzda belgilab berilgan bo'lsada, lekin aniq pedagogik holatda vazifalar nostandart tarzda kelib chiqadi. Demak, o'qituvchidan aniq holatdan kelib chiqib, maqsadni ko'ra bilish orqali ijtimoiy xolatga bog'langan holda ijodiy yondashuvni talab etadi.
O'qituvchi faoliyati boshqalar faoliyatini boshqarish demakdiг. Boshqacha qilib aytganda, o'qituvchi faoliyati o'quvchilar faoliyati asosida quriladigan faoliyatdir. Misol uchun olganda, murakkab, ziddiyatli bir holatda pedagog baqirmaslikka, u yoki bu shaxsni ajratib ko'гsatmaslikka harakat qilishi kerak, balki taгbiyalanuvchilaг o'zlaгi mazkur sharoitdan to'g'гi xulosa chiqaгishi uchun imkoniyat beгmog'i lozim (tikilib turishi, jim turishi, keskin gapirishi). Albatta, bunday yechim tarbiyalanuvchilarning yuqori darajada ongliligidan dalolat bermasada, ular tarbiyachi maqsadi sari borganligini bildiradi. Shunday qilib, pedagogik faoliyat maqsadining o'ziga xos tomoni shundaki, u pedagog va o'quvchi maqsadi ham bo'lib qolishi kerak.
Pedagog hozirgi zamon mhi bilan yashash orqali kelajakni ko'ra bilishi, uni tashkil eta bilish uning uchun o'ta murakkabdir. Buni tushungan mohir pedagoglar faoliyatining asosini bola ehtiyojiga tayanib yo'lga qo'yadilar, ya'ni o'zining faoliyat dasturini bola dasturiga muvofiq holda tuzadi. Shunday qilib, pedagogik faoliyat maqsadining o'ziga xosligi o'qituvchidan jamiyatning ijtimoiy vazifasini belgilashda shaxsiy tashabbus ko'rsatishni, ya'ni o'qituvchi pedagogik pozisiyasida jamiyat maqsadi ortib borishi o'z ifodasini topishi kerak. Aniq faoliyatning maqsad va vazifalarini ijodiy tushunib yetish; bolalar qiziqishlarini hisobga olish va ulaT o'quv jarayonidagi maqsadlaгini amalga oshirishda faoliyat tuгlaгi va mazmunini o'zgartirib borishi kerak.
Pedagogik mehnatning obyekti: - Inson bo'lib «shakllanayotgan shaxs ma'naviy turmushining nozik tomonlari - aql, his, iroda, ishonch o'z-o'zini anglash»dir. O'qituvchi doimo o'zgarib tuгuvchi, гivojlanishda bo'lgan shaxs bilan muloqotda bo'ladi. Shuning uchun unga Ыг xilda, shablon tarzdagi tasiñami qo'llamaslik keгak. Bu o'ta murakkab jarayon hisoblanib, pedagogdan doimo ijodiy izlanishda bo'lishni talab etadi. Bolaga pedagoglaг bilan Ыг vaqtda uni o'rab tuгgan atrof-muhit, stixiyali ta'siг, tuгli yo'nalishdagi ko'p qiirali vositalaг ham doimo ta'sir qilib tuгadi. Shuning uchun ham pedagogik mehnat barcha ta'siгlaгni koiTektirovka qilib (o'zgaгtiгib, tuzatib, yangilab) turishni hatto tarbiyalanuvchi hatti-harakatini, faoliyatini maqsadli yo'naltirib tuгishni, ya'ni taгbiya, o'z-o'zini tarbiyalash, qayta tarbiyalashni tashkil etib turishi talab etiladi. Umuman olganda, hozirgi zamon pedagogikasi, hamkorlik pedagogikasi ta'lim muassasalarida munosabatlami demokгatlashtiгishga yo'naltirilgan bo'lib, bolani pedagogik jaгayonning ishtirokchisi, yoгdamchisiga aylantiгib, uning faoliyatini faollashtirishga qaгatilgan bo'lishi keгak. Subyekt: -Tarbiyalanuvchiga ta'siг etuvchilaг - pedagog, ota-onalar, jamoa. Tarbiyalanuvchiga ta'sir qiluvchi asosiy vosita - o'qituvchi shaxsi, uning bilimi va tajribasi. O'quvchilar o'qituvchi shaxsini qabul qilmasa, uning bilimi, xatti-harakatiga tanqidiy qarasa, u holda uning ta'siri yaxshi natija bermaydi.
O'quv mashg'ulotlarining avvaldan rejalashtirilishidan voz kechish, bo'lajak pedagoglarda tanqidiy,kreativ tafakkurni shakllantirish va rivojlantirish,ularni ijodiy
1B9
fikrlash, yangi g'oyalarni o'ylab topishga majbur qilish ta'lim olishga bo'lgan munosabatni o'zgartirish, ularni yutuqlarga erishishga rag'batlantirishda asosiy omil bo'ladi. O'qituvchining ijodkor va kreativ bo'lishi yoki bo'lmasligi emas, balki darslarni ijodkorlik, kreativlik ruhida tashkil etish, yangi g'oyalarni ta'lim jarayonida sinab ko'rishga intilishi zarur.
Foydalanilgan adabiyot va internet saytlar ro'yxati:
1. Ozbekiston Respublikasining «Ta'lim to'g'risida» gi Qonuni. // Barkamol avlod - Ozbekiston taraqqiyotining poydevori. - T. Sharq. 1997
2. Mavlanova R.A, Raxmonqulova N.X."Boshlang'ich ta'limda innovatsiya"T.,TDPU 2007-y.
3. Mavlanova R.A, Raxmonqulova N.X."Boshlang'ich ta'limda pedagogika, innovatsiya, integratsiya." T., 2013.
