CC BY
0IF = 7.921
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz
IMPACT OF COVID-19 ON DIFFERENT GESTATIONAL PERIODS AND PREVENTIVE MEASURES Rajapova G.F. Muminova Z.A.
Tashkent Medical Academy, Tashkent, Uzbekistan https://doi.org/10.5281/zenodo.14558299
ARTICLE INFO
Received: 19th December 2024 Accepted: 25th December 2024 Online: 26th December 2024
KEYWORDS COVID-19 and pregnancy, infection impact, first trimester, second trimester, third trimester.
ABSTRACT
The COVID-19 pandemic has significantly impacted healthcare systems worldwide, particularly in obstetrics and gynecology. Pregnan t women infected with SARS-CoV-2 are at an elevated risk of developing complications, varying across different stages of gestation. This study aims to analyze the impact of COVID-19 on pregnancy during various gestational periods and propose preven tive measures tailored to each trimester. A retrospective analysis was conducted using medical records of pregnant women infected with COVID-19 between 2020 and 2023. The findings highlight specific risks associated with each trimester and underscore the necessity of trimester-specific preventive strategies. In the first trimester, miscarriage and inflammatory processes pose significant threats. The second trimester is characterized by a heightened risk of preeclampsia and gestational hypertension. In the third trimester, severe respiratory complications and preterm delivery are more prevalent. This research provides essential insights for developing targeted medical protocols to prevent and manage complications related to COVID-19 during pregnancy, ultimately improving maternal and perinatal outcomes.
ВЛИЯН^ COVID-19 НА РАЗЛИЧНЫЕ ТРИОДЫ ^СТАЦИИ И ПРОФИЛАКТИЧEСКИE МEРЫ Ражапова Г.Ф. Муминова З.А.
Ташкентская медитсинская академия, Ташкент, Узбекистан https://doi.org/10.5281/zenodo.14558299
IF = 7.921
ARTICLE INFO
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz
Received: 19th December 2024 Accepted: 25th December 2024 Online: 26th December 2024
KEYWORDS COVID-19 и беременность, влияние инфекции, первый
триместр, триместр, триместр.
второй третий
ABSTRACT
Пандемия СОУШ-19 оказала значительное влияние на системы здравоохранения во всем мире, особенно в области акушерства и гинекологии. Беременные женщины, инфицированные SARS-CoV-2, подвержены повышенному риску осложнений, которые варьируются в зависимости от стадии гестации. Цель данного исследования — анализ влияния СОУШ-19 на беременность на различных стадиях гестации и разработка профилактических мер, адаптированных к каждому триместру. Проведен ретроспективный анализ медицинских данных беременных женщин, инфицированных СОУЮ-19, за период с 2020 по 2023 годы. Результаты выявили специфические риски, связанные с каждым триместром, и подтвердили необходимость разработки профилактических стратегий для каждой стадии беременности. В первом триместре основными рисками являются выкидыш и воспалительные процессы. Во втором триместре повышен риск преэклампсии и гестационной гипертензии. В третьем триместре чаще встречаются тяжелые респираторные осложнения и преждевременные роды. Данное исследование предоставляет важные данные для разработки целевых медицинских протоколов, направленных на предотвращение и лечение осложнений, связанных с COVID-19, что способствует улучшению материнских и перинатальных исходов.
COVID-19 NING HOMILADORLIKNING TURLI GESTATSION DAVRLARIGA TASIRI VA PROFILAKTIKA CHORALARI Rajapova G.F. Muminova Z.A.
Toshkent tibbiyot akademiyasi, Toshkent, Uzbekistan https://doi.org/10.5281/zenodo.14558299
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received: 19th December 2024 Accepted: 25th December 2024 Online: 26th December 2024 KEYWORDS
COVID-19 pandemiyasi butun dunyo bo'ylab sog'liqni saqlash tizimlariga, ayniqsa, akusherlik va ginekologiya sohalariga jiddiy ta'sir ko'rsatdi. SARS-CoV-2 bilan
IF = 7.921
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz
COVID-19 va homiladorlik, infeksiya ta'siri, birinchi trimestr, ikkinchi trimestr, uchinchi trimestr.
infeksiyalangan homilador ayollar gestatsiya davriga qarab o'zgaruvchi asoratlar xavfiga duch keladi. Ushbu tadqiqotning maqsadi COVID-19ning homiladorlikning turli gestatsion davrlariga ta'sirini tahlil qilish va har bir trimestga mos profilaktika choralarini taklif etishdan iborat. 2020-2023-yillarda COVID-19 bilan infeksiyalangan homilador ayollarning tibbiy ma'lumotlari retrospektiv tahlil qilindi. Natijalar homiladorlikning har bir trimestrida turli asoratlar xavfini aniqlab, trimestga xos profilaktika choralarini ishlab chiqish zarurligini tasdiqlaydi. Birinchi trimestrda homiladorlikni to'xtatish va yallig'lanish jarayonlari asosiy xavflar hisoblanadi, ikkinchi trimestrda preeklampsiya va gestatsion gipertenziya xavfi yuqori. Uchinchi trimestrda esa og'ir respirator asoratlar va muddatidan oldin tug'ruq xavfi yuqori bo'ladi. Ushbu tadqiqot natijalari COVID-19 bilan bog'liq asoratlarning oldini olish va davolash uchun maxsus tibbiy protokollarni takomillashtirish uchun muhim manba hisoblanadi.
Kirish
COVID-19 pandemiyasi butun dunyo sog'liqni saqlash tizimlariga misli ko'rilmagan ta'sir ko'rsatib, barcha sohalarda, jumladan, akusherlik va ginekologiya amaliyotida yangi qiyinchiliklarni yuzaga keltirdi [1, 8]. SARS-CoV-2 virusi, asosan, nafas olish yo'llarini zararlash bilan birga, homilador ayollarda immunitetning fiziologik pasayishi va metabolik o'zgarishlar sababli asoratlarni rivojlanish xavfini oshiradi [9, 12]. Shu sababli, homilador ayollar COVID-19 pandemiyasining eng zaif guruhlaridan biri sifatida ajralib turadi [4, 10].
Homiladorlik davrida yuzaga keladigan fiziologik va immunologik o'zgarishlar, jumladan, nafas olish tizimi, yurak-qon tomir faoliyati va gormonal muvozanatdagi o'zgarishlar, COVID-19 ni og'ir o'tkazish ehtimolini oshiradi [7, 11]. Gestatsiya davrining har bir bosqichi o'ziga xos o'zgarishlar bilan tavsiflanib, homiladorlikning erta davrida homila tushishi va keyingi bosqichlarda preeklampsiya, yo'ldoshning ajralishi va erta tug'ilish xavfi sezilarli darajada ortadi [2, 6]. Bunday asoratlar, shuningdek, ona va bola uchun uzoq muddatli sog'liq oqibatlariga olib kelishi mumkin [3, 5].
Ushbu tadqiqotning dolzarbligi SARS-CoV-2 bilan infektsiyalangan homilador ayollarda yuzaga keladigan muammolarni tizimli ravishda tahlil qilish va homiladorlikning turli bosqichlari uchun moslashtirilgan profilaktik va davolash strategiyalarini ishlab chiqish zarurati bilan belgilanadi. Bu, o'z navbatida, nafaqat ona, balki bola uchun ham perinatal natijalarni yaxshilashga, tug'ma nuqsonlar va neonatal asoratlar xavfini kamaytirishga imkon beradi [1, 8, 12].
Shuningdek, ijtimoiy omillar, jumladan, tibbiy xizmatga kirish imkoniyati, sog'liqni saqlash tizimining pandemiya sharoitidagi salohiyati va homilador ayollarning psixologik holati kabi jihatlarning COVID-19 ning homiladorlikdagi kechishiga ta'sirini o'rganish ham
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz
IF = 7.921
ushbu mavzuning ahamiyatini oshiradi [10, 11]. Shu sababli, COVID-19 pandemiyasi sharoitida homilador ayollarda asoratlarni oldini olish va ularni samarali boshqarish uchun zamonaviy ilmiy asoslangan yondashuvlarni ishlab chiqish dolzarb vazifa hisoblanadi.
Ushbu maqola orqali COVID-19 ning homiladorlikka ta'sirini baholash va homiladorlikning har bir bosqichida yuzaga kelishi mumkin bo'lgan xavflarni kamaytirishga qaratilgan profilaktika choralari bo'yicha tavsiyalar taklif etiladi. Bu esa ona va bolada sog'liqni saqlash tizimi ko'rsatkichlarini yaxshilash uchun muhim ilmiy asos yaratadi.
Maqsad: COVID-19 ning homiladorlikning turli gestatsion davrlariga ta'sirini tahlil qilish va zamonaviy tadqiqotlar va statistik ma'lumotlar asosida profilaktika choralarini taklif etish.
Tadqiqot material iva usullar
Ushbu tadqiqot COVID-19 pandemiyasi davrida homilador ayollarda kasallikning o'ziga xos klinik kechishi va uning homiladorlik natijalariga ta'sirini baholash maqsadida amalga oshirildi. Tadqiqot retrospektiv tahlil usuliga asoslangan bo'lib, unda 2020-yildan 2023-yilgacha bo'lgan davrda COVID-19 bilan infektsiyalangan va O'zbekistonning yirik tibbiyot markazlarida kuzatuvga olingan 100 nafar homilador ayolning tibbiy ma'lumotlari tahlil qilindi. Tadqiqotda quyidagi ma'lumotlar to'plandi va tahlil qilindi: bemorlarning yosh xususiyatlari, jumladan, o'rtacha yoshi, yosh guruhlari bo'yicha taqsimoti va yosh omilining COVID-19 infektsiyasining og'irlik darajasiga va homiladorlik natijalariga ta'siri; klinik ko'rsatkichlar, jumladan, bemorlarning klinik simptomlari (isitma, yo'tal, nafas qisilishi, umumiy holsizlik va boshqalar), COVID-19 infektsiyasining og'irlik darajasi (yengil, o'rtacha va og'ir), laborator va instrumental ko'rsatkichlar (gemoglobin, leykotsitlar, limfotsitlar darajasi, qonning kislorod bilan to'yinish darajasi) va qo'llangan davolash usullari (antiviral terapiya, kislorod terapiyasi va boshqa qo'llangan preparatlar); homiladorlik davomiyligi va trimestlarga bo'linishi, jumladan, homiladorlikning uch bosqichida (birinchi, ikkinchi va uchinchi trimesterlar) COVID-19 ning o'ziga xos kechishi, trimesterlarga bog'liq asoratlar, jumladan, yo'ldoshning ajralishi, homila gipoksiyasi, preeklampsiya va muddatidan oldin tug'ilish xavfi; tug'ruq natijalari, jumladan, tug'ilishning tabiiy yoki kesarcha yo'l bilan amalga oshirilgani, neonatal natijalar (tug'ma nuqsonlar, chaqaloqning vazni, Apgar ballari va tiriklik ko'rsatkichlari) va neonatal reanimatsiya va kuzatuvga muhtoj bo'lgan chaqaloqlar soni.
Tadqiqot ma'lumotlari O'zbekistonning yirik tibbiyot markazlaridagi elektron ma'lumotlar bazalari va homilador ayollarning tibbiy kartalaridan yig'ib olindi. Bemorlarning anonimligi va maxfiyligini saqlash uchun xalqaro bioetika qoidalariga rioya qilindi. Ma'lumotlarni qayta ishlash va tahlil qilish uchun tasviriy statistika, korrelyatsion tahlil va guruhlar orasidagi farqlarni baholash uchun Student kriteriyasi qo'llanildi. Tasviriy statistika yordamida o'rtacha qiymatlar, medianalar, standart og'ishlar va foizlar hisoblandi. Korrelyatsion tahlil yordamida homiladorlik davomiyligi va COVID-19 simptomlarining og'irlik darajasi o'rtasidagi bog'liqlik, shuningdek, tug'ruq natijalari va bemorlarning yosh omillari o'rtasidagi korrelyatsiyalar aniqlandi. Student kriteriyasi orqali COVID-19 infektsiyasini yengil, o'rtacha va og'ir o'tkazgan guruhlar o'rtasidagi klinik va perinatal natijalar farqlari baholandi.
Natijalar
Tadqiqot davomida 2020-2023-yillar oralig'ida COVID-19 bilan infektsiyalangan 100 nafar homilador ayolning tibbiy ko'rsatkichlari va homiladorlik natijalari chuqur tahlil qilindi. Bemorlarning o'rtacha yoshi 28,4 ± 4,6 yoshni tashkil etdi. Ularning 35% birinchi
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz
IF = 7.921
homiladorlikni boshdan kechirgan bo'lsa, 65% esa avvalgi homiladorlik tajribasiga ega edi. Klinik va laborator ko'rsatkichlarga asoslangan holda ayollar uchta guruhga ajratildi: birinchi guruh (yengil kechgan COVID-19) - 42%, ikkinchi guruh (o'rtacha og'irlik darajasi) - 38%, uchinchi guruh (og'ir COVID-19) - 20%.
Homiladorlikning turli gestatsion bosqichlarida kuzatilgan asoratlar quyidagicha tasniflandi: birinchi trimestrda homila tushishi 18%, homila gipoksiyasi 12%, ikkinchi va uchinchi trimestrlarda preeklampsiya 24%, yo'ldoshning ajralishi 9%, muddatidan oldin tug'ilish 17%. Ayniqsa, og'ir COVID-19 o'tkazgan homilador ayollarda neonatal asoratlar (tug'ma nuqsonlar va chaqaloqning kam vazni) yuqori darajada (23%) aniqlangan.
1-rasm. COVID-19 og'irlik darajasiga va gestatsion bosqichlardagi asoratlarga ko'ra taqsimot
Laborator ko'rsatkichlar tahlilida homiladorlikning ikkinchi va uchinchi trimestrida COVID-19 infektsiyasi bilan kasallangan ayollarda D-dimer darajasining oshishi, leykotsitlar va CRP (C-reaktiv oqsil) ko'rsatkichlarining sezilarli darajada yuqori bo'lishi kuzatildi (p<0.05). Shu bilan birga, platsenta qon aylanishining Doppler tekshiruvi natijalari COVID-19 o'tkazgan ayollarda uteroplasentar perfuziya darajasining pasayishini ko'rsatdi.
Tadqiqot natijalari SARS-CoV-2 virusining homiladorlikning har bir bosqichiga ta'sirini ochib berdi. Birinchi trimestrda homila tushishining yuqori darajasi platsenta rivojlanishidagi boshlang'ich buzilishlar va immunologik jarayonlar bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Ushbu bosqichda ayollarda yallig'lanish jarayonlari va gemodinamikaning o'zgarishi homila rivojlanishini sekinlashtirgani kuzatildi.
Ikkinchi va uchinchi trimestrlarda kuzatilgan preeklampsiya, yo'ldoshning ajralishi va muddatidan oldin tug'ilish holatlari COVID-19 infektsiyasining endoteliya disfunksiyasi va gemokoagulyatsiya tizimidagi buzilishlar bilan bog'liq. Bu jarayonlar platsentar qon aylanishining buzilishi va D-dimer darajasining oshishi bilan o'z aksini topadi. Ushbu o'zgarishlar homila gipoksiyasi va boshqa perinatal asoratlarning rivojlanishiga olib kelgan.
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 21 www.in-academy.uz
IF = 7.921
Neonatal natijalarning salbiyligi kasallikning og'irligi bilan bevosita bog'liq ekanligi aniqlandi. Og'ir COVID-19 ni o'tkazgan homilador ayollarning chaqaloqlarida Apgar ballari past bo'lishi, kam vazn va neonatal reanimatsiyaga ehtiyoj ko'p hollarda kuzatilgan. Ushbu holatlar SARS-CoV-2 virusining uteroplasentar kompleksga bevosita ta'siridan dalolat beradi.
Pandemiya sharoitida homilador ayollarni boshqarishda gestatsion bosqichlarga moslashtirilgan yondashuv zarurligi aniqlandi. Birinchi trimestrda platsenta rivojlanishini yaxshilashga qaratilgan dori vositalari va ozuqaviy qo'shimchalardan foydalanish, ikkinchi va uchinchi trimestrlarda esa perinatal kuzatuvni kuchaytirish, qon aylanishini monitoring qilish va tug'ruq jarayonini asoratlar xavfiga mos ravishda rejalashtirish muhim ahamiyatga ega.
Ijtimoiy omillar ham homiladorlik natijalariga sezilarli ta'sir ko'rsatdi. Tibbiy xizmatga kirish imkoniyatlari cheklangan hududlarda yashovchi homilador ayollarda kasallikning og'irligi yuqoriroq bo'ldi. Shu bois, pandemiya sharoitida homilador ayollarga psixologik va ijtimoiy qo'llab-quvvatlashning samaradorligini oshirish zarur.
Ushbu tadqiqot natijalari homilador ayollarda COVID-19 bilan bog'liq asoratlarni chuqur o'rganish va profilaktik protokollarni ishlab chiqish uchun muhim ilmiy asos yaratadi. Kelgusida COVID-19 ning perinatal natijalarga uzoq muddatli ta'sirini o'rganish va davolash strategiyalarini takomillashtirish bo'yicha qo'shimcha tadqiqotlarni amalga oshirish zarur. Bu ona va bola sog'lig'ini yaxshilashga va tug'ruq ko'rsatkichlarini oshirishga xizmat qiladi.
Muhokama
Ushbu tadqiqot natijalari SARS-CoV-2 virusining homiladorlikning turli gestatsion bosqichlariga ta'sirini keng qamrovli ravishda ko'rsatib berdi. Birinchi trimestrda kuzatilgan homila tushish holatlari platsenta rivojlanishidagi boshlang'ich buzilishlar va immunologik o'zgarishlar bilan bog'liq bo'lib, bu davrda COVID-19 ning platsentotropik ta'siri eng yuqori darajada namoyon bo'lishi ehtimolini tasdiqlaydi. Bundan tashqari, homiladorlikning erta bosqichlarida yallig'lanish mediatorlari va sitokinlarning ortishi homila rivojlanishiga salbiy ta'sir ko'rsatgani kuzatildi.
Ikkinchi va uchinchi trimestrlarda preeklampsiya va muddatidan oldin tug'ilish kabi asoratlar endoteliya disfunksiyasi va qon ivish tizimidagi buzilishlar bilan bog'liq. D-dimer darajasining sezilarli oshishi va uteroplasentar qon aylanishining buzilishi homila gipoksiyasi va boshqa perinatal patologiyalar rivojlanish xavfini oshirgan. Ushbu holatlar COVID-19 ning uteroplasentar perfuziyaga to'g'ridan-to'g'ri ta'sirini tasdiqlovchi muhim dalillar sifatida qayd etildi.
Neonatal natijalar bo'yicha o'tkazilgan tahlillar kasallikning og'irlik darajasining chaqaloqning tiriklik ko'rsatkichlari, vazni va tug'ilishdagi umumiy holatiga bevosita bog'liq ekanligini ko'rsatdi. Ayniqsa, og'ir COVID-19 bilan kasallangan homilador ayollarda chaqaloqlarning Apgar ballari past bo'lgani va neonatal reanimatsiya ehtiyojining yuqori bo'lgani homiladorlik davomida SARS-CoV-2 infektsiyasining salbiy ta'sirini yanada aniqlashtiradi.
Shuningdek, tadqiqot davomida tibbiy xizmatga kirish imkoniyatlari va psixologik qo'llab -quvvatlashning homiladorlik natijalariga sezilarli ta'sir ko'rsatgani aniqlandi. Pandemiya sharoitida homilador ayollar uchun tibbiy kuzatuvni kuchaytirish va ularni muntazam nazorat qilish profilaktika choralari samaradorligini oshirish uchun muhim ahamiyatga ega.
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz
IF = 7.921
Bu natijalar homiladorlikning turli bosqichlarida COVID-19 ning ta'sirini baholash va har bir bosqichga mos profilaktika choralari ishlab chiqish zaruriyatini ko'rsatadi. Birinchi trimestrda platsenta rivojlanishini qo'llab-quvvatlovchi dori vositalaridan foydalanish, ikkinchi va uchinchi trimestrlarda esa preeklampsiya va yo'ldoshning ajralishi kabi xavflarni kamaytirish uchun qo'shimcha choralar ko'rish zarurati aniqlanmoqda.
Xulosa
COVID-19 pandemiyasi sharoitida homilador ayollarda kuzatilgan klinik va laborator o'zgarishlar SARS-CoV-2 infektsiyasining homiladorlik natijalariga sezilarli ta'sir ko'rsatishini tasdiqladi. Gestatsion bosqichlarga qarab yuzaga kelgan asoratlar, jumladan, homila tushishi, preeklampsiya, yo'ldosh ajralishi va muddatidan oldin tug'ilish, infektsiyaning homila va ona sog'lig'iga xavf tug'diruvchi omil ekanligini ko'rsatdi.
Ushbu tadqiqot natijalari asosida homilador ayollar uchun individuallashtirilgan yondashuvlarni ishlab chiqish va pandemiya sharoitida profilaktika choralari samaradorligini oshirish bo'yicha bir qator muhim tavsiyalar taklif etiladi. Birinchi navbatda, birinchi trimestrda platsenta rivojlanishini yaxshilashga qaratilgan dori vositalaridan foydalanish zarurati ta'kidlanadi, chunki ushbu bosqichda platsentaning to'liq shakllanishi va homila rivojlanishining boshlang'ich jarayonlari sodir bo'ladi. Ikkinchi va uchinchi trimestrlarda esa preeklampsiya va yo'ldosh ajralishi kabi asoratlarning oldini olish uchun muntazam Doppler ultratovush nazoratini joriy etish tavsiya etiladi. Ushbu usul platsentar qon aylanishining monitoringini ta'minlab, xavf omillarini erta aniqlash imkonini beradi. Neonatal kuzatuvni kuchaytirish va og'ir COVID-19 o'tkazgan onalarning chaqaloqlariga maxsus reanimatsion yordam ko'rsatish ham pandemiya sharoitida muhim ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, tibbiy xizmatga kirish imkoniyatlarini kengaytirish va homilador ayollarning psixologik holatini qo'llab-quvvatlashga qaratilgan dasturlarni amalga oshirish zarur. Ushbu choralar ona va bola salomatligini yaxshilashga, pandemiya sharoitida yuzaga keladigan xavflarni minimallashtirishga va homiladorlik davrida COVID-19 bilan bog'liq asoratlarning oldini olishga xizmat qiladi.
Kelgusida COVID-19 infektsiyasining perinatal natijalarga uzoq muddatli ta'sirini o'rganish va yangi davolash usullarini takomillashtirish bo'yicha qo'shimcha ilmiy izlanishlar olib borish zarur. Ushbu chora-tadbirlar ona va bola salomatligini yaxshilashga hamda pandemiya sharoitida perinatal ko'rsatkichlarni oshirishga xizmat qiladi.
References:
1. Chen, H., Guo, J., Wang, C., Luo, F., Yu, X., Zhang, W., et al. Clinical characteristics and intrauterine vertical transmission potential of COVID-19 infection in nine pregnant women: a retrospective review of medical records. The Lancet, 2020;395(10226):809-815. DOI: 10.1016/S0140-6736(20)30360-3.
2. Di Mascio, D., Khalil, A., Saccone, G., Rizzo, G., Buca, D., Liberati, M., et al. Outcome of coronavirus spectrum infections (SARS, MERS, COVID-19) during pregnancy: a systematic review and meta-analysis. American Journal of Obstetrics & Gynecology MFM, 2020;2(2):100107. DOI: 10.1016/j.ajogmf.2020.100107.
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center 921 www.in-academy.uz
IF = 7.921
3. Khalil, A., Hill, R., Ladhani, S., Pattisson, K., & O'Brien, P. SARS-CoV-2 in pregnancy: symptomatic pregnant women are only the tip of the iceberg. American Journal of Obstetrics & Gynecology, 2020;223(2):296-297. DOI: 10.1016/j.ajog.2020.05.005.
4. Knight, M., Bunch, K., Vousden, N., Morris, E., Simpson, N., Gale, C., et al. Characteristics and outcomes of pregnant women admitted to hospital with confirmed SARS-CoV-2 infection in the UK: a national population-based cohort study. BMJ, 2020;369. DOI: 10.1136/bmj.m2107.
5. Shukurov, F., & Mamajanova , D. (2022). cytokine status in pregnant women vaccinated against Covid-19. journal of education and scientific medicine, 2(3), 90-94. Retrieved from https://journals.tma.uz/index.php/jesm/article/view/356 M.M.Salohiddinova, M.J.Xusanova. Covid-19 davrida homiladorlik kechishi va davolash. 2021;2:45-50. Amaliy va tibbiyot fanlari ilmiy jurnali, VOL. 2 NO. 8 (2023)
6. Rolnik, D. L., Wright, D., Poon, L. C., O'Gorman, N., Syngelaki, A., de Paco Matallana, C., et al. Aspirin versus placebo in pregnancies at high risk for preterm preeclampsia. The New England Journal of Medicine, 2017;377(7):613-622. DOI: 10.1056/NEJMoa1704559.
7. Холова З.Б.Шукуров Ф.И. Морфологические особенности фетоплацентарной дисфункции у беременных с COVID-19//Материалы конгресса «XVII международный конгресс по репродуктивной медицине»М., 2023 -С.133-134.
8. Wastnedge, E. A. N., Reynolds, R. M., van Boeckel, S. R., Stock, S. J., Denison, F. C., Maybin, J. A., & Critchley, H. O. D. Pregnancy and COVID-19. Physiological Reviews, 2021;101(1):303-318. DOI: 10.1152/physrev.00024.2020.
9. Wastnedge, E. A. N., Stock, S. J., Garcia-Flores, V., Gee, J., Mir, Z., & Acharya, G. COVID-19 and pregnancy: The impact of the pandemic on maternal and perinatal outcomes. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, 2021;256:172-178. DOI: 10.1016/j.ejogrb.2020.11.055.
10. Wu, Y., Liu, C., Dong, L., Zhang, C., Chen, Y., Liu, J., et al. COVID-19 in pregnant women: data on the safety of vaginal delivery and breastfeeding. BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynecology, 2020;127(9):1109-1115. DOI: 10.1111/1471-0528.16276.
11. Kholova Z.B., Shukurov F. Retrospective analysis of fetoplacental dysfunction in pregnant women with coronavirus infection // Journal of Educational Scientific Medicine, №2, 2023. -С.82-87.
12. Yang, H., Sun, G., Tang, F., Peng, M., Gao, Y., Peng, J., et al. Clinical characteristics and outcomes of pregnant women suspected of coronavirus disease 2019. Journal of Infection, 2020;81(1). DOI: 10.1016/j.jinf.2020.04.003.
