CC BY
3ISSN 2992-9024 (online) 2024, № 8(1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
BO'LAJAK FIZIKA O'QITUVCHILARINI TAYYORLASHDA VIRTUAL LABORATORIYALARNING AHAMIYATI
© E.X.Yusupov1H_
1Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti, Termiz, O'zbekiston.
Annotatsiya
KIRISH: maqolada bo'lajak fizika o'qituvchilarini tayyorlash jarayonida virtual laboratoriyalardan foydalanishning ahamiyati va ularning ta'lim samaradorligiga ta'siri tahlil qilinadi.
MAQSAD: tadqiqotning asosiy maqsadi - bo'lajak fizika o'qituvchilarini tayyorlashda virtual laboratoriyalarning o'rnini o'rganish va bu texnologiyaning kasbiy tayyorgarlikda qanday yordam berishini aniqlashdir.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqotda virtual laboratoriyalar va ularning ta'lim jarayonidagi roli bo'yicha adabiyotlar tahlil qilindi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: natijalar virtual laboratoriyalar bo'lajak fizika o'qituvchilarining eksperimental ko'nikmalarini va mavzuga bo'lgan qiziqishini sezilarli darajada oshirishini ko'rsatdi.
XULOSA: tadqiqot natijalari bo'lajak fizika o'qituvchilarini tayyorlashda virtual laboratoriyalarning yuqori samaradorligini tasdiqlaydi.
Kalit so'zlar: virtual laboratoriyalar, fizika ta'limi, o'qituvchi tayyorgarligi, interfaol ta'lim, amaliy ko'nikmalar, eksperimental ta'lim, pedagogik malaka
Iqtibos uchun: Yusupov E.X. Bo'lajak fizika o'qituvchilarini tayyorlashda virtual laboratoriyalarning ahamiyati. // Inter education & global study. 2024. №8(1). B.423-428.
ЗНАЧЕНИЕ ВИРТУАЛЬНЫХ ЛАБОРАТОРИЙ В ПОДГОТОВКЕ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ ФИЗИКИ_
© Э.Х. Юсупов1®
1 Институт предпринимательства и педагогики Денова, Термез, Узбекистан.
Аннотatsiя
ВВЕДЕНИЕ: в статье анализируется значение использования виртуальных лабораторий в процессе подготовки будущих учителей физики и их влияние на эффективность обучения.
ЦЕЛЬ: основная цель исследования — изучить роль виртуальных лабораторий в подготовке будущих учителей физики и определить, как эта технология способствует профессиональной подготовке.
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 8(1)
ISSN 2992-9024 (online) 2024, № 8(1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в исследовании был проведен анализ литературы по теме виртуальных лабораторий и их роли в учебном процессе.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: результаты показывают, что виртуальные лаборатории значительно повышают экспериментальные навыки и интерес к предмету у будущих учителей физики.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: результаты исследования подтверждают высокую эффективность виртуальных лабораторий в подготовке будущих учителей физики.
Ключевые слова: виртуальные лаборатории, физическое образование, подготовка учителей, интерактивное обучение, практические навыки, экспериментальное обучение, педагогическая квалифик atsiя.
Для цитирования:. Юсупов Э.Х. Значение виртуальных лабораторий в подготовке будущих учителей физики. // Inter education & global study. 2024. №8(1). С. 423-428.
THE IMPORTANCE OF VIRTUAL LABORATORIES IN THE TRAINING OF FUTURE PHYSICS TEACHERS_
© Еrkin X. Yusupov1®
^Denov Institute of Entrepreneurship and Pedagogy, Termez, Uzbekistan._
Annotation
INTRODUCTION: the article analyzes the importance of using virtual laboratories in the training process of future physics teachers and their impact on educational effectiveness.
AIM: the main objective of the study is to examine the role of virtual laboratories in preparing future physics teachers and to determine how this technology supports professional training.
MATERIALS AND METHODS: the study involved a literature review on virtual laboratories and their role in the educational process.
DISCUSSION AND RESULTS: the results show that virtual laboratories significantly enhance experimental skills and interest in the subject among future physics teachers.
CONCLUSION: the study's findings confirm the high effectiveness of virtual laboratories in the training of future physics teachers.
Keywords: virtual laboratories, physics education, teacher training, interactive learning, practical skills, experimental education, pedagogical qualification.
For citation: Iroda. A. Khajieva (2024) The Importance of virtual laboratories in the training of future physics teachers, Inter education & global study, (8(1)), pp. 423428. (In Uzbek).
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 8(1)
iccl (A
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Ta'lim sohasi rivojlanib borar ekan, o'qitish va o'rganish jarayonlariga texnologiyani integratsiya qilish katta ahamiyat kasb etmoqda. Ayniqsa, tabiiy fanlar ta'limida texnologiyalar o'quvchilarni jalb qilish va murakkab tushunchalarni chuqurroq tushunishga yordam beradigan yangi imkoniyatlarni taqdim etmoqda. Fizika — nazariy tushuncha va amaliy tajribaga asoslangan fan — raqamli rivojlanishdan katta foyda ko'rmoqda. Virtual laboratoriyalar — fizik tajribalarni simulyatsiya qiluvchi kompyuter asosidagi platformalar — ushbu sohada o'zgaruvchan vosita sifatida paydo bo'ldi. Ular foydalanuvchilarga raqamli muhitda nazorat qilinadigan tajribalarni o'tkazish imkoniyatini berib, an'anaviy laboratoriyalar bilan bog'liq uskunalar xarajatlari, cheklangan imkoniyatlar va xavfsizlik masalalari kabi asosiy cheklovlarni hal qiladi.
Kelajakdagi fizika o'qituvchilarini tayyorlashda o'ziga xos muammolar va talablar mavjud. Talabalarni real o'quv-tajriba sharoitlariga samarali tayyorlash uchun o'qituvchi tayyorlash dasturlari nazariy bilimlarni etkazish bilan cheklanib qolmasdan, mazmunli va amaliy tajriba taqdim etishi zarur. Ammo fizikada amaliy ta'lim ko'pincha yaxshi jihozlangan laboratoriyalarga kirishni talab qiladi, bu esa ko'plab ta'lim muassasalari uchun qimmat va murakkab bo'lishi mumkin. Shuningdek, ayrim tajribalar xavf-xatar bilan bog'liq bo'lib, yoki sharoitlarni doimiy ravishda qayta yaratish qiyin kechadi. Virtual laboratoriyalar ushbu muammolarga qiziqarli echim taklif etadi, ular o'quvchilarga interfaol, arzon va xavfsiz platformani taqdim etadi. Virtual laboratoriyalar orqali o'qituvchi talabalar qimmatli amaliy tajriba orttirib, fizik tushunchalarni chuqurroq anglay oladi va keyinchalik o'z o'quvchilariga etkazadi.
Ushbu maqola virtual laboratoriyalarning kelajakdagi fizika o'qituvchilarini tayyorlashdagi ahamiyatini o'rganadi va ularning konseptual tushunchalarni chuqurlashtirish, tanqidiy fikrlashni rivojlantirish va xilma-xil ta'lim muhitida dars berishga tayyorlashdagi rolini yoritadi. Virtual laboratoriyalarni o'qituvchi tayyorlash dasturlariga tatbiq etishning foydalari, qiyinchiliklari va pedagogik yondashuvlarini ko'rib chiqish orqali ushbu tadqiqot zamonaviy fizika ta'limida ushbu raqamli resurslarning ahamiyatini ta'kidlab o'tadi.
Virtual laboratoriyalar — kompyuter asosida ishlaydigan va real tajriba muhitini simulyatsiya qiluvchi platformalar bo'lib, foydalanuvchilarga virtual muhitda tajribalarni o'tkazish imkonini beradi. Fizika ta'limida ular bir nechta afzalliklarga ega:
- Kengroq Foydalanish Imkoniyati: Virtual laboratoriyalar joylashuvdan qat'i nazar talabalar uchun ochiq bo'lib, jismoniy resurslarga bo'lgan ehtiyojni kamaytiradi va amaliy o'rganish imkoniyatlarini teng taqsimlashni ta'minlaydi.
- Xavfsizlik va Ekologik Masalalar: Yuqori kuchlanish, radiatsiya yoki xavfli materiallar bilan bog'liq fizik tajribalar xavf tug'dirishi mumkin. Virtual laboratoriyalar xavfsiz, virtual muhitda tajribalar o'tkazishni ta'minlaydi.
- Tejamkorlik: Jismoniy laboratoriyalarni saqlash uskunalarning eskirishi va maxsus materiallarga bo'lgan ehtiyoj sababli qimmatga tushadi. Virtual laboratoriyalar qo'shimcha xarajatlarsiz kengaytirish imkoniyatini beruvchi tejamkor alternativ hisoblanadi.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Virtual laboratoriyalar kelajakdagi fizika o'qituvchilarining kasbiy o'sishiga katta hissa qo'shuvchi bir qancha afzalliklarga ega: nazariy Bilimlarni Mustahkamlash: Virtual laboratoriyalar talabalar murakkab nazariy tushunchalarni interfaol, simulyatsiyalangan muhitda ko'rish va amalda qo'llash imkoniyatini beradi va abstrakt tushunchalarni chuqurroq tushunishga yordam beradi; amaliy Ko'nikmalarni Rivojlantirish: Virtual laboratoriyalar jismoniy tajribalarni to'liq o'rnini bosa olmasa-da, ular talabalarga faraz qilish, ma'lumot yig'ish va tahlil qilish kabi muhim eksperimental ko'nikmalarni rivojlantirish imkonini beradi; tanqidiy fikrlash va muammoni hal qilish: Virtual laboratoriyalar takroriy tajribalar o'tkazish va tezkor fikr-mulohaza imkoniyatini taqdim etadi, bu talabalarni farazlarni sinab ko'rishga, natijalarni tahlil qilishga va yondashuvlarini takomillashtirishga undaydi; turli Ta'lim Muhitlariga Tayyorlash: Virtual laboratoriyalar kelajakdagi o'qituvchilarni raqamli vositalar bilan tanishtirib, ularga shunga o'xshash texnologiyalarni o'z sinflariga integratsiya qilish va turli o'quv scenariylariga moslashish imkonini beradi. O'qituvchi tayyorlash dasturlariga virtual laboratoriyalarni integratsiya qilishdagi muammolar
Ular bir qancha afzalliklarga ega bo'lsa-da, virtual laboratoriyalarni o'qituvchi tayyorlash dasturlariga integratsiya qilish bir qator qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi: texnik va Logistik Cheklovlar: Virtual laboratoriyalar ishonchli internet va tegishli dasturiy ta'minotni talab qiladi, bu esa barcha ta'lim muassasalarida mavjud bo'lmasligi mumkin ; Tayyorlov va Bilim Saviyasi: Kelajakdagi o'qituvchilar virtual laboratoriyalardan to'liq foydalanish uchun etarlicha tayyorlanishi, ya'ni texnologiyadan bemalol foydalanishni o'zlashtirishi kerak; jismoniy Tajriba Yetishmasligi: Virtual laboratoriyalar qimmatli bo'lsa-da, ular jismoniy laboratoriyalar tomonidan taqdim etiladigan hissiy tajribani to'liq almashtira olmaydi. Shu sababli, o'qituvchilar virtual laboratoriyalarni jismoniy laboratoriya mashg'ulotlari bilan birlashtirishlari kerak.
Fizika ta'limi uchun maxsus ishlab chiqilgan bir nechta virtual laboratoriya platformalari mavjud bo'lib, ular mexanika, elektromagnetizm, termodinamika va kvant fizika kabi yo'nalishlarda simulyatsiyalar va tajribalar taklif qiladi. Masalan, PhET Interactive Simulations va Labster dasturlari fizika o'quv dasturiga mos keluvchi, sozlanishi mumkin bo'lgan interfaol simulyatsiyalarni taqdim etadi. Ushbu platformalar talabalar ishtiyoqi, konseptual tushunchasi va bilimni saqlash darajalarida ijobiy natijalarni ko'rsatib, o'qituvchi tayyorlash dasturlarida foydalanish uchun katta potensialga ega ekanligini isbotladi.
Eng yaxshi natijalarga erishish uchun virtual laboratoriyalar fizika o'qituvchilarini tayyorlash dasturlariga quyidagi pedagogik yondashuvlar orqali integratsiya qilinishi kerak:
Aralash Ta'lim: Virtual laboratoriyalarni an'anaviy ma'ruzalar va jismoniy laboratoriyalar bilan birlashtirish nazariy, virtual va amaliy o'rganishni muvozanatlash-tiruvchi keng qamrovli ta'lim tajribasini taqdim etadi.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
-hamkorlikka Asoslangan Ta'lim: Virtual laboratoriyalarda guruh vazifalarini topshirish hamkorlikni rag'batlantiradi va talabalarni birgalikda muammolarni hal qilishga undaydi, bu ilmiy tadqiqotlarda muhim o'rin tutadi.
- tadqiqotga Asoslangan Ta'lim: Virtual laboratoriyalar tadqiqotga asoslangan ta'lim uchun juda mos keladi, bu erda talabalar ilmiy savollarni o'rganishadi va xulosa qilish uchun tajribalar o'tkazishadi, bu esa materialga chuqur qiziqishni shakllantiradi.
Tadqiqotlar virtual laboratoriyalar talabalar o'qish natijalariga ijobiy ta'sir ko'rsatishini ko'rsatadi. Tadqiqotlarga ko'ra, virtual laboratoriyalardan foydalangan talabalar konseptual tushunish, ishtiyoq darajasi va bilim saqlash ko'rsatkichlari yaxshilangan. Ushbu natijalar kelajakdagi o'qituvchilar uchun ayniqsa foydal idir, chunki fizik tamoyillarni chuqurroq anglash ularga ushbu tushunchalarni o'z o'quvchilariga samarali etkazish imkonini beradi.
Virtual laboratoriyalarning fizika o'qituvchilarini tayyorlashda foydasini maksimal darajaga etkazish uchun ta'lim muassasalari quyidagi tavsiyalarni ko'rib chiqishi kerak: infratuzilmani Rivojlantirish: muassasalar virtual laboratoriyalarni qo'llab-quvvatlash uchun zarur texnologik infratuzilmaga sarmoya kiritishlari va barcha talabalar uchun bu resurslarni mavjud qilishlari kerak; fakultetni Tayyorlash va Qo'llab-quvvatlash: Fakultet a'zolari virtual laboratoriyalarni o'quv dasturiga integratsiya qilish bo'yicha tayyorgarlik ko'rishlari va rivojlanayotgan raqamli vositalarga moslashish uchun doimiy qo'llab-quvvatlovga ega bo'lishlari kerak; o'quv Dasturiga Integratsiya: Virtual laboratoriyalar o'quv dasturiga tizimli ravishda kiritilishi, nazariy va amaliy komponentlar bilan mos keluvchi aniq o'quv maqsadlari belgilanib, ularning ta'lim jarayonida yuksak samaradorlikka erishishlari uchun yo'naltirilgan bo'lishi kerak.
Virtual laboratoriyalar kelajakdagi fizika o'qituvchilarini tayyorlashda o'zgaruvchan resurs sifatida o'zini namoyon etib, nazariy bilim va amaliy tajriba o'rtasidagi tafovutni raqamli platforma orqali bartaraf etmoqda. Real hayotdagi tajribalarni simulyatsiya qilgan holda, virtual laboratoriyalar o'qituvchi talabalariga fizikadagi murakkab tushunchalar bilan ishlash uchun moslashuvchan, xavfsiz va tejamkor usulni taqdim etadi. Ular kelajakdagi o'qituvchilarga an'anaviy laboratoriyalardagi yuqori xarajatlar, uskunalar eskirishi va xavfsizlik xavflari kabi cheklovlardan xoli holda tajribalar o'tkazish imkonini beradi. Ushbu qulaylik nafaqat konseptual tushunchalarni kuchaytiradi, balki samarali o'qitish uchun zarur bo'lgan tanqidiy fikrlash va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini ham rivojlantiradi.
O'qituvchi tayyorlash dasturlari uchun virtual laboratoriyalar kelajakda raqamli vositalar va resurslar kengroq integratsiya qilinadigan sinflarga tayyorgarlik ko'rish orqa li fizika ta'limini tubdan o'zgartirish imkonini beradi. Texnik imkoniyatlar va maxsus tayyorgarlikni talab etuvchi qiyinchiliklarga qaramay, virtual laboratoriyalarning ta'lim natijalari, keng qamrovli va interfaol o'qitish tajribalari kabi foydalari bu to'siqlarni ortda qoldiradi. An'anaviy usullar bilan birga qo'llanganda, virtual laboratoriyalar pedagogik va fan bo'yicha bilimlarni boyitadigan keng qamrovli ta'lim tajribasini taqdim etadi.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Ta'lim rivojlanishda davom etar ekan, virtual laboratoriyalarni o'qituvchi tayyorlash dasturlariga kiritish kelajakdagi fizika o'qituvchilarini o'z o'quvchilariga ilhom berish va ularni o'qitishga tayyor holda еtishtirishni ta'minlaydi. Virtual laboratoriyalarning fizika ta'limidagi imkoniyatlarini maksimal darajada os hirish uchun raqamli resurslarga sarmoya kiritish, fakultetni tayyorlash va o'quv dasturlarini rivojlantirish yo'lidagi tadqiqotlar va ishlar davom ettirilishi lozim. Bu esa raqamli asrda o'qituvchilar va talabalar ehtiyojlariga mos keluvchi dinamik o'quv muhitini yaratishga xizmat qiladi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Anderson, L. W., & Krathwohl, D. R. (2001). A Taxonomy for Learning, Teaching, and Assessing: A Revision of Bloom's Taxonomy of Educational Objectives. Longman.
2. Barak, M., & Dori, Y. J. (2005). Enhancing undergraduate students' chemistry understanding through project-based learning in an IT environment. Science Education, 89(1), 117-139.
3. Billet, S. (2011). Learning in the Workplace: Strategies for Effective Practice. Allen & Unwin.
4. Clark, R. C., & Mayer, R. E. (2016). E-learning and the Science of Instruction: Proven Guidelines for Consumers and Designers of Multimedia Learning (4th ed.). Wiley.
5. Dillenbourg, P. (1999). What do you mean by 'collaborative learning'? In Collaborative-learning: Cognitive and Computational Approaches (pp. 1-19). Oxford: Elsevier.
6. Hobbs, R., & Coiro, J. (2016). Design features of a digital and media literacy curriculum in practice. Journal of Media Literacy Education, 2(2), 1-11.
7. Johnson, D. W., & Johnson, R. T. (2009). An educational psychology success story: Social interdependence theory and cooperative learning. Educational Researcher, 38(5), 365-379.
8. Jonassen, D. H. (1999). Computers as Mindtools for Schools: Engaging Critical Thinking (2nd ed.). Prentice Hall.
9. Koehler, M. J., & Mishra, P. (2009). What is technological pedagogical content knowledge (TPACK)? Contemporary Issues in Technology and Teacher Education, 9(1), 60-70.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМATSIЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Yusupov Erkinjon Xurramovich, dotsent, [Юсупов Эркинжон Хуррамович, Доцент], [Erkinjon X. Yusupov, Associate professor]; manzil: O'zbekiston, Termiz,Denov tumani, Bog' ko'chasi 112-uy [адрес: Республика Узбекистан, г. Термез, Деновский район, улица Богь 112], [Address: Uzbekistan, Termez, Denov district, Bog'
street, 112]
