CC BY
86Scientific Journal Impact Factor
О
BO'LAJAK BOSHLANG'ICH SINF O'QITUVCHILARINI DARSLARDA KREATIVLIGINI SHAKLLANTIRISH PEDAGOGIK
MUAMMO SIFATIDA
d 10.24412/2181-1784-2021-10-1042-1047
Abduhalimova Yulduz Normurod qizi
Termiz davlat universiteti magistri
ANNOTATSIYA
Mazkur maqolada boshlanglch sinf o^qituvchilarining kreativligi, innovatsion pedagogik texnologiyalardan foydalanishning samaradorligi, ta'limning mazmuni, boshlang^ich sinf o^qituvchisiga qo^yiladigan talablar va dars jarayonida o^qituvchining darsga kreativ yondashuvi, o^quvchilar bilan birgalikdagi hamkorligining oлziga xos jihatlari yoritilgan.
Kalit so'zlar: kreativlik, boshlang^ich sinf o^qituvchisi, dars, pedagogika, ta'lim, darsning mazmuni, ijodkorlik, intelekt.
В статье описаны творчество учителей начальных классов, эффективность использования инновационных педагогических технологий, содержание обучения, требования к учителям начальных классов и творческий подход учителя к уроку, взаимодействие с учениками.
Ключевые слова: творчество, учитель начальных классов, урок, педагогика, образование, содержание урока, творчество, интеллект.
The article describes the creativity of primary school teachers, the effectiveness of the use of innovative pedagogical technologies, the content of teaching, the requirements for primary school teachers and the teacher's creative approach to the lesson, interaction with students.
Keywords: creativity, primary school teacher, lesson, pedagogy, education, lesson content, creativity, intelligence.
Ozbekiston Respublikasining rivojlangan davlatlar qatorida taraqqiyot sari yuz tutishi bugungi kun o'quvchisi oldiga yangi talablarni qo'ymoqda. Endilikda u faqatgina maktab darslari materiallarini o'qib o'rganuvchi emas, balki o'zi ijodiy izlanib, yangi va zamonaviy axborotlarni egallab, bilimlar cho'qqisiga yetishi hamda jahon minbarlarida boshqa rivojlangan davlat bolalari bilan tola raqobatga
АННОТОЦИЯ
ABSTRACT
KIRISH
Oriental Renaissance: Innovative, R VOLUME 1 | ISSUE 10
educational, natural and social sciences ( ) ISSN 2181-1784
Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423
kirisha oladigan shaxs sifatida shakllanishi talab etilmoqda [1-4] . Bu esa pedagogika fani oldiga bolalarda bilim olish va insoniy fazilatlarni va madaniyat unsurlarini ozlashtirish kabi muhim va dolzarb muammoni qoymoqda.
Oquvchi-yoshlarni bilimdon va manan yetuk insonlar sifatida shakllantirishda ularning fanga, talim olishga, bilim egallashga bo'lgan ichki psixologik yo'nalishni shakllantirishda pedagog-tarbiyachilarning tutgan o'rni alohida. Aynan o'qituvchi bolalar uchun andoza sifatida namoyon bo'ladi. Ayniqsa, boshlang'ich sinflarda birinchi muallim oquvchi yoshlar uchun ulug' zot sifatida gavdalanadi va bolalar uchun andoza bo'ladi. Shunday ekan, boshlang'ich sinf o'qituvchilarining kreativligi, harakatchanlagi, bolalarni tushuna bilishi, kommunikativ va pertseptiv (bolani tushuna olish) qobiliyatlari bilan bir qatorda muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki boshlang'ich sinf o'quvchilarida harakatchanlik, qiziquvchanlik hamda bilishga bo'lgan ishtiyoq kuchli bo'lishi psixolog olimlar tomoniddan ilmiy jihatdan asoslangan. Faqatgina bunday qiziqish va ishtiyoqlarni ijobiy tomonga yo'naltirish talab etiladi. Buning uchun esa boshlang'ich sinf o'qituvchilaridan yanada ko'proq izlanishni, ijodkorlikni va novatorlikni talab etadi [5-9].
Oqituvchilarning kreativlik faoliyati masalasi ilmiy jihatdan pedagogik olimlar tomonidan organilgan bo'lib, shular orasida boshlang'ich sinf o'qituvchilarining kreativlik faoliyat yuritishi asosiy masalalardan biri hisoblanadi. Shu jumladan,, kreativlik - bu muhim ahamiyatga ega bo'lgan pedagogik muammo bolib, bu borada izlanishlar bugungi kun talabidir.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Talimning zamonaviy globallashuv va axborotlashuv sharoitida o'qituvchining ijodkorlik faoliyati muhim ahamiyat kasb etadi. Bugungi kunda talim-tarbiya sohasiga kirib kelayotgan innovatsion yangiliklar pedagogika faniga yangi tushunchalarni ham olib kirmoqda. Shunday tushunchalarning biri «kreativlik» tushunchasidir. Bu tushuncha koproq psixologiya fanida kengroq rivojlangan. Ammo, pedagogika fani bu tushunchaning mazmun va manosini tadqiq etishni talab etadi. «Kreativlik» tushunchasi «ijod» tushunchasi bilan bog'liq. Shaxsning ijodkorlik imkoniyatlarini tadqiq etishga bo'lgan ijtimoiy buyurtma kreativlik muammosining alohida muhimligini belgilaydi.
Shaxsiy ijodkorlikning dinamik (rivojlanib, o'sib boruvchi) tasniflanishi kreativlik va uning asosiy qirralarida aks etadi. Biroq, kreativlik psixologiya va pedagogika fanlarining belgilangan ilmiy kategoriyasi bo'lsa-da, «kreativlik» tushunchasi tegishli lug'atlarda munosib defferentsiyasini topmagan va ijod
psixologiyasida yetarlicha aniqlanmagan. Onlab ilmiy ishlarda ilmiy ijodkorlikning
1043
Scientific Journal Impact Factor
0
u yoki bu qirralariga turlicha yondashib, har xil darajada qamrab olinayotganligiga qaramasdan, hozirgacha na muammoning o'ziga va na unga taalluqli bo'lgan amaliy savollarga nisbatan yagona toxtam mavjud emas. Hozirda, rivojlanishning zamonaviy bosqichida, mazkur ananalari inson faktorining hal qiluvchi o'rnini belgilamoqda [10-14]. Bu faktorning fenomenologiyasida ijodkorlik uning belgilangan asosini tashkil etadi. Ijodkorlik inson fenomenining namoyon boladigan yuksak ko'rinishi bo'lishiga qaramasdan, u eng kam o'rganilgan soha bolib, tabiiy qonuniyat sifatida qaraladi. Gap shundaki, ijod jarayonining tabiatidagi tasodifanlik, kutilmaganlik avvalboshdanoq uning zamonaviy ilmiy metodlarda o'rganish imkoniyatini chegaraladi.
Zamonaviy fan imkoniyatlari ijodkorlik tabiatining mavjud dalillar va savollarni toliq qoniqtiradigan universal tushuntirish imkoniyatiga ega emas.
1. Kreativlik - bu insonning butun hayoti davomidagi sifatlari majmuidir.
2. Kreativlik - bu insonning o'ziga topshirilgan muayyan topshiriq va vazifalarni bajarish usulidir.
3. Kreativlik - bu intellekt (aql) ning maxsulidir.
4. Kreativlik - bu insonga xudo tomonidan berilgan qobiliyat, kashfiyotlardir.
5. Kreativlik - bu ijodiy faoliyatdir.
6. Kreativlik - bu ijodkor insonlarning manaviy-axloqiy va ijtimoiy adaptatsiyalanishidir.
7. Kreativlik - bu madaniyat bilan uzviy bogliq bo'lgan kategoriyadir.
Yuqoridagi fikrlarni umumlashtirgan holda kreativlik - shaxsni rivojlantiruvchi
kategoriya sifatida inson manaviyatining ajralmas qismi bolib, shaxsni o'z-o'zini rivojlantirish omili, shaxsiy jonbozlikning asosi, shaxs ega bolgan bilimlarning ko'pqirrali ekanligida emas, balki yangi g'oyalarga intilishda va o'rnatilgan stereotiplarni yangilik yaratish jarayonini isloh qilish va o'zgartirishda, hayotiy muammolarni echish jarayonida kutilmagan va noodatiy qarorlar chiqarishda namoyon boladi, degan xulosaga keldik. O'qituvchining kreativlik faoliyati dastavvalo pedagogik maxorat bilan bogliq.
Kreativlik - shaxsni rivojlantiruvchi kategoriya sifatida inson manaviyatining ajralmas qismi bo'lib, shaxsni o'z-o'zini rivojlantirish omili, shaxsiy jonbozlikning asosi, shaxs ega bolgan bilimlarning ko'pqirrali ekanligida emas, balki yangi g'oyalarga intilishda va o'rnatilgan stereotiplarni yangilik yaratish jarayonini isloh qilish va o'zgartirishda, hayotiy muammolarni yechish jarayonida kutilmagan va noodatiy qarorlar chiqarishda namoyon boladi [15-20]. Shu bilan bir qatorda filologiya fanlari doktori M.Ayimbetov ham o'qituvchilarning pedagogik mahoratiga
Scientific Journal Impact Factor
0
doir oz fikrlarini bayon etish bilan bir qatorda pedagogning shaxsiy va kasbiy faoliyati masalalariga to'xtab o'tgan. Olim «kreativlik» yoki «ijodkor» tushunchalarini bevosita qollanmagan bo'lsalar ham ijodkor o'qituvchining sifat ko'rsatkichlarini yoritib berishga doir fikrlarini bayon etgan. Olim mahoratli zamonaviy o'qituvchining strukturaviy komponentlarini ko'rsatib bergan. Shu bilan bir qatorda olim bunday pedagoglarning oltita belgisini alohida e'tirof etgan. Bular:
1. Pedagogik jamoada katta obruga ega borishi.
2. Ozlarini juda jiddiy tutishi va pedagogik taktga ega borishi.
3. Darslarini oliy darajada tashkil etishi.
4. Oquvchilar bilan do'stona munosabatda bolish.
5. Murakkab vaziyatlarda ozlarini tuta bilishi va pedagogik faoliyatini bir maromda olib borishi.
6. Pedagogik jamoada hamda mahallada katta tasir kuchiga ega bolishi
Biz, sanab o'tilgan sifatlarga o'qituvchining kreativlik faoliyatini ham qo'shimcha qilgan bolar edik. Negaki, o'qituvchilarning oliy darajada dasrlarni tashkil etishi oz- ozidan boladigan holat emas, balki o'qituvchining izlanishlari, oz sohasidagi yangiliklarni tajribalarida qollay olishi, o'quvchilarni «o'qitish» emas «o'qishga» o'ragatishiga doir qator faoliyatlar tizimi bilan bogliqdir. Oqituvchining kreativ faoliyati pedagogik mahoratning mazmunida aks etar ekan, pedagogika fanida o'qituvchining pedagogik mahoratining modeli ishlab chiqilgan.
Har bir boshlang'ich sinf o'qituvchisi dars jarayonida o'z kreativligini namoyon qila olishi, boshlang'ich sinf o'quvchilarida ijobiy taassurot uyg'ota olishi, darsga ijodkorona yondashuvi va turli xildagi zamonaviy metodlardan foydalanib darsni sifatli va mazmunli tarzda olib borishi hozirgi kunning eng dolzarb masalalaridan biri hisoblanmoqda. Shunday ekan, har bir bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilari o'z ustida tinmay ishlashi va kreativlik nima ekanligini anglashi va dars jarayoniga ijobiy qo'llashi zarur. Xulosa qilib aytganda, har bir o'qituvchi darsga kreativ yondashib darslarni olib borsa, har bir o'tilgan dars sermazmun va o'quvchiga tushunarli holatda yakunlanadi.
REFERENCES
1. Azizxo'jaeva N.N. Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat. - T. : TDPU,
2. Davletshin M.G. Shark mutafakkirlarining psixologik karashlari. Toshkent 1992
XULOSA
2003.
yil.
Scientific Journal Impact Factor
О
3. Ziyomuhamedov B., Abdullaeva Sh. Pedagogika. -Т.: Ozbekiston milliy entsiklopediyasi, 2000. -127b.
4. Karimova V., Akramova F. Psixologiya. - Т.: 2000
5. Jumaev A. Bolajak o'qituvchi shaxsining ijtimoiy faollik omillari. / «Xalq talimi» jurnali, 2006, № 6, -17-20-betlar.
6. Mavlanova R.A, Raxmonqulova N.X. Boshlang'ich ta'limda pedagogika, innovatsiya, integratsiya. -Т., 2013.
7. Шаббазова, Д. Р. (2017). БОШЛАНЕИЧ СИНФДА У^УВЧИЛАР ИЖОДИЙ ФАОЛИЯТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ ВА АФЗАЛЛИКЛАРИ. In Современные проблемы и перспективы развития педагогики и психологии (pp. 73-75).
8. Shabbazova Dilfuza Ruzikulovna. (2021). PRIMARY EDUCATION TEACHER AND STUDENT TEACHING ACTIVITIES AND SYSTEM OF PERSONAL VALUES. European Scholar Journal, 2(7), 32-33. Retrieved from https://scholarzest.com/index.php/esj/article/view/1056
9. Shabbazova Dilfuza Ruzikulovna. (2021). THE ROLE OF THE FAMILY IN THE FORMATION OF PERSONAL VALUE IN TEACHERS AND STUDENTS IN PRIMARY SCHOOL. European Journal of Research Development and Sustainability, 2(10), 52-54. Retrieved from https://scholarzest.com/index.php/eirds/article/view/1374
10. Shabbazova Dilfuza Ruzikulovna. (2021). THE ROLE OF THE FAMILY IN THE FORMATION OF PERSONAL VALUE IN TEACHERS AND STUDENTS IN PRIMARY SCHOOL. European Journal of Research Development and Sustainability, 2(10), 52-54. Retrieved from https://scholarzest.com/index.php/ejrds/article/view/1374
11. Шаббазова Дилфуза Рузикуловна (2020). Особенности развития творческой деятельности учащихся начальных классов. Вестник науки и образования, (10-2 (88)), 88-91.
12. Шаббазова, Д. Р. Влияние художественных произведений на развитии личности школьника / Д. Р. Шаббазова // Гуманитарный трактат. - 2018. - № 24. - С. 18-20.
13. Шаббазова, Д. Р. Развитие творческих способностей и индивидуальности подростка / Д. Р. Шаббазова // Приоритеты мировой науки: эксперимент и научная дискуссия : Сборник материалов Международной научно-практической конференции, Кемерово, 22 октября 2018 года. - Кемерово:
Scientific Journal Impact Factor
о
Общество с ограниченной ответственностью "Западно-Сибирский научный центр", 2018. - С. 121-124.
14. Шаббазова Дилфуза Рузикуловна (2020). Особенности развития творческой деятельности учащихся начальных классов. Вестник науки и образования, (10-2 (88)), 88-91.
15. Шаббазова, Д. Р. РАЗВИТИЕ ЭСТЕТИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ ЧЕРЕЗ ТВОРЧЕСКИЕ СПОСОБНОСТИ ЧЕЛОВЕКА. Редакционная коллегия: Главный редактор (учредитель) ИП Всяких Максим Владимирович, кандидат экономических наук, 91.
16. Шаббазова, Д. Р. (2018). ВЛИЯНИЕ ХУДОЖЕСТВЕННЫХ ПРОИЗВЕДЕНИЙ НА РАЗВИТИИ ЛИЧНОСТИ ШКОЛЬНИКА. Гуманитарный трактат, (24), 18-20.
17. Шаббазова, Д. Р. (2018). АНАЛИЗ ФАКТОРОВ ПСИХИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ. Научные горизонты, (11-1), 350-355.
18. Zarnigor, В., & Ruzikulovna, S. D. (2019). VIEWS OF THE GREAT THINKERS OF THE EAST ABOUT EDUCATION AND PERFECTION OF HUMAN. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol,
19. Zokirov, Javohir Gaybullo Ogli, & Xurramov, Rustam Sayfiddinovich (2021). FORMATION OF ETHNOPEDAGOGICAL VIEWS AMONG STUDENTS THROUGH THE STUDY OF THE LIFE AND WORK OF ALISHER NAVOI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1 (10), 339-343.
20. Саломов, А. А., & Хуррамов, Р. С. (2019). ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ РАЗВИТИЯ ЛОГИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ НА УРОКАХ МАТЕМАТИКИ В НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЕ. Интернаука, (41-1), 12-14
7(12).
