БІЛІМ БЕРУ ЖОБАЛАРЫНДА ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

ЭОЖ: 004.83

Б1Л1М БЕРУ ЖОБАЛАРЫНДА ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ПАЙДАЛАНУ

АХМЕТОВА Ж.Б.

п.г.м., окытушы

БЭК1РОВА Ж.Ж.

п.г.м., окытушы

^азакстан, Алматы, ^азак улттьщ кыздар педагогикалык университетi

Ацдатпа. Жасанды интеллект (ЖИ) бшм беру саласын трансформациялауда шешушг рвл атцарады, оцу Yдерiсiн тшмд1рек api цолжет1мд1 ету Yшiн инновациялыц шеш1мдер усынады. ЖИ жеке оцытуга арналган платформаларды, эюмшшк мiндеттеpдi автоматтандыруды жэне бешмделген оцу орталарын цуруды цамтамасыз етедi. Бул мацалада бшм беру жобаларында ЖИ цолданудыц негiзгi багыттары, соныц штде интеллектуалды оцыту ЖYйелеpiн эзipлеу, цашыцтан оцытуга арналган автоматтандырылган платформалар жэне бiлiмдi багалау цуралдары царастырылады. ЖИ технологияларыныц басты артыцшылыцтары, оныц штде бшмге цолжетiмдiлiктi арттыру жэне оныц сапасын жацсарту ерекше назарга алынады. Сонымен цатар, этика мэселелеpi, ЖИ ЖYйелеpiнiц цолжетiмдiлiгi мен бшм беру модельдеpiне интеграциялау циындыцтары талцыланады. Бшм беру Yдеpiсiн одан api жетiлдipуде ЖИ цолданудыц болашагы зеpттеледi.

ЮлттЫ свздер: жасанды интеллект, деpбестендipiлген оцыту, бешмделгш оцу ортасы, бшм беpудi автоматтандыру, интеллектуалды оцыту ЖYйелеpi, ЖИэтикасы, бшм беpудi жацгырту.

Жасанды интеллект (ЖИ) XXI гасырдьщ ец мацызды технологияларыныц 6ipi ретшде танылып, денсаулык сактау, каржы жэне баска да салаларга эсер етумен катар, бшм беру саласында да терец езгерютер енпзуде. Бшм беру саласында ЖИ технологияларын енпзу окыту YДерiсiн жетiлдiру, эюмшшк мiндеттердi оцтайландыру жэне дэстYрлi киындыктарды шешуге арналган инновациялык шешiмдердi усынады. Бул жетютштер бiлiмдi жетюзу, колжетсмдшк жэне студенттердщ эртYрлi кажеттшктерш канагаттандыру багытында елеулi езгерiстерге алып келедi.

Бшм беру эрдайым когамдагы езгерiстер мен технологиялык жетiстiктерге 6ейiмделiп отыратын динамикалык сала болды. Бiлiм беру жобаларына ЖИ-дi енгiзу осы эволюцияныц келес кадамы болып табылады. Бул эдю сапалы 6iлiмге тец колжетсмдшк, есюрген педагогикалык модельдер жэне 6iрегей окыту эдютершщ шектеулерi сиякты узак мерзiмдi мэселелердi шешуге мYмкiндiк 6ередi. ЖИ-дщ кемегiмен педагогтар мен мекемелер студенттердщ кажеттшктер^ кызыгушылыктары мен ка6iлеттерiне бешмделген дербестендiрiлген окыту тэжiри6елерiн усына алады.

ЖИ-дiц 6iлiм берудеп ец мацызды колдану салаларыныц 6iрi — бешмделпш окыту жYЙелерi. Мундай жYЙелер студенттердщ прогресш талдап, оку багдарламасын сэйкесшше реттейдi. Олар студенттерге оку материалы тым жецiл немесе тым киын болмауын камтамасыз етiп, оку YДерiсiн оцтайландырады. Мысалы, Stepik жэне Coursera сиякты платформалар ЖИ алгоритмдерш пайдаланып, студенттердiц Yлгерiмiн кадагалайды жэне олардыц жетiлуi Yшiн жеке усыныстар береди Мундай жYЙелер окуды тиiмдiрек етш кана коймай, студенттердiц кызыгушылыгын сактауга кемектеседi.

Тагы 6iр мацызды багыт — экiмшiлiк мiндеттердi автоматтандыру. МуFалiмдер мен экiмшiлiк кызметкерлер жиi 6аFалау, сабак кестесiн куру жэне катысуды баскару сиякты мiндеттерге уакыт жумсайды. ЖИ негiзiндегi куралдар бул мiндеттердi автоматтандырып,

педагогтардьщ уакытын тиiмдi пайдалануына мYмкiндiк бередi. Мысалы, ЖИ жYЙелерi улкен деректер жиынтыгын талдап, студенттердщ нэтижелерiн болжау жэне кауш тeндiретiн студенттердi аныктау сиякты Yдерiстердi жYзеге асыра алады.

COVID-19 пандемиясы кашыктыктан жэне аралас окыту ортасыныц мацыздылыгын арттыра отырып, ЖИ-дщ релш кeрсеттi[1]. Физикалык сыныптардыц орнына виртуалды сыныптардыц келуiмен ЖИ технологиялары бшмнщ Yздiксiздiгi мен сапасын камтамасыз етуде мацызды рел аткарды. ^ашыктан емтихан тапсыру кезiндегi виртуалды бакылау жYЙелерiнен бастап, сурактарга жауап беретiн ЖИ чат-боттарына дейiн бул технологиялар онлайн бiлiмдi анагурлым тиiмдi эрi каушаз еттi.

Артыкшылыктарына карамастан, бiлiм беруде ЖИ^ колдану белгiлi бiр киындыктарга тап болады[2]. Мэлiметтердщ купиялылыгы, алгоритмдш тецаздш жэне педагогтарды ыгыстыру сиякты этикалы; мэселелер когам арасында пшрталас тудыруда[3]. Сонымен катар, ЖИ жYЙелерiн енпзудщ жогары куны, эсiресе, каржылык колдауы шектеулi мекемелер мен технологиялык инфракурылымы дамымаган аймактар Yшiн кедерп болып табылады. Сондай-ак, ЖИ технологияларын педагогикалык теориялармен сэйкестендiру кажеттiлiгi де мацызды мэселе болып отыр.

Алдагы уакытта бiлiм берудеп ЖИ мYмкiндiктерi орасан зор. Дербестендiрiлген оку жолдары, интеллектуалды окыту жYЙелерi жэне виртуалды шындык сыныптары сиякты жацалыктар бшм берудi бурын-соцды болмаган децгейге жетюзедь Дегенмен, бул мYмкiндiктердi жYзеге асыру Yшiн ЖИ технологияларын мукият интеграциялау, этикалык мэселелердi шешу жэне олардыц колжетiмдiлiгiн камтамасыз ету кажет[4].

Бул макалада бiлiм беру жобаларында ЖИ технологияларын колданудыц тYрлi аспектiлерi, артыкшылыктары мен киындыктары карастырылады. ^азiргi YPДiстер мен болашак мYмкiндiктердi зерттей отырып, бул талкылау ЖИ-дi анагурлым инклюзивт^ тиiмдi жэне инновациялык бiлiм беру жYЙесiн куру Yшiн калай пайдалануга болатынын кeрсетудi максат етедi.

Жасанды интеллект (ЖИ) бiлiм беру саласына заманауи технологияларды енпзу аркылы окыту ортасын тYрлендiрiп, эртYрлi кажеттiлiктер мен киындыктарды шешуде мацызды рел аткарады. Машиналык окыту, нейрондык желiлер жэне табиги тiлдi ецдеу сиякты технологияларды пайдалану аркылы ЖИ бшм берудi жекелендiрiлген, тиiмдi жэне KOлжетiмдi ете алады. Теменде ЖИ-дщ бiлiм беру саласында кецiнен колданылатын багыттары карастырылады:

ЖИ непзшде жумыс iстейтiн жYЙелер эр студенттiц кажеттiлiгiне, окыту стилше жэне жылдамдыгына бейiмделген оку тэжiрибесiн жасайды. Бейiмделгiш окыту платформалары студенттердщ Yлгерiмiн талдап, оку жоспарын накты уакыт режимiнде реттейдi. Мысалы, Duolingo жэне Stepik сиякты куралдар пайдаланушыныц прогресiн бакылап, жеке усыныстар беред^ бул окыту YДерiсiн тиiмдiрек жэне кызыктырак етедi.

ЖИ муFалiмдердiц эюмшшк мiндеттерге кететiн уакытын айтарлыктай кыскартады[5]. Автоматтандырылган баFалау жYЙелерi тест сурактарын тексерiп кана коймай, жазбаша жумыстардаFы грамматикалык кателердi аныктап, плагиатты тексередь Бул куралдар студенттерге кателiктерiн жылдам тYсiнуге жэне тезiрек YЙренуге кемектеседь

ЖИ негiзiнде жумыс iстейтiн окыту жYЙелерi студенттерге накты уакытта керi байланыс пен тYсiндiрмелер бере отырып, жекелендiрiлген ментор кызметiн аткарады. IBM Watson Tutor сиякты жYЙелер студенттермен бiрегей езара эрекеттесу тэжiрибесiн камтамасыз етедь

Бул жYЙелер кашыктан окитындар мен косымша кемек кажет ететшдер Yшiн аса пайдалы. Олар студенттердщ жауаптарын талдап, киындык туFызатын салаларды аныктайды жэне сэйкес шешiмдер усынады.

Онлайн бiлiм берудiц кец таралуымен ЖИ сапалы жэне колжетiмдi кашыктыктан окытуды дамытуда мацызды рел аткарады. Виртуалды кемекшшер мен чат-боттар студенттердщ сурактарына дереу жауап берiп, коммуникациядаFы кiдiрiстердi азайтады.

Сонымен катар, ЖИ непзшдеп прокторинг жYЙелерi онлайн емтихандар кезшде академиялык адалдыкты камтамасыз етедь

Бул куралдар географиялык жэне уакыттык шектеулердi жещп, кашыктыктан окытуды тиiмдi эрi кауiпсiз етедi.

ЖИ оку материалдарын киындык децгешн студенттщ нэтижелерше карай eзгертiп, бейiмделген багалау жYЙелерiн жетiлдiредi. Бул багалау тэсiлдерi студенттердщ бшмш терещрек багалауга мYмкiндiк береди

ЖИ негiзiнде жасалган керi байланыс студенттерге eздерiнiц элсiз тустарын тусшуге жэне сол багытта жумыс ютеуге кeмектеседi. МуFалiмдер Yшiн бул куралдар студенттердщ нэтижелерш талдау аркылы окыту стратегияларын жетiлдiруге мYмкiндiк бередi.

ЖИ сапалы бiлiмдi колжетiмдi ету аркылы ресурстары шектеулi кауымдастыктарFа кeмектеседi. Мысалы, Khan Academy сиякты платформалар бешмделпш окыту модельдерш пайдаланып, элем бойынша тегiн бiлiм бередi.

ЖИ непзшде жумыс ютейтш аударма куралдары ана тшне бейiмделген бiлiм алуFа мYмкiндiк бередi, бул инклюзивтiлiктi арттырады.

ЖИ муFалiмдерге оку баFдарламаларын эзiрлеу, оку материалдарын жасау жэне сыныптагы белсендшкп талдау сиякты мiндеттерде кемек керсетедь Бул муFалiмдерге студенттердщ сыни ойлау кабшет мен шыFармашылыFын дамытуFа кeбiрек ^цш белуге мYмкiндiк бередi.

ЖИ Yлгерiмi тeмен студенттердi аныктап, олардыц нэтижелерш жаксартуFа арналFан шараларды усынады. Мiнез-кулык, катысу жэне оку нэтижелерш талдау аркылы ЖИ проблемаларды алдын ала болжауFа мYмкiндiк бередi.

Жасанды интеллекттiц (ЖИ) бiлiм беру саласындаFы болашаFы окыту Yдерiсiн тYрлендiруге жэне дэстYрлi киындыктарды жецуге Yлкен мYмкiндiктер бередi. ЖИ технологиялары студенттердiц кажеттшктерше, кызыFушылыктарына жэне кабiлеттерiне бейiмделген сабактар мен оку жолдарын терецiрек жекелендiруге мYмкiндiк бередi[6]. Бул инклюзивтiлiктi арттырып, сапалы бiлiмге тец колжетiмдiлiктi камтамасыз етедь

ЖИ колдайтын виртуалды жэне кецейтшген шындык технологиялары кYрделi уFымдарды тYсiнудi жецiлдететiн иммерсивтi оку орталарын жасайды. Интеллектуалды окыту жYЙелерi мен ЖИ-ге негiзделген виртуалды кeмекшiлер накты уакытта колдау кeрсетiп, студенттерге e3 бетiнше жэне тиiмдi окуFа мYмкiндiк бередi.

Сонымен катар, ЖИ болжамдык аналитиканы жетiлдiрiп, бiлiм беру мекемелерше кауiптi топтаFы студенттердi ерте аныктауFа жэне олардыц нэтижелерiн жаксарту Yшiн максатты шараларды енгiзуге кeмектеседi. Эюмшшк мiндеттердi автоматтандыру муFалiмдердiц окытуFа кeбiрек кeцiл бeлуiне жаFдай жасайды.

Алайда, этикалык мэселелердi шешу, технологиялык алшактыктарды жою жэне KOлжетiмдiлiктi камтамасыз ету мацызды мшдет болып табылады. Ойланып енгiзiлген жаFдайда, ЖИ бiлiм беру саласын тYбегейлi eзгертiп, студенттердi технологиялык дамы^ан элемге дайындай алады.

Корытынды

Жасанды интеллект (ЖИ) бшм беру саласында узак мерзiмдi мэселелердi шешуге жэне окытудыц сапасы, колжетiмдiлiгi мен тиiмдiлiгiн арттыруFа баFытталFан инновациялык шешiмдердi усынатын трансформациялык ^ш ретiнде дэлелдендi[7]. ЖИ-дi бiлiм беру жобаларына енгiзу аркылы мекемелер жекелендiру, тиiмдiлiк жэне инклюзия саласында жаца мYмкiндiктердi аша отырып, бiлiм беру саласын тYбегейлi eзгертедi.

ЖИ-дiц ец Yлкен Yлестерiнiц бiрi — жеке окыту тэжiрибесiн камтамасыз ету. Бешмделпш окыту жYЙелерi студенттердiц Yлгерiмiн талдап, мазмунды накты уакыт режимiнде реттей отырып, жеке кажеттiлiктердi канаFаттандырып, окудыц оцтайлы нэтижелерiн камтамасыз етедi[8]. Бул технологиялар тек студенттер Yшiн пайдалы болып кана коймай, сонымен катар муFалiмдердi баFалау мен катысуды бакылау сиякты кайталанатын

мiндеттердi автоматтандыру аркылы студенттермен тиiмдi езара эрекеттесуге кeбiрек уакыт белуге мYмкiндiк бередi.

ЖИ-дщ рeлi сыныппен гана шектелмейдi, ол бшм берудщ экiмшiлiк жэне операциялык аспектiлерiне де эсер етедi. Болжамдык аналитика мекемелерге кауiптi топтагы студенттердi аныктап, олардьщ Yлгерiмiн жаксарту Yшiн уакытылы шаралар кабылдауга кeмектеседi. Сонымен катар, ЖИ-мен жабдьщталган виртуалды кемекшшер мен интеллектуалды окыту жYЙелерi Yздiксiз колдау кeрсетiп, бiлiмге географиялык немесе экономикалык шектеулерсiз кол жеткiзуге мYмкiндiк бередi.

Дегенмен, бул жетiстiктерге карамастан, ЖИ-дi бiлiм беруге енгiзу белгш бiр киындьщтарга тап болады. Деректер купиялылыгы, алгоритмдiк тецаздш жэне мугал1мдерд1 алмастыру каупi сиякты этикалык мэселелердi шешу кажет. Сондай-ак, ЖИ жYЙелерiн енпзудщ жогары куны мен технологиялык инфракурылымдагы алшактыктар оны аз камтылган кауымдастыктар Yшiн колжетiмсiз етедi.

Алдагы уакытта ЖИ-дщ бiлiм беру саласындагы элеуетi орасан зор. Виртуалды шындык аркылы иммерсивтi оку орталарын курудан бастап, накты уакыттагы багалау мен керi байланыска дейiнгi технологиялар бшм берудi тYбегейлi езгертуге уэде береди Алайда, ЖИ-дщ табысты болуы оны мукият енгiзуге, этикалык мэселелердi ескеруге жэне цифрлык алшактыкты жоюга байланысты.

^орытындылай келе, ЖИ — тек курал гана емес, сонымен катар бшм беру саласындагы инновация мен тевдштщ катализаторы. ЖИ^ жауапкершшкпен кабылдай отырып, болашактьщ талаптарына сай келетщ инклюзивтi, тиiмдi жэне заманауи бшм беру жYЙесiн куруга мYмкiндiк аламыз.

1. Четырбок П.В. Искусственный интеллект в дистанционном образовании // Современные парадигмы открытого образовательного пространства. 2021. УДК 550:338.05. - С. 91-97.

2. Платов А.В., Гаврилина Ю.И. Искусственный интеллект в образовании: эволюция и барьеры // Научный результат. Педагогика и психология образования. 2024. Т. 10. № 1. - С.

3. Ярошенко Г.В., Савушкин И.А. Социальные последствия применения систем искусственного интеллекта в образовании // Государственное и муниципальное управление. Ученые записки. 2023. № 3. - С. 278-284.

4. Тертышникова А.Г., Павлова У.О. Социальное исключение как побочный эффект механизмов машинного обучения // Цифровая социология. 2022. Т. 5. № 4. - С. 23-30.

5. Филатова О.Н., Булаева М.Н., Гущин А.В. Применение нейросетей в профессиональном образовании // Научный результат. Педагогика и психология образования. 2022. Т. 10. № 1. - С. 26-43.

6. Городнова Н.В. Применение искусственного интеллекта в проектах «Smart-экология» // Дискуссия. 2021. Вып. 105. - С. 34-48.

7. Kovalev V.V., Diatlov A.V., Latsveeva A.V. Quality of higher education in Russia: cognitive resources of online-learning // Science. Culture. Society. 2022. Т. 28. № 2. - С. 57-69.

8. Горбачев В. В., Иванов А. Н. Цифровые технологии в современном образовании // Информационные технологии в обучении. 2021. Т. 10. № 3. - С. 45-57.

ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:

26-43.