CC BY
10
БЕЛАРУСЬ - ПОЛЬШЧА: ХАЛОДНАЯ ВАЙНА У ПАЛ1ТЫЦЫ I БУМ У ГАНДЛ1
Kamil Klysinski
Рэзюмэ
Абвастрэнне Аляксандрам Лукашэнкам унутранай nалiтыкi у снежнi 2010 спарадзiла глыбою i цяжкапераадольны крызю у стасунках Брусэль -Мшск. Сферай наймацнейшых напружанняу апынулюя стасункi Беларусi з Польшчай, якая для беларускага рэжыму сталася галоуным знешнiм ворагам i аб'ектам несяброуных nалiтычных дзеянняу i прапагандысцюх атак. Зыходзячы з непасрэднага суседства i старшынства у Еурасаюзе у другой палове 2011 года, Варшава намагалася пераканаць Мшск змяк-чыць сваю палiтыку i аднавiць дыялог з Брусэлем. Аднак улады Беларус вiдавочна не прымаюць Польшчу у ролi nасярэднiка i iнцыятара усходняй палiтыкi Еурасаюза, у сувязi з чым яны матэнакiравана байкатавалi ве-раснёуск самiт «Усходняга партнёрства» у Варшаве i паслядоуна не дапус^ знiжэння напругi у двухбаковых стасунках. У той жа час жахль вы палiтычны клiмат не перашкодзiу гандлю памiж дзвюма краiнамi, як у 2011 дасягнуу рэкорднага узроуню USD 3.2 млрд.
Тэндэнцьй:
• Польшча сталася галоуным аб'ектам прапагандысцюх атак беларускiх дзяржауных СМ1 i несяброуных дзеянняу рэжыму;
• стасунк nамiж абедзвюма краiнамi апынулiся у глыбокiм крызiсе, якi робiць немагчымым якую-кольвек супрацу i палiтычныя кантакты, ак-рамя неабходнага мiнiмума;
• жахлiвы палiтычны клiмат не перашкодзiу польска-беларускаму гандлю, якi у 2011 дасягнуу рэкорднага узроуню USD 3.2 млрд i выразна паказау моц патэнцыялу польска-беларускiх стасункау.
Польшча як знешш вораг Беларусi № 1
У пачатку лютапада 2010 у Мшску мшютры замежных спрау Польшчы i Германii Радослау Сжорсю i Гiда Вестэрвэле спра-бавалi пераканаць Аляксандра Лукашэнку правесцi у снежнi дэмакратычныя прэзiдэнцкiя выбары у абмен на эканамiчныя выгады ад пашырэння супрацоунщтва з Еурасаюзам. Гэта была чарговая спроба так званай палггыю абумоуленасщ, што азначала, што Варшава i Берлiн выявiлi большае защкауленне
у дэмакратызацып Беларусь чым шшыя крашы Еурасаюза. Менавгга пагэтаму, калi была разагнаная дэманстрацыя бела-рускай апазiцыi 19 снежня 2010, абедзве дзяржавы былi вы-мушаныя адрэагаваць шпарка i рашуча — адэкватна сваёй папярэдняй ангажаванасщ у палiтычнай лiбералiзацыi. Рэзкая крытыка i пагрозы санкцый выклiкалi агрэоуную рэакцыю рэжыму.
У студзенi 2011 друкаваны орган Адмiнiстрацыi прэз^дэн-та СБ. Беларусь сегодня апублжавау серыю вялШх артыкулау пад назвай За кулiсамi адной змовы1, у яюх был нiбыта выка-рыстаныя аператыуныя матэрыялы беларускiх спецслужбау, што указвалi на падрыхтоуку i фiнансаванне Польшчай i Гер-манiяй рэвалюцыi у Беларуси якая мела на мэце звяржэнне Аляксандра Лукашэнкi. Улады абедзвюх краш катэгарычна абверглi гэтыя iнсiнуацыi i адначасова актыуна заклiкалi да аднаулення вiзавых санкцый (адмененых увосень 2008-га) у стасунках да прадстаушкоу рэжыму на чале з Лукашэнкам.
Трэба таксама адзначыць, што Польшча стварыла уласны спiс асоб, якiм забаронены уезд на тэрыторыю краiны яшчэ да таго, як падобнае рашэнне было прынятае на форуме Еурасаюза. Пазней беларусюя улады прыглушыл абвiнавачаннi у бок Германii, захоуваючы вострую крытыку у бок Польшчы. У лютым на беларускiм тэлевiзiйным канале АНТ у праграме «Адкрыты фармат» запрошаныя госцi ацанiлi пал^ыку польскiх уладау як неканструктыуную, варожую у дачыненнi да мiрнай Беларуа i нават далёкую ад прапагандаваных Вар-шавай дэмакратычных стандартау.
Гэта быу толькi пачатак антыпольсюх прапагандысцкiх матэрыялау, якiя мелi на мэце дыскрэдытацыю польскiх уладау i iх усходняй палiтыкi. Тым самым Польшча рабiлася во-рагам рэжыму № 1, што было зразумела, бо кожная аутары-тарная сютэма мае натуральную патрэбу у стварэннi знешня-га пращушка, на якога можна перакласщ адказнасць за палiтычныя i эканамiчныя праблемы, а таксама скарыстаць для кансал^дацып грамадства i лагера улады.
У 20-гадовай гiсторыi польска-беларускiх стасункау Варшава ужо не раз выконвала у палiтыцы Мiнска такую ролю i у сувязi з гэтым была iдэальным аб'ектам для чарговай штэн-
Гл.: http://sb.by/post/111079/
аунай прапагандысцкай кампанп. У вышку стасункi памiж дзяржавамi зноу апынулiся у глыбоюм крызiсе, якi спаралю-шавау якое-кольвек больш шырокае палiтычнае супрацоу-нщтва.
Паралельна з кампанiяй у СМ1 улады Беларусi распачалi юрыдычныя дзеянш, скiраваныя супраць карты паляка — дакумента, яю выдаецца, апроч шшых, грамадзянам Беларусi польскага паходжання i дае права на шэраг ^ьготау у Польшчы, у тым лжу на атрыманне бясплатнай вiзы. На пра-панову Палаты прадстаушкоу беларускага парламента Кан-стытуцыйны суд разгледзеу законнасць польскага закона «Аб карце паляка» i у пастанове ад 7 красавжа 2011 вызначыу, што консульствы выдюць гэты дакумент незаконна, парушаючы у тым лiку пастановы ААН, двухбаковыя польска-беларускiя пагадненнi i Венскую канвенцыю аб консульскiх зносшах. Нягледзячы на спасылкi на таюя грунтоуныя юрыдычныя акты, рашэнне суда мела кур'ёзны характар, бо ацэнка юры-дычнага акта адной суверэннай дзяржавы судовым органам iншай не з'яуляецца агульнапрынятай у мiжнароднай прак-тыцы. Акрамя таго, змест дакумента сведчыу пра паспешнасць у яго падрыхтоуцы — у iм апынулася сцвярджэнне, якое ускос-на сведчыла пра прызнанне нелегальнага Саюза палякау (СП) у Беларусi паунапраунай грамадскай арганiзацыяй, што канеч-не ж не магло быць задачай Канстытуцыйнага суда. А таму рашэнне суддзяу было перш за усё падставай да дзеянняу, каб абмежаваць даступнасць карты паляка для грамадзян Беларусь
Падаецца, што, незалежна ад добра вядомай прапандысц-кай рыторыкi, карта паляка насамрэч выклжала ва уладау Бе-ларусi неспакой, бо успрымаецца iмi як небяспечны i эфек-тыуны элемент уздзеянна на значную частку грамадства (па-водле перашсу 2009 у Беларуо пражываюць амаль 300 тыс. асоб польскага паходжання). Таму ужо напрыканцы 2011 года беларусю парламент унёс папраую у статут аб дзяржаунай службе, якiя забаранiлi дзяржауным службоуцам валодаць альбо атрымлiваць карту паляка пад пагрозай звальнення.
Адначасова не пацвердзшся i меркаваннi пра верагоднае аднауленне рэпрэсiй супраць незалежнага Саюза палякау у Беларуа пад юраунщтвам Анджалiкi Арэхва — у той форме, як гэта было узiмку 2010 у 1вянцы. У той жа час вырак у лшеш 2011 старшыню Галоунай рады СП Андрэю Пачобуту на 3 гады
з адтэрмшоукай выканання на 2 гады быу не столькi вышкам ягонай працы у межах саюзу, а перш за усё ягоных крытыч-ных публiкацый на адрас рэжыму у польскiм штодзённiку Gazeta Wyborcza (Газэта выборча), у якой ёе працуе на пасаде пастаяннага карэспандэнта у Беларусь
Фiяска шщыятыу польскага старшынства у дачыненш да Аляксандра Лукашэнкi
Адной з найцяжэйшых задач польскага старшынства у Еура-пейскiм Саюзе у другой палове 2011 былi дачыненш памiж Саюзам i Беларуссю. З часу снежаньсюх прэзiдэнцкiх выба-рау як стасункi Мiнск — Варшава, так i Мiнск — Брусэль был прыспыненыя i нiчога не паказвала на мажлiвасць узаемапа-разумення. Жорсткая пазщыя рэжыму схiляла пал^ыкау Еу-расаюза да пашырэння сшса асоб, якiм забараняуся уезд на тэрыторыю Саюза, i да увядзення першых эканамiчных санк-цый, яюя спачатку абмежавалiся трыма фiрмамi блiзкага да Аляксандра Лукашэнкi бiзнесмена Уладзiмiра Пефцiева.
Ад самага пачатку крызюу Польшча была у групе краш, якiя выступалi за цвёрды курс у стасунках з рэжымам, што з гледзшча Мiнска знiжала прывабнасць Варшавы як мажлiва-га пасярэдшка у спробах аднаулення дыялогу памiж Беларуссю i Еурасаюзам. Той факт, што напрыканцы верасня у Беларусь быу запрошаны мшютр замежных спрау Балгарыi Нжа-лай Младэнау для закулiсных размовау на гэту тэму, яскрава сведчыць пра тое, што беларусюя улады любым коштам хо-чуць абмiнуць Польшчу у сваiх кантактах з Еурасаюзам. Ня-гледзячы на фiяска мюп Младэнава, Мiнск не змянiу свайго адмоунага стаулення да ролi Польшчы як краiны-старшынi Еурасаюза. Аляксандр Лукашэнка адмыслова вырашыу не адпрауляць мшютра замежных спрау Сяргея Мартынава на самгг «Усходняга партнёрства», арганiзаванага напрыканцы верасня у Варшаве, што прывяло да выключэння беларускай дэлегацыi з паседжанняу.
Такiм чынам, у польсюх дыпламатау не атрымалася выка-рыстаць самiт, каб у чарговы раз паспрабаваць аднавщь дыя-лог. Адначасова беларускi прэзiдэнт у чарговы раз абвшаващу польскую уладу у намеры далучэння Заходняй Беларусi i ад-крыта адкшуу агучаную падчас самгга прэм'ерам Дональдам
Тускам папярэднюю прапанову мадэршзацыйнага пакета для Беларус агульнай вартасцю каля USD 9 млрд. Мшск выразна адкшуу спробы Польшчы браць удзел у фармiраваннi стасункау памiж Беларуссю i Еурасаюзам. У сувязi з гэтым амбаса-дар Рэспублiкi Польшча у Беларусi Лешэк Шарэпка падчас прэс-канферэнцып у снежнi 2011 муау прызнаць, што падчас старшынства Польшчы у Еурасаюзе у напрамку стасункау з Беларуссю не было дасягнута нiякiх iстотных поспехау.
Адначасова, апроч зневажання i iгнаравання ролi Польшчы у Еурасаюзе, беларускiя улады ажыццяулялi шэраг несяброу-ных дзеянняу, якiя ускладнялi працэс змяншэння напружан-ня у двухбаковых стасунках. Адно з такiх дзеянняу — блака-ванне беларускiх бокам уступлення у сiлу дамовы аб малым памежным руху, якую падпiсалi яшчэ напачатку 2010 года.
У вышку адзшай сферай палггычнага супрацоунщтва i кан-тактау была польская дапамога беларускай апазщып i грама-дзянскай супольнасщ як з фонду дапамогi МЗС Польшчы, так i з шшых, няурадавых, крынiцау. Аднак добры ^мат гэтых стасункау моцна пашкодзiуся арыштам i наступным абвша-вачаннем праваабаронцы Алеся Бяляцкага, якое грунтавалася на звестках, перададзеных польскай пракуратурай i лiтоускiм мiнiстэрствам юстыцыi. Як вышк недагляду з трагiчнымi на-ступствам^ гэтае здарэнне было вельмi адмоуна успрынятае беларускiмi коламi незалежных грамадсюх актывiстау i ства-рыла цяжкапераадольны недавер да польскiх уладау.
Найлепшы год для гандлю
Характэрнай рысау польска-беларускiх стасункау ад самага iх пачатку быу добры узровень гандлю, незалежна ад ступеш напружання у палiтычнай сферы. Апiсаны вышэй крызю па лiнii Мiнска — Варшава у 2011 не толькi не пауплывау нега-тыуна на гандаль памiж дзвюма краiнамi, але i не перашкодзiу яму дасягнуць рэкорднага узроуню USD 3.2 млрд сукупнага звароту (беларуская статыстыка падала толью USD 2.4 млрд, што ёсць вышкам шшай методыкi падлiку таваразвароту).
Калi параунаць з 2010 годам, рост склау 20%. Ужо па тра-дыцыi пераважную большасць беларускага экспарту у Польшчу склалi нафтапрадукты, калiйныя угнаеннi i драуш-на. У сваю чаргу Беларусь iмпартавала шырокую гаму тава-
рау — ад гародншы i свiнiны да мэблi i вырабау з металу. Трэ-ба адзначыць, што такi значны рост гандлёвага польска-бела-рускага звароту адбыуся у больш шырокiм кантэксце станоу-чай кан'юнктуры гандлю памiж Беларуссю i Еурасаюзам. Ад-начасова, як i у выпадку з iншымi заходнiмi дзяржавамi, непасрэдныя швестыцьп польскага капiталу апынулiся мiнiмальнымi — на узроуш усяго толькi USD 15.8 млн.
Высновы
Пад канец 2010 года пасля шматгадовай фазы дыялогу польска-беларускiя стасункi апынулюя у сур'ёзным i глыбокiм пал1тыч-ным крызiсе. З прычыны абсалютна процiлеглых iнтарэсау i супярэчлiвых каштоунасцей абодва бакi не у стане знайсщ агульную мову i дасягнуць хаця б часовага паразумення. Польшча рашуча адюдала пастулат Мiнска «прымайце нас такiмi, якiя мы ёсць», што, апроч iншага, азначала б прыняцце рэпрэсiй супраць апазiцыi. З шшага боку Беларусь свядома адмаулялася успрымаць Польшчу як краiну-пасярэднiка у ста-сунках з Еурасаюзам i галоунага iнiцыятара i непасрэднага выканауцу усходняй палiтыкi.
У гэтай сггуацып палiтычныя кантакты па лiнii Мшск — Варшава у 2011 годзе не магл1 перакрочыць той м^мум, якi вынiкае з непасрэднага суседства. Адначасова рэкордны узро-вень гандлю паказвае, наколью магутным i пакуль не выкары-станым з'яуляецца патэнцыял стасункау памiж дзвюма краi-намь
