Научная статья на тему 'БЕҲИ (Cydonia oblonga Mill.) МЕВАСИ ТАРКИБИ, ҚАЙТА ИШЛАШДАГИ ЎРНИ ВА ДОЛЗАРБЛИГИ'

БЕҲИ (Cydonia oblonga Mill.) МЕВАСИ ТАРКИБИ, ҚАЙТА ИШЛАШДАГИ ЎРНИ ВА ДОЛЗАРБЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Агробиотехнологии»

104
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
“Нон беҳи” / нав / макро ва микро / элемент / таркиб / микронутриентлар / қонун / тадқиқот / натижа / тахлил / хулосалар. / “Нон беҳи” / variety / macro and micro / element / composition / micronutrients / law / research / result / analysis / conclusions

Аннотация научной статьи по агробиотехнологии, автор научной работы — Бобур Жуманазар Ўғли Ҳайдаров

Республикамизда аҳолининг овқатланиш структурасига табиий шароитда етиштирилган ҳўл меваларни қайта ишлаб хавфсиз озиқ-овқат маҳсулоти яратиш, таркибини бойитиш орқали камқонлик, буқоқ, йўтал, бронхит ва бошқа касалликларнинг олдини олиш учун мева таркиби ўрганилиб, тахлил қилинмоқда. Зеро касалликни даволагандан кўра олдини олган афзал.Ушбу мақолада “Нон беҳи” нави кимѐвий таркиби ўрганилган ҳамда адабиѐтлардаги маълумотлар билан тахлил қилинган ва хулосалар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In our republic, the composition of fruits is being studied and analyzed in order to prevent anemia, goiter, cough, bronchitis and other diseases by processing wet fruits grown in natural conditions to create a safe food product, enriching the compositionб because it is better to prevent the disease than to cure it. In this article, the chemical composition of the “Non behi” variety was studied, and the data from the literature were analyzed and conclusions were given.

Текст научной работы на тему «БЕҲИ (Cydonia oblonga Mill.) МЕВАСИ ТАРКИБИ, ҚАЙТА ИШЛАШДАГИ ЎРНИ ВА ДОЛЗАРБЛИГИ»

БЕХИ (Cydonia oblonga Mill.) МЕВАСИ ТАРКИБИ, ЦАЙТА ИШЛАШДАГИ УРНИ ВА ДОЛЗАРБЛИГИ

Бобур Жуманазар ^ли Гайдаров

Тошкент давлат аграр университети Самарканд филиали магистранти

АННОТАЦИЯ

Республикамизда ахолининг овкатланиш структурасига табиий шароитда етиштирилган хул меваларни кайта ишлаб хавфсиз озик-овкат махсулоти яратиш, таркибини бойитиш оркали камконлик, букок, йутал, бронхит ва бошка касалликларнинг олдини олиш учун мева таркиби урганилиб, тахлил килинмокда. Зеро касалликни даволагандан кура олдини олган афзал.Ушбу маколада "Нон беуи " нави кимёвий таркиби урганилган хамда адабиётлардаги маълумотлар билан тахлил килинган ва хулосалар берилган.

Калит сузлар: "Нон беуи", нав, макро ва микро, элемент, таркиб, микронутриентлар, конун, тадкикот, натижа, тахлил, хулосалар.

ABSTRACT

In our republic, the composition of fruits is being studied and analyzed in order to prevent anemia, goiter, cough, bronchitis and other diseases by processing wet fruits grown in natural conditions to create a safe food product, enriching the compositionô because it is better to prevent the disease than to cure it. In this article, the chemical composition of the "Non behi " variety was studied, and the data from the literature were analyzed and conclusions were given.

Keywords: "Нон беуи", variety, macro and micro, element, composition, micronutrients, law, research, result, analysis, conclusions.

КИРИШ

Кейинги йилларда 6утун дyнëдa ахолининг туйимли, серхосил ва экалогик соф, кимëвий таркиби нормал мева-сабзавотлардан кайта ишланган озик-овкат махсулотларига булган эхтдажини янада тулик кондиришга катта эътибор каратилмокда.

Шуни алохида кайд этиш лозимки, Узбекистон ахолисининг овкатланиш структурасида хул мевалар ва уларни кайта ишлаб олинган махсулотлар мухим урин тутади. Республиканинг кулай табиий иклим шароити эса

Республикаси

October 5-6

502

айнан богдорчиликни ривожлантиришга имконият яратади. Шу сабабли хам ширин-шакар меваларимиз ва уларни кайта ишлаб олинган махсулотлар куплаб хорижий мамлакатларга экспорт килинмокда.

Ана шу борада уругли мевалар тоифасига кирувчи бехи меваси хам бундан мустасно эмас. Бехи меваси яхши сакданувчанлиги ва ундан тайёрланган мураббо, джем ва повидло махсулотлари юкори биологик кийматга эга эканлиги билан алохида диккатга сазовордир. Халк табобатида хам бехидан йутал, бронхит, кон босимининг юкорилигида, кандли диабет, тери касалликларини даволашда кенг кулланилади. Шу сабабли, биз бехи мевасининг макро ва микроэлементлар таркибини урганишни асосий вазифа килиб белгиладик.

Тадкикот объекти сифатида бехининг республикамизнинг Сурхондарё вилояти Бандихон туманида районлаштирилган "Нон бехи" навини олдик. Бехи меваси таркибидаги макро ва микроэлементлар микдорини Узбекистон Фанлар Академиясининг Биоорганик кимё институти лабораториясида атом-абсорбция усули билан "Сатурн" спектрофотометрида аникладик.

Тадкикот натижаси ва унинг тахлили. Куп сонли бажарилган илмий тадкикот ишларининг натижалари шундан далолат берадики, озик-овкат махсулотлари таркибида микронутриентлар етишмаслиги оналар ва болалар уртасида касаллик ва улим даражасининг ошишига, болалар ва усмирларнинг интеллектуал - жисмоний ривожланиши сусайишига, катта ёшдаги инсонларнинг эса иш кобилияти пасайишини келтириб чикаради. Бу салбий окибатларнинг олдини олишнинг бирдан-бир хавфсиз ва тежамли усули озик-овкат махсулотларини бойитиш ва шу асосда мувозанатлашган овкатланишни ташкил этиш хисобланади. Шу сабабли хам мамлакатимизда "Микронутриентлар тугрисида"ги ^онун [1] кабул килиниб, бу ^онун ижросини таъминлаш буйича ишлар олиб борилмокда. Куйида 1-жадвалда бехининг "Нон бехи" помологик нави мевасининг макро ва микроэлементлар таркиби буйича олинган тадкикот натижалари келтирилди. Синов натижалари шундан далолат берадики, бехи мевасида учрайдиган асосий макроэлементлар калий, фосфор, кальций, натрий, магний экан. Натижаларни "Озик-овкат махсулотларининг кимёвий таркиби" маълумотномасида [2] келтирилган курсаткичлар билан таккослаб, шундай хулосага келиш мумкинки, Узбекистон табиий иклим шароитида етиштирилган бехи меваси калий микдори буйича кескин даражада фарк килмаса-да, фосфор, кальций, натрий микдори буйича маълумотномада

October 5-6

503

келтирилган курсаткичлардан бир неча баробар ортик эканлигини курсатади.

1-жадвал

№ Элемент Мг/кг № Элемент Мг/кг

1. Li (Литий) 0,530 21. As (Мышьяк) 0,014

2. Be(Берелий) 0,035 22. Se(Селен) 0,024

3. B (Бор) 31,686 23. Rb (Рубидий) 0,096

4. Na (Натрий) 2502,729 24. Sr (Стронций) 4,589

5. Mg (Магний) 2800,505 25. Zr (Цирконий) 0,024

6. Al (Алюминий) 19,040 26. № (Ниобий) 0,000

7. Si (Кремний) 502,815 27. Mo (Молибден) 0,112

8. P (Фосфор) 4686,898 28. Сd (Кадмий) 0,004

9. S (Олтингугурт) 724,166 29. ¡и (Индий) 0,000

10. Ca (Кальций) 1893,134 30. Sn (Калай) 0,033

11. Ti(Титан) 96,315 31. Sb Сурьма) 0,002

12. V (Ванадий) 0,031 32. Сs (Цезий) 0,000

13. Cr (Хром) 0,460 33. Ba (Барий) 0,737

14. Mn (Марганец) 0,914 34. Ta (Тантал) 0,000

15. Fe (Темир) 83,691 35. W (Вольфрам) 0,058

16. Со (Кобальт) 0,043 36. Re (Рений) 0,000

17. Ni (Никел) 0,649 37. ^(Таллий) 0,000

18. Cu (Мис) 0,991 38. Pb (Кургошин) 0,027

19. Ga (Галлий) 0,212 39. Bi (Висмут) 0,001

20. Ge (Германий) 0,000 40 U (Уран) 0,004

Тадкикот натижалари бехи меваси темирга бой эканлигини курсатади. Маълумки, мева ва сабзавотлар таркибига кирувчи темир инсон организмида яхши хазм булади, дон махсулотлари таркибига кирувчи темирнинг катта кисми эса организмда хазм булмайдиган шаклда учрайди. Камконлик касаллигига учраган инсонлар овкат рационининг таркибида темир булиши жуда мухим хисобланади. Юкорида кайд этилган маълумотномада бехи мевасининг 100 г. ида уртача 3,0 мг темир булиши курсатилган. Бизнинг тадкикот натижаларимиз буйича Сурхондарё шароитида етиштирилган бехи меваси таркибида темир элементининг микдори 83,69 мг/кг эканлиги аникланди.

Шу сабабли, бехи меваси ва ундан тайёрланган махсулотлардан камконлик касалликларида профилактик восита сифатида фойдаланиш мумкинлигидан далолат беради. Бизнинг тадкикот натижаларимиз буйича бехи меваси нисбатан олтингугуртга бой эканлиги билан хам характерлидир. Бехи мевасининг

October 5-6

504

таркибида олтингугурт микдори 724,16 мг/кг ни ташкил этди. Маълумки, олтингугурт карийб инсон танаси оксилларнинг хаммасининг таркибида учрайди, айникса, унинг микдори цистеин, цистин, метионин аминокислоталари таркибида куп микдорда булади. Шунингдек, олтингугурт В! (тиамин) витаминининг, инсулин ва бошка бирикмаларининг хосил булишида хам иштирок этади. Бехи меваси эса айнан шундай микроэлементнинг инсон учун мухим кушимча манбаи булиб хизмат килиши мумкин.

ХУЛОСА

Тадкикот натижалари шуни курсатадики, бехи меваси фосфор, калий, натрий, магний, кальций, кремний, олтингугурт каби макроэлементлар ва темир, хром, селен, молибден, кобальт, литий, цирконий ва бошка микроэлементларнинг мухим манбаи булиб хизмат килади ва ундан тайёрланган махсулотлардан профилактик максадларида фойдаланишни максадга мувофик деб хисоблаймиз. Демак, рационимизда хул мевалар ва уларни кайта ишлаб олинган махсулотларнинг доимий равишда булишини таъминлаш соглом турмуш тарзига амал килишнинг мухим омилларидан бири эканлигини унутмаслигимиз керак.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикасиниг "Ахоли уртасида микронутриентлар етишмаслиги профилактикаси тугрисида"ги ^онуни. 7 июн 2010 йил.

2. Химический состав пищевых продуктов (Справочник). Книга 1. Справочные таблицы содержания основных пищевых и энергетической ценности пищевых продуктов. М. : ВО "Агропромиздат", 1987, с. 71.

October 5-6

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.