БАЗАЛИ ВА ЮМШАТКИЧЛИ ТЕКИСЛАГИЧЛАР БИЛАН ЭКИН МАЙДОНЛАРИНИ ТЕКИСЛАШ ТЕХНОЛОГИК ЖАРАЁНИ
Журъат Жахонгир Мансур Мухриддин Комил Содик
Жалилович угли Халилов Насриддин угли угли Собиров
Кучкаров Файзуллаев
Тошкент ирригация ва кишло; хужалигини механизациялаш мухдндислари
институти Бухоро филиали
Экин майдонларини сугоришга тайёрлашда базали текислагичлар ёки грейдерлар ёрдамида текислаш ишлари бажарилади. Бу машиналар асосан текислаш ишларининг хджми 300-350 м3/га булган майдонларга кулланилади.[2]. Каттаро; иш хджмига эга булган майдонларда скрепер ёки бульдозерлар ёрдамида дастлабки асосий (капитал) текислаш ишлари амалга оширилади. Базали ер текислагичларни асосий фаркли томони улар горизонтал базага (узунлиги 10-15 м) булиб, бунинг эвазига
1-расм. Узун базали текислагични баланд жойлардан ковш ёрдамида тупрокни кесиш (А) ва чукурликларга кесилган тупрокни ёйиш (Б)
схемалари
ишлаш жараёнида майдон рельефининг баландликларини кесиб, пастликларига ёйиб кетади (2-расм) [3].
Базали текислагичлар узунлиги узининг базасидан (икки гилдирак орасидаги масофа) икки мартадан оши; булмаган нотекисликларни тули; бартараф этиб текислайди [2]. Хрзирги кунда узун базали текислагичнинг текислаш сифатини яхшилаш максадида ковш олд томонига урнатилган юмшаткичлардан фойдаланиб келинмокда (3-расм).
2-расм. ППА-3,1 яримтиркама автоматик текислагич
Илгари хайдалган ва тош хамда гузапоя колдикларидан тозаланган далаларни эксплуатацион ва экиш олдидан текислаш учун П-2,8 текислагичи ишлаб чикилган. У ер казиш куролидан иборат булиб, 3-4 синфдаги тракторлар билан агрегатланиб, текислаш ишларини амалга оширади (3-расм).
3-расм. П-2,8 типидаги текислагичнинг схемаси (а) ва иш жараёни (б)
Жорий текислашда тупрокка ишлов бериш натижасида хосил булган нотекисликлар текислаб борилади. Маз б дбир юкори кувватли тракторларга тиркаладиган П-2,8А, ППА-3,1, П-4А, ПА-3 узун буйли (базали) ва кенг камровли (2,8-4 метр) текислагичлар ёрдамида шудгорлашдан кейин ёки такрорий экинларни экиш олдидан утказилади. Жорий текислашни экин майдонидаги мавжуд нотекисликларнинг баландлигига караб, унинг диагонали буйича бир ёки икки марта утиш билан бажариш тавсия килинади.
4-5-расмларда Канада ва АКШ да ишлаб чикарилган юмшаткичли ер текислагичлар келтирилган. Бундай текислагичларнинг иш жараёнида юмшаткичлар каттик ерларни юмшатиб боради, бу эса тракторга тушадиган умумий каршиликни камайтириб беради.
4-pacM. KaHagaHuHr "S Houle" ^upMacuga um^aö Hurçapu.iraH MMrnaiKHH^H
ep leKHC^arHH
5-pacM. KaHaga gaB^aiuga um^aö Hu^apu^raH N 160 pycyM^u
ep leKHC^aruH
6-pacM. AK^ HHHr "^Copmifl miaiu Tough Man Drag (Bottomless) ^upMacuga
um^aö Hu^apu^raH. TM - 8 pycyM^u KoiviÖHHamifl.iamraH ep leKuc^aruH
TagKHKOT nrnnapn HaTH^acnga TynnaHraH MatnyMoraapra acocnaHH6, KyÖHgarH TeKHcnarannapgaH ^oöganaHHm TaBcna этнпгaн:
а) HOTeKHcnHKnapHHHHr ôanaHgnnrn 18 - 20 cm aTpo^nga öynraH epnapga n-4A, n-2,8A Ba ^-719 THnngara y3yH 6a3ann TeKHcnarannapgaH;
б) HOTeKHcnHKnapHHHHr ôanaHgnnrn 10 - 12 cm aTpo^nga öynraH epnapga -111 lA-3,1 THnngarH y3yH 6a3ann aBTOMaTHK TeKHcnarannapgaH;
b) HOTeKucnuKnap 6anaHgnurH 6 - 8 cm aTpo^uga 6ynraH epnapga Bn-8, nP-5 ëKH K3Y-0,3 THnugaru TeKHcnarunnapgaH.
hhmhh TagKHKOT umnapuHHHr Hara^anapugaH Kenu6 HHKKaH xonga TeKHcnaruHnapHHHr ganaga xapaKaraaHHmuHHHr Ma^öyn cxeManapu umna6 HHKunraH 6ynu6 xo3upru KyHga KeHr KynaMga $0öganaHH.mM0Kga [1]
CyFopunaguraH экнн MafigoHnapuHH TeKucnamgaH ongHH MangoH roMmaranagu (mygropnaHagu, nroennaHagu). Ehphhhh yTHmga TeKHcnarun KOBmuHHHr nuHOFH FHngnpaK TaaHH M3acugaH 50 - 60 mm WKopn ypHaranagn, hkkhhhh yTHmga 6hphhhh yTHm w3acngaH 20 - 30 mm nacTpoKKa, yHHHHH yTHmga эсa FHngupaKnap caTxura moc ypHaranagu [3].
Xynoca KHHHm MyMKHHKH, cyFopunaguraH экнн MafigoHnapuHH 6a3anu ep TeKHcnarHHnap 6unaH TeKucnamga MaKÖyn TaBCua этнпaётraн cxeManap 6yÖHHa TeKHcnam umnapuHH TamKHn Kunum 6a3anu TeKHcnarunnapgaH ^ofiganaHum caMapagopnHrHHH omHpHmra onu6 Kenagu.
REFERENCES
1. naTeHT UZ FAP №01235. Y3yH Syfinu TeKHcnarun // X,acaHOB H.C., KyHKopoB
X,acaHOB Y.H // PacMHH ax6opoTHOMa. - 2017. - №2.
2. FAP № 20180100. TaKOMHnnamraH y3yH Syfinu TeKHcnarun // KyHKopoB X,acaHOB H.C., X,acaHOB Y.H., hhoatob H.ffl.
3. KyHKopoB Ba3anu TeKHcnarun gucKnu WMmaTKHHnapuHHHr napaMeTpnapuHH acocnam: ABTope^ gucc. ... TexH.^aH.^an.goKT.-KapmH, 2021.-36 6.
4. Khasanov I S, Kuchkarov J J, Nuriddinov Kh 2020 IOP Conference Series: Materials Science and Engineering 883(1) 012174
^ Kit pun
afi^ahachmoh (a ba 6) ba ком6ннaцнн^amгaн 3aroh^h (b) 7-pacm. tekhdarhh arperatiaphhhhr xapakat cxema^apn