CC BY
0БАЛАНЬЩ ФИЗИОЛОГИЯЛЬЩ ДАМУЫНДАГЫ АНА CYTIHIH, МАЦЫЗДЫЛЫГЫЦ НЭТИЖЕС1НДЕГ1 МЕЙ1РБЕКЕН1Н РОЛ1
ОРЫНБАСАРОВА ЗУХРА МАЦСАТЦЫЗЫ
1 курс, 110 топ бшктшп «Мешргер юшщ колданбалы бакалавры»
Еылыми жетекшiлерi: КУЗДЫБАЕВА АЛМАГУЛЬ АМАНЖОЛОВНА, ЕЛУБАЕВА ДАМЕЖАН КАНЫМКУЛОВНА
«Кецес Одагыныц Батыры МаншYк Маметова атындагы Актебе жогары медициналык колледжЬ»
Ацдатпа. Ом1рге келген нэрестенщ алгашцы кездертде иммунитет1 белсенЫ болмайды. Муны ретке келт1ру уш1н нэресте ана сут1не зэру.
Ана cymi емшектег1 сэбид1 турлг жуцпалы аурулардан,оныц 1ш1нде 1шек ауруларынан да сацтайды,ейткеш,оныц цурамында иммуноглобулин, лактоферин, лизоцим,стафилаккоца царсы бифидус - фактор, лимфоцит пен макрофактар бар.Энтеральды бактерияга царсы иммунитетщ пайда болуында эЫресе ана CYтiндегi бифидус-фактордыц мацызы зор. Ол бифидобактериялардыц аш жэне тоц шекте орналасуы жэне кебеуютде жагдай жасайды,залалды флораныц есут тежейдi. Сондайац, кептеген бактериостатикалыц субстанциалардыц арцасында ана CYтi мен уыз агзадагы шк турацтылыцца иммунологиялыц бацылау жасауга кемектест,оны аурулардан цоргап жэне цоршаган ортага бешмделуде антигендi цоздыргыштарды шектейдi.
Ана сутшщ жетiлуi барысында пайда болган кейбiр биологиялык касиеттер баланьщ ддоыс жетшуше мYмкiндiк береди
Ана CYтiнде майдыц сорылуына эсер ететш фермент - липаза бар. СYт майыныц липаза аркылы ыдырауы селшщ ерте белуше септшн типзедь Баланы емшек CYтiмен асыраганда майдыц кортылуы, Ci^i жещл болып, ас корытуына ауыртпалык салмайды. Ана CYтiндегi минералдык туздардыц мелшерi сиыр CYтiне Караганда аз жэне б^л балаларда бYЙректiц несептi шыгару кызметi нашарлаган кезде оган ауырлык тYсiрмейдi. Турмысы нашар, денсаулыгы темен аналарда сутшщ азаюына байланысты нэрестелер жасанды сYт коспасына кешiрiледi.Жасанды CYт коспалары химиялык к¥рамы жагынан ана CYтiне канша жакын болганымен,оны толык алмастыра алмайды,асiресе сэби емiрiнiц алгашкы айларында CYт коспаларыныц артыкшылыгымен катар,терiс, жагымсыз эсерлерi бар. ^ышкыл CYтi коспамен тамактандырганда нэж1спен бiрге аммиактыц, Туздардыц шамадан тыс белшш шыгуы байкалады. Бул алмасу кубылыстарыныц бузылгандыгын керсетедi.
Одан баска кышкыл CYт коспаларымен агзадагы кептеген радикалдар енед^ олар бала агзасындагы тепе - тендiкке керi эсерш тигiзедi. Сондыктан кышкыл CYттi коспаны кеп мелшерде бермеген дурыс.Жасанды CYт коспаларын пайдаланганда аллергиялык диатезде,бала салмагын шамадан тыс артуы iш курылысыныц ауруларына экеп согады. Сонымен катар баланыц иммунитетiн темендетш,инфекцияга карсылыгын азайтады.
Ана супнщ бала Yшiн артыкшылыгы
- Баланыц калыпты тэндiк жэне психоэмоционалды дамуына ыкпал етедi.
- Бала мен ана арасындагы биологиялык жэне эмоционалдык байланыс орныгады.
- инфекциялык аурулардан,олардыц iшiнде жедел шек инфекцияларынан, жедел респираторлы - вирустык жэне баска инфекциялардан корганыс камтамасыз етiледi.
Аллергияга бейiмдiлiктiц даму кауш темендейдi.
Жак CYЙектерiнiц пiшiнi дамуыныц жаксаруына байланысты тiстеу акаулары азаяды.
Кез керу жiтiлiгi мен психомоторлык дамуы жаксартылады.
Акыл - ойдыц дамуы керсеткiштерi артады.
Ас корыту жYЙесiнiц ауру жиiлiгi мен узактыгы темендейдi.
Есейе келе семiру каутнщ тeмендеуi мумкш.
^улак ауруыньщ оныц рецедив (кайталану) жагдайларыныц жишп тeмендейдi.
Ана Yшiн артыкшылыгы:
Ананьщ босанганнан кейiнгi ^шшщ калыпка келуше ыкпал ету жэне анемия мен баскада акаулардыц дамуын темендетуге эрекет ету Yшiн,жаца туылган нэрестенi ананыц CYтiмен емiзу керек; ана мен бала арасындагы биологиялык жэне эмоционалдык орныгады жэне узакка созылады.
Емшектен емiзу кезещ eмiрiндегi аса жагымды жэне бакытты сэттердщ бiрi болып табылады.
Алгашкы алты айда тек ана CYтiмен емiзу жуктiлiктщ алдын - алудыц (98%) сенiмдi эдiсi болып табылады. ЖYктiлiкке дейiнгi дене салмагына оралуга ыкпал етедi. СYт пен аналык бездердщ катерлi юшнщ даму каупын азайтады. Негiзiнде баланы 1,5 - 2 жаска дешн ана CYтiнен айырмау керек. Ана уызына жарымаган бала аурушац, элаз келедi. Ана CYтiн узак емген бала мейiрiмдi де акылды болып еседь
«Ана CYтiмен емiзудi коргау, колдау жэне ынталандыру» багдарламасыныц барлык кагидаттарына толыгымен сай болуы Yшiн перзентханадан/ауруханадан шыкканнан кейiн «шугыл желЬ> куру жэне Yйге барып карау (патронаж) аркылы ана CYтiмен емiзудi жалгастыруда колдау керсету керек.
«Шугыл желЬ> Yшiн ец дурысы кабылдау бeлмесiнщ немесе каркынды ем бeлiмшесiнщ телефонын колдану керек, себебi, мундай жагдайда аналар тэулiк бойы кецес ала алады. Аталмыш бeлiмшелердiц кызметкерлерi дайындыктан eткенiне жэне тиiсiнше консультация беретшше кeз жеткiзу керек. Арнайы журналган «шугыл желЬ> аркылы бершген барлык кецестердi жазып отыру кажет.
«Шугыл желЬ> уйымдастырумен катар:
1) медицина мекемесшщ жанынан аналарга колдау ^рсету тобыныц (А^КТ) жумысын уйымдастыру керек, оныц негiзгi максаты - медицина мекемесшен шыкканнан кейiн аналармен eзара эрекеттестiк аркылы ана сYтiмен емiзуге септесу;
2) балалары бар аналар, жукт! эйелдер мен олардыц отбасы мYшелерi бас коса алатын А^КТ арналган орын-жай бeлу керек; орын-жай жылы, iшi эдемi эрленген, ана супмен емiзуге катысты адрнею акпарат (плакаттар, суреттер, балалардыц фотосуреттер^ т.б.) карастырылган болуы тиiс;
3) кем дегенде 18 сагаттык багдарлама (соныц iшiнде 3 сагаты клиникалык практика) бойынша мiндеттi тYрде окытылган, А^КТ жумысы Yшiн жауапты медицина кызметкерш (дэрiгер, акушер, мейiрбике) тагайындау керек;
4) тиiстi дайындыктан eткен медицина кызметкерi eткiзетiн А^КТ мYшелерiн ана CYтiмен емiзу мэселелерi бойынша окытуды уйымдастыру керек;
5) медицина мекемелершде эйелдер акпарат немесе маманныц кецеспк кeмегiн ала алатын «сешм телефонын» уйымдастыру керек. Сенiм телефоны стационарлык немесе уялы телефон непзшде уйымдастырылады жэне сурактарга жауап беретш кызметкерлерде акпараттык материал, мэтiндер мен жауаптар беруге арналган сценарийлер болады;
6) А^КТ мYшелерi кецес беру кезшде беретiн акпарат шынайы, ДДС¥/ЮНИСЕФ усынымдарына сай екенiне кeз жетюзу керек. 58 А^КТ жумысы Yшiн жауапты медицина кызметкершщ мiндеттерiне А^КТ курамында жумыс жасау Yшiн белсендi аналарды iрiктеу жэне ужым куру, А^КТ кызметi туралы мэлiметтi ата-аналар арасында тарату, А^КТ жумыс кестеа, курамы, т.б. туралы акпараттык стендтер уйымдастыру юредь
Осындай мэлiмет аналар мен балаларга кYтiм мен ^мек кeрсететiн барлык медицина мекемелерiнде таратылады. А^КТ курамына аналарды iрiктеу кагидаттары: узак уакыт бойы ана супмен емiзудiц сэттi тэжiрибесi, eз тэжiрибесiмен бeлiсуге ниеттiлiк, адамдармен тiл табыса бiлу. А^КТ ужымына анамнезiнде ана CYтiмен емiзуде киындыктарга тап болган (кесарь тiлiгi, баланы тамактандыру эдiсi ретiнде балаларга арналган коспалар тацдауда ананыц тацдауына туыстарыныц ыкпал ету^ аналардыц бурындары ана CYтiн
алмастырушыларды колдануы, емшек ушындагы сызаттар, маститтер, cyt бездершщ катаюы, ананыц ез баласына kytím керсете алатын жэне емшекпен eMÍ3e алатын мYмкiндiктерiне сенiмсiздiгi, кепбалалылык, кепурьщты жYктiлiк, т.б.) жэне сол киындьщтарды жецген аналар да мYше бола алады.
А^КТ туралы акпарат эрбiр босанган эйелге перзентханадан/ ауруханадан шыкканда берiлуi тиiс. Оган коса осындай акпарат емханада, консультацияда керiнетiн орындарда орналастырылуы тиiс. Аталмыш акпаратта А^КТ жумыс кестесi, эрi кемек алу Yшiн жYгiнуге болатын А^КТ мYшелершщ телефондары немесе мекен-жайлары керсетiлуi тшс.
1. Отчет ВОЗ о состоянии здравоохранения в мире. 2014 г. (Элемдеп денсаулы; сактау жагдайы туралы ДДС¥ есебi. 2014 ж.)
2. WHO. Infant and young child nutrition. Geneva (Switzerland): WHO; 2003. (ДДС¥. Нэрестелердi жэне жас балаларды тамактандыру. Женева (Швейцария) [Электронды ресурс]. Колжетсмдшк режимi. http//www. who.int/nutrition/ publications/infant feeding/en.
3. Совместная декларация ВОЗ/ЮНИСЕФ «Охрана, поощрение и поддержка грудного вскармливания: особая рольродовспомогательных служб». («Емiзу практикасын коргау, колдау жэне ынталандыру. Босанатын эйелдерге дэрiгерлiк жэрдем беру кызметтершщ ерекше рет» бiрлескен ДДС¥/ЮНИСЕФ декларациясы) ДДС¥/ЮНИСЕФ, Женева, 1989.
4. Декларация Инноченти «О защите, содействии и поддержке грудного вскармливания» («Емiзу практикасын коргау, колдау жэне ынталандыру туралы» Инноченти декларациясы). Флоренция, Италия, 1 тамыз 1990 ж.
5. Мультииндикаторное кластерное обследование (Мультииндикаторлы кластерлш зерттеу) 2006. ЮНИСЕФ, Корытынды баяндама, Астана, 2007, 223 б.
6. Кластерное обследование по многим показателям вреспублике Казахстан, 2015» (Казакстан Республикасындагы мультииндикаторлы кластерлшзерттеу, 2015), ЮНИСЕФ, Астана, 2016 ж., 334 б.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
