Научная статья на тему 'БАЛАЛАР ӘДЕБИЕТІНЕ ЕЛЕУЛІ ҮЛЕС ҚОСҚАН СӘБИТ ДӨНЕНТАЕВ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ'

БАЛАЛАР ӘДЕБИЕТІНЕ ЕЛЕУЛІ ҮЛЕС ҚОСҚАН СӘБИТ ДӨНЕНТАЕВ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Сәбит Дөнентаев / балалар әдебиеті / қазақ әдебиеті / мысал жанры / өлеңдер / тәрбие / адамгершілік / ағартушылық / тәрбиелік мән / әдеби мұра. / Sabit Donentaev / children's literature / Kazakh literature / fable genre / poems / education / morality / enlightenment / moral significance / literary heritage.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Насиба Сейдрахымқызы Сайфудинова, Нұркелді Жарасбаев

Бұл мақалада Сәбит Дөнентаевтың қазақ балалар әдебиетіне қосқан үлесі қарастырылады. Ақынның өлеңдері мен мысалдары арқылы жас ұрпақты тәрбиелеудегі рөлі талданып, оның шығармаларының негізгі тақырыптары мен идеялары сипатталады. Сонымен қатар, Дөнентаевтың ағартушылық қызметі, әдеби мұрасы және балаларға арналған шығармаларының тәрбиелік мәні айқындалады. Мақалада ақынның еңбектері қазақ әдебиетіндегі мысал жанрын дамытудағы маңызымен ерекшеленетіні атап өтіледі.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Насиба Сейдрахымқызы Сайфудинова, Нұркелді Жарасбаев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article examines Sabit Donentaev’s contribution to Kazakh children's literature. It analyzes the poet's role in educating the younger generation through his poems and fables, highlighting the main themes and ideas of his works. Additionally, the article explores Donentaev’s educational activities, literary heritage, and the moral significance of his children's literature. It emphasizes the poet’s contribution to developing the fable genre in Kazakh literature.

Текст научной работы на тему «БАЛАЛАР ӘДЕБИЕТІНЕ ЕЛЕУЛІ ҮЛЕС ҚОСҚАН СӘБИТ ДӨНЕНТАЕВ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ»

БАЛАЛАР ЭДЕБИЕТ1НЕ ЕЛЕУЛ1 УЛЕС КОСКАН СЭБИТ ДЭНЕНТАЕВ

ШЫГАРМАШЫЛЫГЫ

Насиба Сейдрахымкызы Сайфудинова

Шыршык мемлекеггiк педагогикалык университетiнiц казак тш мен эдебиет

багытынын 3-курс студентi

Гылыми жетекшг: Нуркелд1 Жарасбаев

АННОТАЦИЯ

Б^л макалада Сэбит Денентаевтьщ казак балалар эдебиетше коскан Yлесi карастырылады. Акыннын елецдерi мен мысалдары аркылы жас ^рпакты тэрбиелеудеп релi талданып, оныц шыгармаларынын Heri3ri такырыптары мен идеялары сипатталады. Сонымен катар, Денентаевтын агартушылык кызмеп, эдеби м^расы жэне балаларга арналган шыгармаларынын тэрбиелш мэш айкындалады. Макалада акыннын енбектерi казак эдебиетiндегi мысал жанрын дамытудагы манызымен ерекшеленетiнi атап етiледi.

Кшт сездер:Сэбит Денентаев, балалар эдебиетi, казак эдебиеп, мысал жанры, елендер, тэрбие, адамгершшк, агартушылык, тэрбиелiк мэн, эдеби м^ра.

ABSTRACT

This article examines Sabit Donentaev's contribution to Kazakh children's literature. It analyzes the poet's role in educating the younger generation through his poems and fables, highlighting the main themes and ideas of his works. Additionally, the article explores Donentaev's educational activities, literary heritage, and the moral significance of his children's literature. It emphasizes the poet's contribution to developing the fable genre in Kazakh literature.

Keywords: Sabit Donentaev, children's literature, Kazakh literature, fable genre, poems, education, morality, enlightenment, moral significance, literary heritage.

Kipicne. Сэкен Сейфуллин ХХ гасырдын басындагы казак эдебиетшщ кернект екш болганы белгш. Дегенмен, дэл сол кезенде казак балалар эдебиетте Yлкен Yлес коскан каламгерлердщ бiрi - Сэбит Денентаев. Ол - акын, журналист, агартушы ретшде елдщ сауатын ашуга, жас ^рпактын бшмш арттыруга ерекше енбек сiнiрген т^лга. Сэбит Денентаевтын шыгармашылыгы, эсiресе, балаларга арналган елендерi мен мысалдары аркылы айрыкша к¥нды. Ол ез туындыларында халыктын м^н-м^ктажын, эдiлетсiздiктi, надандыкты сынай отырып, жас буынга д^рыс багыт сiлтеудi максат еттi. Акыннын елендерi карапайым, жещл тiлмен жазылганымен, олардын астарында терен магына, тэрбиелiк мэн бар. Балаларга

apHanFaH mbiFapManapbiHMR Kenminiri narpuoTTMK pyxTa, agaMrepminiK neH öiniMre maKMpy cunaTMHga öongM.

Heri3ri ßeniM. Csöht ^eHeHTeB e3iHiR Mbican eneRgepi apKbinbi öananapFa eMipniK aKMn-KeRec öepin, agaMrepminiK KaFuganapMH YÖperri. Ohmr "EananMK maK", "KyMSH", "Eo3TopFaH", "K^c neH KacKMp" cbiHgbi eneRgepi ®:ac oKMpMaHgapFa apHanFaH TspöueniK MSHi 30p mMFapManap caHaTMHa ^aragbi. Eyn eneRgep apKbinbi öananap sginerriniK, agangMK, eRöeKcyörimTiK, gocTMK neH öipniK chaktm KacuerrepgiR msrm3mh TYciHegi. CoHbMeH KaTap, Csöht ^eHemaeB öananapFa apHan xanbK ayb3 sgeöHeTmgeri Mbican ^aHpMH gaMMTTM. On Mbicangapbi apKbinbi KoraMgarb KeneRci3giKTepgi s^yanan, öonamaK ypnaKTM ^aKcbinbiKKa öaynyra tmpmctm. Ohmr mbiFapManapbiHMR epeKmeniri - ^eRin yfiKac, KapanaöbiM Tin, öipaK YnKeH TspöueniK MaFMHara He öonyM. Csöht ^eHeHTaeB Ka3aK öananap sgeöueTmiR gaMybHa aHTapnMKTaö Ynec KOCKaH KanaMrepnepgiR öipi. Ohmr mbiFapManapbi Ka3aK sgeÖHeTmgeri öananapra apHanFaH eneRgep MeH Mbican ^aHpMH öaöbiTbin KaHa KOHMafi, ®;ac ypnaKTMR Tspöuecme ge or biKpan eTTi. Akmhhmr MypacM Ka3ipri TaHga ga e3 KyngbinbiFbiH ^oFanrnaö, ^ac OKbpMaHgap YmiH MaRM3M 30p sgeöu gyHuenep peTiHge Kana öepMeK. Csöht ^eHeHTaeB - Ka3aK sgeöueTmge e3iHgiK opHM öap aKMH, arapTymb, ny6nнцнcт. Ohmr mbiFapMambinbiFM Heri3iHeH sneyMeiriK Mscenenepgi KeTepyre öaFMTTanFaHMMeH, öananap sgeöueTme KOCKaH Yneci ge epeKme. Akmh ^ac ^eTKrnmeKTepgi OKyra, agangMKKa, eRöeKcYÖrimTiKKe öaynbin, onapgMR gyHHeTaHMMMH KanbinTacTbipyFa tmpmctm. Csöht ^eHeHTaeBTMR öananapra apHanraH mbiFapManapbiHMR epeKmeniri - KapanaöbiM, TYciHiKTi TiniMeH KaTap, TepeR TspöueniK MSHiHge. Ohmr Mbican eneHgepi apKbinbi öananapra eMipgiR mbiHgbiFbiH KepceTy, sgingiK neH 3ynbiMgbiKTM a^bipara öinyre YÖpeTy MaKcaT eTingi. Akmh Ka3aK ^onbKnopbHMR gscTYpnepiH caKTaö OTbipbin, öananapFa apHan KMcKa, öipaK MSHi TepeR eneRgep ®:a3gbi. Mbicanbi, ohmr "Eo3TopFafi" airbi eneRi eRöeKKopnMK neH agangbiKTbi gspinTeögi. GneRgeri öo3TopFaö - KapanaöbiM, öipaK eRÖeKKop Kyc, an OFaH Kayin TeHgipeTiH ®:aybi3gap - sgineTci3giK neH KaTMre3giK cuMBonM. Eyn apKbinbi aKMH öananapgb ^aKcbinbiK neH 3ynbiMgbiKTM aöbipa öinyre yöpeTegi. CoHbiMeH KaTap, "^yc neH KacKMp" airbi Mbican eneRiHge aKMH aapnbiK neH sgineTci3giKTi s^yanan, agangMKTMR MaRM3MH KepceTegi. MyHgaö mbFapManap ®;ac OK^ipMaHFa eMipniK caöaK öepin, agaMrepminiK KYHgbnbKTapgb öoöbiHa ciRipyre KeMeKTecegi. Csöht ^eHeHTaeB mbiFapManapbiHga öiniM MeH aFapTymbnbK TaK^ipböb ga MaRbi3gbi opbH anagb. Ak^ih ^acTapgbi OKyFa, öiniM anyFa maK^ipbn, KapaRFbinbiKTaH KyTbnygbR ^onb - OKy MeH i3geHic eKeHiH TYciHgipyre tmpmctm. Eyn ugea ohmr KenTereH eneRgepiHge KepiHic TanKaH. Ohmr öananapFa apHanFaH mbiFapManapbi Ka3ipri TaRga ga e3eKTiniriH ^OFanrnaö, ®;ac ypnaKTMR pyxaHH TspöueciHe Ynec Kocbin Kenegi. Akmhhmr eRöeKTepi MeKTen öaFgapnaManapM MeH öananapFa apHanFaH ^HHaKTapFa eHri3inin, ohmr mMFapMambnMFM ®;ac

жеткiншектердi тэрбиелеуде мацызды рел аткаруда. Осылайша, Сэбит Денентаев казак балалар эдебиетшщ непзш калаушылардыц бiрi ретiнде ез ешмш тарихта калдырды.

Дорыта келгенде, Сэбит Денентаев - казак эдебиетшде езiндiк орны бар акын, оньщ шыгармалары халыктыц рухани дамуына, эшресе балалар эдебиетiнiц калыптасуына зор ыкпал еттi. Ол елецдерi аркылы жас буынга адамгершiлiк, эдiлдiк, адалдык, енбексYЙriштiк секiлдi касиеттердi сiцiруге тырысты. Акыннын, мысал елендерi мен тэрбиелiк мэш жогары шыгармалары балаларга жаксылык пен жамандыкты ажыратуды, емiрдегi манызды к^ндылыктарды тYсiнудi Yйреттi. Сонымен катар, Денентаев казак балалар эдебиетшде мысал жанрын дамыткан каламгерлердiн бiрi ретiнде ерекше багаланады. Онын шыгармалары тек керкемдж мэнiмен гана емес, агартушылык жэне тэрбиелш мазм^нымен де к^нды. Акыннын туындылары казiргi танда да езектшпн жогалтпай, жас ^рпакка тагылымды тэрбие беруде манызды рел аткарады. Сондыктан онын енбектерiн зерттеу, насихаттау жэне оку YPДiсiнде пайдалану - балалар эдебиетшщ дамуына косылган елеулi Yлес болмак.

ПайдаланылFан здебиеттер тiзiмi:

1. Ахметов, З. Казак балалар эдебиетг - Алматы: Ана тiлi, 1992.

2. Элiмбаев, М. Балалар поэзиясы туралы. - Алматы: Жазушы, 1985.

3. Байт^рсынов, А. Эдебиет таныткыш. - Алматы: Атам^ра, 2003.

4. Денентаев, С. Элендер мен мысалдар. - Алматы: Энер, 1990.

5. Елеукенов, Ш. Казак эдебиетiнiн тарихы. - Алматы: Бiлiм, 1997.

6. Кирабаев, С. Казак эдебиетi жэне балалар эдебиетг - Алматы: Санат

7.М^канов, С. ХХ гасырдагы казак эдебиетг - Алматы: Гылым, 2001.

8. Н^ртазин, Т. Казактын реалистш эдебиетi. - Алматы: Жазушы, 1979.

9. Сештов, С. Казак эдебиетшдеп мысал жанры. - Алматы: Мектеп, 1983.

10. Ысмаг^лов, Ж. Казак эдебиетшщ калыптасуы. - Алматы: Рауан, 1996.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.