EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
АЁЛЛАРДА СИИДИК ТУТАОЛМАСЛИКНИ ТУГРИ ТАШХИСЛАШ ВА ДАВОЛАШ УСУЛЛАРИ Отакулов Гайрат Олимжонович
Меридиан клиникаси урология булими бошлиги, Central Asian Medical University ассистенти https://www.doi.org/10.5281/zenodo.10472987
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Received: 02nd January 2024 Accepted: 08th January 2024 Online: 09th January 2024 KEY WORDS
Сийдик тута олмаслик (Incontinencia),
мальформация, уретра, ургентли сийдик
тутаолмаслик, цистоскопия.
Хисобларга кура жа^онда сийдик тута олмаслик билан 200 млн.дан ортиц киши азобланади. Фацат АЦШда сийдик тутаолмаслик кекса кишиларнинг асосий муаммоларидан бири булиб, 10 млн.дан купроц беморларда сурункали цолат сифатида кузатилади. Рефлекслар узатилишининг %ар цандай даражада бузилиши сийиш дисфункциясига, шу жумладан сийдик тутаолмасликка олиб келиши мумкин. Мураккаб уродинамик текшириш ёрдамида сийдик тута олмасликнинг аралаш турларида устунлик цилувчи компонентларни аницлаш мумкин, бу даволаш тактикасини танлаш учун жуда мущм.
Кириш. Сийдик тута олмаслик (Incontinencia) деганда сийдикни ирода кучи билан назорат ;илиб булмайдиган ихтиёрсиз ажралиши тушинилади. Я;ин ва;тгача бу касаллик куп сабабли омилларга эга булган симптомдай бах,оланган. Лекин сийдик тута олмасликнинг кенг тар;алганлиги мутахассисларни бунга симптом сифатида эмас, балки урологик гурух,га мансуб касаллик сифатида ;арашга ва таснифлашга мажбур ;илди. Сийдик тутаолмаслик нафа;ат тиббий, балки ижтимоий-и;тисодий муаммо х,исобланади. Сийдик тутаолмаслик гарчи х,аёт учун хавфли касаллик булмасада, у жиддий психоэмоционал бузилишлар билан кузатилади ва ижтимоий дезадаптацияга (ё;имсиз хдд, ;истирма, памперслар ;уйиб юриш зарурлиги, баъзан х,атто ;ис;а муддатга уйдан чи;иш мумкин эмаслиги), купинча эса инвалид булиб ;олишга олиб келади. Хисобларга кура жах,онда сийдик тутаолмаслик билан 200 млндан орти; киши азобланади. Фа;ат АКШда сийдик тутаолмаслик кекса кишиларнинг асосий муаммоларидан бири булиб, 10 млндан купро; беморларда сурункали х,олат сифатида кузатилади. Бу касаллик билан купро; 40 ёшдан ошган аёллар азобланади, уларнинг 30 % ида сийдик тутаолмаслик доимий булиб, яна 20 % да ва;ти-ва;ти билан учрайди.
Этиологияси. Сийдик тута олмасликнинг сабаблари, одатда, куп омилли характерга эга. Пастки сийдик йуллари дисфункцияси, шу жумладан сийдик
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
тутаолмаслик, купинча, узининг ор;асидан чано; аъзолари функцияси бузилишига олиб келувчи, марказий ва периферик нерв тизими томондан назоратнинг узгариши натижасида пайдо булади. Сийдик тутаолмаслик купинча нейроген бузилишлар, жумладан паришонхотирлик склерози, цереброваскуляр бузилиш, ор;а миянинг шикастланиши, ;андли диабет ва Паркинсон касаллиги, ор;а миянинг тугма ривожланиш ну;сонлари (мальформация) булган беморларда кузатилади.
Климакс даврида гормонал дисбаланс, унинг фонида сийдик-таносил тизими аъзоларида дегидратация ва шилли; ;аватнинг атрофияси содир булади. Кову;, уретра деворида, чано; туби мушакларида ва бойлам аппаратида ту;иманинг ";ариши" сабаб буладиган микроструктурали узгаришлар сийдик тутаолмаслик ривожланишинг хавфли омилларига киради. Лекин аёлларда, чано; аъзолари (биринчи навбатда ;ову; ва уретра) нинг узаро муносабатларини анатомик узгаришга ёки уларнинг сезувчанлиги бузилишига олиб келувчи орттирилган х,олат сийдик тутаолмасликнинг энг куп сабаби булади. Буларга: асоратланган ва куп тугишнинг о;ибати, кичик чано; аъзоларидаги операциялар, нур билан даволаш ёки ятроген шикастлар, огир мех,нат ;илиш, чано; аъзоларининг чи;ишига олиб келувчи спорт билан шугулланиш х,амда сурункали юкумли яллигланиш касаллиги, семириш ва бош;алар киради.
Патогенези. Пастки сийдик йулларига ;ову; уретра, мушак аппарати х,амда бу аъзоларнинг суянч ва ушлаб туришини таъминловчи бойламлар, фасциялар киради. ^ову; ва уретра ягона функционал тизимдан иборатдир. Сийдик тупланиши ва ажралиш механизми парасимпатик, симпатик, соматик ва сенсор иннервациянинг узаро таъсирида марказий нерв тизими ор;али назорат ;илинади. Рефлекслар узатилишининг х,ар ;андай даражада бузилиши сийиш дисфункциясига, шу жумладан сийдик тутаолмасликка олиб келиши мумкин. Кову; резервуар (туплаш) ва эвакуатор (бушатиш) функцияни бажаради. Патологик вазиятларда детрузор х,олати гиперфаол ёки гипофаол булиши мумкин. Гиперфаоллик туплаш фазасида, гипофаоллик эса бушатиш фазасида намоён булади. Меъёрда ;ову; тулганда детрузор стабил туради ва ах,амиятли ;ис;аришларни амалга оширмайди. Агар тулиш фазасида беихтиёр ;ис;ариш содир булса, унда бундай детрузор ностабил ёки гиперфаол х,исобланади. Агар гиперфаолликка неврологик касаллик сабаб булса, унда детрузорнинг гиперрефлексияси руй беради. Детрузорнинг ;ис;арувчанлик ;обилияти пасайганда ва унинг бушалиши бузилганда детрузор гипофаол х,исобланади. Уродинамика ну;таи назаридан х,ар ;андай типдаги сийдик тутаолмаслик ;ову; ички босими уретра ички босимидан ю;ори булганда кузатилади. Лекин бундай гидродинамик бузилишларнинг ривожланиш механизми ургентли (императив) ва стрессли сийдик тутаолмаганда турлича.
Ургентли сийдик тутаолмаслик сабаби детрузорнинг гиперфаоллиги ёки гиперрефлексияси булиши мумкин. Бир оз камро; булсада бундай куринишдаги сийдик тутаолмаслик уретранинг спонтан бушашишида, яъни унинг "ностабиллигида" учраб туради. Афферент фаолликнинг кучайиши, марказий нерв тизими ва периферик ганглиялар ингибирлаш назоратининг сусайиши, эфферент стимуляцияга детрузор сезувчанликнинг ошиши (марказий ингибирловчи йулларнинг шикастланиши,
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
детрузор хусусиятлари, тузилиши ва иннервациясидаги узгариш) гиперфаолликка сабаб булиши мумкин. Стрессли сийдик тутаолмаслик механизми. Унинг сабаблари кучанганда уретра ва ;ову; буйинчасининг хдддан таш;ари х,аракатчанлиги ёки силжиши (купинча ;иннинг олдинги девори пастга тушган, чано; аъзолари чи;;ан, цистоцеле булган аёлларда) сфинктер механизмининг етишмовчилиги булади. У ;орин ички ва бинобарин ;ову; ички босими бирдан кутарилганда етарлича ;аршиликни таъминлай олмайди. Сфинктернинг етишмовчилиги купинча кичик чано; аъзоларидаги операцияларда ;ову; буйинча сохасининг механик шикастланишлари о;ибатида, чано; чигалига тегиб кетувчи нур билан даволаш натижасида х,амда ;он билан таъминланиш ва нейрогуморал регуляциянинг ёшга ;араб узгариши сабабли пайдо булади.
Таснифи. Сийдикни функционал тутаолмасликнинг асосий типлари куйидагилар:
1. Ургентли (императив).
2. Стрессли.
3. Аралаш.
4. ^ову; тулиб кетиши сабабли сийдик тутаолмаслик
5. Транзитор
Ургентли (императив) сийдик тутаолмаслик - тухтатиб булмайдиган ;исташ натижасида сийдикнинг ихтиёрсиз ажралиши.
Стрессли сийдик тутаолмаслик (кучанганда сийдик тутаолмаслик) - жисмоний иш ;илганда, йуталганда, кулганда, акса урганда, яъни ;орин ички босими кутарилганда ихтиёрсиз сийдик ажралиши.
Аралаш сийдик тутаолмаслик ургентли ва стрессли компонентлар бирга ;ушилганда ани;ланади.
Ковук тулиб кетганда сийдикни тутаолмаслик детрузор ;ис;арувчанлик фаолиятининг пасайиши, ;ову;нинг х,аддан таш;ари чузилиши ва бунинг фонида пайдо буладиган сфинктерлар етишмовчилиги о;ибатида руй беради.
Транзитор сийдик тутаолмаслик ва;тинчалик характерга эга булиб таш;и омиллар: инфекция, зах,арланиш, баъзи бир дори воситаларини (диуретиклар, антигистамин, психотроп препаратлар, кальций антогонистлари) ;абул ;илганда, ичакни бушатиш бузилганда пайдо булади. Сийдик тута олмасликнинг биринчи учта типи аёлларда жуда куп учрайди.
Симптомлари ва клиник кечиши. Ургентли сийдик тутаолмаслик сийишга кучли (императивли) ;исташ билан, ;истаганда сийдикни тутаолмаслик билан, кундузги ва тунги поллакурия билан намоён булади. Стрессли сийдик тутаолмасликда кучли ;исташлар булмайди, сийдикнинг о;иб кетиши эса йуталганда, акса урганда, югурганда, тез юрганда, яъни ;орин ички босимининг бирдан кутарилиши билан кузатиладиган х,ар ;андай жисмоний ишда пайдо булади. Аралаш тури х,ам ургентли, х,ам стрессли сийдик тутаолмасликнинг симптомлари борлиги билан характерланади.
Ташхислаш. Сийдик тутаолмаслик билан беморни текширганда шифокорнинг асосий вазифаси унинг сабабларини ани;лашдан иборат булади. Биринчи навбатда сийдик йулларининг етишмовчилиги сабабли пайдо буладиган функционал (х,а;ик;ий)
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
сиидик тутаолмасликни кушни аъзолардан окма оркали сиидикни экстрауретрал ажралишидан дифференциация ;илиш керак. БундаИ х,олатларнинг асосиИ фарки шундан иборатки, сийдикни функционал тутаолмаслик сиИиш фазаси билан боглик, сиИдикни экстрауретрал тутаолмасликда эса сийдик доим о;иб туради. Ташхислаш тадбирлари сийдик тутаолмаслик борлигини нафа;ат объектив тасдиклаш, унинг симптомларини батафсил текшириш ва типини куйиш, балки патологик жараённинг узига хос кечишига сабаб буладиган омилларни х,ам ани;лашдан ва даволаш самарасининг прогнозини беришдан иборат булади.
Шифокор шикоятларни бах,олаганда биринчи галда сийиш ритмини ва хусусиятини ани;лаши керак, беморнинг узи тулгазадиган сийиш кундалигини тахлил килганда уларни объектив бах,олаш мумкин. Кундаликда ва;т ва х,ар бир сийиш х,ажми ;айд килиниши, х,амма императив кисташлар, сийдикни тутаолмаган эпизодлар ва кистирмаларни алмаштириш таъкидланиши керак. Тугри ва тартибли тулдирилган сийиш кундалиги булганда мутахассис биринчи текширишнинг узидаёк сийдик тутаолмасликнинг ифодаланиш даражаси ва унинг типи тугрисида тахминий хулоса килиши мумкин. Беморни сураб суриштирганда сийишнинг бошка бузилишлари (окимнинг сусайиши, ковукнинг тулик бушамаслиги, узилиб - узилиб ёки бир неча марта сийиш), огрик, шу жумладан сийиш билан боглик огрик, гематурия х,амда сийдикни куз билан курганда узгариш булиши мумкинлиги тугрисида маълумот олиш керак. Анамнезни йиккан вактда касалликни кузгатувчи омиллар: огир жисмоний мех,нат, спорт билан шугулланиш, бошдан кечирилган операциялар, тугиш характери ва сони, шикастлар, интеркуррент касалликлар (айникса неврологик, кандли диабет, ичак фаолиятининг бузилиши), дори препаратларини кабул килганлиги аникланади. Бошка урологик касалликлар борлигига, жумладан сийдик-тош касаллиги, гормонал дисфункциялар, сексуал бузилишлар борлигига эътибор бериш керак. Умумий статусни бах,олашдан ташкари, гинекологик томонидан чанок оъзолари чикиши борлиги, уретранинг жойлашиши ва унинг х,аракатчанлиги бах,оланади, "йуталиш" синамаси утказилади. Буни ковукни 200 мл. гача тулдирганда амалга оширилади. Аёлдан аввал кучаниш, кейин эса йуталиш суралади, яъни корин ички босимини кутариш кузгатилади. Агар кучанганда ёки йуталганда уретрадан сийдик беихтиёр ажралса, синама мусбат х,исобланади. Бу сийдик тутаолмаслик стрессли компонентининг тасдиги булади. Сийдикни тутаолмаганда, айникса императив компоненти билан булганда, биринчи навбатда сийдикнинг умумий клиник тахлилини килиш керак. Яллигланиш узгаришлари булганда сийдикни экиб, бактериал флорага ва антибиотикларга сезувчанлигини аниклаш, гематурия аникланганда эса цистоскопия килиш лозим. Асбоб - ускунали усуллардан эндоскопик, нур, функционал ва уродинамик текширишлар кулланилади. Кнорин оркали ультратовуш сканирлаш юкори ва яна мух,имрок пастки сийдик йуллари: ковук конфигурацияси ва контурининг текислиги, усмалар, тошлар, дивертикуллар, ковукнинг аёллар репродуктив тизими аъзолари билан узаро муносабати ва уларнинг х,олати тугрисида кимматли маълумотлар олиш имконини беради.
Бундан ташкари, бу текшириш беморнинг сийгиси кистаганда ковук х,ажмини ва колдик сийдик микдорини аниклаш мумкинлигини беради. Ташхислашда мух,им усул
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
;ин ор;али ультратовуш сканерлаш булади, бу уретра ва ;ову;нинг узаро жойлашишини ани;лаш, кичи; чано; аъзолари тузилишини батафсил текшириш ва ;ову; - уретра бурчагини улчаш имконини беради. Меъёрдаги ;ову; - уретра бурчаги сийдикни тутиб туришда мух,им омил булади. Стрессли сийдик тутаолмасликда бу бурчак очро; булиб туради. Бу сохадаги келажакни 3-улчамда ультратовушли куриш усули очади. Рентгенологик текшириш бемор ётганида ва тик турганида бажариладаган ю;орига кутарилувчи цистография х,амда микцияли цистография билан чекланилади. Бу текширишда ;ову;нинг пастга тушиши борлиги ва ифодаланганлиги (цистоцеле) х,амда унинг буйинчасининг х,олати ани;ланади. Императивли сийдик тутаолмаганда дифференциал ташхислаш усули сифатида цистоскопия махсус курсатмасига биноан утказилади ва ;ову;нинг девори, сийдик найлари х,олатини ани;лаш, яллигланиш узгаришини, эндометриоз ва усмалар, яъни ;ову;нинг ;узгатувчанлиги пасайишига таъсир ;илувчи жараёнларни ани;лаш имконини беради. Зарурият булганда тахминий ташхис биопсия билан тасди;ланади. Сийдик тутаолмаганда уродинамик текширишни куллаш мажбурий усул ;аторига киритилади. У урофлоуметриядан бошланади, бу усул беморнинг сийиш х,олатини объектив бах,олаш, ;ову;нинг ностабиллиги белгиларини ёки обструкцияни ани;лаш имконини беради. Купинча симптомларини, сийиш кундалиги, физикал текшириш, сийдик тахлили, ультратовуш текшируви ва урофлоуметрия маълумотларини билиш сийдикни императивли тутаолмаслик ташхисини ;уйиш ва даволашни буюриш учун етарли булади.
Мураккаб уродинамик текшириш (урофлоуметрия, цистометрия, шу жумладан микцияли, уретра ичи босими профилометрияси, ;орин ичи босимини ани;лаш) пастки сийдик йуллари функционал х,олатини бах,олашда, айни;са сийдик тутаолмасликнинг аралаш турларида энг объектив усул х,исобланади. Бу усул детрузор босимни тулиш фазасида "ноихтиёрий" кутарилишини (ургентли сийдик тутаолмаслик), уретрал ;аршиликнинг пасайганлигини ва ;орин ичи босими кутарилганлигини, бунда сийдикнинг о;иши (стрессли сийдик тутаолмаслик) келиб чи;ишини ани;лаш имконини беради. Мураккаб уродинамик текшириш ёрдамида сийдик тута олмасликнинг аралаш турларида устунлик ;илувчи компонентларни ани;лаш мумкин, бу даволаш тактикасини танлаш учун жуда мух,им. Уродинамик текширишни тулдирувчи электромиографияда чано; туби мушакларининг тонуси тугрисида маълумотга эга булинади, уларнинг ;они;арсизлигида даволаш -реабилитация тадбирларини утказишга курсатма булади.
Классик уродинамик ва нур усуллари (рентгенологик ёки ультратовуш текшириш) билан ;ушилган видеоуродинамик текшириш сийишнинг бузилишларини ташхислашда янги ю;ори технологияли восита булиб, сийдик йулларини куз билан куриб сийдик пассажининг х,ар хил фазаларида уларнинг функционал х,олатини бир ва;тда бах,олаш имконини беради.
Даволаш. Сийдик тутаолмаслик билан азоб чекувчи купчилик беморлар сийдик о;ишининг олдини олиш учун муста;ил равишда х,ар хил усуллардан фойдаланадилар, асосан ;истирма ёки суриб олувчи воситалар(памперс) ишлатадилар, сую;лик ;абул ;илишни, жисмоний ишни чеклайдилар, хожатхоналарнинг жойлашишини х,исобга
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
олиб сафарга боришни режалаштирадилар, х,аёт тарзини узгартирадилар. Шунга карамай, бундай ёндошишлардан бирортасини х,ам патогенетик деб булмайди, бу уларнинг самарадорлиги чекланганлигини белгилайди.
Ургентли сийдик тутаолмаслик купинча дори-дармонлар билан даволанади. Детрузорнинг ноихтиёрий кискаришини босувчи ва бушаштирувчи мускарин рецепторлари антагонистлари (оксибутинин, троспиумхлорид, толтеродин) препаратлари кулланилади. Антимускарин таъсир курсатувчи (амитриптилин) трициклик антидепрессантлар камрок, сийдик-таносил аъзолари шиллик каватидаги атрофик узгаришларни ва рецепторларнинг сезувчанлигини камайтирувчи эстрогенлар (парентерал ёки мах,аллий) х,амда диурезни камайтирувчи вазопрессин аналоглари (десмопрессин) кулланилади. Дори-дармонларсиз даволашга ковукни машк килдириш, шу жумладан сийиш ритмини мажбурлаб кабул килдириш ва аудио ёки график кузатиш билан (биологик кайта алока) олиб бориладиган махсус ургатувчи асбоб-ускуна ёрдамида кисташни ва сийдикни тутиб туриш учун шартли рефлектор назоратни шакллантириш киради.
Императив сийдик тутаолмасликни даволашнинг осон усули физиотерапия (электро ёки электромагнит стимуляция, х,ар хил дори моддалари билан электро ёки фонофарез) булади.Физиотерапия тартиби ва унинг ёрдамида тукималарга етказиладиган препаратлар детрузорнинг гиперфаоллигини босишга каратилган. Электромагнит стимуляция дорилар кабул килиш билан бирга кушилган комбинацияланган терапия жуда яхши самара беради.
Ургентли сийдик тутаолмасликда оператив даволаш камдан-кам кулланилади. Ковукни кенгайтирилган пластикаси (аугментация) - операция, детрузорнинг яккол ностабиллигини тугрилаш учун таклиф этилган. Бу операция ковук деворига кесиб олинган ёнбош ичак сегментини куйиш х,исобига ковук х,ажмини оширади, мувозанатини саклайди ва детрузорнинг ностабил кискаришлари самарасини камайтиради. Бу операциядан кейин купчилик беморларда енгиллашиш ёки согайиш кузатилса х,ам, ковукнинг аугментацияси маълум бир асоратлар билан боглик, жумладан операциядан кейинги даврда кийналиб сийиш кузатилади.
Стрессли сийдик тутаолмаслик асосан оператив даволанади. Шу билан бирга даволашнинг биринчи боскичи сифатида беморларга, айникса ёш аёлларга х,амда кимда-ким операцияни рад этса, уларга чанок туби мушакларини мустах,камлайдиган махсус гимнастика курси ва физиотерапия: электрик ва электромагнит стимуляция утказиш тавсия килинади.
Стрессли сийдик тутаолмасликни бартараф килиш учун х,озирги вактда сийдикнинг окиб кетишига олиб келувчи патологик х,олатни тугрилаш ёки урнини босишга каратилган 250 дан куп операциялар таклиф этилган. Уларнинг самараси операциялар турига караб 70% дан 95 % гача узгариб туради. Стрессли сийдик тутаолмасликни даволаш механизми сфинктер функциясини тиклаш (сфинктеромиеопластика), ковук буйинчасини абдоминал босим зонасига силжитиш, уни мустах,камлаш, ковук - уретрал бурчакни ёпиш ва уретрал каршиликни оширишга асосланилади. Стрессли сийдик тутаолмасликни даволашнинг х,амма усулларини шартли равишда бир нечта типларга булиш мумкин: - осиб куювчи ва слинг
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
операциялар (;ин ор;али ёки ;ов ор;асидан); - ;ин пластикаси; - сунъий сфинктерни урнатиш; - х,ажм х,осил ;илувчи препаратларни переуретрал инъекцияси.
Осиб куювчи операция (;ов ор;асидан ва ;ин ор;али) сийдик тутаолмаслик пайдо булишига ёрдам берувчи, масалан, уретранинг ю;ори х,аракатчанлиги ёки унинг пастга тушишидаги анатомик ну;сонни тугрилаш учун утказилади. Бундай операцияларда ;ову; буйинчаси ва уретранинг икки томонидан чоклар ;уйилади, улар операциянинг типига ;араб чано; суякларига, атроф ту;ималарга ёки ;ориннинг олдинги деворига тортилади. Бу уретра ва ;ову; буйинчаси учун ;ушимча имконият яратади, уларнинг осилиб туришини бартараф ;илади ва сийдик о;ишини тухтатади. ^ов ор;аси ва ;ин ор;али осиб ;уйиш уртасидаги фар; уларга ;айси томондан киришга богли; булиб, улар ор;али мах,камловчи иплар утказилади.
Слингли операция ички сфинктер етишмовчилигини, жумладан аёлларда сийдик тутаолмаслик асоратлари ёки олдинги операцияда тугрилаш натижасиз булганда тугрилаш учун ;улланилади. Шунга ухшаш х,амма операцияларда узининг ту;ималаридан, синтетик ёки биологик материаллардан "слинг" (х,ал;а ёки гомак) яратишга х,аракат ;илинади. Х,ал;а ;ов усти ёки ;ин ор;али кириш билан уретра ва ;ову; буйинчаси остидан утказилади ва иплар билан ;орин деворига ёки ;ов ор;аси ту;имасига мах,камланади. Бу билан уретра ва ;ову; буйинчасига ;ушимча имконият яратилади. Сунгги йилларда слингли операция кенг тар;алди, бунда, ;ову; буйинчаси ва уретрани ;увватлаш учун ту;ималарга узи мах,камланадиган, ;ушимча тортишни талаб ;илмайдиган, эркин синтетик х,ал;а деб аталадиган, синтетик (полипропиленли) лента цулланилади.
Киннинг олдинги пластикаси уретранинг ю;ори х,аракатчанлиги ёки унинг силжишида цулланилади, лекин осиб ;уювчи операцияларга ;араганда кам ;илинади. Бунга ухшаш пластиканинг х,амма усуллари ;ову;нинг асосидан ;иннинг олдинги деворидан уретрага параллел утувчи кесишдан иборат булиб, кейинчалик бурма х,осил ;илиб тикилади. Киннинг олдинги деворини мустах,камлаш сийдик чи;ариш каналига ;увватловчи таъсир курсатади. Кинни кесиш узунлиги, чокларнинг жойлашиши ва уретрани кутариш даражасига ;араб техникаси узгариб туради.
Сунъий сфинктерни урнатиш. Сунъий сфинктер гидравлик протездан иборат булиб, манжетдан ва сую;лиги бор баллонли насосдан ташкил топган, улар утказувчилар ор;али клапанлари билан уланади. Манжетни имплантация ;илганда у уретра атрофига, баллон эса ;ориннинг териси остига жойлаштирилади. Сую;лик билан тулдирилганда манжет уретрани ;исади ва ;ову; ичида сийдикни ушлайди. Мандетни бушатганда сийиш мумкин. Манбаларда аёлларда сунъий сфинктерни камдан-кам х,олларда ;уйиш тугрисида ёзилган. Бундай операцияларнинг клиник самараси ю;ори эмас, асорати куп, таннархи эса ю;ори.
Хажм х;осил килувчи препаратларнинг периуретрал инъекцияси х,ар хил биологик (коллаген, протеин, уз ёги) ёки синтетик моддалар (силиконли гранулалар, политетрафлуоротеилин ва б.) билан ;илинади, уларга пасталар, геллар, микрогранулали суспензиялар киритилади. Бу препаратлар ;ову; буйинчаси атрофида ;ушимча х,ажм х,осил ;илади ва унинг резистентлигини ошириб, сфинктер зонасида уретра бушлигини торайтиради. Бундай материалларнинг хавфсизлиги ва узо; муддат
EURASIAN JOURNAL OF MEDICAL AND NATURAL SCIENCES
Innovative Academy Research Support Center UIF = 8.3 | SJIF = 5.995 www.in-academy.uz
сакланиши пластик жаррох,лик тажрибаси билан тасдикланган, улар юз ва гавдадаги нуксонларни тугрилаш учун кенг кулланилади. Х,озир периуретрал инъекция усули ички сфинктер етишмовчилигида, х,али узок кутилган натижалари урганилмаган булса х,ам ананавий тус ола бошлади. Улар мах,аллий огриксизлантириш остида, периуретрал кириш билан ёки трансуретрал йул билан эндоскопик назорат остида бажарилади. Соматик х,олати огирлиги сабабли оператив даволаш мумкин булмаган беморларга алохдда эътибор берилади. Бундай аёлларга гимнастика ва физиотерапиядан ташкари, обтуратив (ёпиб турувчи) ташки мосламалар: сурилмайдиган материаллардан тайёрланган кин тикинлари ва пессарийлар ишлатишни тавсия килиш мумкин.
Сийдик тутаолмасликнинг аралаш турларини даволаш, одатда, комбинацияланган булади. Бунда аник усулларни танлаш сийдик тутаолмасликнинг клиник куринишида ургентли ёки стрессли компонентларнинг устунлигига караб аникланади. Кандай компонентлар устунлик килиши тугрисидаги хулосани, факат мураккаб уродинамик текширишлардан кейин чикариш мумкин. Хар кандай куринишдаги сийдик тутаолмасликни даволашда парх,ез килишни, спиртли ичимликлар, аччик ва таркибида кофеини булган мах,сулотлар кабул килмаслик тугрисидаги умумий тавсияларни ёддан чикармаслик керак.
Хулоса.
Тадкикотимизни максади, айнан аёлларда учрайдиган сийдик тутолмасликни самарали усулларини тадкик килиш яъни, хозир периуретрал инъекция усули ички сфинктер етишмовчилигида, х,али узок кутилган натижалари урганилмаган булса х,ам ананавий тус ола бошлади. Улар мах,аллий огриксизлантириш остида, периуретрал кириш билан ёки трансуретрал йул билан эндоскопик назорат остида бажаришни йулга куйиш.
References:
1. Беженар В.Ф. Недержание мочи у женщин. 2022 г.
2. Комяков Б.А. Урология. 2018 г.
3. А.Я.Пытель Руководстао по клинической урологии.
4. В.И.Кисина, К.И.Забиров Урогенитальные инфекции у женщин.
5. Лопаткин Н.А Урология. 2011 г.