93Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1114-1120
AVTOMOBIL TEXNIKALARIGA SERVIS XIZMAT KO'RSATISHNING BOSQICHLARI
Po'lar Rashidovich Fayziyev
Farg'ona Politexnika Instituti
G'olibjon Ulug'bek o'g'li Jaloldinov
Farg'ona Politexnika Instituti
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolamda Respublikamiz miqiyosida avtomobillarga texnik xizmat ko'rsatishning bosqichma-bosqich amalga oshirishlari to'g'risida ma'lumotlar berilgan.
Kalit so'zlar: jarayon, kasb, transport, dvigatel, avtoservis, qobiq, jihoz, butlash, uskuna.
O'zbekistonda avtoservisning rivojlanish tarixida quyidagilarni bosqichlarni ta'kidlash lozim:
Birinchi bosqich (1965—1970), avtoturargohning ko'payishi hisobiga mamlakat aholisi davlat ahamiyatini rasman tan olishning boshlanishi avtoservisni yaratish va Respublikamiz shaharlarida birinchi tarmoqning paydo bo'lishi texnik xizmat ko'rsatish shoxobchalarining avtoservis korxonalar, garajlar va boshqalar tashkil topildi.
Ikkinchi bosqich (1971-1981), avtoservisning rivojlanishi keyingi davr bilan
birga bo'ldi mamlakat aholisining avtoturargohining keskin o'sishiga muvofiq
avtomobil xizmatlari hajmi birinchisiga nisbatan oshdi bosqich esa 13 baravarga Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 1114 www.ares.uz
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1114-1120
(rublda), ish joylari soni 14 baravarga oshishiga sabab bo'ldi. Avtomobil xizmati uchun mamlakatlar yaxshi jihozlangan avtoservis korxonalariga qo'shildi "AvtoVAZtexobslujivaniya", "KamAZtexobslujivaniya", ta'minlovchiservis xizmatlari korporativ biz uchun tubdan yangi avtomobil xizmatlari yo'lga qo'yildi. Ishlab chiqarish-texnik bazasi jiddiy mustahkamlandi avtomobil xizmati yuqori darajalardan o'rin oldi desak yanglishmaymiz.
Uchinchi bosqich (1981-1991), sanoatning rivojlanishi keyingi o'sish bilan belgilanadi avtoservis korxonalari tarmoqlari va tuzilmalari hamda ularning moddiy-texnik bazasini mustahkamlash. Avtoservis korxonalari tarmog'i va tarkibining o'sishi bilan bog'liqdir hamkorlikda xizmat ko'rsatish shoxobchalarini tashkil etish va ishlab chiqarishga kiritish va avtoulovlarni ta'mirlash ustaxonalari, shuningdek, "Moskvichtexobslujivanie" markali xizmat ko'rsatish shoxobchalari, "ZAZtexobslujivanie", "GAZtexobslujivanie" va boshqalar. Faqat rahbariyat tomonidan "O'zavtotexobslujivaniya" xizmat ko'rsatish shoxobchalari, mahsus avtomarkazlar soni va 1991 yilda avtomobil ta'mirlash ustaxonalari jami 282 ta korxonani tashkil etdi ish stansiyalari 1152 markali avtoservis "AvtoVAZ", "Moskvich",AvtoGAZ va AvtoZAZ Respublika bo'ylab 50 ta korxonaga ega edi ish o'rinlarining umumiy soni 408 tani tashkil qilar edi. Biroq ushbu davr oxiriga kelib (1989-1991) yillarda o'sha paytdagi butun mamlakatni qamrab olgan ijtimoiy-iqtisodiy inqiroz tufayli ishlab chiqarish hajmining qisqarish tendensiyasi kuzatildi.
To'rtinchi bosqich (1991-1996). Ma'lumki, bu davr bilan tavsiflanadi muhim tarixiy voqea - siyosiy egallash O'zbekiston mustaqilligi, suvereniteti. Suveren mamlakat o'z iqtisodiyotini qurishi kerak edi, shu jumladan avtomobil xizmatini o'rni katta bo'lgan. Dastlabki iqtisodiy aloqalar o'rnatilgan avtomobillar, ehtiyot qismlar, shinalar, akkumulyatorlar etkazib beruvchilar, ta'mirlash materiallari va tashqarida bo'lgan boshqa ko'plab narsalar mamlakatni yangidan va tubdan yangilash kerak edi. Mamlakat ichida, avtoulovlarga texnik xizmat ko'rsatish markazining o'zida tuzilishiga muvofiq tub iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish zarur edi. Aynan shu davrda murakkab tashkiliy ishlar mavjud edi avtoservisni qayta qurish bo'yicha ishlar korxonalarni xususiylashtirish, yangi bozor iqtisodiy munosabatlarini o'rnatish, izlash va ta'minot va savdo bo'yicha yangi iqtisodiy sheriklar o'rnatish va boshqalar ko'zda tutilgan edi.
Bu esa vaqtni etakchi mutaxassislar va tashkilotchilarning mehnatini talab qildi ishlab chiqarish ham rivojlanishga qarab ketayotgan vaqtlar bo'lgan. Ehtiyot qismlar etkazib berish vaqtincha keskin kamaydi sotiladigan materiallar va transport
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1114-1120
vositalari, natijada, savdoda ham, xizmat ko'rsatishda ham ko'rsatilgan xizmatlar hajmi avtomobillarni qo'llab quvvatlashga qaratilgan bo'lgan.
Beshinchi bosqich (1996 yildan hozirgi kungacha). Natijada sohada jiddiy iqtisodiy islohotlar - xususiylashtirish, o'zgarishlar mulkchilik shakllari (masalan, "O'zavtotexxizmat" tizimlarida 70% korxonalar, asosan, kichik xizmat ko'rsatish shoxobchalari va avtoservislar bo'lib, sotilgan tadbirkorlar tomonidan kim oshdi savdosi orqali, qolganlari esa aylantiriladi aksiyadorlik jamiyatlari), shuningdek bozor iqtisodiyotini ishga tushirish munosabatlar, mamlakat avtoservisi yana to'liq quvvatda ishlay boshladi. Ayniqsa kerakmamlakat avtoservisi rivojlanishi, unda raqobatning paydo bo'lishi haqida eslatma mijozlar, uning ishlab chiqarish-texnik bazasini jiddiy mustahkamlash, avtomobilning mamlakatda paydo bo'lishi jiddiy rol o'ynadi "O'zDEUavto" O'zbekiston-Koreya korporatsiyasi shaklidagi sanoat 4 rusumdagi zamonaviy engil avtomobillar va qulay avtomobillar ishlab chiqaruvchi "SamKochAvto" O'zbekiston-Turkiya kompaniyasi o'rta sinf avtobuslari. "O'zavtotexxizmat" aksiyadorlik jamiyati (sobiq "O'zavtotexobslujivanie") va "O'zbekLada" uyushmasi (sobiq).
Usullar bo'yicha ta'mirlangan avtomobillar, butlovchi qismlar va agregatlar e'lon qilingan ishlarning bajarilishiga xalaqit berish (bog'langan payvandlash dizayn tomonidan taqdim etilgan ajratiladigan ulanish o'rniga qismlar, yo'l harakati xavfsizligiga ta'sir qiluvchi o'zgarishlar), ustiga xizmat ko'rsatish stansiyalari, shuningdek, o'zgarishlar bo'lgan avtomobillar qabul qilinmaydi dvigatel konstruksiyalari yoki ustida ishlash uchun asboblar va jihozlar boshqa turdagi yoqilg'i (gaz, dizel yoqilg'isi) ruxsat etilmagan ishlab chiqarish korxonalari rivojlandilar.
Bunday holda, unga o'zgartirishlar kiritishga ruxsat beriladi motorlarning dizayni yoki darajaga ta'sir qiluvchi qurilmalarni o'rnatish siqishni va ishlatiladigan benzin markasini o'zgartirishga imkon beradi.
Avtotransport vositalariga, butlovchi qismlarga va texnik talablar, texnik xizmat ko'rsatish yoki ta'mirlash natijasida ishlab chiqarilgan birliklar quyidagicha
Avtotransport vositalari, butlovchi qismlar va agregatlarga qo'yiladigan texnik talablarda bajarilgan ishlar doirasida texnik xizmat ko'rsatish yoki ta'mirlashdan ozod qilingan uchun amaldagi me'yoriy-texnik hujjatlarga muvofiq sotib olish buyurtmasi asosida quyidagicha belgilanadi.
Mashinada:
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1114-1120
ustaxonadan chiqarilgan mashina toza bo'lishi kerak;
ulanishlar hajmiga qarab tekshiriladi va mahkamlanadi ish, ishonchli mahkamlangan (tishli ulanishlarning siqish momentlari ishlab chiqaruvchilarning tavsiyalari va ulanishlar bilan belgilanadi, tirgak va mahkamlash halqalari bilan mahkamlash uchun mahkamlanadi dizayn talablariga muvofiq);
dvigatel, vites qutisi, uzatish qutisidagi yog' darajasi quti, qo'zg'aysan o'qi, g'ildirak reduktorlari, rulni kerak ishlab chiqaruvchilarning talablariga javob berish;
to'ldirish qutisi muhrlari, qistirmalari va ulanishlarining oqishi, moylash materiallari, moylar, sovutish, tormoz vadamping suyuqliklariga ruxsat berilmaydi.
Bular hamroh nosozliklar va nosozliklar, belgilar diagnostika sifatida xizmat qilishi mumkin. Diagnostik parametr bevosita xarakterlaydi mashinaning elementi (tizimi, birligi) ishlash sabablari.
Mamlakat avtoservisi oldida turgan asosiy muammolar.
1. Korxonalar soni, tarkibi va ishlab chiqarish quvvati avtoulovlarga xizmat ko'rsatish avtoturargoh soniga mos kelmaydi. Natijada, qishloq tumanlari, magistralyo'llar beixtiyor avtoservislar tarmog'i bilan qoplangan.
2. Mavjud avtoservis korxonalari asosan mo'ljallangan engil avtomobillarga texnik xizmat ko'rsatish uchun. Ular texnik xizmat ko'rsatmaydi yuk mashinalari va avtobuslar.
3. Qismlarni ishlab chiqarish va agregatlarni tiklashning past darajasi.
4. Avtohalokatga uchragan avtomobilni tiklash bo'yicha ixtisoslik yo'q.
5. Xizmat ko'rsatish stansiyasining ishlab chiqarish-texnik bazasining past jihozlanishi.
6. Zamonaviy diagnostika va texnologik uskunalarni talab qiladibarcha turdagi transport vositalari uchun standartlar va qoidalar ishlab chiqilmagan xizmatlar sifatini ta'minlash.
7. Tarmoqni moddiy-texnik ta'minlash tizimi yaratilmagan.
8. Fan bilan aloqa va ularning natijalarini amaliyotga joriy etish amaliyoti yo'lga qo'yilmagan.
9. Yuqori malakali kadrlar tayyorlashni yo'lga qo'yish zarur mutaxassislar va ularning malakasini oshirish.
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1114-1120
XULOSA
Xulosa tariqasida xozirda Respublikamizda ishlab chiqilayotgan avtomobimllarga zamonaviy park-garaj jihozlarini qo'llagan holda texnik xizmat ko'rsatish ishlari muntazam olib borilmoqda.
Shu tariqada mudofaa vazirligini ko'chma ta'mirlash ustaxonalariga xozirda zamonaviy texnik xizmat ko'rsatish uskunalari olib kelinib harbiy xizmatchilar va fuqorolarning avtomobil texnikalariga malakali mutaxassislar yordamida avtoservis xizmati tashkillashtirilgan.
REFERENCES
1.Hurmamatov A. M., Hametov Z. M. Results of preparation of oil slime for primary processing //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. -2020. - Т. 10. - №. 5. - С. 1826-1832.
2. Маматов, Ф. М., Файзуллаев, Х., Эргашев, И. Т., & Мирзаев, Б. С. (2012). Определение тягового сопротивления почвоуглубителя с наклонной стойкой. Международная агроинженерия, 42.
3.Imamovich, B. B., Nematjonovich, A. R., Khaydarali, F., Zokirjonovich, O. O., & Ibragimovich, O. N. (2021). Performance Indicators of a Passenger Car with a Spark Ignition Engine Functioning With Different Engine Fuels. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 6254-6262.
4. Рузибаев, А. Н., Обидов, Н. Г., Отабоев, Н. И., & Тожибаев, Ф. О. (2020). ОБЪЕМНОЕ УПРОЧНЕНИЕ ЗУБЬЕВ КОВШЕЙ ЭКСКАВАТОРОВ. Universum: технические науки, (7-1 (76)).
5. Abdukhalilovich, Ikromov Ikboljon, and Javlon Akhunov Abdujalilovich. "Description Of Vehicle Operating Conditions And Their Impact On The Technical Condition Of Vehicles." The American Journal of Applied sciences 2.10 (2020): 3740.
6. Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR) Abdukhalilovich I. I., Obloyorovich M. H. Support for vehicle maintenance //Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR). - 2020. - T. 9. - №. 6. - S. 165-171.
7. Xusanjonov A., Qobulov M., Abdubannopov A. AVTOTRANSPORT VOSITALARIDAGI SHOVQIN SO'NDIRUVCHI MOSLAMALARDA ISHLATILGAN KONSTRUKSIYALAR TAHLILI //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 3.
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1114-1120
8.Khusanjonov A., Makhammadjon Q., Gholibjon J. OPPORTUNITIES TO IMPROVE EFFICIENCY AND OTHER ENGINE PERFORMANCE AT LOW LOADS.
9. Maxmudov, N. A., Ochilov, T. Y., Kamolov, O. Y., Ashurxodjaev, B. X., Abdug'aniev, S. A., & Xodjayev, S. M. (2021). TiN/Cr/Al 2 O 3 AND TiN/Al 2 O 3 HYBRID COATINGS STRUCTURE FEATURES AND PROPERTIES RESULTING FROM COMBINED TREATMENT. Экономика и социум, (3-1), 176-181.
10. Файзиев, П. Р., Исмадиёров, А., Жалолдинов, Г., & Ганиев, Л. (2021). Солнечный инновационный бытовой водонагреватель. Science and Education, 2(6), 320-324.
11. Azizov, A. A., Nishonov, T. M., & Meliev, H. O. (2020). Mechanical-mathematical model of tractor wheel propulsor interaction with bearing surface. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(5), 636644.
12. Мелиев, Х. О., & Кобулов, М. (2021). СУЩНОСТЬ И НЕКОТОРЫЕ ОСОБЕННОСТИ ОБРАБОТКИ ДЕТАЛЕЙ ПОВЕРХНОСТНО ПЛАСТИЧЕСКИМ ДЕФОРМИРОВАНИЕМ. Academic research in educational sciences, 2(3).
13. Сотволдиев, У., Абдубаннопов, А., & Жалилова, Г. (2021). ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ СИСТЕМЫ РЕГУЛИРОВАНИЯ АКСЕЛЕРАЦИОННОГО СКОЛЬЖЕНИЯ. Scientific progress, 2(1), 1461-1466.
14. Рузибаев, А. Н., Обидов, Н. Г., Отабоев, Н. И., & Тожибаев, Ф. О. (2020). ОБЪЕМНОЕ УПРОЧНЕНИЕ ЗУБЬЕВ КОВШЕЙ ЭКСКАВАТОРОВ. Universum: технические науки, (7-1 (76)).
15. Abdukhalilovich, I. I., & Obloyorovich, M. H. (2020). Support for vehicle maintenance. Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR), 9(6), 165-171
16. Обидов, Н. Г. (2019). ФРЕЗЕРНЫЕ ДОРОЖНЫЕ МАШИНЫ В УСЛОВИЯХ ЭКСПЛУАТАЦИИ В ЖАРКОМ КЛИМАТЕ УЗБЕКИСТАНА. In Подъемно-транспортные, строительные, дорожные, путевые машины и робототехнические комплексы (pp. 377-379).
17. Обидов, Н., Рузибаев, А., Асадова, М., & Ашуров, Ш. (2019). Выбор зубьев ковшей одноковшовых экскаваторов зависимости от условий эксплуатации. In WORLD SCIENCE: PROBLEMS AND INNOVATIONS (pp. 89-92).
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1114-1120
18. Imamovich, B. B., Nematjonovich, A. R., Khaydarali, F., Zokirjonovich, O. O., & Ibragimovich, O. N. (2021). Performance Indicators of a Passenger Car with a Spark Ignition Engine Functioning With Different Engine Fuels. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 6254-6262.
19. Алимова, З. Х., Исмадиёров, А. А., & Тожибаев, Ф. О. Электронное научно-практическое периодическое международное издание «Экономика и социум» Выпуск№ 4 (83)(апрель, 2021) часть1. Россия, г. Саратов, 595-599.
20. Tursunaliyev, I. E., Ergashev, I. E., Tursunov, D. M., & Abdurahimov, A. A. (2021). Simulation of wear of the piston ring of the internal combustion engine. Asian Journal of Multidimensional Research, 10(9), 353-362.
21. Турсуналиев, И. Э., & Махсимов, К. К. (2020). WEBOMETRICS REYTINGIDA OLIY TA'LIM MUASSASASINING O'RNINI YAXSHILASH BO'YICHA TAVSIYALAR ISHLAB CHIQISH. Журнал Технических исследований, 3(7)
22. Qobulov, M. A. O., & Abdurakhimov, A. A. (2021). Analysis of acceleration slip regulation system used in modern cars. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(9), 526-531.
23. Qobulov, M., Jaloldinov, G., & Masodiqov, Q. (2021). EXISTING SYSTEMS OF EXPLOITATION OF MOTOR VEHICLES. Экономика и социум, (4-1), 303308.
24. Xusanjonov, A., Qobulov, M., & Ismadiyorov, A. (2021). AVTOMOBIL SHOVQINIGA SABAB BO'LUVCHI MANBALARNI TADQIQ ETISH. Academic research in educational sciences, 2(3).
