CC BY
10
МЕЙ1РБИКЕЛЕРДЩ ЕН.БЕП МЕН 0М1Р САПАСЫН БАFАЛАУ (ЦАЗ¥МУ УНИВЕРСИТЕТ КЛИНИКАЛАРЫНЬЩ МЫСАЛЫНДА)
1Л.С. Тиленова, 2А.Е. Тажиева, А.М. Даулетбакова, С.Б. К^алмаханов
1С.Ж. Асфендияров атындагы К,азац ¥лттыц Медицина Университету 2 «КДСЖМ» Цазацстандыц медицина университетi
Мацалада мешрбикелердщ eMip сапасына жэне кэаби кушнуше бешмдытн аныцтай келе университет клиникаларында цызмет атцаратын мешрбикелердщ цажеттiлiктеpi аныцталды. Tyurndi свздер: мешрбике, вмip сапасы, кэаби куйту
УДК 616.89-008.48:614.252.52-039.75.001
Такырыптьщ езекплш. Ka3ipri кезде мешрбике ici мамандарыныц емдеу-диагностикалы; урдкте, нау;астарга кемек керсету бойынша пэнаралы; команда курамында, алдын алуда нормативт>;ук;ык;тык; базасы жеткiлiкciз жасалынган. Денсаулы; са;тауда заманауи ;ажетттктерше жогары мейiрбикелiк, орта медициналы; жэне фармацевтикалы; бiлiм алу мемлекеттш бiлiм алу стандарттарына сэйкес келмеуь орта медициналы; ;ызметкерлердщ нау;астарды кутуде, диагностикалау эдicтерiнде, алдын алу жэне ;алпына келтiруде заманауи эдктер мен заттар туралы темен а;параттандырылуы, медициналы; ;ызметкерлердщ кэciби децгейiнiц темендш [1].
Зерттеу максаты: Мейiрбикелердiц емiр сапасы мен кэciби KYЙiнуiн зерттеу жэне оцтайландыру бойынша тэжiрбиелiк усыныстар эзiрлеу.
Мэлiметтер мен тэсiлдерi: С.Ж. Асфендияров атындагы университет клиникаларыныц барлы; белiмшелерiнде жумыс icтейтiн 180 эртYрлi децгейдегi мейiрбикелер арасында «Мешрбикелердщ емiр сапасын зерделеу жэне кэciби щшнуш багалау ма;сатында сауалнама ЖYргiзiлдi. Непзп элеуметтiк зерттеудi (сауалнаманы) ЖYргiзу Yшiн арнайы мейiрбикелерге ягни, сухбаткерлерге арналган
сауалнама (жауап парагы) к;урастырылды. Сауалнамада 26 сура; оныц 6 сура; телкужаттьщ б0лiмге ;атысты, 14 сура; мазасыздыщты аныщтауга, 6 сура; eмiр сапасын аныщтауга ;ойылган. Алынган мэлiметтердi eHri3y Yшiн МББЖ MS Access базасындагы багдарлама ;олданылды. Базага енпзшген материалдар мэлiметтерi вариациялы; статистиканыц заманауи эдiстерi мен багдарламалы; ;амтуларды (SPSS и MS Excel, 7.0) ;олдана отырып 0цделiндi [2].
Зерттеу нэтижелерг
Медициналы; к0мектiц сапасы мен нэтижей, негiзiнен, ресурсты; ягни маман потенциалымен жэне оныц элеуметтiк-экономикалык жэне кэйби тургыда сураныстары мен талаптарыныц ;анагаттандырылуына байланысты. Берiлген зерттеудiц негiзгi объекта орта медициналы; персонал болгандыщтан, ец алдымен, маман корпусына сипаттама беруге тырысайы;. Зерттеу мэлiметтерiне CYЙенсек (кесте 1), респонденттердiц жынысы бойынша таралуында, небары, 3,3% - ерлер бар екешн к0ремiз. Маманды; ерекшелшне байланысты, респонденттердiц жынысты; ;урамында ерлердщ аздыгы эбден TYсiнiктi. Керiсiнше, зерттеу тобыныц басым K0пшiлiгi - эйел-респонденттер.
Кесте 1 - Респонденттердщ жынысы бойынша таралуы
Жынысы Абс. саны %
Ер 6 3,3±1,3
Эйел 174 96,7±1,3
Барлыгы 180 100,0±0,0
2-кесте мэлiметтерiне сэйкес, мешрбикелердщ жас топтары арасынан, салыстырмалы TYPДе, 45-50 жастагылар - 1/5 б0лМн ;урап тур (20%). Ал, жалпы, 41-55 жас аралыгындагы мамандар Yлесi, жиынты; TYPДе, (41-44 жас -16,1%, 45-50% - 20%, 51-55 - 13,9% ) жалпыныц тец
жартысын ;ураган (50%). Кестеден, 25 жас;а дейiнгi жас мамандар Yлесiнiц (13,3%), жас топтары арасындагы ец жогаргысы 56-65 жастагылар Yлесiнен (6,7%) басым екендiгi оцтайлы жайт. Ягни, маман потенциалыныц дамушы кушш бай;атады.
Кесте 2 - Респонденттердщ жасы бойынша таралуы
Жасы Абс. саны %
25 жас;а дейiн 24 13,3±2,5
25 - 30 15 8,3±2,1
31 - 35 25 13,9±2,6
36 - 40 14 7,8±2,0
41 - 44 29 16,1±2,7
45 - 50 36 20,0±3,0
51 - 55 25 13,9±2,6
56 - 65 12 6,7±1,9
Барльиы 180 100,0±0,0
Респонденттердiц отбасылы; жагдайына келер болса; (кесте 3), жиынты;тагы мамандардыц жартысынан астамы (63,9%) жеке отбасын ;ургандар. Отбасын ;урып Yлгермегендер - респонденттердiц 1/5 ;урады (20%). Мамандардыц отбасылы; статусын талдай отырып, 3,9% -азаматты; некеде, сонымен ;атар, 12,2% респонденттiц
«ажырас;андар» екенi тiркелдi. ТYрлi отбасылы; статустыц тулга 0мiрiндегi белгiлi ролiн ескерсек, мешрбике мамандарынан ;уралган зерттеу тобыныц маманды; сипаты мен жауапкершiлiне ;осымша, жеке отбасылы; сатус мэселелерiнiц мацызы айн;ын.
Кесте 3- Жеке отбасыльщ статусы
Отбасылык; жаFдайы Абс. саны %
Yйленген/т¥рмыста 115 63,9±3,6
Yйленбеген/т¥рмыста емес 36 20,0±3,0
Азаматты; неке 7 3,9±1,4
Ажырас;ан 22 12,2±2,4
БарлыFы 180 100,0±0,0
Мамандар, жалпы медицина саласындагы жумыс етш бойынша, келесi топтарга б0лiнген (кесте 4): 3 жылга дейiн жумыс 0тiлi барлар - 13,9%, 3-5 жыл - 5%, 6-10 жыл - 26,7%, 11-20 жыл - 22,8% жэне респонденттердiц 1/3-не жуыгы (31,7%) - жумыс 0тiлi 20 жылдан жогарылар. Эрине, жумыс
етШнщ узак;тыгы тэжiрибенiц терецдiгiн бiлдiредi. Зерттеудеп мамандардыц 6-10 жас тобынан бастап 20 жылдан жогары топ;а ;арай мамандар саныныц артуын, тэжiрибелiлiкке ;атысты, бiлiктi ;урам деп жiктеуге непз болып табылады.
Кесте 4 - Медицина саласында жумыс 8тiлiнiц уза;тыгы
Жумыс етШнщ узактыы Абс. саны %
3 жылга дейiн 25 13,9±2,6
3-5 жыл 9 5,0±1,6
6-10 жыл 48 26,7±3,3
11-20 жыл 41 22,8±3,1
20 жылдан жогары 57 31,7±3,5
Барльиы 180 100,0±0,0
5-кестеден керш турганымыздай, маманды^ыц багыты бойынша, респонденттердщ, басым кепшiлiгi хирургиялы; -27,2%, педиатриялы; -23,9% маманды; екiлдерi. Непзп маманды; профильдерiнен бас;а, бас;а маманды; багыттарыныц Yлесi жиынты;тыц 1/5 ;ураган (21,1%).
Сонымен ;атар, мамандар курамында, Yлес салмагы салыстырмалы TYPДе айтарлы; болмаса да, терапиялы; (15%) жэне диагностикалы; (12,8%) белiмдер к;ызметкерлерi болды.
Кесте 5- Медициналы; маманд^1;тагы жумыс багыты
МамандыFы Абс. саны %
Педиатриялы; 43 23,9±3,2
Терапиялы; 27 15,0±2,7
Хирургиялы; 49 27,2±3,3
Диагностикалы; 23 12,8±2,5
Акушер/гинекологиялы; 0 0±0,0
Бас;а 38 21,1±3,0
БарлыFы 180 100,0±0,0
Зерттеу барысында респондент-мамандардыц мамандыгы бойынша бiлiктiлiк санаты бар/жо;тыгын бшу ма;сат;а орай болды (кесте 6). Нэтижейнде, 1/3-нен астамыныц (37,8%) бтктШк санаты жо; екендiгi аны;талды. 13,3%
Кесте 6- БШктШк санаты бойынша респонденттердщ таралуы
Б1л1кт1л1к санаты Абс. саны %
Менде жо; 68 37,8±3,6
Екiншi 43 23,9±3,2
Бiрiншi 24 13,3±2,5
Жогары 45 25,0±3,2
БарлыFы 180 100,0±0,0
мейiрбике -1-шi бтктшк санатындагылар. 2-шi бiлiктiлiк санаты бар мамандар Yлесi, салыстырмалы TYPДе, айтарлы; (23,9%). Ал жогаргы бiлiктiлiк санатын иеленген мамандар жалпыныц % ;ураган (25%) жэне бул отимальды керсетюш.
Емхана мен стационардагы мейiрбикелердiц жубайларыныц жумыспен ;амтамасыз етiлуiн сурастырганымызда, ею мекеме ;ызметкерлершщ басым кепшiлiк жагдайда (67,958,8%) олардыц отагасыларыныц жумыссыз екендiгiн
ацгарды;. Бул керсеткiш сухбаткерлердщ отбасын асырау Yшiн ;осымша бас;а уйымдарда жумыс iстеуiне мэжбYP ететшдМн керсетедi (сурет 1).
Сурет 1 - Сухбаткерлердщ жубайларыныц жумыс icTeyi бойынша ;арастыру, %
Сауалнамага жауап берген жалпы мейiрбикелердiц 79% мелшерше сэйкес келмейдi деп жауап бердъ 21% - жала;ы
алатын айлы; децгейi ;анагаттандырмайды. Олардыц децгейi жеткШкт деп жауап бердi (сурет 2).
айтуынша ат;арып журген жумыс алатын жала;ы
Сурет 2 - Сухбаткерлерд жала;
Сурастырылган мейiрбикелердiц кеп белМ ягни, 61,3% тек бiр мекемеде гана жумыс iстейдi, бас;а салада немесе бас;а медициналы; мекемелерде жумыс ктеп а;ша табуга KYШтерi де, уа;ыттары да жеткiлiксiз. Бас;а медициналы; мекемелерде ;атар жумыс iстейтiндер 14,5%, олар жарты
;анагаттануы бойынша Yлестiрy
ставкамен жумыс iстейтiндер болып шьщты. МYЛде бас;а салада ;атар жумыс ктейтшдер 24,2 % к0рсеттi. Олардыц да бас;а салада жумыс ктеуге уа;ыттары жеткiлiктi жэне тагы да бiр мамандьщты ;атар алып ЖYредi екен (сурет 3).
70 60 50 40 30 20 10 0
67,6
53,6
32,1 32,4
■
14,3
Бiр жерде
Баска медициналык мекемелерде катар жумыс ютейаз
Баска салада жумыс гстейаз
I Стационар I Емхана
Сурет 3- Сухбаткерлерд ;осымша жумыс iстеyi бойынша белу
Стационарда жумыс ктейтш мейiрбикелердiц басым белш- мейiрбикелердiц TYгелi дерлiк 100% щнщзп б0лiмде жумыс
72% KYHдiзгi б0лiмде, ;алган 27,5% ауысыммен жумыс ат;арады екен.
iстейдi екен (сурет 4). Ал, емханада ;ызмет ететш
Кунд1зп Ауысыммен
72,5%
Сурет 4 - Сухбаткерлерд жумыс ктеу режимi бойынша белу
Жалпы мейiрбикелердiц кеп белiгiне ягни, 66% iстейтiн жумысы унайтындыгын айтса, жауап берген метрбикелердщ Yштен бiр белiгi 34% унамайтындыгын
атап етт (сурет 5). Негiзгi себеп болып жала;ы мелшерiнiц темендiгi жэне жумыстагы KYШтеменiц стандарттарга сэйкес болмауын айтады.
34%
66%
Жумысым унайды
Жумысым унамайды
Жалпы метрбикелердщ 41,9% жумысын ;анагаттанарлык; деп багалады, 35,5% - ;анагаттандырмайды
Сурет 5 - Сухбаткерлердщ жумысын унатуын багалау, %
екен, ал 22,6% - жа;сы деген бага бердi (сурет 6).
41,9
35,5
22,6
^анагаттандырады
К^анагаттандырмайды
Жаксы
I К^анагаттандырады ■ ^анагаттандырмайды ■ Жаксы
Сурет 6 - Сухбаткерлердщ жумысына ;анагаттанушылыгын багалауы, %
Метрбикелердщ ез жумысындагы ;анагаттанарлы;сыз жагдайлардьщ басым себебi болып айлы; мелшерiнiц темендт болып табылады (барлы; респонденттердiц 45,2%), жогаргы жумыс KYШтемелер деп жауап бергендер -29% (кебше бул мэселен 46-50 жэне 50жастан жогары
жастагылар), элсiз материалды-техникалы; база дегендер -16,2%, 4,8% - ез мамандыгына ;атысты емес кызметтерд орындау деп белгiледi, жэне бiр 4,8 % - ецбекп дурыс уйымдастырмауы деп айтты (сурет 7).
50 40 30 20 10
45,2
29
16,2
4,8 4,8
4,8
I Элаз материалды-техникалык база (мекеме, жабдыкттар, ецбек заттары)
I Ецбект дурыс уйымдастырмау I Жогаргы жумыс куштемелер
Сурет 7- Сухбаткерлердщ жумысында не канагаттандырмайтындыгын аныктау (%)
Орта шендеп медициналык кызметкерлерд дайындауды жаксартуда кандай усыныс жасайсыз?- деген сауылымызга респонденттердiц 43,5 % - кукыктык жэне зацдык сурактарды терецiрек б^ керектiгiн айтты, 30,6% -мешрбикелш KYтiмдi тэжiрибелiк бiлiктiлiкке уйрету керек
дейдь 12,9 % - ез ж¥мысын жэне оныц карамагындагылардыц ж¥мысын д¥рыс уйымдастыруды Yйрету деп жауап бердi жэне 12,9 % - адамдармен жаксы карым-катынаста болуын Yйрету керек дейдi (сурет 8).
12,9%
43,5%
12,9%
30,6%
' Адамдармен жаксы карым-катынаста болуын уйрету
' 0з жумысын жэне оныц карамагындагылардыц жумысын дурыс уйымдастыруды уйрету
I Мешрбикелш ICYтiмдi тэжiрибелiк бiлiктiлiкке Yйрету
' Кукыктык жэне зацдык суракттарды терецiрек бiлу
Сурет 8- Сухбаткерлерден орта шендегi медициналык кызметкерлердi дайындауды жаксартуда кандай усыныс жасайтындыгын аныктау, %
Мейiрбикелiк тэжiрибелiк стандарттармен камтамасыз етiлгенсiз ба?-деген сауалга стационарда жумыс iстейтiн мейiрбикелердiц жартысынан кебi (55,9%) жарым-жартылай тэжiрибелiк стандарттамен камтамасыз етшген деп жауап бердi, 26,5% - толыгымен камтамасыз етiлгенбiз дейдъ «жок», «бшмеймш» деп жауап берегендердщ керсеткiшi бiрдей болды - 8,8 %. Ал емханада жумыс ктейтш мейiрбикелердiц кебiсi 64,5% бiрен-саран тэж1рибелш стандарттармен камтамасыз етiлген дейдi, 25,8% - толыгымен камтамасыз етiлген деп белпледь мунда да «жок», «бшмеймш» деп жауап берегендердiц керсеткiшi
бiрдей болды - 4,8 %. Сауалнамага жауап берген мейiрбикелерден казiргi кезде мешрбике кшщ дамуында кандай мэселе ец езект болып тур деген сауал койдык (сурет 9). Ол суракка жалпы респонденттердiц 41,9% -мешрбикелш кызметкерлердщ ецбек акысын атап етп, 25,8%- когамда мейiрбике мамандыгыныц мэртебесi темен, 11,3% - мешрбике кызметкерлершщ ецбегiн мотивациялау, 9,7% - мешрбике кшщ мамандарын дайындауды жетшдару, 6,5% - мейiрбике iсiндегi этика жэне деонтология жэне 4,8% - мешрбике кшде нормативтс-кукыктык базаныц жетiлуi деп жауап бердi.
45
40
35
30
25
20
15
10
0 Мейiрбике Мейiрбике Мешрбикелш Мешрбике Мешрбике Когамда
iсiнде iсiнiн ^ызметкерлер |^ызметкерлер| iсiндегi этика мейiрбике
нормативт^ мамандарын дiн енбек нiн енбегiн жэне мамандьныны
дайындауды а^ысы мотивациялау деонтология Н мэртебес
базанын жеттдфу темен
жет^
■ Ряд1 4,8 9,7 41,9 11,3 6,5 25,8
0
5
Сурет 9 - Сухбаткерлердщ ойынша мешрбике кшщ дамуында кандай мэселе басты болып келетiндiгiн аныктау, %
0з денсаулыгыцызды ;алай багалайсыз? - деген сауалга жалпы респонденттердiц 59,7 % - жалпы дешм сау деп белгiледi (олардыц iшiнде кеп б0лiгiн 20 жастан 40 жас;а дейiнгi респонденттер курады), 24,2% - диспансерлiк есепте
турамын дейдi (41 жастан бастап 50 жастан ас;андар курады), 16,1% - кэаби кызметше байланысты созылмалы ауруларын атап 0ттi (сурет 10).
Сурет 10- Сухбаткерлердщ
Корытынды. Респонденттердiц тецдей жартысы (50%) кэсiби ;ызмет ез денсаулыгына керi эсер етедi дейдi. Эсер етушi факторлар ретшде нашар ецбек жагдайы, нашар тургын уй жагдайы, уакытылы тама;танбау, жумыстагы психоэмоционалды тураксызды; эрiптестер арасындагы урыс-жанжалдар, зиянды эдеттер, профилактикалы; спорттыц емдш кешендерi жоктыгы, отбасындагы келецсiз психологиялы; жагдай жэне тагы бас;а келецаз факторлар эсер етедi. Ал тец жартысы (50%) керi эсер етпейтшдМн
денсаулыгын багалауы, %
айтады. Олардыц iшiнде кеп б0лiгiн турмыс;а шьщпаган жас кыз-келшшектер курады. Сипатталган ;асиеттер бiр жагынан ецбектiц негiзгi кэйби эсерi болса, екiншi жагынан жогары психологиялы; куштемемен ЖYредi. Ол шаршаумен, зорыгумен, ;алжыраумен, ецбекке кабшетттпнщ темендеуiмен, конфликттiц жогарылауымен, денсаулы; жагдайыныц жаман болуымен ЖYредi. Созылмалы кэсiби щйзелк эсерiнен соматикалы; аурулардыц даму ;аут бар.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Котова Г.Н., Нечаева Е.Н., Гучек П.А., Карасева Л.Н. Социалогическая оценка качества медицинской помощи / / Здравоохранение Российской Федерации. - М.: Медицина, 2001. - №4. - С. 22-26.
2 Зайцев В.М., Лифляндский В.Г., Маринкин В.И. Прикладная медицинская статистика. - СПб.: ООО «ФОЛИАНТ», 2003. - 432 с.
1Л.С. Тиленова, 2А.Е. Тажиева, А.М. Даулетбакова, С.Б. Цалмаханов
1Казахский Национальный медицинский университет им.С.Д. Асфендиярова 2Казахстанский медицинский университет «ВШОЗ»
ОЦЕНКА КАЧЕСТВА ЖИЗНИ И ДЕЯТЕЛЬНОСТИ МЕДИЦИНСКИХ СЕСТЕР (НА ПРИМЕРЕ УНИВЕРСИТЕТСКИХ КЛИНИК КАЗНМУ)
Резюме: В статье приведены результаты исследования качества жизни медицинских сестер и их подверженность профессиональному выгоранию в университетстких клиниках.
Ключевые слова: медицинская сестра, качество жизни, профессиональное выгорание
1L.S. Tilenova, 2A.E. Tazhiyeva, A.M. Dauletbakova, S.B. Kalmahanov
Asfendiyarov Kazakh National Medical University Kazakhstan Medical University" "KSPH
ASSESSMENT OF QUALITY OF LIFE AND NURSING JOBS (ON THE EXAMPLE OF UNIVERSITY CLINICS KAZNMU)
Resume: The article presents the results of a study of the quality of life of nurses and their exposure to professional burnout in university clinics.
Keywords: nurse, quality of life, professional burnout
