CC BY
4УДК 61
Бейсенова А.Б.
4-курс студент Мешргер iсiнiц колданбалы бакалавры, КВМК Кекшетау жогары медициналык колледж (Кекшетау, Казахстан)
АРТЕРИЯЛЬЩ ГИПЕРТОНИЯМЕН АУЫРАТЫН ПАЦИЕНТТЕРДЕ САЛАУАТТЫ ЭМ1Р САЛТЫНА САНАЛЫ КЭЗ^АРАСТЫ ЦАЛЫПТАСТЫРУДАГЫ МЕЙ1РГЕРД1Ц Р0Л1
Аннотация: артериялыц гипертензия - журек-цан тамырлары ауруларыныц нег1зг1 цаут факторларыныц б1р1 болып табылады, ол тYрлi асцынуларга, ттт1, вл1мге дешн желу1 мYмкiн. Осы гылыми мацалада артериялыц гипертензиясымен ауыратын пациенттердщ квзцарастарына цандай кедергшер мен принциптер эсер ететн царастырылган. Пациенттердщ негiзгi мэселелерi аныцталган. Оларды шешу жолдары бэрiнен бурын дурыс тамацтану, физикалыц белсендшк, толыц уйцы, зиянды эдеттерден бас тарту арцылы квмектесетн зерттелдi. АГ-мен ауыратын пациенттерде СОС-на саналы квзцарасты цалъттастырудагы мешргердщ рвлi ашылды.
ТYйiн свздер: салауатты вмiр салты, мешргер рвлi, артериялыц гипертония, дурыс тамацтану.
Юрюпе.
Артериялык гипертензия (АГ) жYрек-кан тамырлары ауруларынын, курылымына непзп улес косады (шамамен 42%), эдеттеп тэжiрибеде АГ ерте аныкталуы темен болып калады. Бiздщ когамнын, ецбек жэне емiрлiк элеуетш жогалтудын, непзп себебi болып табылатын баска созылмалы аурулар сиякты АГ-ны ерте аныктау проблемасын шешу Yшш казiргi уакытта диспансерлеудi жэне диспансерлш бакылауды камтитын диспансерлiк эдiс непзшде осы аурулардыц медициналык профилактикасы шараларыныц кешенi енгiзiлуде.
Журек-кан тамырлары аурулары ересек тургындардыц аурушацдык курылымында жетекшi орын алады.
Артериялык гипертония-барлык жYрек-кан тамырлары ауруларыныц iшiндегi ец кец тараганы.
Журек - кан тамырлары аурулары барлык елдерде ецбекке жарамсыздыктыц, мYгедектiктiц жэне мезгiлсiз eлiмнiц негiзгi себебi болып табылады.
Артериялык гипертониямен ауыратын наукастарда: инсульт жиiлiгi 7 есе жогары, жYрек, жеткiлiксiздiгi 6 есе, жYректiц ишемиялык ауруы (ЖИА) 4 есе жогары,
Зерттеу нэтижелерi бойынша ауру каут жасына карай артады, ерлерде аурудыц таралуы 39,3%, эйелдерде 41,1% курайды.
Айта кете, артериялык гипертензияныц таралуында гендерлiк айырмашылыктар бар. Мэселен, Казакстанда 25-65 жастагы ер адамдарда АГ эйелдерге Караганда бiршама жиi кездеседi. Аурудыц жиiлiгi жасына карай артады жэне егде жастагы адамдарда 60% жетедг Болжам бойынша, 2025 жылга карай артериялык гипертония ауруы бYкiл элемде 15-20% - га артады.
Зерттеу максаты: Наукастардагы артериялык гипертензия аскынуларыныц алдын алуда мейiргердiц жумысын жетiлдiру.
Зерттеу мшдеттерг
1. Артериялык гипертензияныц гылыми-теориялык аспектiлерiн талдау,
2. Диспансерлiк есепте турган наукастарга eзiн-eзi кYту мэселелерш аныктау,
3. Артериялык гипертензиямен ауыратын наукастардыц салауатты eмiр салтын устану жолындагы мейiргердiц жумысын жаксарту.
Зерттеудiц нэтижес
Акмола облысы, Кекшетау каласындагы "К&лалык емхана" ШЖ^ МКК 2023 жыл, казан-караша.
Респонденттер саны - 60.
Жас контингент - 18-71 жас.
Респонденттердщ орташа жасы - 46 жас.
^орытынды.
Журпзшген зерттеу нэтижелерше CYйене отырып, сауалнамага катыскан респонденттердiц белгiлi бiр белт тэуекел тобын курайтыны белгiлi болды. Kазiргi уакытта артериялык гипертензия эртYрлi себептерге байланысты оларда аныкталмаган, бiрак бул топ кeбiнесе осы ауруга экелуi мYмкiн кауiп факторларына тап болады. Артериялык гипертензияны емдеуден гeрi алдын-алу оцайырак, сондыктан аурудыц белгiлерi элi кeрiнбесе де, гипертонияныц алдын-алу кажет. Оныц алдын-алудыц непзп багыттары-психикалык, физикалык жэне элеуметтiк белсендшк, дэлелдi базаныц жогары децгейiмен тамактану бойынша усыныстар жэне баска да мэселелер (соныц iшiнде темекi шегуден бас тарту). Жецiл форманы кеш ауыр жагдайга жеткiзбеу Yшiн гипертензияны, барлык баска аурулар сиякты, адам жогары кысымга бейiмдiлiгiн аныктаганнан кешн дереу емдеу керек. Ец бастысы - барлык жаман эдеттерден арылу, кeшеде мYмкiндiгiнше серуендеу немесе велосипедпен жYPу, таза ауамен тыныс алу. Аз кобалжу, денецiздi кажетсiз толкулармен ауырлатпау, стресстi баскаруды Yйрену, салмакты калыпка келтiру, темекi шегуден жэне алкогольдi iшуден толыгымен бас тарту, ас тузын аз жеу мацызды, кез-келген спорт тYрiмен айналысу купталады.
Сауалнама непзшде келесi тужырымдар жасалды: бiз сауалнамага катыскан респонденттердщ едэуiр бeлiгi темею тартады, алкогольдi тутынады, жиi стресстш жагдайларга ушырайды, артык салмак алады жэне тузды шамадан тыс тутынумен ерекшеленедi, бул артериялык
гипертензияныц дамуыныц тiкелей кауiп факторы болып табылады. Сондыктан медбикенiц кэсiби кызмет халыктыц осы санатымен профилактикалык жумыста басым багыттарды камтуы керек. Ол Yшiн халыкты осы аурудыц пайда болуыныц ыктимал кауiп факторлары, алдын алу багыттары, аурудыц алгашкы белгiлерi туралы кецiнен хабардар ету кажет. Аурудыц нашарлауына экелуi мYмкiн eзiн-eзi диагностикалаудан жэне eзiн-eзi емдеуден бас тартуды кeрсететiн эцгiмелердi профилактикалык жумыска косу кажет. Сонымен катар, медбикенiц кэшби кызметшде халык арасында салауатты eмiр
салтын насихаттау мацызды орын алады. Адамныц емiр салты мен кейiнгi гипертонияныц дамуы арасында тыгыз байланыс орнатылды.
Сондыктан азаматтардыц барлык жас санаттарына дурыс тамактану, дене белсендiлiгi, жаман эдеттерден бас тарту, кYннiц дурыс режимi болашакта мыкты денсаулыктыц кепш болып табылатынын хабарлау мацызды. Бул акпарат эсiресе жасеспiрiм жастагы пациенттер Yшiн, бYкш агзаныц физиологиялык кайта курылуы, барлык органдар мен жYЙелердiц белсендi есуi мен дамуы кезшде мацызды болып табылады.
Мейiргер езшщ кэсiби кызметшде эртYрлi жумыс турлерш колдана алады: дэрiс элементтерiмен эцпмелесу, акпараттык буклеттер, жадынамалар, санбюллеттер жасау. Сондай-ак, бул медициналык мекеменiц ресми сайтында орналастырылган электрондык акпарат болуы мYмкiн, онда мейiрбикенiц кызметiн оцтайландыру максатында "аурудыц алдын алу" немесе "Пациентке арналган акпарат" белiмiн куру наукастар Yшiн ете тиiмдi болар ед^ Мейiргердiц кызметiн оцтайландыру максатында журпзшген зерттеу нэтижелерiне суйене отырып, "Артериялык гипертензияны токтату!" жадынамасы эзiрлендi. Жадынама дэрiгердiц кецсесiнiц жанындагы устелге, стендке орналастырылуы мYмкiн немесе мешргер жоспарлы патронаж кезiнде пациенттерге таратылуы мYмкiн. Зерттеудiц соцында аурухананыц бас мешргерше жадынама усынылды.
ЭДЕБИЕТКЕ ШОЛУ:
1. Aртериялык; гипертензия бойыншa клиникалы; хaттaмaсы https://diseases.medelement.com;
2. «Созылмалы ayрyлaры бaр aдaмдaрFa медициналы; кeмек кeрсетyдi yйымдaстырy, байкдудын, мерзiмдiлiгi мен мерзiмдерiн, диагностикалы; зерттеyлердiц мщдетл минимумы мен еселiгi кагидаларын беюту туралы» Казахстан Республикасы Денсаулы; са;тау министрiнiц 2020 жылFы 23 кaзaндaFы № ^Р ДСМ-149/2020 бyйрыFы;
3. The American College of Cardiology and the American Heart Association updated the guideline for the prevention, detection, evaluation and management of high blood pressure in adults in 2017;
4. Hong WHS, гипертониямен ауыратын ересектердщ денсayлыFын ныFaйтyFa aрнaлFaн дэлелдi мейiрбикелiк тэжiрибе, 2010 ж;
5. Aсимптомaтикaлык; жэне симптомды; гиперурикемиясы бар артериялы; гипертензиясы бар нау;астарды бaск;aрyFa, диaгностикaлayFa жэне емдеуге пэнаралы; тэсш бойынша сарапшылардын, консенсусы. Aстaнa, 2019;
6. 2018 European Society of Hypertension-European Society of Cardiology guidelines for the management of arterial hypertension-J Hypertens//, 2018.
