УДК 677.075.017.363
ПАРДОЗЛАШ ФАБРИКАЛАРИДАГИ ОЦАВА СУВЛАР ТАРКИБИДАН АКТИВ БУЁВЧИ МОДДАЛАРНИ АДСОРБЦИЯЛАШ
Ф.М. Нуриддинова1
Аннотация
Маколада Навбадор гилмояси оргонобентонит додецилтриметиламмоний бромид билан модификацияланиши урганилган. Модификацияланган гилмоянинг пардозлаш фабрикаларидаги окава сувларни тозалашда адсорбцион хоссалари тугрида маълумотлар келтирилган.
Таянч иборалар: окава, бентонит, буёк, адсорбент, буёвчи, модификация, технология, изотерма, додецилтриметиламмоний
The article studied process a modifications Nawbahor bentonite clays with dodecyltrimethylammonium. Reception the orgonobentonite used at properties adsorbent in textile enterprises for peelings water from active dye staff.
Тукимачилик корхоналарида ишлатиладиган катта микдордаги ифлосланган сувлар айрим пайтларда кайта ишланмасдан тугридан-тугри сув давзаларига юборилади. Тукимачилик саноатининг энг катта экологик муаммоларидан бири буяш ва гул босиш жараёнида кулланиладиган буёвчи моддалардан иборат окава чикинди сувларнинг атроф мудитга чикарилишидир, чунки бу сувлар таркибида задарли, фойдаланилмаган буёклар кайта айланади. Жуда кам буёклар сувда зарарли хусусиятга эга булиши мумкин.
Шундан келиб чикиб, окава чикинди сувлардан буёвчи моддаларни йукотиш экологик мудим жараёнлардан дисобланади.
Окава чикинди сувларни буёвчи моддалардан тозалаш куйидаги схема асосида олиб борилади:
- Сувни тозаловчи заводларда шадар окава сув кувурларига ташлаш даражасида тозалаш;
- Тозаламасдан шадар окава сув кувурларига ташлаш;
- Заводларда сув тозаловчи курилмаларда сув тулик ва кисман кайта тозаланади.
Булардан учинчи схеманинг келажаги порлок булиб, окава чикинди сувларни чукур тозалашни талаб килмайди.
Шуниси кизикки, инсон фаолияти натижасида ифлосланган табиий сувларни тулик тозалаб булмайди ва тозалашнинг у ёки бу турини танлаш купчилик факторларга боглик (ифлосланиш тури, экологик ва иктисодий шарт-шароитлар ва д.к.з.).
Адсорбция учун энг самарали адсорбент кумир булиб, у катта юзага ва катта адсорбцион сиртга эга, аммо у жуда киммат булиб, иш жараёнида куп сарфланади [1-2]. Шунингдек дар бир адсорбцион циклдан кейин уни регенерация килиш талаб килинади. Шунинг учун актив буёкларни тозаловчи арзон ва самарали хом-ашёлар асосидаги адсорбентларни синтез килиш адамиятлидир. Охирги йиллар давомида сирт актив моддалар билан модификацияланган органик гилмоялар окава сувлардан органик буёкларни тозалашда ва адсорбциялашда ишлатилади [3-4]. Гилмоя минераллари узига хос катта сирт юзага эга.
Бентонитни катионли сирт актив моддалар (гексадецил триметил аммоний бромид) билан модификациялаб, сунг анионли актив буёвчи моддани адсорбцияланганда минералнинг кимёвий хоссалари, сирт юзаси ва структураси узгариши табиий [5].
1Нуриддинова Феруза Мухитдиновна - магистр химических наук, ассистент кафедры химии, Бухарский государственный университет, Узбекистан.
Расм. 1. Тук кук актив буёвчи модда ва додецилтриметиламмоний бромид
Бу ишда Навбахор бентонит гилмоясига 1:3 масса нисбатда 3 мол/л концетрацияда катионли сирт актив модда - додецил триметиламмоний бромид (1-расм) билан 6 соат давомида сув ^аммомида тухтовсиз аралаштириб туриб суюк кисм каттик кисмдан ажратилди. Ажратиб олинган каттик кисм курук ^олатга келгунча 2 соат давомида 363 К ^ароратда куритгичда куритилади. Намуналар лаборатория майдалагичларида эзилгандан сунг элакдан эланди. Олинган модификацион органобентонит гилмояси турли хил концентрацияли тук кук актив буёвчи моддани (1-расм) адсорбциялашда кулланилди.
1-2 жадвалларда кук актив буёвчининг 293, 3130 К да адсорбцияланиш изотермаси ва органобентонитдаги буёвчининг концетрацияси берилган. 2,54,5 моль/дм3
Жадвал 1.
Тук кук актив буёвчи модданинг 293 К ^ароратда органобентонитда адсорбциясининг узгариши
Со-10-4 (моль/дм3) С-10-4 (моль/дм3) Г •ю-4 (моль/г-1) 1/Се -103 (дм3/ моль-1) 1/Ге -103 (г/ моль-1) 1пГе 1пСе
2,50 1,137 2,834 8,768 3,767 -8,192 -9,077
2,75 1,288 2,867 7,545 3,567 -8,178 -8,935
3,00 1,477 2,902 6,745 3,359 -8,151 -8,774
3,25 1,781 3,103 5,754 3,256 -8,138 -8,625
3,50 2,221 3,267 4,897 3,161 -8,089 -8,514
4,00 2,588 3,174 3,972 2,988 -7,979 -8,366
4,50 3,145 3,286 3,221 2,841 -7,983 -8,162
Жадвал 2.
Тук кук актив буёвчи модданинг 3130К дароратда органобентонитда адсорбциясининг узгариши
Co40-4 (моль/дм3) C-10-4 (моль/дм3) Г •ÎO-4 (моль/г- 1/Ce •ÎO3 (дм3/ моль-1) 1/Ге •ÎO3 (г/ моль-1) 1пГе InCe
2,50 1,194 2,746 8,382 3,652 -8,175 -9,046
2,75 1,516 2,762 6,472 3,618 -8,162 -8,912
3,00 1,638 2,785 6,211 3,602 -8,141 -8,844
3,25 2,006 2,846 4,889 3,572 -8,137 -8,689
3,50 2,214 2,982 4,452 3,423 -8,128 -8,575
4,00 2,824 3,143 3,422 3,287 -8,033 -8,232
4,50 3,304 3,367 3,112 2,994 -7,976 -7,968
Келтирилган 1-2 жадваллардан шу нарса куринадики, адсорбцияланган актив КТ буёвчи модданинг концетрацияси (Со) 2,5 дан 4,5 моль/дм3 гача ортиши билант Г буёвчининг органобентонитда адсорбцияланиши дам тегишлича ортади: 2930 К да 2,80010-4 дан 3,448моль/г-1 гача, 3030 Кда 2,763 дан 3,427 гача, 3130 К да 2,682 дан 3,364 гача дарорат кутарилганда эса у мос равишда пасаяди.
Бу натижалар катта коцентрациялар фаркига мос келишига ишонч досил килиш учун адсорбент учун КТ буёгининг адсорбцияланиш изотермаси олинади. Адсорбцияланиш изотермалари Ленгмюр ва Фрейндлих изотерма тенгламалари билан изодланади (2-расм). Тенгламадаги К эмпирик доимийлик
1
Фрейндлих тенгламасидан аникланади. 1пГс=!пКР+^ 1пСс, буни
логорифмласак, куйидаги тенглама келиб чикади:
1
Гс = КСс— Шуни таъкидлаш керакки, Фрейндлих тенгламаси урта босим ва концентрацияда мономолекуляр адсорбцияланишни изодлаш учун керак булади.
Тажрибадан олинган натижалар Ленгмюр ва Фрейндлих модели расмдаги тугри чизикка мос келади. Ленгмюр модели учун адсорбцион тенглама янада яхширок берилган.
, ^ АО0 АН0 А^0
Келтирилган формулада 1п К =--=---1--Ленгмюр
КТ КТ К
изотермаси доимий константасини (К1) куллаб, ДН энтальпия ва ДS энтропия дисоблаб топилган. Физик адсорбциянинг эркин энергияси ДG - 20 ва 0 кДж/моль - 1, кимёвий адсорбциянинг эркин энергияси эса - 80 ва 400 кДж/ моль-1 ни ташкил этади.
AdaôuëmAap:
1. G. McKay, Adsorption of Dyestuffs from aqueous solutions with activated carbon. Equilibrium and batch contact-time studies // J. Chem. Tech. Biotechnol. 32. 1982, p.759-772.
2. G.McKay, Adsorption of Dyestuffs from aqueous solutions with activated carbon // III. Intraparticle diffusion processes. J. Chem. Tech. Biotechnol. 33A 1983, pp.196-204.
3. C.C.Wang, L.C. Juang, T.C. Hsu, C.K. Lee, Adsorption of basic dyes onto montmorillonite // J. Colloid Interf. Sci. 273. 2004, p. 80-86.
4. Q.H. Hu, S.Z. Qiao, F. Haghseresht, M.A.Wilson, G.Q.Lu, Adsorption study for removal of basic red dye using bentonite // Ind. Eng. Chem. Res. 45 (2006), p. 733-738.
5. G.A.Ikhtiyarova, S.A. Ozcan, A. Ozcan, Adsorption behaviour of reactive dye onto modified bentonite from aqueous solutions // International conference 6th Aegean analytical chemistry days. Turkey. 2008. p.323.
© O.M. HypHggHHOBa, 2016.
УДК 677.075.017.363
АДСОРБЦИЯ АКТИВНЫХ КРАСИТЕЛЕЙ ИЗ СТОЧНЫХ ВОД ТЕКСТИЛЬНОГО ПРЕДПРИЯТИЯХ ОРГАНОГЛИНОЙ
Ф.М. Нуриддинова
Аннотация. В статье изучены процессы модификации Навбахорской бентонитовой глины с додецилтриметиламмоний бромидом. Полученный органобентонит использован в качестве адсорбента в текстильных предприятиях для очистки сточных вод от активных красителей.
Ключевые слова: сточные, бентонит, краска, адсорбент, красить, модификация, технология, изотерма, додецилтриметиламмоний.
© Ф.М. Нуриддинова, 2016.
UDC 677.075.017.363
ADSORPTION ACTIVE DYE STAFF FROM PEELINGS WATER TEX
TILE ENTERPRISES ORGONOCLAYS
F.M.Nuriddinova
Abstract. The article studied process a modifications Nawbahor bentonite clays with dodecyltrimethylammonium. Reception the orgonobentonite used at properties adsorbent in textile enterprises for peelings water from active dye staff.
Keywords: soil, bentonite, paint, adsorbent, stain, modifikacation, technology, isotherm, dodecyltrimethylammonium.
© F.M.Nuriddinova, 2016.