CC BY
46
,48~ " НО МАИ донишгох
М. Хароботй
МУХТАСАРЕ БАР ТАЪРИХИ ШАКЛГИРЙ ВА КОРКАРДИ АН^УМАНИ ФАРХДНГИИ ЭГОН ВА ШУРАВЙ (ВОКС)
Вожатойкалидй: таърихинавини Эрон, Цангидувуми ца^он, ВОКС, цамъияти равобити фар^ангй ва илмии Эрон ва Иттщоди Шуравй,интишори фар^анги рус дар Эрон дар царни 20
Русияи тезорй аз царни нуздахум ба густариши нуфузи худ дар нукоти мухталифи Эрон пардохт. Бо иирузии ипцилоГш болшевикии 1917 ва тасбити давлати Иттих,оди Ч,амох,ири Шуравй тамомии консулгарих,ое, ки тавассути Русияи тезорй ва дар тайн солиёни дароз дар ацсои нукоти Эрон таъсис шуда буданд, ба тадрич таътил шуданд. Давлати шуравй бисере аз царордодх,ои истеъмории цаблин Эрон бо Русияи тезориро лагв кард. Равобити сиёсй, ицтисодй ва фарх,ангии давлати Иттих,оди Ч,амох,ири Шуравй бо Эрон бар иояи адами мудохила дар умури дохилии Эрон ва ба расмият шинохтани х,як,к,н х,окимияти миллии Эрон устувор шуд. Ин х,ярякяги сиёсй тавонист ба навъе тяблш барон морксизм-ленинизм дар Эрон бошад. Шиори баробарй, омузишу iiHiTHFon барон х,ама орзуи мардуми Эрон буд. Х,ямчунин, аз суи марзх,ои шимолй ахбори хиракунандае дар '(их.яги г я х, я к; к; у к; и пешрафти чашмгири ик/гисодй ва рифох,и идтимоии думх,урих,ои шуравй ба гуши эрониён мерасид. Ризошох,, ки аз гарви^и афкори коммуниста х,арос дошт, тяхди фишори габацаи суннатии бозору феодалх,ои ба зох,ир мазх,абй бо чархише сиёсй ба Fap6, ба вижа Олмон, ки дар зох,ир кудряш голиби солх,ои отй ба назар мерасид, ба саркуби равшанфикрони Эрон, ки умуман гароиши чап доштанд, пардохт. Х,ар гуна фаъолияти ах,зоби моркснстй тавассути конуне, ки ба тасвиби vi я1 (л и с дар соли 1931 расид, мамиуъ ва бисёре аз мутафаккирони
навандеш ба зиндон афтоданд. Бо шуруй цаш и чах,онии дувум, изболи давлати Ризошох, басуръат ру ба уфул гузошт. Дар септомбири 1941 Эрон ба шшоли дували муттафиц, яъне Шуравй аз шимолу Ингилистон аз чануб даромад. Ризошох, ма^бур ба канорагирй аз салтанат ва ба ча ш рай Мурис табъид гардид. Пас аз канорагирии шох, аз кудрат, фазой сиёсй дар Эрон каме боз гашт ва ах,зоби мутааддиде бо ормонх,ову ахдофи гуногун аз даруни чомеа cap берун овард. «Идуулужих,ои сиёсй бо тттитоб 4011 худро дар миёни акдпори мухталифи домеа боз карданд. Аз мух,и мтарини ин идуулужих,о морксизм ба pax, пари и Х,изби Т^да буд»(1), ки х,амзамон бо нуфузи бех,адду хрсоби морксизми чах,онй дар арсах,ои байналмилал рушд кард ва босуръат дар табакоти мухталифи и^тимоии Эрон чойгох,и иурнуфузе иайдо кард.
Давлати шуравй низ барои он ки битавонанд бо рак, и Г) и деринаи худ дар Эрон, яъне Ингилистон ба мукобила иардозад ва нуфузи худро дар Эрон густариш дих,ад, ба тацвияти ах,зоби сиёсии чаи, бавижа Х.изби Туда кумак мекунад. Х,амзамон, давлати шуравй ба густариши кодри диилуматики худ дар iiiax,px,()M тахди и ni юл меиардозад.
Лузуми доштани иртиботи диилуматик бо консулгарии Ингилистон дар Хуросон зарурати дойр кардани дубораи консулгарии шуравй дар шах,ри Машх,адро дучандон менамояд. Бинобар ин, аввалин консулгарие, дар ин мацтаи таърихй ифтитох, мешавад, дар шах,ри Машх,ад-маркази устони Хуросон воцеъ шудааст. Дар зимистони соли 1942 як диплумоти русй ба х,амрох,и чанд нафар аз кормандонаш вориди Машх,ад мешавад, то консулгарии шуравй дар Машх,адро му^аддадан дойр кунад. Барномах,ое, ки консулгарии шуравй дар Хуросон дунбол мекунад, бисёр иурх,а1(\[, дацику мутанаввеъ буданд ва ицдомоти ингилисих,о чандон добили муцоиса бо х,а^ми корй ва фаъолиятх,ои русх,о набудааст. Искерин (Scrain) сарконсули Ингилистони муцими Машх,ад низ ба ин нугта эътироф дорад: «Ба х,сч ва^х, дар мавцеияте набудем, ки битавонем бо текпикх,ои таблиготии артиши сурх ба ракобат бархезем».(13,288)
Синае, русх,о барои гацвияч ва густариши нуфузи сиёсй, икдоми ба вучуд овардани макону муассисае карданд, ки ба таври мустацим ба таблига хукумати шурох,о ва чазби фарх,ехтагону донишмандон эхдимом биварзад. Бар ин асос, ан^умани равобити
фарх,ангии байналмилали шуравй маъруф ба ВОКС барон тавсияи равобити фарх,аш й шуаботе дар Эрон таъсис кард. Дар 0F03H кор Анчуман саъй кард аз тайфх,ои гуногуни фикрй, сиёсиву фарх,ехтаи Эрон афродеро ба худ чазб кунад. Дар шах,ри Тех,рон афроде, чун Сайд Нафисй ва ё Бадеъуззамони Фурузонфар, ки дар зох,ир гароише ба ацоиди марксистй надоранд, танх,о ба Чих,ати шух,рагу тахассус дар адабу хунар ба х,айъати мудираи анчуман рох, меёбанд. Дар х,амон ибтидои кор, ан^уман афроди зиёдеро чазби худ мекунад ва метавонад дар замони кутох,е i ашаккулх,ои хунарию адабии мух,имеро ба вучуд оварад.
Масалан, яке аз мух,имтарин корх,ои ан^уман «Ташкили нахустин «Кунгураи нависандагони Эрон» буд, ки дар соли 1946 таттткил шуд (16,38).
«Хонаи ВОКС дар Машх,ад дар рузи шанбе, 23.03.1945 ифтитох, гардид» (12). Шуаботи ни ан^уман илова бар Машх,ад ва Тех,рон дар шах,рх,ое чун Ардабил, Осторо , Зин^он, Табрез ва Урумия низ ташкил шуд. Дар х,як,н1у1 г дар тамоми шах,рх,ои аслии шимоли Эрон, ки ба ишголи артиши сурх даромада буд, шуъбае аз ан^уман дойр гардид. Бино бар ин афроде, ки дар ботин мухолифи тавсиаи нуфузи сиёсй ва фарх,ангии шуравй буданд, низ ма^бур ба х,а\ф°х,п бо ан^умаии ВОКС шуданд. Дар андак замоне имкони чазби i ypyx,x,oii мухолифи режим низ дар колаби корх,ои фарх,ангй ба вучуд омад. Абулх,асани Тафришиён аз маъдуди бозмондагони к,иё\ш афсарони Хуросон дар ин бора менависад:
«Фармондех,ии лашкаряк руз дар ñoniiox,» афсарон бар х,асби вазифа, на алоца, хабари онро ба мо доду тавсиа кард, ки х,ар кас майл дорад биравад ва забоин русй ёд бигирад»(14,43). Аз ин ривоят метавон нати^а гирифт, ки х,атто дар радах,ои низомй низ навъе тамоюл барон х,амкорй бо ан^уман ву^уд дошта аст.
Анчуман дар ofo3 дар заминах,ои гуногун ба фаъолият меиардозад, ки ах,амми он иборат аст аз:
1. Намоиши филм
Русх,о низ монанди ингилисх,о ба таъсири филм ва синамо вок;иф буданд ва дар тамоми муддати ишголи шимоли Эрон аз ин василаи таблиготй ба хубй истифода кардаанд. Мавзуи филмх,ое, ки тавассути русх,о ба намоиш дармеомад, мутанаввеъ буд ва албатта х,ар даста аз ин филмх,о ахдофи хосеро дунбол
менамуд. Ин филмх,о мавзуоте мисли зиндагии рах,барони шуравй (Ленин ва Истолин), данг (шикасти артиши Олмон, эъзоми нерух,ои артиши сурх ба дабх,а ва...), пешрафтх,ои манотици мухталифи шуравй дар сояи хукумати комунистй ва х,атто юх, масоили муртабит бо Эронро намоиш медоданд.
2.Баргузории дашнх,о
Аз дигар икдомоти андуман дар чих, a i бех,буди равобит бо мардум баргузории дашнх,ои мутааддид буд. Ба муносибати рузх,ои миллй ва х,атто аъёди мазх,абй дар хонаи фарх,анги шуравй маросиме баргузор мегардид. Ин чашнх,о боне шуд, ки мардуме, ки солх,о тахди таъсири таблиготи зидди шуравй буданд, нигох,и мусбаттаре нисбат ба кишвари шурох, дошта бошад.
3. Баргузории консертх,о
Баргузории консертх,ои мусик;й тавассути хунармандон ва хонандагоне аз миллиятх,ои гуногуни Иттих,оди Ч,амох,ири 111уравй, монанди то^икх,о, туркманх,о, озарило, i урдпх,о ва ... и'фо мешуд. Барон тамошои ин консертх,о аз макомо ги масъули эронй, назири устондор, фармондех,и иодагон, руасои идорот ва низ гайриэроних,о, назири масъулони бонки шох,й, коркунони коисулгарих,ои хоридй ва.. .даъват ба амал меомад. Консертх,о чун х,амрох, бо parçcy овоз буд, чаззобияти хос дошт. Ба вижа он ки дар бархе аз опх,о хунармандоне ба ифои пакди мепардохтанд, ки то^ик, туркман ва ё озарй буданд ва ба хотири иштирокоти зиёди фарх,ангй бо эрониён ва низ ошноии каму беши эрониён бо мусик,й ва хунари ин ацвом аз таъсиргузории хосе бархурдор буданд.
«Яке аз ин консертх,о дар рузх,ои 26 ва 27.07.1944 дар бога миллии Машх,ад ба ицро даромад ва куллияти ойидоти он ба х,исоГ)и «захираи иирузии артиши сурх»ихтисос дода шуд (10).
4.Баргузории мусобицоти варзишй ва и^рои намоиш^ои варзишй
Фаъолиятх,ои варзишй яке аз тафрех,оте буд, ки чаззобияти зиёде барон мардум ва ба вижа давонон дошт. ^амчунин баргузории мусобикоти mai ранд аз дигар фаъолиятх,ои варзишй ба шумор мерафт, ки маъмулан дар мах,алли Андумани фарх,анги шуравй баргузор мешуд.
5.Ч,амъоварии кумак барои шуравй
Бо назорати консулгарих,ои шуравй дар Эрон, кумитае ба манзури кумак ба хонаводах,ои осебдида аз ^ан! дар шуравй
— 152 - НОМАИ донишгох
ташкил шуд. Ин кумита ионах,о ва к^мак^ои мардумро барои ин хонаводах,о ва низ барои кумак ба артиши сурх чамъоварй мекард.
«Рузномаи «Ростй» дар маколае, ки дар сафх,аи аввали шумо-раи 60 худ ба чои расоиидааст, зимни баршумурдани хадамоти давлати Иттих,оди 111уравй ва фидокории сарбозони артиши сурх дар дифоъ аз маданият, инсоният, озодии ипсопх,о ва.. .аз мардум мехох,ад ба осебдидагони шуравй кумак кунанд»(11).
б.Эчоди намоишгоздои доимии акс-филм, яке аз дигар барномах,ои муассири таблиготии анчуман буд. Искерин бо таъна менависад: «Онх,о(русх,о)намоишгохр аксиро ба таври тамомвацт барои намоиши филмх,ои чаш и и пур аз дуду шиллики тир ва манзараи а^сод и^ора карда буданд ва 60 Fypyp ба мо мегуфтанд: «Х,ангоме ки ин сах,иах,о филмбардорй мешуд, уперотурх,о мисли муру малах кушта шудаанд...» (13,288). Дар ин намоишгохдо илова бар ба намоиш гузоштани аксх,ое аз ^анги шуравй бо Олмон ва харобих,ову вайроних,ое, ки артиши Олмон ба вучуд оварда буд ва низ иирузих,ои артиши сурх, аксх,ое аз мазох,ири тамаддунй ва пешрафти Иттих,оди Шуравй дар сояи хукумати та Г) а к, я h коргар низ ба намоиш гузошта мешуд, то дар зехри эронй ин тасаввур ба вучуд ояд, ки хукумати комунистй на таих,о чилави озодии ипсопх,() ва ацвомро намегирад, балки заминаро барои рушд ва шукуфоии фарх,ангй ва ицтисодии миллатх,о фарох,ам мекунад.
Намоишгох,и доимии шуравй дар шуъба ВОКС - и Машх,ад дар 22 жуини 1944, ки мусодиф бо иоёни савумин соли чаш и Олмон ва шуравй буд, бо хузури сарконсули шуравй ва руасои идорот ва мацомоти кишварй ва лашкарии Хуросон ва низ мудирони чароиди мах,аллии Хуросон ифтитох, шуд.
Х,амчунин аз мух,имтарин ицдомоти анчумани Машх,ад эъзоми х,айъате аз Машх,ад ба Ишкобод барои ширкат дар чашни 20-умин солгарди ташкили Чумхурии Сусёлистии Туркманистон буд. «Ин х,айъат аз намояндагони анчумани равобити фарх,ангии Эрон ва Шуравй, Ч,абх,аи озодй ва утоци бозаргонию матбуоти Хуросон ташкил ёфта буд» (7,13).
«Л и ЧУ май и равобити фарх,ангии Эрон ва Шуравии шуъбаи Хуросон дар шах,ристонх,ое назири Бичанвард низ дорой намояндагй буд. Нахустин чаласаи анчуман дар Бичанвард х,ашт
Чулои 1945 ва дар солуни фармондории ин шах,ристон баргузор шуд» (8).
7.Ташкили хонаи фар^анг наги^аи э^оди ан^умани равобити фарх,ангии Эрон ва Шуравй буд, ки аз тарафи намояндаи ВОКС х,имоят мегардид. Аксари барномах,ои худро дар мах,алли намоишгох,и доимии шуравй ба и^ро мегузошт. Намояндаи ВОКС бо даъват аз устондор , сарконсули шуравй , руасои идорот, афсарони артиш, мудирони ^ароид , бозаргонон ва нависандагон ба ташрех,и рухдодх,ои фарх,ангии шуравй мепардохт ва малому ва арзиши уламо, х,унарпешагон, коргардонон ва нависандагонро дар шуравй бозгу мекард, ки чи гуна бо додани ^авоизи гуногун аз оих,о х,имоят мешавад. I "ох, низ Шах,оби Фирдавсй (аз аъзои х,айъати мудираи ан^уман) дар Ан^умани равобити фарх,ангии Эрон ва Шуравй суханронй мекард ва мегуфт бар хилофи гузашта дар кишварх,ои ,tyci ва х,ам^авори мо уламо ва донишмандон чй к,ядру цимаге доранд ва чи гуна дар замоин х,аёт аз нати^аи кори худ бах,ра мебаранд ва ташвик; мешаванд» (2,181).
8. Ивдомоти беодоштй
Бо ифтитох,и шуъбаи Хуросони Ан^умани равобити фарх,ангии Эрон ва Шуравй комисиюни бехдории ин ан^уман низ 0F03 ба кор кард. Маркази мушовираи тиббй ба х,иммати ин ан^уман ва зери назари иизишкони мутахассиси шуравй дар мах,алли тиморгох,и оташнишонй ифтитох, шуд.
«Дар т^ли як соли фаъолият ин марказ аз десомбри 1944 то жанвияи 1946, ^амъан nain; х,азору х,ашт нафар аз беморон муоина ва муоли^а шуданд»(9).
Х,амзамон бо тах,аввули авзои сиёсй ва и чти мои и Эрон ва таъсири мустацими ан^умани ВОКС бар фарх,анги Эрон, тарчумаи осори нависандагони саршиноси рус ру ба фузунй гузошт. «Адабиёти шуравй бо суръат рушд мекард, ба Эрон тарчумаи форсии асарх,ои зиёд, ки нашриётх,ои «Прогресс», «АПН», «Мир» ва Faiipa аз чоп бароварда буданд, ирсол мешуданд. Дар Эрон низ тарчумах,ои адабиёти шуравй нашр мегардид. Дар Эрон ду шабакаи дистрибютерии «Сако» ва «Гутенберг» намояндагони нашриётх,ои мазкур буданд. Китобх,ое, ки опх,о пешних,од менамуданд, аз лих,ози мухдаво хушсифаттар ва нисбат ба кутуби эронию нашриях,ои гарбй
— 154~С НО МАИ донишгох )
арзонтар буданд. Соли 1944 бо саъю к^шиши олимони эронй, нависандагон, профессорони донишгохдо, ходимони давлатй Андумани робитах,ои фарх,ангй ва илмии Эрону Иттих,оди Шуравй таъсис ёфт, он ба тавсиаи ин муносибот фаъолона мусоидат кардааст. Дар ин бобат нашрияи ин дамъият мадаллаи «Паёми навин» пакдпи мух,им бозидааст» (3).
Сарайном хонандагони эронй муваффац шуданд бо осори Пушкин, Лермонтов, Некрасов, Достоевский, Тургенев ва соири адибони матрах,и рус ошно шаванд. «Асоситарин пакдп дар эдоди равобити фарх,ангии миёни Эрон ва Русияи он замонро А и чу мани фарх,анпш Эрон ва Шуравй ифо кард» (5,131).
Андумани равобити фарх,ангии Эрон ва Шуравй дар соли 1944 шуъбае дар Ардабил ташкил медих,ад. Аввалин чаласа барои таъсиси комиссиюни Андумани равобити фарх,ангии Эрон ва Шуравй (ВОКС) шуъбаи Ардабил дар таърихи 19.09.1944 бо хузури як сад нафар аз руасо ва коркунони идорот бо хузури фармондори Ардабил ташкил мешавад ва дар он чал аса чах,ордах, нафар ба симмати х,айъати мудира таъин мегарданд.
Дар таърихи 26.09.1944 ду уток; аз иморати фармондорй ва шахрдории Ардабил барои тадаммуи аъзои Андумани равобити фарх,ангии давлатх,ои Эрон ва Шуравй тахсис дода мешавад ва дар таърихи 27.09.1944 аввалин чаласаи расмй барои таъйини руасо ва кормандони нанч комиссиюни равобити фарх,ангй дар фармондории Ардабил ташкил мешавад. Баъд аз таъйини х,айъати мудира дар айёми х,афта мураттабан р^зх,ои шанбе комиссиюни адабиёт ва нашриёт, р^зх,ои Душанбе комиссиюни бех,дошт ва иизишкй, рузх,ои сешанбе комиссиюни намоишу синамо ва муащй, рузх,ои чоршанбе комиссиюни бостоншиносию х,унарх,ои зебо, рузи иандшанбе комиссиюни варзиш сооти чах,ори баъд аз зух,р дар мах,алли андуман ташкил ёфта ва дар тарху танзими барномаи кору идрои маводи асоснома фаъолият намоянд. Бо тасаллути комили Андумани фарх,аигии Шуравй бар коркарди фарх,ангии тамоми шах,рх,ои Озарбойдон, ба хусус Ардабил, Табрез, Урумия ва Зиндон фирман демокрот ва дар раъси он Сайиддаъфари Пешаварй бо шиори фарх,аигй по ба арсаи сиёсат мегузорад.
Таблига илмомузй ва арзиш ёфтаии олимон аз мух,имтарин ахдофи афроди шогал дар Андумани равобити фарх,ангии Эрон
ва Шуравй аст.
ВОКС метавонад дар замони к^тох,е девори байни худ ва донишмандони Эрон, ки акоиде Fañp аз афкори морксистй доранд, бардорад. Ба х,амин иллат аст, ки дар таркиби аъзои андуман афроде бо гароишоти фикрии гуногун дида мешавад. Вале дар них,оят х,адафи эшон рах,ой аз ацибафтодагих,ои таърихии мардуми Эрон аст. Хусайни Гулигулоб дар мацолае дар соли 1945 менависад: «Дар х,сч маслаке арзиши илм ба андозаи сусёлизм мах,сус нест» (15,19).
Андуман пас аз муддати кутох,е аз ofo3h кори худ нуфузи зиёде дар lañaiyui рушанфнкр меёбад. Шоядбадалелинигох,игустурда ба умури фарх,ангй аст, ки метавонад бисёре аз х,унармандон ва равшаификроиро дар колаби х,адафе вох,ид мутамаркиз куиад. Аз ин ру нахустии кунгураи нависандагоии Эрон дар 25.06.1946 бо даъвати Андумани равобити фарх,ангии Эрон ва Шуравй ва бо ширкати беш аз як сад нафар аз нависандагон, шуаро ва мух,а^икони эронй дар бога «Хоиаи фарх,анг» ва дар х,узури иахуствазир К,ивому-с-салтаиа ва иддае аз вузарову сафири кабири шуравй барпо шуд.Х.изби Т^да, ки 5-сол аз таваллудаш мегузашт, нацши сиёсй ва фарх,ангиашро дар баргузории ин кунгура нишон дод.
Сафорати шуравй дар Эрон низ дар ташкили ин кунгура пакди дошт. Дар яке аз бандх,ои ^атъиомаи ин кунгура к,арор гузошта шуд:
«Кунгура таъсиси як комиссиёии ташкилоти мува^^атиро, ки буиёди и11их,оди гуяндагон ва нависандагоии Эрон бошад, пайрезй куиад» (6) . Аммо ин мусавваба барои солх,о рун когаз монд то он ки солх,о баъд ва дар дах,ан шасти мелодй ба шакли дигаре тавассути баъзе аз аъзои к, ад и ми и Х1изби I удаи Эрон пайгирй ва ба сарандом расид. Дар солх,ои пас аз даиг иттилои чандоне аз фаъолиятх,ои андумани ВОКС дар даст нест, аммо бо ковиш дар лобалои хотироти чопшуда аз афроди мухталиф метавои натида гирифт, ки андуман ба сурати даста ва гурехта ба кори худ идома додааст, бо ин тафовут ки хдрака ги фарх,ангии он бисёр куид буда ва данбах,ои таблиготию сиёсии он ба куллй фаромуш шудааст.
Каме iyiíu аз кудетои соли 1953 ал а их, и давлатии миллии дуктур Мусаддиц ва саркуби динох,и мухолифи салтаиат,
— |56-' НОМАИ донишгох
намоиып охдои хунарй дар Андумани равобити фарх,ангии Эрон ва Шуравй донр шуд. Дар бархе аз даласоти андуман аз умарои артиши шох,аншох,й низ барон суханронй даъват ба амал меояд. Бо дазби хунармандони эронй ба хонаи фарх,анги шуравй имкони арзаи осори эшон дар колаби намоишгохдои хунарй фарох,ам гардид. Ин намоишгохдо мавриди таваддух,и хунармандон ва хунардустони эронй rçapop мегирифт. Агарчи аз кайфияту камийяти осори ироашуда дар ин намоишгохдо иттилои чандоне дар даст нест, лекин бо гузоришх,ои иарокандае, ки дар матбуоти он замон чои шудааст, метавон х,адс зад, ки тайфх,ои мухталифи хунарии Эрон дар канори якдигар дар ин намоишгох,х,о ширкат доштаанд. Як намуна аз ин намоишгохдо чах,орумин намоишгох,и пацкошй аз осори 29 тан хунарманди эронй аст, ки аз таърихи 8.06.1953 дар мах,алли Андумани равобити фарх,ангии Эрон ва Шуравй ифтитох, шуд. Дар ин намоишгох, 120 тоблу аз 29 хунарманд гирд омада ва дар бархе аз осори пак^ошои тах,аввули ошкоре ба дониби масоили идтимой ва зиндагии мардум мушох,ида мешавад.
«Масалан, яке аз миниётурх,ои нафиси устод Бех,зод ба тадассуми тазоду муборизаи арбоб ва «раият» ихтисос дорад. Дар осори Исфандиёри Ах,мадия ва Котузиён ва чанд тани дигар осори мулх,им аз воцеиёт ва муборизоти идтимой мушох,ида мешавад. Дар осори Масъуди Карим, хунарманди давон ва чанд тани дигар сах,нах,ое аз зиндагй ва кор тадассумёфта аст, вале бештари осори намоишгох, аз манзарасозих,о ва тасвири ашхос мураккаб мегардад ва дар бархе аз онх,о тацлиде аз осори кух,ан ба чашм мехура, (. Бо вудуди ин х,аракате, ки дар чандин тоблу ва осори чанд тан нащош ба дониби воцеиёти зиндагй ва муборизоти идтимой ба чашм мехурад»(4,95).
Дар дах,ах,ои иоёнии 60 ва 70 коркарди идиулужики ВОКС камранг мешавад. Дар ин даврон, ки равобити сиёсии Эрон ва Шуравй бо мусофирати шоху малика ба Иттих,оди Шуравй(1965) ва мусофирати Леонид Брежнев ба Эрон(1973) бех,буд ёфтааст, бар пояи чархиши сиёсии мулоими шох, ба Иттих,оди Шуравй ва густариши мубодилоти тидорй ва санъатй устувор аст. Гурух,х,ои сиёсии чапи Эрон ба далели саркуби шадиди х,укумати na\iaisñ ба HFMO фуру рафтааст ва аксари х,унармандон ва адибон ё ба сурати фардй ба кор машгуланд ва ё асосан ба кори дигаре Faiíp
аз фарх,ан1 маипуланд. Бештари андуманх,ои хунарй низ тахди таъсири чараёноти формолистии хунари Fap6 царор доранд. Андумани фарх,ангии ВОКС низ, ки замоне панох,гох,и рушанфикрони дигарандеши Эрон буд, дар х,адди вобастаи фарх,ангии сафорати шуравй нозил мегардад.
ПАЙНАВИШТ
1.3ебокалом, Содщ.Мунозира дар Донишгох,и Исфах,он: http:/ iranianuk. com/article. php5 ?id=56345
2.Илох,й,Х,усайн.Ах,зоб ва созмош,ои сиёсй ва амалкарди ош,о дар Хуросон 32 _1320, Доншпгох,и Фирдавсй, Мапдад, 1383
3.Культурные отношения между Ираном и Россией: прошлое и перспективы /с. 7
4.Мадаллаи «Шева», шумораи 2,1332
5.Наргис Му^аммадии Бадр. Нацши тардума дар таомулоти фар^ангии Эрон ва Русия/Мадаллаи паж^иши забош,ои хоридй, шумораи 42,1387
6.Нукракор, Масъуд.Х,изби Т^да ва конуни нависандагони Эрон.с.8
7. Рамазонй, Х,амид Риз о. Консулгари^ои хоридй дар Хуросон:Нигох,е ба фаъолият^ои консулгари^ои хоридй дар Хуросон дар солкой 1324 1941/ Мадаллаи «Замона», соли иандум, фарвардини 1385,шумораи 43
8.Рузномаи «Ахбори тозар^з», шумораи 87, пандшанбе 12/5/1323
9.РУзномаи «Ахбори тозар^з»,шумораи 120, якшанбе 5/9/1323
10. Рузнимаи «Додгустарон», соли аввал, шумораи 54, сешанбе 20/ 4/1323
П.Рузномаи «Ростй», соли аввал, шумораи 60, пандшанбе 5/8/1322
12. РУзномаи «Ростй», чопи Хуросон, шумораи 308, 6/12/1324
13. Сэр Клормунт HcKpoiiH.4,aHrj(,oii дах,онй дар Эрон.Тардумаи Хусайни Надафободии Фаро^онй, 1363
14.Тафришиён,Абулх,усайн.К1иёми афсарони Хуросон.-Тех,рон: Атлас, 1367
15. Хусайни Гулигулоб. Фар^ангистони Итти^оди 4,aMox,iipn Шуравй/ Номаи фар^ангистон, соли севум, шумораи 2, 1324
16.Як гуфтугуихудмонй ва чанд нома. Ба кушиши Боцири Муъминй. Чопи аввал.Олмон, Кёлн,2007
— ,58- НОМАИ донишгох )
Коротко об истории формирования и деятельности Общества дружбы и культурных связей Ирана и Советского
Союза
М.Хароботи
Ключевые слова: новейшая история Ирана, Вторая мировая война, ВОКС, Общество ирано-советских культурных и научных связей, распространение русской культуры в Иране в XX веке
В статье анализируется история образования и деятельности отделений ВОКС (Всесоюзное общество культурных связей с заграницей) в годы Великой Отечественной войны в Иране. Автор на основе архивных материалов и периодики тех лет освещает формы и методы работы ВОКС-а, в том числе «Дом ВОКС »-а в Мешхеде, Ардабиле, Тебризе и в других городах Северного Ирана.
A Short Review of the History of the Society of Friendship and Cultural Ties between Iran and the Soviet Union
M.Kharoboti
Key words: the newest history of Iran, the Second World War, the Society of Iranian-Soviet cultural and scientific ties, dissemination of Russian culture in Iran in theXX-th century
The article dwells on the history of the All-Soviet society of cultural ties with foreign countries, the activities of its branches in Iran in the years of the Second World War. Designing on the premise of archive materials and periodical editions of that time the author highlights the forms and methods of the work conducted, he adduces the data ofthe filials ofASSCT situated in Meshkhed, Ardabile, Tebriz and other cities and towns of Northern Iran.
