CC BY
21
Мацала басцару объектШшц динамикалъщ режимдегi carnecmeHdipy ece6i кeлmipiлгeн. Ecenmi шешу ушт Krni квадраттар adici цолданылады. Алынган модельдщ ацицаттылыгын тексеру ушт Фишер критерий пайдаланылады. Статикалыц зерттеу цуралы реттде VisSIM жуйеа цолданылады. Зерттеу нэтижелерт «Автоматтандыру жэне басцару» жэне «Электр энергетикасы» мамандыцтары бойынша техникалыц ЖОО-ц оцу процесте пайдалануга болады.
This article describes the problem of identification of the control object model in the dynamic mode. To solve this problem the method of least squares is used. The adequacy of the resulting model is verified using Fisher's exact test. A tool for the study of the static model was CAD VisSIM. Results of the study can be used in the educational process of technical colleges that train bachelors on specialty «Automation and Control» and «Electro energy».
ЭОЖ 666.97.033.16 Е. М. Утениязов
магистрант, С. Торайгыров атындагы Павлодар мемлекетпк университет^ Павлодар к. e-mail: rusya_ak2be@mail.ru
БЕТОН ЦОСПАСЫН ТЫ€ЫЗДАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖАЛПЫЛАУ ЖЭНЕ ТАЛДАУ
Бул мацалада автор бетон цоспасын тыгыздау технологиясыныц дipiлдemy эдкте жалпытама талдау бepeдi.
Тyшндi свздер: бетон цоспасы, дipiлдemy эдт.
К1Р1СПЕ
Заманауи курылысты бетонсыз TYC^ipy mymmh емес. Бул бiрден-бiр кeлемдi курылыс материалы болып, еркендеп дамудьщ децгешн керсетед^ Сонымен 6ipre, бетон - ете ^рдел^ ерекше касиетке ие болатын жасанды композициялы материал. Эр TYpлi пайдалану жаFдайымен ерекшеленш, бетон коpшаFан ортада жаксы байланыс тауып, Yздiксiз шиюзат пен арзан материал ^3i ретшде сипатталады.
Бетон катаюFа дешн - рационалды тацдап алыетан жэне ете укыпты аралсатырыетан минералды байланыстыpFыш (цемент), су, толтыpFыштаp, жэне кажеттi жаFдайда коспалар, пластификаторлар, катаюды жеделдеткiштеpден (тYpлi реакцияларды) куралатын жасанды курылыс материалы болып табылады.
Бетонныц бipден-бip мацызды касиеттершщ бipi - ез массасыныц эсершен немесе TYсipiлген салмактыц эсеpiнен пластикалык жайылу кабiлетiне ие болуы. Бул - бетоннан эр TYpлi калыш^ы елшемдермен буйымдарды дайындаyFа мYмкiндiк берш, тыFыздаyдыц TYpлi эдiстеpiн пайдаланып, оцтайлы жолмен буйымдар жасаyFа мYмкiндiк бередь Сондыктан тыFыздаy эдiсi мен коспаныц курамы (жылжымалыFы мен аккыштыFы) бip-бipiмен тыFыз байланысты. Сонымен катар, жылжымалы^ы мен аккыштыFы нашар коспалар тыгыздау кезiнде энергияны кеп кажет ететшд^ен, олаpFа интенсивтi дipiлдетyдi немесе салмакпен кысу аркылы тыFыздаyды жYpгiзедi.
НЕГ1ЗГ1 Б9Л1М
КурылыстаFы жумыстарда бетон коспаларын дайындап, ты^ыздауда жэне оларды калыптауда кептеген кYштiк эдiстер колданады. Оларды атап етер болсак: кысыммен, соккымен, каFып соFу, толкындык козFалыспен бетон коспаларын тыFыздаймыз. Коспаны тыFыздап дайындау барысында сырткы эсер ету ^штершен баска iшкi де кYштер (жабысу кYшi, к¥PFак Yйкелiс, молекулааралык байланыс, капилярлык кысым жэне т.б.) эсер етедь Бетон коспасыныц физико-механикалык касиеттерiне сонымен катар реологиялык касиеттерi де жаксы эсер етедi. Бетон коспасыныц жаксы бекшш, байланысы мыкты болу Yшiн оныц негiзгi реологиялык касиет жаксы эсер етедi. Коспа iшiндегi тартылыс кYштерi мен толтырFыштардыц байланысы жаксы болу керек сол кезде Fана бетон коспасы берж болады. Бетон куралымдарыныц мыкты болу Yшiн арматура мен бетон коспасыныц байланысы жабыскак болу тиiс, сол кезде Fана бiр бiрiне юршп мыкты байланыс курайды. Бетон коспаларыныц жаксы тыFыздалуы жэне калыпталуы Yшiн олардыц, яFни, коспаныц жылжымалылыFы мен коспа тYЙiршiктерiнiц бiр-бiрiне тартылыс кYшiмен байланысуы керек. Сондыктан бетон коспасыныц берж болу Yшiн кептеген параметрлер кажет болады бiзге. Коспаны алдын ала калыптап жэне оны ть^ыздау Yшiн алдымен сырткы кYштердiц эсерше Fана кецiл белiп кана емес, оныц шю байланысына (молекулааралык, текстуралык) да жаксы назар аудару керек. Бетон коспасын дiрiлдету кезiнде калыптау мен тыFыздау коспаныц жылжыFыштыFы да басты назар аударылуы кажет, яFни, ол аз жылжымалы катты коспаныц суйыктылы^ын кажет етедi.
Дiрiлдету жумысы бул - бетон коспасын ты^ыздау мен калыптаудыц ец басты негiзi (жумысы). Бастапкы дiрiлдету кезiнде бетон коспасыныц курамы (к¥ЙылFан калпында) карапайым болады. Себебi, коспа ете бос жэне ешкандай механикалык эсерге ушырамаFан кYЙде болады. Бетон коспасы сырткы ^штердщ эсерiнсiз бос жэне борпылдак кYЙде болады. БайланыстырFыш пен толтырFыштардыц арасы еркiн болFандыктан элсiз эсерлесуде болады. Сол байланысты катайту жэне берж эсерге экелу Yшiн сырткы ерж^з кYштердi байлаланып, курам коспасын, текстурасын езгертiп толтырFыштардыц эсерлесуiн кYшейтемiз. Коспа толтырFыштары мен байланыстырFышыныц бiр-бiрiне тартылыс кYшiнiц эсерiнен бекiнiп ны^аяды. Дiрiлдету кезiнде цемент коспасы мен толтырFыштардыц араларына кiрiп, ете ыетайлы байланыс тYзедi, сонымен катар коспа курамындаFы су кепiршiктерi дiрiлдету кезшде бетон коспасыныц бетiне шыFып, артык су жойылады. Осындай процестiц жалFасуынан коспа курамындаFы артык су орнын жойып, берiк байланыстыц пайда болуына себепшi болады.
Дiрiлдету эдiсiнiц толкындарыныц бетон коспасына берiлуiне байланысты:
а) бетон коспасы дiрiлдету алацында орнатылFан калыппен дiрiлдетiледi;
б) дiрiлдету толкындары бетон коспасына арнайы вибраторFа бектлген солкылдак элемент аркылы берiлiп, ты^ыздалады;
в) бетон коспасына дiрiлдету толкындары беттж берiледi, плита, штамп деп аталатын вибраторлармен коспаFа толкындар жоFарыдан теменге карай берiледi;
г) дiрiлдету бетон коспасына вибраторды енпзу аркылы немесе калыпка дiрiлдеткiштi алдын ала орнатумен жасалады;
Виброецдеу бул бетон коспасын калыптап тыFыздауда аз Fана уакыт iшiнде жасалуына байланысты, ец тиiмдi тэсiлдiц бiрi болып табылады. Бетонды тыFыздау кезiнде негiзгi колданылатын аныктама, бул - тыFыздау коэффицеш! ТыFыздау коэффицентi дегенiмiз - бетон коспасыныц накты келемдiк салмаFыныц теориялык келемдiк салмаFына катынасын айтамыз. Виброендеудщ ец мацызды белгiсi бул - калыптыц эр кабырFасы бойынша тец эсерлi дiрiлдетудi жYргiзу болып табылады.
Виброкысу (вибропрессование) - бул жартылай курFак (катты) бетон коспасын тыFыздаудын эдiсi, бул жерде коспа пресс калыпта дiрiлдету кYшiмен теменге карай тYсiрiледi немесе пресс калыптыц капталдан бiруакытта жоFарFы кысым беру аркылы жYргiзiледi. Бул жай Fана динамикалык жYктеу болуы мYмкiн. Бiз дiрiлдетiп престеудi (кысу) айтканда, эр тYрлi куралымдарда дiрiлдету престерiн пайдаланFанда олардыц куаты мен кызметше тYсiнiк беремiз. Бул эдю жоFарFы енiмдiлiктi, жоFары механикаландырылFан жэне автоматтандырыетан, сонымен бiрге катты бетон коспасын (каттыль^ы 30с жэне одан жоFары) пайдалануFа мYмкiндiк берiп,бетон буйымдарыныц жоFары берiктiгi (М 100 жэне одан жоFары) жэне аязFатезiмдiлiгiн (МР3 200 жэне одан кеп цикл) камтамасыз етедь
Дiрiлдете кую - бетон коспасын калыпка салып дiрiлдету Yстелiнде тыFыздалады, аз енiмдi, автоматтандыру мYмкiндiгi аз болFандыктан кеп жаFдайда кымбат кол кYшiн кажет етедь Су цемент катынасыц жоFары болуына байланысты буйымныц аязFатезiмдiлiгi азаяды, соFан байланысты коспадаFы цемент келемiн арттырып, кымбат модификаторлар жэне пластификаторлар косып, езiндiк кунын едэуiр жоFарлатамыз.
Дiрiлдi прокат - бетон коспасын бiр уакытта немесе бiрiнFай ретпен дiрiлдете отырып, валка мен прокатка дiрiл берiп, бетонныц берiктiгi мен ты^ызды^ын жоFарлату максатына арналFан эдiстiн бiрi болып табылады. Бул кезде сы^ылуда бетонныц тыFыздыFы 1 %-Fа, ал бержтт 5 %-Fа артады. Дiрiлдi прокат эр тYрлi сызбалармен тYсiндiрiледi:
1 Алдын-ала тыFыздалатын бетон коспасы козFалмалы конвейрдiн лентасыныц астында орналаскан дiрiлбалка аркылы етiп, козFалмайтын прокатты валканыц ортасына тYсiп, тербелушi белжке етедi (Н. Я. Козлованыц дiрiлпрокатты стан жYЙесiмен).
2 KpзFалмайтын матрицада бетон коспасын ты^ыздау, бекiтiлген дiрiлдеткiш жYЙе теменге жэне Yстiнен бiр уакытта тыFыздау козFалмалы прокатты станныц валкасыныц кемегiмен жYргiзiледi.
3 KозFалмалы калыптаFы дiрiлдеткiш валкамен кезектi ете отырып бетон коспасы ты^ыздалады.
4 Алдын-ала бетон коспасы прокатты станныц валкасы арасынан кезектi ете отырып, жэне ты^ыздауыш дiрiлбетте эр тYрлi жилiктегi дiрiлбалкадаFы калыпта тыFыздалады.
Дiрiлдiте уру - бетон цоспасын немес топырактын бетш ты^ыздайды. Дiрiлдеткiштiц жумысшы бeлiгi топырактан Yздiктi тербелiп, coFy аркылы тыFыздап тегiстейдi. Бул жаFдайда топырак каFып-сiлкiлш, курамындаFы су еркш бетке eтiп, содан келiп топырактын сырткы кYшке карсыласуы тeмендейдi. Дiрiлдетiп тыFыздаyдын кeптYрлiгiмен, осы эдiстi ауыстыра отырып, катокпен тыFыздаy да жасалады, бул кезде тыFыздаy вертикалды тербелумен жYредi. ТыFыздаyдын техникалык жэне экономикалык жаFынан неFурлым тиiмдi тYрi дiрiлдетy болып табылады.
Дiрiлдетy - бетон коспасын Yздiксiз кайталанатын кажеттi тербелют бере отырып, каFып-сiлкy аркылы ты^ыздау. Дiрiлдетy кезiнде бетон коспасынын бeлшектерi бiр-бiрiнен ажырайды. Кезектi эрекет етулердщ нэтижесiнен бетон коспасынын бeлшектерi тeменге карай eзiнiн массасымен кулап, ты^ыздалып, тербелiс соккысынан тыFыз бiр-бiрiне юр^едь Дiрiлдете тыFыздалFан коспа тыFыз болып, талаптарFа жауап бередi, жэне одан ты^ыз бетон коспасы алынады. Бетон коспасын ты^ыздау кезiнде екiншi себептщ бiрi ол сырткы кYштердiн эсер етушен тиксотропиялык курылымына дiрiлдетy эсерi байкалады. Дiрiлдетy
• U U * /— и и • • • •
кезiнде суйык ^идеп бетон коспасы жайыла бастайды, калыпты пiшiнiне келедi, жэне массасынын эсерiнен тыFыздалады. Ты^ыздаудын Yшiншi себебi
бетоннын жоFарFы техникалык касиетiн аныктайды. Дiрiлдетiп бетон коспасын жоFарFы дэрежеде тыFыздаy жабдыктардын аз шамадаFы куатын кажет етедi. МысалFа, бiрнеше шаршы метрлiк калыптаFы бетон коспасы 1-1,5 кВт куатты Fана кажет ететiн дiрiлдеткiшпен тыFыздалады. Бетон коспасын дiрiлдетiп тыFыздаy кезiнде тербелютщ бетонFа берiлyiне байланысты эр тYрлi эдiстерi бар: бетон коспасы дiрiлдетy аланшасында (бiлдектi дiрiлдетy) орналаскан калыппен бiрге дiрiлдетiледi; бетон коспасына тербелю, вертикаль орналаскан (каптал кабырFа, тYбiнен) иiлгiш элементке мыкты бекiтiлген дiрiлдеткiштер аркылы берiледi; бетон коспасына тербелю тiкелей, калыпталатын буйымнын ашык бетше орантылFан дiрiлдеткiш калкан, такта, калып аркылы берiледi; бетон коспасын дiрiлдетy калыпка алдын ала орнатылFан, немесе коспаFа суFып тыFылFан дiрiлдеткiш аркылы ты^ыздалады.
Дiрiлдеткiш, гармоникалык тербелiс жасай отырып, бетон коспасына тжелей калкан жэне кабырFа аркылы тербелiс энергиясын бойлык толкындар тYрiнде таратуы. Осы толкындардын эсерiнен бетон коспасынын бeлшектерi тураксыз тепе-тендiкте периодты тербелуш токтатады, яFни тыFыздалады. Гармоникалык дiрiлдетiп тербелу ерекше касиетке ие, тербелю калыбынын тiгiнен жэне айнала козFалyынан жылдамдыкпен жоFары карай шеткi нYктесiнен керi тeмен карай тeменгi нYктеге тYсy аркылы жYредi. ОсыFан байланысты дiрiлдетy аланшасына орнатылFан калып пен онын жумысы гармоникалык тербелiстiн параметрлерше баFынады. ^алыпка салынFан бетон коспасы калыппен бiрге жылдамдык алып, инерциялык кYшпен бiрге KозFала отырып, гавитациялык кYшпен тенескенше тербеледi.
Бетон коспасындаFы симмертиялык (синусоидалды) режiмдегi дiрiлдетy тербелютершщ шамасы тeмен (20-33 Гц), орташа (50 Гц), жэне жоFарFы (50-100
Гц) жшлжтермен керсетшедь Калыптау процесiнiц узактыиы бетон коспасыныц курамы мен колданылатын дiрiлдеткiш буйымныц сипаттамасына байланысты.
КОРЫТЫНДЫ
Куысты блоктарды дайындау Yшiн, бетон коспасын тыиыздап жэне тегiстеу кезiнде вертикаль жэне горизонталь орналаскан пуансондарды орнатудыц бiрнеше типi бар. Олардыц шшдеп тиiмдi эдiстiц бiрi дiрiлдi пуансон аркылы беру болып табылады. Бетонды ты^ыздау кезiнде дiрiлдеткiш пуансонмен бiрге дiрiлдi алацшаны колдану кажет. Бул дiрiлдеткiштен тербелiстi тiкелей бетон коспасына бершуше, жэне калып пен раманы артык дiрiлдетуге энергия шыFынын Yнемдейдi. Нэтижесiнде бетон коспасын тыFыздау жэне тепстеу уакыты кыскарады, процестiц энергия сыйымдылыиы азаяды, жэне артык дiрiлдету мен шу азайып, жумыс орнындаFы жумыс жаFдайы жаксарады. Дiрiлдеткiштер пуансондарFа жеке-жеке бекiтiледi немесе барлык пуансондар ез шше бiрiгiп, жалпы дiрiлдеткiш дененi курайды. Бiрак, бiр айта кетерлж нэрсе бар, бундай жаFдайда бiрге орнатылFан бiрнеше пуансондарды ажыратуда киындау болады.
Дiрiлдету аркылы калыптау езiнiц эмбебаптылыFымен ерекшеленедi. Оныц кемепмен барлык бетон буймдарын калыптауFа жэне кажетт сапалы енiмдер шыFаруFа болады.
ПАЙДАЛАНЫЛРАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Гусев, Б. В., Зазимко, В. Г. Вибрационная технология бетона. - К. : Будивильник, 1991. - 160 с.
2 Баженов, Ю. М. Технология бетона. - М. : АСВ, 2003. - 500 с.
3 Нецветаев В. Г. Бетоны: Учебное пособие дп. - М.: Феникс, 2013. - 381 с.
4 Бетон [Электронный ресурс] - Режим доступа : http//www.betony.ru, свободный. - Загл. с экрана.
5 Монолит [Электронный ресурс] - Режим доступа: http//www. monolit.ru, свободный. - Загл. с экрана.
6 Райхель, В. Конрад, Д. Бетон: В 2-х частях. Часть 1. Свойства. Проектирование. Испытания. Пер. с нем. / Под ред В. Б. Ратинова - М.: Стройиздат, 1979. - 111 с.
7 Райхель, В. Глатте, Т. Бетон: В 2-х частях. Часть 2 Изготовление, производство работ, твердение. Пер. с нем. / Под ред В. Б. Ратинова - М. : Стройиздат, 1981. - 112 с.
Материал 11.05.16 баспаFа тYстi.
Утениязов Е. М.
Обобщенный анализ технологии уплотнения бетонной смеси
Павлодарский государственный университет имени С. Торайгырова, г. Павлодар
Материал поступил в редакцию 11.05.16.
E. M. Uteniyzov
A pooled analysis of concrete compaction technology
S. Toraighyrov Pavlodar State University, Pavlodar Material received on 11.05.16.
В настоящей статье автор дает обобщённый анализ технологии уплотнения бетонной смеси, методом вибрации.
In the given article the author analyzes the technology of compression of concrete mixture by the method of vibration.
УДК 697.329 Р. М. Утениязов
магистрант, Павлодарский государственный университет имени С. Торайгырова, г. Павлодар е-mail: rusya_ak2be@mail.ru
ПЕРСПЕКТИВЫ ПРИМЕНЕНИЯ ТЕПЛОВЫХ НАСОСОВ НОВОГО ПОКОЛЕНИЯ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ НЕТРАДИЦИОННЫХ ИСТОЧНИКОВ ЭНЕРГИИ ДЛЯ ПРОИЗВОДСТВА ДОПОЛНИТЕЛЬНОЙ ТЕПЛОВОЙ ЭНЕРГИИ НА ТЭЦ
В настоящей статье автор рассматривает перспективы применения тепловых насосов нового поколения с использованием нетрадиционных источников энергии для производства дополнительной тепловой энергии на ТЭЦ
Ключевые слова: источники энергии, энергоэффективные здания, тепловые насосы.
ВВЕДЕНИЕ
Одним из перспективных направлений эффективного использования тепло насосных технологий в Республике Казахстан является направление, связанное с утилизацией низкотемпературных тепловых отходов технологических процессов промышленных предприятий (сбросные воды предприятий, вода из системы оборотного водоснабжения и т.п.) с целью снижения вредных выбросов в атмосферу и одновременным получением теплоты более высоких параметров.
В Республике Казахстан действует около 40 ТЭЦ, на которых в существующих системах оборотного водоснабжения сбрасывают с охлаждающей водой 45-55 % энергии топлива. Иногда решающим фактором в выборе площадки для строительства ТЭС оказывается наличие естественных водоемов, способных без особого ущерба воспринять значительный объем бросовой теплоты (например, Усть-Каменогорская ТЭЦ, Согринская ТЭЦ и др.), тем самым осуществляя тепловое загрязнение этих водоемов.
Также промышленные предприятия (металлургия, нефтехимия, машиностроение и др.) потребляют в градирнях огромное количество воды для охлаждения машин и рабочих тел в различных технологических процессах.
