CC BY
3Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 4 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 4 | 2024 year
Электронный научный журнал "Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 4 | 2024 год
5G TARMOQLARIDA MASSIVE MIMO TEXNOLOGIYASINI JORIY ETISHNING TAHLILI
I
KIRISH
Mobil yuqori tezlikdagi ma'lumotlar uzatish xizmatlariga talabning ortib borishi, bir tomondan, mobil aloqa texnologiyalarining rivojlanish darajasi, boshqa tomondan, 5G uyali aloqa tarmoqlariga qo'yiladigan asosiy talablarni belgilab beradi va ularning shakllanishiga ta'sir ko'rsatadi. 5G mobil tarmoqlariga qo'yiladigan talablarning o'ziga xos jihati quyidagi ko'rsatkichlarni amalga oshirish zaruriyatini ko'rsatdi[1, 2]:
• ma'lumotlarni uzatishning eng yuqori tezligiga erishish: 20 Gbit/soniyagacha pastga ulanish orqali (DL) - baza stansiyasidan (BS) dan abonent stansiyasiga (AS), va AS dan BS ga yuqoriga ulanish orqali (UL) 10 Gbit/soniyagacha:
• metropolitenlarda ko'plab foydalanuvchilar uchun bir vaqtning o'zida 100 Mbit/soniya ma'lumot uzatish tezligini ta'minlash;
• DL uchun 30 bit/s/Hz va UL uchun 15 bit/s/Hz gacha spektral samaradorlik oshirildi
• bir necha yuz ming simsiz sensorni bir vaqtning o'zida ulash;
• Tarmoqning juda yuqori ishonchliligiga erishish;
• Uyali aloqa tizimida boshqaruv darajasidagi kechikishlarni 5 ms, sun'iy yo'ldosh aloqasida yuqori yer orbitasida tarqalish uchun 600 ms, o'rta yer orbitasi
Dalibekov Lochinbek Rustambekovich,
Katta o'qituvchi Telekommunikatsiya injiniringi kafedrasi, Telekommunikatsiya injiniringi va kasb ta'limi fakulteti, Muxammad al-Xarazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Farg'ona filiali, Farg'ona,
O'zbekiston [email protected]
uchun 180 ms va past yer orbitasi uchun 50 msgacha kamaytirish;
• QoS ni mobil terminal tezligida soatiga 500 kmgacha bo'lgan tezlikda saqlash;
• 1 km2 ga tarmoq sig'imini 1 000 000 terminalga etkazish.
5G mobil tarmoqlarida yangi xizmatlarni joriy etish uchun asosiy talablaridan biri - oldingi avlod tarmoqlariga nisbatan o'tkazish qobiliyatini sezilarli darajada oshirishdir. 3G va 4G texnologiyalarida bu maqsadga yangi signal-kod tuzilishlarni joriy qilish, chastota resurslarini optimal taqsimlash hamda chastota spektrini kengaytirish orqali erishilgan edi. Biroq, bugungi kunda chastota resurslarining keskin tanqisligi kuzatilmoqda va ularni kengaytirish imkoniyatlari juda cheklangan.
Shu sharoitda, 5G texnologiyalari tarmoq kengligini oshirish talablarini qondirish uchun yangi usullarni izlash va murakkab texnik muammolarni hal qilishni talab qiladi. 3G va 4G avlodlarida MIMO texnologiyasi 2x2 va 4x4 konfiguratsiyadagi antenna tizimlaridan foydalanish bilan boshlangan va o'z samaradorligini isbotlagan edi. Ammo bu konfiguratsiyalar bugungi talablarni qondirish uchun endi yetarli emas. Shu sababli, 3GPP va IEEE tomonidan ko'p antennali tizimlarning yangi avlodi -
226
Annotatsiya. Massive MIMO texnologiyasining 5-avlod mobil tarmoqlarida joriy etish xususiyatlari tahlil qilingan hamda uning miqdoriy va sifat ko'rsatkichlari aniqlangan. Shunigdek maqolada Massive MIMO tizimlarini amalga oshirishning afzalliklari va qiyinchiliklari, shuningdek ularning xususiyatlari muhokama qilinadi.
Kalit so'zlar: 5g, adaptiv diagrammalar, massiv mimo, spektral samaradorlik, beforming, spektral samaradorlik, IEEE,CSI
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 4 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 4 | 2024 year
Электронный научный журнал "Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 4 | 2024 год
Massive MIMO ishlab chiqishga qaror qilindi. Massive MIMO ulanish ishonchliligi, spektral samaradorlik va energiya samaradorligi kabi ko'rsatkichlarni sezilarli darajada yaxshilash salohiyatiga ega.
Tadqiqotlar [9] shuni ko'rsatadiki, Massive MIMO texnologiyasining sifat ko'rsatkichlari real kanal sharoitlarida nazariy afzalliklarning amaliy maqsadga muvofiqligini tasdiqlaydi.
Ushbu maqolada Massive MIMO tizimlarini amalga oshirishning afzalliklari va qiyinchiliklari, shuningdek ularning xususiyatlari muhokama qilinadi.
MATERIALLAR VA USULLAR
Massive MIMO tizimlarining an'anaviy MIMO tizimlariga nisbatan asosiy ustunligi — ko'p foydalanuvchi rejimida adaptiv nur shakllantirish (beamforming) imkoniyatidir [11]. Ushbu texnologiya ma'lumotlar oqimlarini oldindan tayinlangan foydalanuvchilarga uzatishga imkon beradi (1-rasm) [12]. Bunda bitta foydalanuvchiga boshqa foydalanuvchilar bilan bir xil resurs bloklari ajratiladi, bu esa fazoviy ajratish orqali chastota-vaqt resurslarini tejaydi va spektral samaradorlikni oshiradi.
Bundan tashqari, ma'lum bir mobil terminalga yo'naltirilgan nur shakllantirish aniqligi yuqori bo'lgani uchun, nurlar orasidagi shovqin sezilarli darajada kamayadi. Shovqin darajasining pasayishi tufayli murakkab signalni ortogonalizatsiya qilish mexanizmlari endi talab qilinmaydi yoki minimal darajada talab qilinadi. Bu signalni oldindan qayta ishlashni yengillashtiradi va energiya samaradorligini oshiradi [13].
1-rasm. Ko'p foydalanuvchi rejimida aniq AS uchun Massive MIMO tizimida nurning shakillanishi
Energiyaning samaradorligi: Massive MIMO tizimlari an'anaviy MIMO tizimlariga nisbatan energiya samaradorligini sezilarli darajada oshiradi. Energiyaning samaradorligi shovqinning spektral zichligi bilan bog'liq bo'lib, 1 Vt signal kuchiga soniyadagi bitlar soni bilan tavsiflanadi [15]. Energiya samaradorligi yuqori bo'lganda, bir bit ma'lumotni uzatish uchun zarur bo'lgan signal-shovqin nisbati pasayadi.
Massive MIMO texnologiyalari yordamida yuqori energiya samaradorligiga ega mobil aloqa tizimlari uskunalarning energiya sarfini kamaytirishga, radiatsiya quvvatini pasaytirish orqali elektromagnit moslashuvni yaxshilashga, shuningdek, radiouzatish qurilmalari, xususan, AS larning ekologik xavfsizligini oshirishga yordam beradi [16].
Massive MIMO tizimida antennalar soni M ga oshganda, har bir ASning uzatish quvvatini mutanosib ravishda 1/M ga kamaytirish mumkin. Bu holat BS (baza stansiya) tomonidan kanal holati ma'lumotlari (CSI-channel state information) mukammal o'lchanganida amalga oshadi. Agar CSI ideal bo'lmasa, uzatish quvvati mutanosib ravishda kamayadi, biroq bu sharoitda ham sezilarli daromadga erishish mumkin.
Spektral samaradorlik — bu ma'lumotlarning chastota spektrining birlik kengligida uzatilish tezligini tavsiflovchi ko'rsatkich bo'lib, u ishlatiladigan
227
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific Электронный научный журнал "Потомки Аль-
journal of Fergana branch of TATU named after Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени
Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252
Vol: 1 | Iss: 4 | 2024 year Том: 1 | Выпуск: 4 | 2024 год
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 4 | 2024-yil
chastota diapazonining har bir gigagerts (bps/Hz) bo'yicha nisbati bilan o'lchanadi. Massive MIMO tizimlarida tarmoqli kengligi antenna portlari soniga mutanosib ravishda oshadi.
Massive MIMO tizimlari spektral samaradorlik borasida sezilarli ustunliklarga ega. Masalan, 20 MHz chastota diapazonidan foydalanganda quyidagi natijalar qayd etilgan: har bir abonent terminali 17 Mbit/s gacha ma'lumot qabul qila oladi, hujayra tarmoqli kengligi esa 730 Mbit/s ni tashkil etadi, bu esa 36,5 bps/Hz spektral samaradorlikka teng.
Spektral samaradorlikning amaliy o'lchovlari [17] hozirgi kunga qadar yuqori natijalarni ko'rsatmoqda. Masalan, baza stansiyasida 128 ta antenna va 20 MHz chastota diapazonidan foydalanilganda, 79,4 bps/Hz spektral samaradorlikka, ya'ni 1,59 Gbit/s ma'lumotlar tezligiga erishilgan. Bu LTE-Advanced texnologiyasidagi 4x4 MIMO konfiguratsiyasi uchun o'rtacha 18 bps/Hz natija bilan taqqoslaganda, Massive MIMO tizimlarining aniq ustunligini namoyon etadi.
Fazoviy xilma-xillikka asoslangan yaxshilangan kanallarni qattiqlashtirish — Massive MIMO tizimlarining yana bir muhim xususiyatidir [13]. "Kanal qattiqlashuvi" atamasi ilgari klassik MIMO tizimlarida aloqa kanallarining ishonchliligini oshirish uchun qo'llangan bo'lsa [19], bugungi kunda u Massive MIMO tizimlari uchun ham dolzarbdir. Fazoviy xilma-xillik uzatish kanalidagi tez pasayishning salbiy ta'sirini kamaytirishga yordam beradi. Kanallarning mustaqilligi va statistik bir xilligi sharoitida barcha fazoviy masofadagi kanallar uchun tez pasayish ta'siri ehtimoli quyidagi formula orqali tavsiflanadi [20]:
Pall=PlM,
bu yerda P1 — bitta kanalli aloqa tizimida tez pasayish ehtimoli, M — tizimdagi antennalar soni.
Masalan, agar bitta antennali tizimda bir kanalning tez pasayish ehtimoli P1=0.1 bo'lsa, antennalar sonini M=128 ga yetkazish orqali ushbu ta'sir ehtimolini ahamiyatsiz darajaga kamaytirish mumkin: Pall=0.1128.
Shu tariqa, Massive MIMO tizimlari kanallarni qattiqlashtirish va spektral samaradorlikni oshirish borasida sezilarli afzalliklarga ega.
Amalga oshirishda qiyinchiliklar
Afzalliklarga qo'shimcha ravishda, Massive MIMO tizimlari texnik amalga oshirishning murakkabligi bilan ham ajralib turadi.
CSI sarlavhalari uchun kanal resurslarining ahamiyati. 5G radiokirish tarmog'ini qurishda LTE tarmog'ida ishlatiladigan resurs bloklari va xizmat ko'rsatish ko'rsatkichlarining mavjud tuzilmasiga asoslanish rejalashtirilmoqda. Shu sababli, ushbu yondashuv qo'yadigan cheklovlarni hisobga olish zarur. Bunga, xususan, abonent terminali tomonidan yuqoriga teskari aloqa kanali orqali uzatiladigan oldindan kodlash matritsasi ko'rsatkichi kiradi [21].
Bazaviy stansiya (BS) oldindan kodlash operatsiyalarini amalga oshirish uchun zarur bo'lgan CSI-RS (channel state information - refernce signal) signallarini uzatishda qo'shimcha pastga ulanish (DL) resurslarini talab qiladi. Bundan tashqari, ko'p foydalanuvchi rejimlarida BS rejalashtiruvchisining to'g'ri ishlashi uchun abonent terminali tomonidan yuqoriga uzatiladigan DM-RS (demodulation refernce signal) signallari uchun yuqori darajada radioresurslar sarfi talab etiladi. Natijada, radioresurslarning katta qismi texnik axborotni uzatishga yo'naltiriladi. Masalan, 64 ta antenna portidan foydalangan holda, bitta resurs birligidagi elementlarning yarmidan ko'pi faqat CSI-RS signallarini uzatish uchun ishlatiladi [13].
TDD dupleks rejimida sinov - signal sifatining buzilishi
Time Division Duplex (TDD) rejimida Massive MIMO texnologiyasini qo'llash o'ziga xos afzalliklarga ega bo'lsa-da, signal signallar sifati pasayishi kabi muammolar yuzaga keladi. Bu holat texnik adabiyotlarda "signal ifloslanishi" (pilot contamination) deb nomlanadi.
Massive MIMO texnologiyasida TDD rejimidan foydalanganda quyidagi ikki omilni hisobga olish zarur:
228
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 4 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 4 | 2024 year
Электронный научный журнал "Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 4 | 2024 год
1. Sinov signal uzatish yo'nalishi: TDD rejimida signal signal AS dan yuqoriga ulanish (uplink) orqali uzatiladi.
2. Kanal holatini o'lchash aniqligi: Kanal holati ma'lumotlari signal signalda mujassam bo'lib, adaptiv diagrammalarni tuzish uchun muhim ahamiyatga ega.
Ushbu omillar "sinov signali ifloslanishi" muammosini darjasini aniqlab beradi. BS (Base Station) ASdan sinov signalni qabul qilib, so'rovchi AS yo'nalishida nur hosil qiladi. Biroq, agar boshqa ASdan ham xuddi shu sinov signal qabul qilinsa, pastga qarab (downlink) nurlar orasida shovqin paydo bo'lish xavfi tug'iladi. 2 va 3-rasmlarda ikki qo'shni sotalar misolida ushbu jarayon ketma-ket bosqichlarda tasvirlangan.
Birinchi bosqichda ikkala foydalanuvchi terminali ham bir xil chastota resursidan foydalangan holda sinov signallarini yuboradi (2-rasm). AS1 dan sinov signalni olgandan so'ng, BS 1 kanal holatini aniqlaydi. Shu bilan birga, AS 2 dan sinov signal BS 1 ga keladi, bu esa AS 1 sinov signalining shovqini va sifatining yomonlashishiga olib keladi. BS 1 ikkita sinov signalni olganligi sababli, u ikkita nurni bir vaqtning o'zida ikkita ASga yo'naltiradi: birinchi nurni unga mo'ljallangan, AS 1 (ko'k) va ikkinchi nur -qo'shni sotada (qizil) joylashgan AS 2 da noto'g'ri. Ammo hozirgi vaqtda AS 2 ga o'zining "o'z" nurini AS 2 ga yo'naltiradigan BS 2 xizmat qilganligi sababli (3-rasm), BS 1 dan AS 2 terminaliga nurning noto'g'ri yo'naltirilgani sinov-signal parametrlarning yomonlashuvi va shovqinlarni keltirib chiqaradi. Shubhasiz, Massive MIMO-ni TDD rejimida amalga oshirish ushbu salbiy hodisaga qarshi kurashishning samarali usullarini ishlab chiqishni talab qiladi.
2-shakl. Sinov signalning UL yo'nalishi bo'yicha "ifloslanishi" birinchi bosqichi
3-rasm. Sinov signalning DL yo'nalishiga "ifloslanishin" ikkinchi bosqichi
NATIJALAR VA MUHOKAMA
Massive MIMO texnologiyasini joriy etishda asosiy savollardan biri - dupleks rejimlaridan qaysi biri, ya'ni TDD (vaqt bo'linishi dupleksi) yoki FDD (chastota bo'linishi dupleksi), eng mos kelishi haqidadir. Bu savolni tahlil qilish uchun quyidagi mezonlarni ko'rib chiqamiz:
1. Nurni ASga yo'naltirganda diagrammaning aniqligi.
2. Sinov signal uchun kanal resurslari sarfi.
3. ASning yuqori tezlikda harakatlanishidagi ishlash ko'rsatkichi [13]. Diagrammaning aniqligi. TDD rejimida signal
pastga va yuqoriga bir xil chastotada, lekin vaqt bo'ylab turli nuqtalarda uzatiladi. Shu sababli, yuqoriga (UL) va pastga (DL) yo'nalishlar uchun kanalning fizik holati bir xil bo'ladi. Boshqacha qilib aytganda, kanal holati haqida o'lchangan CSI (Channel State Information) qiymatlari ikki yo'nalishda ham bir xil bo'lishi mumkin.
FDD rejimida esa bunday ekvivalentlikka erishib bo'lmaydi, chunki yuqoriga va pastga yo'nalishlar turli chastotalarda ishlaydi. Natijada, pastga yo'nalish uchun CSI faqat ASda o'lchanishi va so'ngra baza stansiyasiga (BS) uzatilishi kerak bo'ladi. Bu esa, olingan CSI ma'lumotlarining kechikishi va noaniqligiga olib keladi. Bu noaniqlik diagrammaning aniqligini pasaytiradi va Massive MIMO texnologiyasining ko'p foydalanuvchili
imkoniyatlarini cheklaydi. Shu sababli, diagramma aniqligi mezoniga ko'ra, TDD rejimi afzalroqdir.
Signal signal uchun kanal resurslari sarfi. FDD rejimida, har bir baza stansiyasi antenna porti pastga yo'nalishda signal signal uzatishi kerak. Shuning uchun baza stansiyasidagi antenna portlari soni ortishi
229
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 4 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 4 | 2024 year
Электронный научный журнал "Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 4 | 2024 год
bilan signal signallar soni ham oshadi. Massive MIMO texnologiyasida antenna portlari odatda yuzlab bo'lishi mumkin, bu esa resurs sarfining sezilarli oshishiga olib keladi.
TDD rejimida esa kanal holati ASdan uzatilgan signal signal asosida baza stansiyasida aniqlanadi. ASlarda odatda bitta antenna porti mavjud bo'lgani sababli, har bir yuqoriga yo'nalishdagi signal signal barcha baza stansiyasi antenna portlari tomonidan qabul qilinadi. Shu orqali, barcha kanallar holatini aniqlash uchun faqat bitta signal signal yetarli bo'ladi. Natijada, TDD rejimi kanal resurslari sarfi bo'yicha FDD rejimidan sezilarli darajada samaraliroqdir.
Yuqori tezlikdagi harakatni qo'llab-quvvatlash. QoS (xizmat sifatini) saqlab qolgan holda, ASning soatiga 500 km tezlikkacha harakatlanishi kabi holatlarda kanal holatini doimiy ravishda yangilab borish talab etiladi. FDD rejimida signal signal uchun talab qilinadigan qo'shimcha kanal resurslari ASning yuqori tezlikda harakatlanishi bilan yanada oshadi. TDD rejimi esa bunday holatlarda yuqori tarmoqli kengligi xarajatlarini talab qilmaydi, bu esa uni yuqori tezlikdagi harakatlar uchun yanada mos variantga aylantiradi.
Yuqorida keltirilgan uchta mezon asosida shuni aytish mumkinki, Massive MIMO texnologiyasi uchun TDD rejimi FDD rejimiga nisbatan yanada mos keladi. TDD rejimi diagramma aniqligini yaxshiroq ta'minlaydi, kanal resurslaridan samarali foydalanadi va yuqori tezlikda harakatlanishni qo'llab-quvvatlashda ustunlikka ega.
Massive MIMO tizimlarida antenna qatorini loyihalash imkoniyatlari
Odatda, Massive MIMO tizimlari chiziqli (ko'k), silindrsimon (qizil), to'rtburchaklar (binafsha) yoki taqsimlangan (yashil) topologiyaga asoslangan ko'p elementli antenna qatorlariga tayanadi (4-rasm).
4-rasm. Massive MIMO antenna tizimlari uchun turli xil dizayn variantlari
O'tkazilgan o'lchovlar natijalari shuni ko'rsatdiki, silindrsimon dizayndan foydalanganda kiruvchi signallarni ikki o'lchamda ajratib olish mumkin. Biroq, chiziqli dizayn bir xil antenna elementlari bilan azimut piksellarining yuqori aniqligini ta'minlashi mumkin, lekin bu faqat bitta o'lchamda amalga oshiriladi. Ikkala tajribada ham 2,6 gigagertsli diapazon tanlandi va antenna portlari orasidagi masofa yarim to'lqin uzunligiga teng qilib belgilandi. Har bir tajribada jami 128 ta antenna portidan foydalanildi.
Adaptiv diagrammalar ishlashining o'ziga xos xususiyatlari radioelektron vositalarning elektromagnit moslashuvchanligini (EMC) ta'minlash va elektromagnit omil nuqtai nazaridan atrof-muhit xavfsizligini nazorat qiluvchi organlar uchun murakkabliklarni yuzaga keltirishi mumkin. Ushbu tizimlardan foydalanish uchun ariza topshirishda bir qator dilemmlar paydo bo'ladi.
Birinchi holatda, agar arizada bitta tor nurning maksimal samarali nurlanish quvvati ko'rsatilsa, quyidagi muammolar yuzaga keladi: birinchidan, ushbu qiymat EMC va ekologik xavfsizlik bo'yicha belgilangan standartlardan oshib ketishi mumkin, natijada ruxsatnoma rad etiladi. Ikkinchidan, ushbu qiymat ishonchsiz bo'ladi, chunki maksimal qiymat faqat hujayraning ma'lum bir nuqtasida erishiladi, hujayraning aksariyat qismida esa bu qiymat sezilarli darajada past bo'ladi.
230
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 4 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 4 | 2024 year
Электронный научный журнал "Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 4 | 2024 год
Ikkinchi holatda, agar arizada o'rtacha qiymat ko'rsatilsa, nazorat jarayonida qonunbuzarlik aniqlanishi ehtimoli mavjud. Chunki amalda nurning samarali nurlanish quvvati e'lon qilingan o'rtacha qiymatdan yuqori bo'lishi mumkin.
Mazkur noaniqliklarni bartaraf etish uchun Massive MIMO texnologiyasidan foydalanish tartibini belgilovchi yangi qoidalarni joriy etish zarur. Bu qoidalar ushbu texnologiyadan foydalanishda huquqiy va texnik talablarni yanada aniqroq belgilashga xizmat qiladi.
XULOSA
Maqolada keltirilgan tahlil natijalari shuni ko'rsatadiki, Massive MIMO texnologiyasidan foydalanish yangi imkoniyatlarni ochib, 5G mobil tarmoqlari talablariga erishishda muhim hissa qo'shadi. Ushbu texnologiya ma'lumotlar uzatish tezligini oshirish va beshinchi avlod tarmoqlarini samarali joriy etish uchun zarur bo'lgan talablarga mos keladi.
Shuningdek, Massive MIMO texnologiyasi tarmoq resurslaridan samarali foydalanish, signallar barqarorligini oshirish va yuqori zichlikdagi hududlarda xizmat ko'rsatish sifatini yaxshilashga yordam beradi. Ushbu texnologiyaning joriy etilishi mobil aloqa tizimlarining kelajakdagi rivojlanishi uchun mustahkam asos yaratadi.
ADABIYOTLAR
1. Dalibekov, L. R. (2023). Innovative applications of apv elements in optoelectronics. International Journal of Advance Scientific Research, 3(10), 286-292.
2. Далибеков, Л. (2023, November). Исследование аномальных фото напряжений как индикаторов сетевых проблем. In Conference on Digital Innovation:" Modern Problems and Solutions".
3. Далибеков, Л. (2023, November). Aloqa tarmoqlarida energobarqaror tizimlarni tadbiq etish. In Conference on Digital Innovation:" Modern Problems and Solutions".
4. Dalibekov, L. (2024). ВОЗМОЖНОСТЬ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ АЛЬТЕРНАТИВНЫХ ИСТОЧНИКОВ ЭНЕРГИИ ДЛЯ СОЗДАНИЯ СИЛЬНЫХ ЭЛЕКТРОСТАТИЧЕСКИХ ПОЛЕЙ В ПРОЦЕССЕ ПЕРВИЧНОЙ ПЕРЕРАБОТКИ ХЛОПКА. Потомки Аль-Фаргани, 1(2), 176-180. извлечено от https://al-fargoniy.uz/index.php/journal/article/view/355
5. Dalibekov, L. (2024). METHODS OF SPEECH SIGNAL SEGMENTATION FOR MULTIMODAL SPEECH RECOGNITION. Miasto Przyszlosci, 48, 1-4. Retrieved from https://mi astoprzyszlosci.com.pl/index.php/mp / article/vi ew/3394
6. Muxammadyunusovich, X. M., Rustamovich, D. L., & Qizi, M. R. A. (2024). OPTIK TOLALARDA SIGNALLARNI YO 'QOLISHINI OLDINI OLISH VA AXBOROT XAVFSIZLIGI TA'MINLASH. Al-Farg'oniy avlodlari, (2), 129-131.
7. Turgunov, B., Iskandarov, U., Dalibekov, L., & Jurayeva, G. (2024, March). Prospects for using alternative energy sources to generate high power electrostatic fields in the primary processing of raw cotton. In AIP Conference Proceedings (Vol. 3045, No. 1). AIP Publishing.
8. Ergashev, S., Dalibekov, L., Komilov, A., Jo'raeva, G., Xusanova, S., & Komilov, D. (2024, November). Optical electron photo converter. In E3S Web of Conferences (Vol. 508, p. 01002). EDP Sciences.
9. Gao X. et al. Massive MIMO performance evaluation based on measured propagation data // IEEE Transactions on Wireless Communications. - 2015. V. 14. № 7. P. 38993911.
10. Одоевский С., Степанец В. Планировать беспроводную связь с комфортом: программный комплекс ONEPLAN RPLS (ONEGA) // ПЕРВАЯ МИЛЯ. 2013. № 2. С. 34-39.
231
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi TATU Farg'ona filiali "Al-Farg'oniy avlodlari" elektron ilmiy jurnali ISSN 2181-4252 Tom: 1 | Son: 4 | 2024-yil
"Descendants of Al-Farghani" electronic scientific journal of Fergana branch of TATU named after Muhammad al-Khorazmi. ISSN 2181-4252 Vol: 1 | Iss: 4 | 2024 year
Электронный научный журнал "Потомки Аль-Фаргани" Ферганского филиала ТАТУ имени Мухаммада аль-Хоразми ISSN 2181-4252 Том: 1 | Выпуск: 4 | 2024 год
11. Фокин Г.А. Управление самоорганизующимися пакетными радиосетями на основе радиостанций с направленными антеннами: автореф. дисс. на соискание науч. степени канд. техн. наук: спец. 05.13.13 "Телекоммуникационные системы и компьютерные сети". - СПб, 2009.
12. Mitsubishi Electric's New Multibeam Multiplexing 5G Technology Achieves 20 Gbps Throughput // Mitsubishi Electrics, http://www.mitsubishielectric. com/news/2016/0121.html. - 21 янв. 2016.
13. Views on Massive MIMO for New Radio // 3GPP Nanjing, Written Contributions R1-165063. - 2016.
14. Lu L. et al. An overview of massive MIMO: Benefits and challenges // IEEE journal of selected topics in signal processing. 2014. V. 8. № 5. P. 742-758.
15. Зюко А.Г. и др. Теория передачи сигналов. -М.: Радио и связь, 1980.
16. Одоевский С., Степанец В., Зибарев Е., Болкунов А., Зайченко А. Беспроводная связь и принцип "не навреди": ПК ONEPLAN Sazon // ПЕРВАЯ МИЛЯ. 2017. №4. С. 52-57.
17. Harris P., Malkowsky S. Setting a World Record in 5G Wireless Spectrum Efficiency With Massive MIMO // Virtuelle Instrumente in der Praxis. 2016. V. 21. P. 272-277.
18. Zhang X., Zhou X. LTE-advanced air interface technology. - Boca Raton: CRC Press, 2012.
19. Hochwald B.M., Marzetta T.L., Tarokh V. Multipleantenna channel hardening and its implications for rate feedback and scheduling // IEEE transactions on Information Theory. 2004. V. 50. № 9. P. 1893-1909.
20. Bjornson E. Channel hardening makes fading channels behave as deterministic // https://ma-mimo. ellintech.se/2017/01/25/channel-hardening-makesfading-channels-behave-as-deterministic/. - 25 янв. 2017.
21. Study on New Radio Access Technology Physical Layer Aspects // 3GPP TR 38.802 V.14.2.0-2017.
232
